Embriologia

advertisement
Embriologia
część II
Konsekwencje zapłodnienia
q Stymulacja oocyta II rzędu do ukończenia II podziału mejotycznego → drugie ciałko
kierunkowe
q Przywrócenie diploidalnej liczby chromosomów (46) w zygocie → połowa od matki,
połowa od ojca
q Determinacja chromosomowa płci zarodka → plemnik z chromosomem X – płeć
żeńska, z chromosomem Y - płeć męska
q Metaboliczna aktywacja oocytu, która inicjuje bruzdkowanie zygoty
GnRH
FSH
LH
E2
P
hCG
1
5
Faza folikularna
14
Owulacja
21
Faza lutealna
implantacja
28
Po 30. godz. po zapłodnieniu (2 blastomery)
§ stadium 8. blastomerów – kompakcja
w kierunku tworzenia epiblastu i trofoblastu
§ 12 do 22 blastomerów – morula
§ Morula w jamie macicy (ok. 4 dzień) – płyn
maciczny przez osłonkę przejrzystą - jama \
blastocysty i separacja komórek:
ü trofoblast – cienka zewnętrzna warstwa
komórek
ü embrioblast (węzeł zarodkowy)– grupa
blastomerów (zarodek)
§ blastocysta
Zygota
Stadium dwóch
blastomerów
Zachowana
osłonka
przejrzysta
Tworzenie się blastocysty
Morula
Wylęganie się
blastocysty
Tylna lub przednia
ściana trzonu macicy
Powierzchnia błony
endometrium
w fazie wydzielniczej
Implantacja
Zygota Morula Blastocysta
Węzeł
zarodkowy
Embrioblast
Trofoblast
Zmiany w endometrium
v Przed
zapłodnieniem (po owulacji)
Ciałko żółte – progesteron i estrogeny (LH)
Wzrost grubości endometrium i rozpulchnienie, spiralizacja tętnic
(tętnice spiralne) i gruczołów macicznych – obfita produkcja
glikogenu, GAG, lipidów. Zmiany w drugiej połowie cyklu
miesiączkowego – przygotowanie błony śluzowej macicy do
implantacji i odżywiania zarodka.
Implantacja
q Ok. 6 dnia od zapłodnienia blastocysta przylega biegunem zarodkowym do
nabłonka endometrium
q Palczaste wypustki syncytiotrofolastu produkują enzymy proteolityczne,
które trawią tkankę – zagłębianie się blastocysty
q Koniec 1 tygodnia, sześcienne komórki – hipoblast - górna część jamy
blastocysty
Embryonic pole
Implantacja
11 – 12 dniu blastocysta jest całkowicie zagłębiona w endometrium.
ØMiejsce implantacji - uwypuklenie endometrium z centralnie
umieszczonym otworkiem, wypełnionym skrzepem.
ØBlastocysta zagłębia się i wchodzi w kontakt ze zrębem endometrium.
ØDalsze różnicowanie trofoblastu (biegun zarodkowy) w 2 warstwy –
wewnętrzna cytotrofoblast i zewnętrzna syncytiotrofoblast.
ØTrofoblast wnika w głąb, podczas gdy blastocysta pozostaje w warstwie
endometrium, nie głębiej niż kilka mm pod powierzchnią.
ØW syncytiotrofoblaście pojawiają się nieregularne wakuole – lakuny
(stadium lakunarne)
ØW
Endoderma
Hipoblast
Ektoderma
Epiblast
Implantacja
6 dzień
Zmiany podczas implantacji
q Embrioblast → dwie warstwy komórek: epiblast, wysokie komórki
walcowate, hipoblast, małe sześcienne komórki
q Pojawianie się małej jamki w embrioblaście – zawiązek jamy owodni,
amnioblasty → proliferacja epiblastu, tworzą cienką błonę, otaczająca
jamę owodni
q Hipoblast – górna część pozazarodkowej jamy ciała i jest kontynuacją
komórek migrujących z hipoblastu tworząc błonę (błona Hausera)
wyścielającą jamę blastocysty i cytotrofoblast.
