gminy grabów nad pilicą - bip.grabow.pl
advertisement
PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY GRABÓW NAD PILICĄ na lata 2004-2006 i perspektywicznie na lata 2007-2011, Grabów nad Pilicą grudzień 2004 roku SPIS TREŚCI ROZDZIAŁ I OBSZAR I CZAS REALIZACJI PLANU ROZWOJU LOKALNEGO...................................................................................................5 ROZDZIAŁ II AKTUALNA SYTUACJA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA NA OBSZARZE OBJĘTYM WDRAŻANIEM PLAN .................................5 1. Położenie i powierzchnia...........................................................................5 2. Ludność......................................................................................................6 2.1. Charakterystyka demograficzna gminy. Stan ludności, rozmieszczenie ludności, zmiany w stanie ludności, przyrost naturalny, czynni zawodowo.....................................................................6 2.2. Źródła utrzymania ludności................................................................7 2.3. Bezrobotni...........................................................................................7 2.4. Podmioty gospodarcze ......................................................................8 3. Środowisko przyrodnicze .........................................................................8 3.1. Położenie fizyczno geograficzne .......................................................8 3.2. Ukształtowanie powierzchni, geomorfologia ....................................8 3.3. Hydrogeologia ...................................................................................9 3.4. Użytkowanie gruntów i roślinności.....................................................9 3.5. Warunki klimatyczne .......................................................................10 3.6. Przyrodnicze obszary i obiekty chronione .......................................11 3.7. Lokalne zagrożenia środowiskowe ..................................................12 3.7.1. Zanieczyszczenie powietrza ..........................................................12 3.7.2. Zanieczyszczenie wód .................................................................13 3.7.3. Hałas ..............................................................................................13 3.7.4. Nadzwyczajne zagrożenia środowiska ........................................13 4. Dziedzictwo kulturowe ..........................................................................14 4.1. Rys historyczny..................................................................................14 4.2. Ochrona dóbr kultury ......................................................................15 5. Zagospodarowanie przestrzenne ............................................................15 5.1. Infrastruktura sanitarna zaopatrzenie w wodę ...............................15 5.2. Odprowadzanie ścieków sanitarnych .............................................17 5.3. Zaopatrzenie w ciepło ......................................................................18 5.4. Układ drogowy .............................................................................18 5.5. Identyfikacja problemów ................................................................18 6. Gospodarka i sfera społeczna ................................................................20 6.1. Bezpieczeństwo publiczne .............................................................20 2 6.2. Rozwój oświaty....... ...........................................................................22 6.3. Turystyka............................................................................................24 6.4. Handel, usługi, przemysł, pozarolnicza działalność gospodarcza, pomoc dla przedsiębiorców..........................................25 6.5. Inwestycja w zasoby ludzkie.............................................................26 6.6. Ochrona środowiska naturalnego i walorów przyrodniczych............26 6.7. Rolnictwo ekologiczne (biorolnictwo)...............................................28 6.8. Restrukturyzacja rolnictwa w kierunku dostosowania go do walorów turystycznych.......................................................................29 6.9. Struktura