Przyczyny niepowodzeń szkolnych

NIEPOWODZENIA SZKOLNE
SPOSOBY PRACY Z DZIECKIEM W DOMU
Pierwsze lata nauki szkolnej są bardzo istotnym okresem dla dalszego rozwoju
dziecka i jego dalszej kariery szkolnej.
Doświadczenia związane z nauką szkolną mają istotny wpływ na cały rozwój dziecka,
decydują o tym czy jest ono radosne, czy smutne, akceptowane w rodzinie czy odrzucane,
lubiane przez rówieśników czy izolowane. Mają również istotny wpływ na samoocenę
dziecka, jego motywację do dalszej nauki, na postawę dziecka wobec szkoły.
Niepowodzenia szkolne mogą stać się przyczyną zaburzeń zachowania, ukształtować
niewłaściwe postawy – np.: postawę bierności, wskutek przekonania „ja tego nie potrafię”,
brak zadowolenia z nauki, poczucie zagrozenia, lęku przed szkołą.
Mówiąc o niepowodzeniach szkolnych mamy na uwadze rozbieżność między wymaganiami
szkoły a wynikami, jakie uzyskuje dziecko w nauce.
O trudnościach szkolnych możemy mówić w dwojakim znaczeniu:
1. określając sytuację, kiedy dziecko pomimo starań nie potrafi w odpowiednim czasie
przyswoić sobie wiedzy i umiejętności przewidzianych w programie nauczania.
2. w drugim znaczeniu określając sytuację, kiedy dziecko wykazuje postępy w nauce i
otrzymuje zadowalające oceny, ale czyni to kosztem niewspółmiernie dużego wkładu
pracy własnej, wysiłku rodziców, nauczyciela.
Przyczyny niepowodzeń szkolnych
Proszę państwa, przyczyny niepowodzeń szkolnych moją charakter wewnętrzny (czyli tkwić
w dziecku) lub zewnętrzny (czyli uwarunkowane są przez środowisko dziecka).
Należy pamiętać również o tym, że przyczyny mogą ze sobą współwystępować.
NIEPOWODZENIA
mogą być uzależnione od:
Przyczyny wewnętrzne
1. Rozwoju intelektualnego
Przyczyny zewnętrzne
1.Środowiska szkolnego
2.
3.
4.
5.
Rozwoju układu nerwowego
Rozwoju emocjonalnego
Stanu zdrowia
Mowy
2. Środowiska rodzinnego
Przyczyny wewnętrzne
1. Rozwój umysłowy:
Trudności w nauce mają przeważnie dzieci o opóźnionym rozwoju umysłowym, a także takie,
u których występują znaczne dysharmonie rozwojowe.
Zazwyczaj jest tak, że wiek inteligencji odpowiada wiekowi życia dziecka – mówimy wtedy,
że dziecko rozwija się prawidłowo.
Jeżeli uzyskuje wyniki niższe niż przewidują to, normy wiekowe – mówimy, że rozwój
dziecka jest opóźniony.
Może zdarzyć się również tak, ze globalny rozwój umysłowy dziecka przebiega prawidłowo,
ale poszczególne funkcje psychiczne rozwinięte są słabiej w stosunku do wieku życia dziecka
– mówimy wtedy o nieharmonijnym rozwoju.
I tak np.: zaburzenia w zakresie analizy i syntezy wzrokowej, zaburzenia w zakresie analizy i
syntezy słuchowej, obniżona koordynacja wzrokowo – ruchowa, sprawność manualna mogą
powodować specyficzne trudności w nauce pisania i czytania, czyli dysleksję, dysgrafię,
dysortografię.
2. Fragmentaryczne deficyty rozwojowe (parcjalne)
Powodują:



dysleksję
dysgrafię
dysortografię
Zaburzenia mogą obejmować:




sferę analizy i syntezy wzrokowej
analizy i syntezy słuchowej
obniżenie sprawności manualnej (powoduje wolne tempo wykonywania czynności,
zbyt małą precyzję ruchów ręki)
zaburzenia procesów lateralizacji.
3. Zaburzenia procesów nerwowych.
Najczęstszą formą zaburzeń równowagi procesów nerwowych u dzieci jest nadpobudliwość
psychoruchowa.
Może przejawiać się w sferze ruchowej – występuje niepokój ruchowy, dziecko wierci się,
wykonuje różne nawyki ruchowe;
W sferze poznawczej – przejawia się w zaburzeniach uwagi, pochopności i pobieżności
myślenia, dzieci te cechuje brak powściągu myślowego, - szybkie, nieprzemyślane
odpowiedzi.
W sferze emocjonalnej – ujawnia się w silnych reakcjach emocjonalnych i słabej kontroli
emocji. Dzieci te z błahych powodów złoszczą się, gniewają, płaczą, są agresywne. Mają
liczne konflikty z rówieśnikami.
Dzieci zahamowane psychoruchowo mają również trudności w funkcjonowaniu w roli
ucznia. Charakteryzuje je powolność, wydłużony czas reagowania, wolno kojarzą fakty.
4. Rozwój emocjonalny
Ciągła krytyka, stawianie zbyt wysokich wymagań potęguje zaburzenia emocjonalne,
zmniejsza motywację dziecka do nauki.
Zaburzenia sfery emocjonalnej – motywacyjnej
Dzieci z zaburzeniami emocjonalnymi częściej i intensywniej niż inne dzieci przeżywają
emocje złości i lęku, mają także trudności z wyrażaniem tych uczuć w sposób uważany za
właściwy. Gwałtowne wybuchy złości mogą mieć formę ataku słownego czy fizycznego na
inną osobę albo formę niszczenia przedmiotów. Zdarza się, że dziecko kieruje złość na siebie
np.: zadając sobie ból.
Podstawowym źródłem doświadczeń, kształtujących sposób emocjonalnego reagowania
dziecka jest rodzina. Miłość, czułość, akceptacja dają poczucie bezpieczeństwa. Tworzony
obraz samego siebie – jakie mam możliwości, co mogę osiągnąć – budzi emocje przyjemne
bądź przykre. Częsta krytyka dziecka w rodzinie wytwarza poczucie bezradności. Lęku przed
oceną, złość na siebie i innych. Rodzina uczy także sposobu wyrażania emocji, obserwowania
zachowań rodziców powoduje ich naśladowanie.
W wielu przypadkach zdarza się również tak, że dziecko o wysokim poziomie rozwoju
intelektualnego, wychowujące się w sprzyjających warunkach rodzinnych nie potrafi
prawidłowo zafunkcjonować w danej sytuacji zadaniowej, nie potrafi poradzić sobie z
napięciem emocjonalnym, przeżywa silny lęk, który dezorganizuje jej procesy myślowe.
Przyczyną takiej sytuacji jest najczęściej brak umiejętności radzenia sobie ze stresem.
Zaburzenia emocjonalne:





niechęć do podporzadkowania się poleceniom nauczyciela
trudności w komunikowaniu się z innymi dziećmi
brak wytrwałości w działaniu, gwałtowne wybuchy gniewu
nadmierna płaczliwość
szybkie i niedokładne wykonywanie czynności.
5. Stan zdrowia.
Powodzenie w nauce zależy również od rozwoju fizycznego dziecka i od ogólnego stanu jego
zdrowia – (długotrwałe, częste) choroby powodują nieobecność na lekcjach, obniżenie
poziomu pracy dziecka. Również niekorygowane wady słuchu i wzroku utrudniają
korzystanie z lekcji.
6. Mowa (rozwój i zaburzenia mowy dziecka).
Błędy wymowy utrudniają dziecku opanowanie umiejętności poprawnego pisania i czytania.
W przypadku, gdy dziecko nieprawidłowo mówi, konieczne jest skorzystanie z pomocy
logopedycznej. Ważne jest również to, aby dorośli dużo rozmawiali z dzieckiem, zachęcali
do pełnych wypowiedzi.
Dziecko, które operuje bogatym słownictwem lepiej funkcjonuje na lekcjach, jest bardziej
aktywne, swobodniej potrafi wyrażać swoje myśli
Przyczyny zewnętrzne
1. Z przyczyn zewnętrznych szczególną uwagę należałoby poświęcić znaczeniu środowiska
rodzinnego.
Trudności szkolne dziecka w wielu przypadkach dość często potęgują się w wyniku
niewłaściwych oddziaływań domu.
Brak systematycznej pracy z dzieckiem w domu powoduje narastanie zaległości w nauce.
Rodzice są zobowiązani do tego, żeby udzielali dziecku niezbędnej pomocy w nauce,
kontrolowanie wywiązywania się dziecka z obowiązków ucznia.
Procesu nauczania nie można tylko i wyłącznie zrzucić na szkolę.
Pomoc dziecku w nauce nie może jednak przeradzać się w wyręczanie. Zdarza się,
szczególnie w młodszych klasach, że rodzice odrabiają zadania domowe za dziecko, czy uczą
je na zapas. Postępowanie takie pozornie tylko ułatwia dziecku uczenie się. Nie uczy dziecka
bowiem samodzielności w działaniu i myśleniu, hamuje jego rozwój intelektualny. Dziecku,
gdy ma jakiś problem należy pomóc np.: wskazanie podobnego przykładu, udzielenie
dodatkowych wskazówek.
Rodzice, którzy w nadmiernym stopniu koncentrują się na nauce dziecka nie tworzą
środowiska sprzyjającego kształtowaniu się umiejętności organizowania, samokontroli i
odpowiedzialności za własne działania. Wyrabia się u dziecka brak wiary we własne
możliwości, spadek zainteresowania nauką czy nawet niechęć do nauki.
Wadliwe oddziaływanie ze strony domu – brak reakcji na niepowodzenia bądź nadmierna na
nich koncentracja może spowodować wystąpienie u dziecka reakcji nerwicowych (zaburzenia
snu, brak apetytu, jąkanie, moczenia nocne), które z kolei będą stanowiły przeszkodę w
nauce.
Środowisko rodzinne wpływa zatem na niepowodzenia w nauce zarówno przez stworzenie
dziecku warunków nauczania, jak i poprzez kształtowanie jego uczuć, postaw, zdolności.