q Błona wraz z jamą → pierwotny pęcherzyk żółtkowy: węzeł zarodkowy
leży pomiędzy jamą owodni i pierwotnym pęcherzykiem żółtkowym
q Zewnętrzna warstwa komórek epiblastu → mezoderma (mezenchyma)
pozazarodkowa
Syncytiotrofoblast
Cytotrofoblast
Jama owodni
Ektoderma
Pozazarodkowa
jama ciała
Endoderma
Pierwotny
pęcherzyk
żółtkowy
Mezoderma
(mezenchyma)
pozazarodkowa
Blastocysta 9-dniowa
1. Lakuny w syncytiotrofoblaście
2. Dwublaszkowa tarczka
zarodkowa = epiblast + hipoblast
3. Jama owodni-ektoderma +
amnioblasty(epiblast)
4. Zewnątrzzarodkowa jama ciałaendoderma (hipoblast)+ błona
Heusera wyścielają pęcherzyk
żółtkowy pierwotny
Zewnątrzzarodkowa jama
ciala
11- 12 dzień
Ø Połączenie lakun syncytiotrofoblastu
i naczyń sinusoidalnych matki =
krążenie maciczno-łożyskowe
Ø Pojawia się mezoderma
pozazarodkowa (mezenchyma) →
wypełnia przestrzeń między
trofoblastem i owodnią oraz
zewnątrzzarodkową jamą ciała
Ø Pozazarodkowa mezoderma ścienna –
wyściela cytotrofoblast i owodnię
Ø Pozazarodkowa mezoderma trzewna –
pokrywa pęcherzyk żółtkowy
Ø Reakcja doczesnowa
Endometrium
Lakuna
zawierająca krew
matczyną
Endoderma
zarodka
Ektoderma
zarodka
Pęcherzyk żółtkowy
Mezoderma
(mezenchyma)
pozazarodkowa
Jama owodni
Lakuna
Syncytiotrofoblast
Cytotrofoblast
Skrzep
Jama blastocysty
Nabłonek powierzchniowy endometrium
Pierwotne
kosmki
kosmówki
Jama owodni
Pęcherzyk
żółtkowy
Szypuła ciała
Kosmówka
Pozazarodkowa jama ciała
Mezoderma (mezenchyma) pozazardkowa
Mezoderma pozazarodkowa
Szypuła łącząca
Kosmki wtórne kosmówki
Pozazarodkowa jama ciała
Cytotrofoblast
Naczynia matczyne łączące się z lakunami-krążenie maciczno-łożyskowe
Syncytiotrofoblast
Kształt ciała
• Fałdowanie się w kierunku głowowoogonowym i powstanie fałdu głowowego
i ogonowego
• Fałdy tarczy w kierunku poprzecznym –
zaokrąglenie zarodka
• Połączenie zarodka z pęcherzykiem
żółtkowym poprzez przewód żółtkowy
• Połączenie zarodka z łożyskiem przez
sznur pępowinowy
Struna grzbietowa
Jama owodni
Mezoderma przyosiowa
Mezoderma pośrednia
Ektoderma
Jamki
międzykomórkowe
Mezoderma
w płytce
Aorta
grzbietowa
Owodnia
Mezoderma
pośrednia
Rynienka nerwowa
Warstwa
mezodermy
bocznej
Warstwa
Mezodermy
trzewnej
Wewnątrzzarodkowa
Pęcherzyk żółtkowy
ostateczny
jama
ciała
[Jama kosmówkowa]
Endoderma
bocznej
Somit
Fałd głowowy
Błona gębowo-gardłowa
Fałd ogonowy
Błona stekowa
Fałdowanie się zarodka
Jelito
Endoderma
przednie
Jama owodni
Cewa
Szypuła
Ektoderma
sercowa
brzuszna
Wyspa
naczyniotwórcza
Błona
gardłowa
Błona gębowogardłowa
Jelito tylne
Omocznia
Jama
osierdzia
Błona stekowa
Błona stekowa
Pączek płucny
Pączek
wątroby
Jelito
środkowe
Cewa
sercowa
Resztki błony
gębowogardłowej
Przewód żółtkowy
Pęcherzyk żółtkowy
Omocznia
Zmiany w endometrium
v Po zapłodnieniu komórki jajowej i implantacji (12 dzień)
Komórki zrębu w pobliżu trofoblastu powiększają się, wypełniają się glikogenem i lipidami.
Podczas dalszego erozyjnego działania trofoblastu, ściana naczyń matczynych
ulega przerwaniu, a lakuny trofoblastu komunikują się z krwią matki.
Zmienione endometrium – doczesna, a komórki zrębu – komórki doczesnowe.