użytkowania gruntów.........................................................31 6.10. System opieki zdrowotnej................................................................32 6.11. Infrastruktura techniczna..................................................................33 6.12. Układ kolejowy................................................................................34 6.13. Transport autobusowy......................................................................34 6.14. Telekomunikacja..............................................................................34 6.15. Wodociągi........................................................................................35 6.16. Oczyszczalnia ścieków i kanalizacja...............................................35 6.17. Identyfikacja problemów.................................................................36 ROZDZIAŁ III ZADANIA POLEGAJĄCE NA POPRAWIE SYTUACJI NA DANYM OBSZARZE.................................................37 1. Celowość zadań planowanych do realizacji.......................................37 2. Analiza SWOT ..................................................................................38 ROZDZIAŁ IV REALIZACJA PROJEKTÓW I ZADAŃ............................................40 ROZDZIAŁ V POWIĄZANIE PROJEKTÓW Z INNYMI DZIAŁANIAMI REALIZOWANYMI NA TERENIE GMINY, POWIATU, WOJEWÓDZTWA...........................................................48 ROZDZIAŁ VI OCZEKIWANE WSKAŹNIKI OSIĄGNIĘĆ PLANU ROZWOJU LOKALNEGO...................................................................50 ROZDZIAŁ VII PLAN FINANSOWY NA LATA 2004-2008.........................................52 ROZDZIAŁ VIII SYSTEM WDRAŻANIA........................................................................54 3 ROZDZIAŁ IX SPOSOBY MONITOROWANIA, OCENY I KOMUNIKACJI SPOŁECZNEJ........................................54 1. Monitoring wdrażania Planu Rozwoju Lokalnego..........................54 2. Sposoby oceny Planu Rozwoju Lokalnego.....................................55 3. Informacja i promocja Planu Rozwoju Lokalnego.........................55 4 ROZDZIAŁ I OBSZAR I CZAS REALIZACJI PLANU ROZWOJU LOKALNEGO Plan Rozwoju Lokalnego jest kompleksowym dokumentem określającym strategię społeczno-gospodarczą Gminy Grabów nad Pilicą na lata 2004 – 2006 i perspektywicznie na lata 2007-2011. Dokument został przygotowany na podstawie Strategii Rozwoju Gminy Grabów nad Pilicą, Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Grabów nad Pilicą, Gminnego Programu Ochrony Środowiska na lata 2004-2011 oraz sporządzonego przez Związek Gmin Ziemi Kozienickiej Planu Gospodarki Odpadami na lata 2004-2011. Plan Rozwoju Lokalnego przedstawia sytuację społeczno-ekonomiczną Gminy, formułuje cele i zawiera opis strategii zmierzającej do osiągnięcia rozwoju społecznego, gospodarczego, kulturalnego. Szacuje spodziewane efekty planowanych interwencji i wpływ na przebieg procesów rozwojowych, wskazuje kierunki zaangażowania środków funduszy strukturalnych i środków własnych gminy. Przygotowanie Planu Rozwoju Lokalnego poprzedził proces konsultacji społecznych. Projekt był przedmiotem dyskusji komisji Rady Gminy. Dokument oparty został na założeniach ujętych w Strategii Rozwoju Gminy Grabów nad Pilicą Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, sporządzonym przez Związek Gmin Ziemi Kozienickiej Gminnym Planie Gospodarki Odpadami na lata 2004-2011 oraz Gminnym Programie Ochrony Środowiska na lata 2004-2011 i wnioskach mieszkańców gminy, Plan Rozwoju Lokalnego na lata 2004-2006 i perspektywicznie na lata 2007-2011 będzie służył jako punkt odniesienia dla działań o charakterze rozwojowym, podejmowanych wyłącznie z zasobów środków własnych, jak również pozwoli określić wysokość interwencji z funduszy unijnych. ROZDZIAŁ II AKTUALNA SYTUACJA SPOŁECZNO - GOSPODARCZA NA OBSZARZE OBJĘTYM WDRAŻANIEM PLANU. 1. Położenie i powierzchnia Gmina Grabów nad Pilicą położona jest w północno-zachodniej części powiatu kozienickiego, w województwie mazowieckim. Północno-zachodnią granicę gminy stanowi rzeka Pilica. Pod względem administracyjnym gmina Grabów n. Pilicą sąsiaduje z następującymi gminami: Magnuszew, Głowaczów w powiecie kozienickim, Stromiec w powiecie białobrzeskim oraz Warka w powiecie grójeckim. Powierzchnia gminy wynosi 5 124,66 km2 i zamieszkana jest przez 3 787 osób (stan na koniec 2002 r.). W skład gminy wchodzi 26 sołectw, z których najliczniej zamieszkane to Grabów n/Pilicą i Augustów. Największą powierzchnię zajmują natomiast sołectwa: Kępa Niemojewska, Zakrzew i Strzyżyna. 