Trzy regiony doczesnej:
Ødoczesna podstawowa – obszar pomiędzy blastocystą i miometrium;
Ødoczesna torebkowa – obszar, który pokrywa blastocystę i oddziela ją od światła macicy;
Ødoczesna ścienna – pozostałe obszary
Doczesna
podstawowa
Doczesna
torebkowa
Docz. ścienna
Ciałko żółte do 4 m-ca ciąży, a potem degeneruje. Produkuje duże ilości progesteronu i estrogenów (LH).
Funkcję początkowo przejmuje trofoblast (syncytiotrofoblast) – gonadotropina kosmówkowa, a potem łożysko.
Wysoki poziom hCG w moczu – test diagnostyczny.
Błony płodowe
Struktury, które rozwijają się przy udziale zygoty, ale nie tworzą zarodka. Narządy
pomocnicze, które uczestniczą w ochronie zarodka i płodu, wymianie gazowej, odżywianiu
i usuwaniu produktów przemiany materii.
Øpęcherzyk żółtkowy
Øomocznia
Øowodnia
Pęcherzyk żółtkowy
Økosmówka
Stopniowo ulega obkurczaniu → w 32 dniu jest duży, 10 tydzień w kształcie gruszki o średnicy
5 mm, 20 tydzień - bardzo mały. Nie zawiera żółtka i nie uczestniczy w gromadzeniu materiałów
zapasowych.
§ Przenoszenie płynu odżywczego (2 – 3 tydzień) z trofoblastu poprzez mezodermę
pozazarodkową i pozazarodkową jamę ciała do rozwijającego się zarodka. W dalszym rozwoju
naczynia krwionośne ściany pęcherzyka łączą się z rozwijającymi się naczyniami wewnątrz
zarodka poprzez tętnice i żyły żółtkowe.
§ 4 tydzień – wbudowany w ciało zarodka (jelito pierwotne) → nabłonek przewodu
pokarmowego, tchawicy, oskrzeli, płuc
§ 3 tydzień – wyspy krwiotwórcze, pierwotne komórki płciowe (gonocyty)
Omocznia
Nie ma funkcjonalnego znaczenia u człowieka, Powstaje - 16 dzień rozwoju - jako
uwypuklenie z części pęcherzyka żółtkowego, która tworzy jelito tylne. W 8. tygodniu zanika
w odcinku obwodowym. Wewnątrzzarodkowa część łączy się z zawiązkiem pęcherza
moczowego, a w miarę jego rozwoju zanika. Pozostałość omoczni stanowi włóknisty sznur
(moczownik), który w życiu pozapłodowym tworzy więzadło pępkowe pośrodkowe.
Owodnia
Cienka, mocna, przezroczysta błona, powstała przy udziale
nabłonka ektodermy, z amnioblastów, spoczywających na
grubej błonie podstawnej.
Jama owodni zawiera płyn jasno słomkowej barwy – płyn
owodniowy. We wczesnych stadiach rozwoju płyn
produkowany jest przez komórki nabłonkowe ściany
owodni.
Po podjęciu funkcji przez nerki, do płynu uwalniany jest
również mocz, który stanowi główne źródło płynu. Po
przerwaniu błony gębowo-gardłowej, płyn owodniowy
przedostaje się do przewodu pokarmowego zarodka, gdzie
jest absorbowany do krwi, a następnie poprzez łożysko do
krążenia matki. W ostatnich miesiącach ciąży płód połyka
ok. 400 mL płynu. Wymiana wody w płynie owodniowym
co 3 godziny.
Objętość płynu owodniowego stopniowo wzrasta w czasie
trwania ciąży do objętości ok. 1 litra. Płyn owodniowy
pozostaje w ciągłym krążeniu.
Małowodzie – objętość płynu poniżej 400 mL.
Wielowodzie – objętość płynu powyżej 2 litrów.
Skład
Ø99% woda
Øbiałka i glukoza
Øelementy nieorganiczne
Funkcja
ØSwobodne poruszanie się płodu
ØAmortyzacja przed urazami zewnętrznymi
ØUtrzymanie ciepłoty ciała zarodka
ØObecność złuszczonych komórek nabłonkowych zarodka –
amniocentoza (badania prenatalne)
Kosmówka
Kosmówka – trofoblast (cytotrofoblast i syncytiotrofoblast) oraz
mezenchyma (mezoderma) pozazarodkowa.
Naczynia krwionośne matczyne
Lakuny
syncytiotrofoblastu
Mezenchyma
pozazarodkowa
Warstwa zbita
doczesnej
podstawowej
Cytotrofoblast
9 - 20 dzień rozwoju kosmówka przechodzi intensywny proces wzrostu i różnicowania.
Sznury komórek cytotrofoblastu migrują do nieregularnych wypustek syncytiotrofoblastu –
kosmki pierwotne.
Każdy kosmek - rdzeń z cytotrofoblastu pokryty syncytiotrofoblastem. Kosmki leżą pomiędzy
dużymi przestrzeniami doczesnej, wypełnionymi krwią – połączenie lakun i obszarów doczesnej –
przestrzenie międzykosmkowe.
Kosmówka
Ø Mezenchyma pozazarodkowa kosmówki wnika do rdzenia z cytotrofoblastu
każdego kosmka pierwotnego – kosmki wtórne.
Ø W tym stadium komórki cyto- i syncytiotrofoblastu
proliferują tak, aż kontaktują się ze zrębem doczesnej.
Z dalszą proliferacją, komórki te wyścielają przestrzenie
międzykosmkowe. Część kosmków nie sięga
powierzchni przestrzeni międzykosmkowej i pozostają
wolne.
ØKoniec 3. tygodnia komórki mezenchymy kosmków
wtórnych różnicują się w naczynia krwionośne.
Naczynia łączą się z kapilarami w ścianie kosmówki i z
nowymi naczyniami szypuły brzusznej.
ØW tym czasie – naczynia krwionośne tworzą się w
zarodku i wkrótce żyły pępowinowe będą przenosić
krew z kosmówki drogą szypuły brzusznej do pierwotnej
cewy sercowej zarodka.
Ø2 tętnice zw. aortami grzbietowymi biegnące wzdłuż
tylnej ściany ciała zarodka będą przenosić krew do
szypuły brzusznej i kosmków kosmówki przez tętnice
pępowinowe – pierwotny system krążenia wewnątrz- i
pozazarodkowy.
Kosmówka
Kosmówka gładka
Kosmówka kosmata
ØPoczątkowo cała kosmówka pokryta kosmkami (część od strony doczesnej torebkowa słabiej
rozwinięta).
ØWraz ze wzrostem zarodka, kosmki tej części kosmówki ulegają atrofii – kosmówka gładka.
ØRozwój kosmków od strony doczesnej podstawowej i okolicy szypuły brzusznej – kosmówka
kosmata.
ØDoczesna torebkowa łączy się z doczesną ścienną, doczesna pokrywowa degeneruje,
a kosmówka łączy się z doczesną ścienną.
ØJama macicy zamknięta, z wyjątkiem szyjki macicy.
ØGruczoły szyjki produkują śluz – czop szyjkowy (zamknięcie jamy macicy od zewnątrz).
Sznur pępowinowy
ØFałdowanie zarodka – szypuła brzuszna (ciała) w okolicy
pęcherzyka żółtkowego
ØOwodnia rozprzestrzenia się i łączy z kosmówką.
ØOwodnia zbliża się do pęcherzyka żółtkowego i szypuły
brzusznej i z ich naczyniami tworzy sznur pępowinowy.
ØPowierzchnia otoczona przez połączenie owodni
z brzuszną częścią ciała zarodka – pępek
ØTu obecne – pozostałości pęcherzyka żółtkowego,
przewodu żółtkowego, omoczni i naczynia pępowinowe
Naczynia pępowinowe:
Ø2 tętnice przenoszące krew odtlenowaną z płodu do
kosmówki
Øpoczątkowo 2 żyły pępowinowe przenoszą krew
utlenowaną z kosmówki do zarodka
ØŻyła prawa zanika
Sznur pępowinowy
ØSilnie skręcona struktura o średnicy ok. 2 cm
ØPrzy końcu ciąży dłg. ok. 50 cm (dłg zbliżona do długości dziecka)
Odżywianie oocytu i zarodka
Naczynia krwionośne theca interna, komórki ziarniste, zona pellucida
Produkty sekrecyjne nabłonka
Mleczko maciczne
Produkty pochodzące z degradowanych komórek
zrębu, rozerwane naczynia matczyne, wydzielina
gruczołów macicznych ® syncytiotrofoblast
Łożysko
ØCzęść
płodowa i część matczyna
v Część płodowa
Kosmki kosmówki kosmatej wzrastają i rozgałęziają się w przestrzeniach
międzykosmkowych. Przyczepione do doczesnej – kosmki mocujące.