2. Ludność 2.1 Charakterystyka demograficzna gminy. Stan ludności, rozmieszczenie ludności, zmiany w stanie ludności, przyrost naturalny, czynni zawodowo Według danych gminnych Gminę Grabów nad Pilicą stan na dzień 31 grudnia 2004 roku, zamieszkuje 3 751 osób w 26 sołectwach. Według informacji uzyskanych z urzędu gminy najliczniejsze pod względem liczby ludności są sołectwa: Grabów nad Pilicą (588), Augustów (483) i Brzozówka (218), natomiast najmniej mieszkańców liczą sołectwa: Broncin (48), Dąbrówki (58) oraz Tomczyn (55). W ogólnej liczbie mieszkańców gminy około 51% stanowią kobiety. Gmina jest jedną z nielicznych gmin z dodatnim przyrostem naturalnym 11 osób. Udział aktywnych zawodowo w gminie, w ogólnej liczbie mieszkańców, jest niski i wynosi około 11%. Na podstawie prognozy rozwoju demograficznego województwa do roku 2011 przewiduje się spadek liczby mieszkańców w województwie mazowieckim jak również w powiecie kozienickim. W roku 2005 nastąpi spadek liczby mieszkańców o około 0,27% a w roku 2010 o 0,25%. Tabela 1. Gmina Grabów nad Pilicą w układzie administracyjnym. Sołectwa Powierzchnia (w Ludność ha) Augustów 424 483 Broncin 355 48 Brzozówka 833 218 Budy 394 112 Augustowskie Celinów 206 110 Cychrowska Wola 255 175 Dąbrówki 317 58 Dziecinów 223 84 Edwardów 170 64 Grabina 195 117 Grabowska Wola 209 136 Lipinki 434 98 6 Grabów nad Pilicą 617 588 Czerwonka – 393 138 Grabów Zaleśny Kępa Niemojewska 1611 120 Koziołek 154 70 Grabów Nowy 426 135 Nowa Wola 546 146 Paprotnia 175 74 Łękawica 794 202 Strzyżyna 1313 109 Tomczyn 309 55 Utniki 127 75 Wyborów 314 164 Zwierzyniec 170 80 Zakrzew 1502 92 ŹRÓDŁO: DANE UG GRUDZIEŃ 2004R. Ze względu na swoje walory przyrodniczo-krajobrazowe, duże powierzchnie leśne oraz specyficzne warunki klimatyczne gmina stanowi atrakcyjny teren dla rozwoju turystyki i rekreacji. 2.2. Źródła utrzymania ludności Podstawowym źródłem utrzymania ludności jest praca w rolnictwie. 2.3. Bezrobotni Na podstawie danych opracowanych przez Powiatowy Urząd Pracy w Kozienicach na koniec 2004 roku liczba zarejestrowanych bezrobotnych wynosi 235 osób w tym 102 kobiety. W naszej gminie stwierdzono najmniejszy udział bezrobotnych bez prawa do zasiłku w stosunku do ogółu zarejestrowanych w powiecie wynosi on 90,2 %. Bezrobocie na terenie gminy jest dość wysokie, co uwarunkowane jest brakiem miejsc pracy na terenie gminy, słabą kondycją rozdrobnionego rolnictwa i radykalnym ograniczeniem liczby miejsc pracy. Jednak w porównaniu z rokiem ubiegłym liczba bezrobotnych zmniejszyła się o 14 osób. Baza ekonomiczna jest silnie zróżnicowana przestrzennie. Dobrze rozwinięta jest obecnie mała i średnia przedsiębiorczość pozarolnicza, skupiona w sektorze gospodarki prywatnej. Wysoką pozycję w gospodarce regionu zajmuje rolnictwo. Atutem gminy są duże możliwości intensyfikacji produkcji ekologicznej rozwijanej równolegle z agroturtystyką i ekoturystyką. Dotyczy to w szczególności obszarów, objętych prawną ochroną przyrody. 7 2.4. Podmioty gospodarcze Podstawowym rynkiem pracy dla ludności gminnej jest miasto Warka sąsiadujące bezpośrednio z gminą oraz Elektrownia „Kozienice” i inne zakłady na terenie powiatu. W gminie w 2004 roku zarejestrowano 114 podmiotów gospodarczych. Działalność gospodarcza w zakresie handlu i usług prowadzona jest na potrzeby rolnictwa i własne mieszkańców. Na omawianym obszarze brak jest większych zakładów produkcyjnych. W 2004 r. znajdowało się na terenie gminy 15 sklepów i 4 bary. Gmina pozbawiona jest większych zakładów produkcyjnych Na terenie gminy Grabów n/Pilicą funkcjonują następujące podmioty: - 24 małe zakłady usługowo-handlowe - 2 szkoły podstawowe i gimnazjum - 1 ośrodek zdrowia - 1 apteka 3. Środowisko przyrodnicze 3.1. Położenie fizyczno - geograficzne Gmina Grabów n/Pilicą położona jest w południowo-wschodniej części województwa mazowieckiego oraz w północnej części powiatu kozienickiego. Leży na trasie Głowaczów – Warka. Graniczy z gminami Magnuszew, Głowaczów, Stromiec i Warka. Walory przyrodnicze gminy to przede wszystkim lasy i woda. Rzeka Pilica na znacznym odcinku stanowi granicę administracyjną z gminą Warka. Lasy w północnej części gminy zwaloryzowane zostały jako atrakcyjne dla masowego wypoczynku. Jest to rejon atrakcyjny przyrodniczo i krajobrazowo. Duże kompleksy leśne występują w północnej części gminy, uzupełniane są lasami Puszczy Stromeckiej w części południowej. Walory przyrodniczo-krajobrazowe przesądziły o objęciu doliny w 1983r ochroną prawną /Obszar Chronionego Krajobrazu „Dolina Pilicy i Drzewiczki/. 3.2. Ukształtowanie powierzchni Pod względem geologicznym obszar gminy położony na pograniczu Niecki Mazowieckiej jest ubogi w surowce mineralne. W obszarze gminy nie ma udokumentowanych złóż surowców mineralnych. Lokalne znaczenie mają Pod względem geologicznym obszar gminy położony na pograniczu piaski eoliczne w rejonie Augustowa nadające się do produkcji materiałów budowlanych. W rejonie Zosina i Celinowa występują 8 niewielkie złoża torfów. W rejonie Grabiny, Grabowskiej Woli i Koziołka wykazywane są do rozpoznania prognostyczne surowce ilaste ceramiki budowlanej. warunki i zasoby glebowe Gleby w obszarze gminy stanowią w przewadze pseudobielicowe i brunatno - bielicowe wytworzone w większości z piasków słabo gliniastych i luźnych, rzadziej z piasków gliniastych i glin. W północnych obszarach gminy związanych z systemem Pilicy występują gleby organiczne ukształtowane w warunkach trwałego lub okresowego uwilgotnienia. Pod względem przydatności rolniczej przeważają w obszarze gminy kompleksy żytnie ze znacznym udziałem kompleksu zbożowo-pastewnego mocnego. Zasoby ziemi stanowią 51% ogólnej powierzchni gminy. Udział gleb dobrych III i IV bonitacyjnej wynosi 18,6 %. 3.3. Hydrogeologia wody podziemne Gmina Grabów n/Pilicą położona jest w obrębie Głównego Zbiornika Wód Podziemnych Nr 215 A „Subniecka Warszawska” oraz w części w obszarze Głównego Zbiornika Wód Podziemnych Nr 222 „Dolina Środkowej Wisły”. Znaczenie dla zaopatrzenia w wodę ludności i rolnictwa ma GZWP Nr 222 „Dolina Środkowej Wisły” . Czwartorzędowy poziom wodonośny ma znaczenie lokalne dla zaopatrzenia w wodę przez indywidualnych użytkowników. Ujmowany jest przez studnie gospodarcze kopane oraz płytkie studnie wiercone w przewadze z głębokości 3-7 m. wody powierzchniowe Wody powierzchniowe w obszarze gminy zajmują 89 ha (1,1% ogólnej powierzchni gminy). Stanowią je głównie wody płynące – 43 ha i rowy melioracyjne – 46 ha. Gmina położona jest w zlewni rzeki Pilicy stanowiącej lewy dopływ Wisły, na pograniczu od strony południowej ze zlewnią Radomki. Pilica stanowi na długości blisko 20 km północną granicę gminy. Rzeka zbiera z obszaru gminy niewielkie bezimienne dopływy. Ogólna wykazywana długość rzek w obszarze gminy wynosi 18,84 km. 3.4. Użytkowanie gruntów i roślinności Gmina Grabów n/Pilicą jest rolniczą gminą zlokalizowaną na terenie powiatu kozienickiego. Rolnictwo stanowi najważniejszy sektor w gospodarce gminy. Na tle innych gmin powiatu kozienickiego gmina charakteryzuje się wysokim wskaźnikiem powierzchni użytków rolnych oraz najsłabszą bonitacją gleb i dużą lesistością. Struktura zagospodarowania ziemi przedstawia się następująco: 9 - użytki rolne – 51,0% - lasy i grunty leśne – 41,2% - pozostałe grunty – 7,8% Struktura gleb wg. klas bonitacyjnych przedstawia się następująco: - klasa I i II – 0,0% - klasa III – 0,4% - klasa IV – 14,6% - klasa V – 25,0% - klasa VI – 60,0% Dominują gospodarstwa o pow. 2-5ha. 3.5. Warunki klimatyczne Gmina położona jest w „środkowej dzielnicy rolniczo-klimatycznej”. Jest to obszar cieplejszy w stosunku do terenów położonych na północ i wschód. Średnie roczne opady atmosferyczne wynoszą od 500 do 550 mm, długość okresu wegetacyjnego około 200 dni. Dominują wiatry zachodnie stanowiące około 20 % notowanych kierunków. Istniejące w północnej i południowej części duże kompleksy leśne wpływają lokalnie na złagodzenie temperatury, regulację stosunków wodnych, czystość powietrza. Wg klasyfikacji R. Gumińskiego, gmina Grabów nad Pilicą położona jest w północnej części XI radomskiej dzielnicy klimatycznej. Dzielnica ta charakteryzowana jest jako wyraźnie cieplejsza od otaczających ją terenów. Teren gminy charakteryzuje się średnią roczną suma opadów 