Komórki cytotrofoblatu proliferują i wyścielają powierzchnię przestrzeni
międzykosmkowej, wypełnionej krwią matczyną.
Kosmek – na zewn. syncytiotrofoblast, wewn. cytotrofoblast.
Warstwa podstawwna
Kotyledon
Żyły maciczne
Warstwa gąbczasta
Gruczoły
Strefa
oddzielania
Warstwa zbita
Kosmek
wolny
Kosmek palowy
(czepny)
Przestrzeń
międzykosmkowa
syncytiotrofoblast
Cytotrofoblast
Owodnia
Żyła pęp.
Sznur
pępowinowy
Tętnice
4 m-c rozwoju – warstwa cytotrofoblastu uwstecznienia się.
W centrum kosmka tkanka łączna z naczyniami
krwionośnymi – kosmek trzeciorzędowy (ostateczny).
Przy podstawie kosmka – arteriole i venule, które tworzą
naczynia włosowate w kosmku. W łożysku dojrzałym krew
płodu oddzielona od krwi matki – śródbłonek naczyń +
pojedyncza w-wa syncytiotrofoblastu (bariera łożyskowa).
Krążenie płodowe – 2 tętnice pępowinowe ® krew
odtlenowaną do kosmków, żyłę pępowinową ® krew
utlenowana do płodu.
v Część matczyna
Przestrzenie
międzykosmkowe
–
(działanie
syncytiotrofoblastu) wysłane przez cytotrofoblast. Matczyne
tętnice spiralne z krwią utlenowaną otwierają się do
przestrzeni, opłukują kosmki i krew odpływa żyłami.
Uwypuklenia doczesnej - przegrody, wyznaczające obszary
drzewa kosmkowego. Podział łożyska na wyraźne zrazy –
liścienie, kotyledony (15 – 30 kotyledonów, niekompletnie
oddzielonych od siebie).
Łożysko
Ø Łożysko typu krwiokosmówkowego
Kształt owalnego krążka o średnicy ok. 15 – 20 cm,
grubości ok. 3 cm, 500 – 600 g wagi.
Rozgałęzienia tętnic i żyły
pępowinowych widoczne
przez owodnię.
Owodnia
Sznur pępowinowy
Kosmówka
Kosmówka
Owodnia
Kotyledon
Widoczne kosmki
i przegrody
łożyskowe
Funkcja łożyska
ØWymiana produktów metabolicznych i gazów
ØWytwarzanie hormonów
v Wymiana gazów
Wymiana O2 i CO2 – dyfuzja bierna (20 -30
mL O2/min.
v Wymiana substancji odżywczych
(aminokwasy, węglowodany, witaminy),
elektrolity
v Przekazywanie przeciwciał matczynych
IgG wychwytywane na drodze endocytozy przez syncytiotrofoblast (przekracza barierę
łożyskową). Ochrona przed niektórymi chorobami zakaźnymi (odporność bierna przeciwko
błonicy, ospie, odrze, nie chroni przed ospą wietrzną i kokluszem).
Niezgodność grupowa Rh – płód Rh+ matka Rh-, erytrocyty płodu mogą u matki wywoływać
powstanie przeciwciał przeciwko Rh+. Zniszczenie krwinek czerwonych płodu – choroba
hemolityczna noworodków (wewnątrzmaciczne obumarcie płodu).
v Wytwarzanie hormonów
ü Hormony steroidowe – progesteron i estrogeny (głównie estradiol). Utrzymywanie ciąży,
zapobieganie przedwczesnym poronieniom, przedwczesnemu porodowi.
ü Hormony białkowe – laktogen łożyskowy (hPL), ludzka tyreotropina kosmówkowa,
insulinopodobny czynnik wzrostu, PRL, relaksyna, hormon uwalniający kortykotropinę,
endotelina.
ü Prostaglandyny – utrzymywanie ciąży i umożliwianie porodu.
ü Glikoproteina – ludzka gonadotropina kosmówkowa (hCG) w czasie pierwszych 2 m-cy przez
syncytiotrofoblast.
Download