548 mm i średnią roczną temperaturą powietrza +7,5 do +8 oC. Najwyższe opady notowane są w miesiącach letnich (czerwiec-lipiec), a najniższe - w zimowych (styczeń-luty). Pokrywa śnieżna zalega tu przez ok. 60 dni w roku. Lato trwa 100 dni, a zima 90-100 dni. Okres wegetacyjny w tym rejonie rozpoczyna się przeciętnie w pierwszej dekadzie kwietnia i kończy w ostatniej dekadzie października, a jego długość wynosi 210-220 dni. Wiatry najczęściej mają tu kierunek zachodni oraz północnozachodni, podrzędnie wschodni i południowy. Dominujące prędkości wiatru mieszczą się w przedziale 0-5 m/s. Wpływ na niewielkie zróżnicowanie poszczególnych parametrów mogą mieć: ukształtowanie terenu, sieć rzeczna oraz duże powierzchnie leśne. W dolinach rzek oraz na terenach podmokłych tworzą się zastoiska zimnego powietrza, wzrasta jego wilgotność oraz częściej występują i dłużej się utrzymują mgły. 10 3.6. Przyrodnicze obszary i obiekty chronione Walory przyrodnicze gminy to przede wszystkim lasy i woda. Rzeka Pilica na znacznym odcinku stanowi granicę administracyjną z gminą Warka. Lasy w północnej części gminy zwaloryzowane zostały jako atrakcyjne dla masowego wypoczynku. Jest to rejon atrakcyjny przyrodniczo i krajobrazowo. Duże kompleksy leśne występują w północnej części gminy, uzupełniane są lasami Puszczy Stromeckiej w części południowej. Obszar gminy Grabów nad Pilicą posiada przeciętne walory przyrodnicze w regionalnym układzie przestrzennym, wyróżnia się tu dolina rzeki Pilicy. Krajowa sieć ekologiczna econet-polska. Przyjmuje się, iż w strukturze krajobrazu ekologicznego głównym wyróżnikiem są ekosystemy, charakteryzujące się największą bioróżnorodnością, zagęszczeniem gatunków i naturalnością. Są to węzły ekologiczne powiązane między sobą korytarzami ekologicznymi, umożliwiającymi ich zasilanie poprzez przepływ materii, energii oraz informacji genetycznej. Funkcje takich korytarzy i ciągów pełnią mało przekształcone przez człowieka doliny rzek i cieków, strefy zadrzewień i zakrzewień śródpolnych lub wydłużone kompleksy leśne. Na teren gminy Grabów nad Pilicą wchodzi fragment obszaru węzłowego o znaczeniu międzynarodowym - Obszar Doliny Pilicy, o czym zadecydowało bogactwo świata roślin i zwierząt. Inwentaryzowane jest występowanie 114 gatunków ptaków, z czego 100 gatunków lęgowych, a 9 chronionych (np. perkozek, czapla siwa, bocian biały, błotniak stawowy, jastrząb, krogulec, myszołów). Ze środowiskiem wodnym Pilicy związane są remizy, zimorodki, mewy śmieszki, rybitwy białoczelne i rzeczne. Spośród ssaków ochroną objęto 8 gatunków – np.: jeż, kret, chomik, nocek duży. Obszarami węzłowymi o znaczeniu regionalnym są na terenie gminy dwa kompleksy leśne Puszczy Stromieckiej, w północnej i południowej części gminy. Lasy Puszczy Stromieckiej łączą systemy przyrodnicze doliny Pilicy i Radomki. Funkcję lokalnego korytarza ekologicznego na terenie gminy pełni dolina rzeki Strzyżynki. W projektowanym systemie europejskiej sieci ekologicznej NATURA 2000 na terenie gminy zlokalizowano jeden Specjalny Obszar Ochrony \Siedliskowej, o wysokich wartościach przyrodniczych - Dolina Pilicy. W granicach gminy zajmuje on powierzchnię 949,2 ha, co stanowi około 3,1% powierzchni gminy. Jednym z głównych walorów ostoi są ptaki, z których 21 gatunków zalicz ono do priorytetowych. Zajmuje ona szeroką, niewiele przekształconą dolinę Pilicy z licznymi kępami zadrzewień i naturalnie meandrującą dużą rzekę nizinną. Obiekty przyrodnicze prawnie chronione na podstawie ustawy o ochronie przyrody: 11 - Obszar Chronionego Krajobrazu „Dolina rzeki Pilicy i Drzewiczki”, utworzony 28 czerwca 1983 r. Obejmuje on pradolinę rzeki Pilicy oraz fragment kompleksu leśnego w północnej części gminy. Jest to teren o dużych walorach przyrodniczych i krajobrazowych. Część północna tego Obszaru ( pradolina rzeki ) wchodzi w skład projektowanego Parku Krajobrazowego Dolnej Pilicy. - Pomniki przyrody – - 1 dąb w wieku 350 lat na placu przy kościele w Grabowie n/P, - 4 dęby w wieku 200 – 300 lat na terenie gospodarstwa rybackiego w Łękawicy. Na terenie gminy projektuje się utworzenie użytku ekologicznego „grabina” w miejscowości Grabina – obejmującego bagno w niecce wydmowej, z rozległymi płatami pałki, situ, turzycy, od strony północnej teren otoczony jest zwartym drzewostanem olszowym; jest to ważna ostoja zwierzyny i m.in. pierzowisko krzyżówki. Tereny bagienne położone w części północnowschodniej gminy – sołectwo zakrzew, postuluje się do objęcia ochroną w formie użytków ekologicznych. W wyniku zagospodarowywania przez ludzi nowych, dotychczas otwartych terenów, następuje ich fragmentaryzacja i przerwanie ciągłości istniejących układów decydujących o zachowaniu równowagi przyrodniczej. Szczególnie dobrze to widać w przypadku budowy nowych ciągów komunikacyjnych, napowietrznych linii energetycznych wysokiego napięcia oraz tworzenia obszarów zwartej zabudowy. 3.7. Lokalne zagrożenia środowiskowe 3.7.1. Zanieczyszczenie powietrza Wprowadzanie do powietrza substancji stałych, ciekłych lub gazowych w ilościach, które mogą ujemnie wpłynąć na zdrowie ludzi, klimat, przyrodę, glebę, wodę lub spowodować inne szkody w środowisku określane jest jako zanieczyszczenie powietrza. Liczba rodzajów zanieczyszczeń, jaka może występować w powietrzu, jest niezmiernie duża. Ze względu na tę mnogość wyodrębniono grupę zanieczyszczeń nazywanych charakterystycznymi zanieczyszczeniami powietrza. Najczęściej występującymi charakterystycznymi zanieczyszczeniami powietrza są: pyły, dwutlenek siarki, tlenki azotu, tlenek i dwutlenek węgla. Największym antropogenicznym źródłem emisji różnych substancji jest proces spalania paliw. W strukturze emitowanych zanieczyszczeń przeważają zanieczyszczenia gazowe, a wśród nich: dwutlenek węgla, dwutlenek siarki, tlenki azotu i tlenek węgla. Emisja zanieczyszczeń powietrza pochodząca z obszaru powiatu kozienickiego, na podstawie sprawozdawczości głównego urzędu 12 statystycznego, stanowi około 29 % globalnej emisji w województwie mazowieckim. 3.7.2. Zanieczyszczenie wód Zanieczyszczenie wód podziemnych w największym stopniu zależy od głębokości zalegania oraz izolacji poziomu wodonośnego od powierzchni terenu oraz od lokalizacji potencjalnych źródeł zanieczyszczeń. Najbardziej zagrożone w Gminie Grabów n/P, podobnie jak w całym kraju, są wody w obrębie czwartorzędowego poziomu wodonośnego. Dobre właściwości filtracyjne utworów izolujących poziom wodonośny stwarzają warunki do migracji zanieczyszczeń z powierzchni terenu. Wody wgłębne, lepiej izolowane od powierzchni, charakteryzują się lepszą i bardziej trwałą jakością. Zanieczyszczenie wód podziemnych może mieć charakter nieodwracalny, dlatego też ich ochrona ma znaczenie priorytetowe. Zagrożenie zanieczyszczeniem wód podziemnych na terenie omawianej gminy wynika z: - infiltracji zanieczyszczeń z wód powierzchniowych (w dolinach rzek), - migracji wgłębnej zanieczyszczeń związków chemicznych z obszarów rolniczych, terenów zurbanizowanych i komunikacyjnych o słabej izolacyjności gruntowej warstw wodonośnych, - tradycyjnych metod pozbywania się ścieków (rozsączkowanie nie oczyszczonych ścieków w gruncie lub świadome zakładanie nieszczelnych szamb), - niekontrolowanej eksploatacji surowców mineralnych, które mogą powodować przerwanie warstwy izolacyjnej, - działalności gospodarczej (stacje paliw, magazyny środków chemicznych), - awarie przemysłowe. Wody podziemne wymagają ochrony jakości przede wszystkim z uwagi na fakt wykorzystywania ich na szeroką skalę jako podstawowe źródło dla celów zaopatrzenia ludności w wodę oraz jako uzupełnienie wykorzystywanych wód powierzchniowych o niższej jakości. Ponadto stanowią rezerwę wody pitnej dla przyszłych pokoleń. 3.7.3. Hałas Lokalnymi źródłami hałasu na terenie gminy są jedynie drogi ponadlokalne oraz linia kolejowa. 3.7.4. Nadzwyczajne zagrożenia środowiska Jedynym potencjalnym rodzajem nadzwyczajnych zagrożeń środowiska, jakie mogą wystąpić na terenie gminy, są katastrofy drogowe przy przewozie materiałów niebezpiecznych. 13 4. Dziedzictwo kulturowe. 4.1.Rys historyczny Grabów n/Pilicą jest starą osadą stanowiącą ośrodek kolonizacji tej części Zapilicza we wczesnym średniowieczu. Była najprawdopodobniej osadą leśną i ta tradycja zawodów związanych z leśnictwem i rolnictwem zachowana jest po dzień dzisiejszy. W 1569 roku jest wymieniany jako Grabów. Nazwa miejscowości wyprowadzana jest od grabu. Kolonizacja prawego brzegu Pilicy przypada na XV i XVII wiek. O kierunku rozwoju osadnictwa na prawym brzegu Pilicy świadczą nazwy zakładanych miejscowości jak Kępa Niemojewska oraz poza obszarem gminy Budy Biejkowskie, Budy Brankowskie, Budy Michałowskie, Budy Grzegorzewickie. Nazwa „budy” świadczy o tym, że ich mieszkańcy zajmowali się eksploatacją lasów, wypalając potaż, węgiel drzewny, wyrabiając smołę i dziegieć. Po trzecim rozbiorze Polski granicą między Austrią a Prusami była rzeka Pilicą. Zapilicze znalazło się w granicach Austrii tzw. Galicji Zachodniej. Granice trzech zaborów spotykały się przy ujściu Pilicy, w Mniszewie (gmina Magnuszew). Świadectwem tamtych czasów jest zabytkowy obiekt strażnicy austriackiej stanowiący współcześnie siedzibę Urzędu Gminy w Grabowie n/Pilicą. W XVIII wieku osada Grabów stanowiła własność Józefa Pułaskiego, starosty wareckiego, ojca Kazimierza, następnie po kądzieli przeszły do Walewskich. Józefa Walewska wyszła za szambelana króla Stanisława Augusta, Brochockiego, powtórnie za prezesa trybunału województwa sandomierskiego Augustyna Nowinę Witkowskiego. Po śmierci Witowskiego przeszły dobra Grabów w drodze działów, na własność Ludwiki Dzwonkowskiej, siostry Witkowskiego, po której dziedziczyła je Józefa z dzwonkowskich Komornicka. Następnie były własnością dziedziczną „najmłodszego z żyjących tejże synów, Augustyna”. W Grabowie n/Pilicą urodziła się Maria Komornicka (1876-1948), poetka okresu Młodej Polski. Określenie Grabów „nad Pilicą” pochodzi z połowy XIX wieku dla odróżnienia od Grabowa „nad Wisłą” położonego na zachód od Zwolenia. W okresie II wojny światowej, podczas hitlerowskiej okupacji Grabów n/Pilicą jest miejscem licznych akcji partyzanckich. 9 maja 1943 roku w odwet za rozbicie posterunku żandarmerii, Niemcy przeprowadzili pacyfikację wsi, rozstrzeliwując 12 jej mieszkańców. W końcu lipca 1944 roku oddział AK kpt. Romana Siwki – „Heleny” opanował tutejszą stację kolejową, ułatwiając uchwycenie przyczółka warecko – magnuszewskiego. W czasie walk na 14 przyczółku wieś wraz z zabytkowym dworem zostały zniszczone. Na miejscowym cmentarzu znajdują się mogiły kilkudziesięciu żołnierzy polskich, poległych od sierpnia 1944 roku do stycznia 1945 roku. 4.2. Ochrona dóbr kultury Ochrona prawna dóbr kultury – obiekty wpisane do Centralnego Rejestru Konserwatora Zabytków - Grabów n/Pilicą – budynek Urzędu Gminy, wybudowany w 1897 roku jako strażnica służby granicznej austriackiej, przebudowany w latach dwudziestych. Właściciel: Urząd Gminy w Grabowie n/Pilicą. Decyzja Nr 434/A/90/a/; data wpisu 1990-07-30. - Grabów n/Pilicą – cmentarz wojenny z I wojny światowej, istniejące krzyże metalowe i obelisk upamiętniający poległych Grabowian w latach 1918-1920. Właściciel: Urząd Gminy w Grabowie n/Pilicą Decyzja Nr 401/A/89; data wpisu: 1989-04-03. Obiekty zabytkowej architektury - Zespół kościelny w Grabowie n/Pilicą; Miejsca pamięci narodowej - Wyborów: pomnik z wojen szwedzkich; - Augustów: las cmentarz z okresu I wojny światowej; - Grabów n/Pilicą: cmentarz z okresu I wojny światowej; - Grabów n/Pilicą: cmentarz parafialny – mogiły żołnierzy września i żołnierzy poległych na przyczółku warecko – magnuszewskim w 1944 roku; - Nowa Wola: Obelisk Ku Czci stoczonej walki oddziału GL i śmierci jego dowódcy 5. Zagospodarowanie przestrzenne Aktualnie, od stycznia 2003 r. gmina nie posiada miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Decyzje o warunkach zabudowy i lokalizacji inwestycji celu publicznego wydaje się w oparciu o przepisy szczegółowe. Nowy plan zagospodarowania przestrzennego będzie opracowywany systematycznie na poszczególne sołectwa w miarę możliwości finansowych 5.1. Infrastruktura sanitarna zaopatrzenie w wodę Głównym przepisem prawa, odnoszącym się do zagadnień gospodarki wodnej jest ustawa z dn. 18 lipca 2001 roku - Prawo wodne. Ustawa ta reguluje gospodarowanie wodą w nawiązaniu do Dyrektywy Wodnej 2000/60/EC. 15 Przepisy te przewidują prowadzenie zintegrowanej gospodarki wodnej, realizowanej zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju. Zakładają też zlewniowe kształtowanie i ochronę zasobów wodnych. Taki system gospodarowania oznacza całościowe spojrzenie na tworzenie się zasobów wodnych, możliwość ich wykorzystania i wszelkie procesy zachodzące w zlewni. Sprzyjać temu winna polityka ekologiczna państwa, która będzie ukierunkowana na przywracanie wodom podziemnym i powierzchniowym właściwego stanu ekologicznego, a przez to zapewnienie między innymi odpowiednich źródeł poboru wody. Zgodnie z ustawą Prawo wodne korzystanie z zasobów wodnych nie może powodować pogorszenia stanu ekologicznego wód i ekosystemów od nich zależnych, a także marnotrawstwa wody, marnotrawstwa energii wody, ani wyrządzania szkód. Teren gminy Grabów jest obszarem zasobnym w wodę podziemną, która jest głównym źródłem zaopatrzenia ludności w wodę do picia i na potrzeby gospodarcze. Do zbiorowego zaopatrzenia wykorzystywane są wody poziomu czwartorzędowego. Tabela 3. Zestawienie zasobów wód głównych użytkowych poziomów wodonośnych oraz poboru wody na potrzeby komunalne w gminie Grabów nad Pilicą. Lokaliz Ilość Zasięg wodociągu Ujęty Zasoby Rzeczywisty acja studn poziom eksploatac pobór wody ujęcia i na wodono yjne przez ujęcie ujęci śny ujęcia wodociągow 3 u [m /h] e [tys.m3/rok] Grabów 2 Grabów n/Pilicą; Q St. I – 20,0 57,0 n/Pilicą Grabina; Utniki; St. II – Brzozówka; Augustów; 24,0 Strzyżyna; Budy Augustowskie; Czerwonka; Broncin; Wyborów; Dąbrówki; Grabowska Wola; Koziołek; Nowa Wola; Paprotnia; Zwierzyniec Łękawic 1 Łękawica; Celinów; Q St.1 – 44,6 15,8 a Stara Cychrowska Wola; Dziecinów; Grabów Nowy; Edwardów; Lipniki Zakrzew 1 Studnia do celów Q przeciwpożarowych 16 obecnie w budowie jest nowa studnia Na terenie gminy Grabów n/Pilica eksploatowane są dwa ujęcia komunalne, gdzie wielkość poboru wody podziemnej wyniosła 72,8 tys. m3/rok. Gmina zwodociągowana jest w 75%. Długość sieci wodociągowej wynosi 75,8 km, a liczba przyłączy – 990. Woda ze studni komunalnych przeważnie wykazuje podwyższoną zawartość żelaza i manganu wymagającą prostego uzdatniania. 5.2. Odprowadzanie ścieków sanitarnych Długość sieci kanalizacyjnej w gminie grabów n/p na koniec 2003 roku wynosiła 8163 m, a długość przyłączy 3638 m, natomiast liczba przyłączy – 138. Na terenie funkcjonuje jedna oczyszczalnia mechaniczno-biologicznej, obsługująca tylko miejscowość grabów n/p, o przepustowości 240 m3/d. Ilość ścieków dopływających do oczyszczalni wynosi średnio 65-85 m3/d. Ścieki gromadzone są w zbiornikach bezodpływowych, byłych studniach kopanych lub dołach chłonnych. Wylewane są do cieków, odprowadzane do drenowań, wylewane na pola i do lasów. Efektem niewłaściwej gospodarki ściekowej jest zły stan czystości bakteriologicznej rzek. Brak spójnego systemu gospodarowania odpadami, w tym komunalnymi, niebezpiecznymi i osadami ściekowymi Generalnie wytwarzamy coraz większe ilości odpadów. Na terenach wiejskich ujawnia się coraz więcej odpadów. Gmina nie posiada pełnej orientacji o ilości wytwarzanych, zbieranych, odzyskiwanych i unieszkodliwianych odpadów komunalnych. Mimo stworzenia podstaw zbiórki odpadów niebezpiecznych występujących w strumieniu odpadów komunalnych, odpady niebezpieczne zbierane są łącznie z komunalnymi. Niewłaściwie unieszkodliwiane są odpady azbestowe (eternit). Dominuje unieszkodliwianie odpadów komunalnych poprzez składowanie. Respektowanie przepisów prawa ekologicznego przez wszystkich korzystających ze środowiska W związku z dostosowaniem prawa polskiego do wymogów UE zmieniono zupełnie przepisy. Nowe prawo ekologiczne nakłada na wszystkich użytkowników środowiska i administrację nowe zadania (np. nowy rodzaj pozwoleń na korzystanie ze środowiska – pozwolenie zintegrowane). Prawo to trzeba znać i w pełni je respektować. Niedostateczne rozwiązania w zakresie uciążliwości komunikacyjnych 17 Niedostateczne rozwiązania tras komunikacyjnych stwarzają zagrożenie dla środowiska w zakresie pogorszenia klimatu akustycznego, zanieczyszczenia powietrza. Mogą też stanowić potencjalne źródło wystąpienia nadzwyczajnych zagrożeń środowiska (poważnych awarii). Dotyczy to zwłaszcza przewożenia substancji niebezpiecznych transportem drogowym i kolejowym. 5.3. Zaopatrzenie w ciepło W chwili obecnej około 80% energii cieplnej w gminie Grabów nad Pilicą pochodzi z ciepłowni opalanych paliwem węglowym. Na terenie gminy w ostatnich latach realizowany jest program modernizacji lokalnych kotłowni – szkoły. Modernizacja polega na zamianie kotłowni koksowo-węglowych na olejowe. Na omawianym obszarze występują dość dogodne warunki do produkcji energii cieplnej z wykorzystaniem promieniowania słonecznego przez kolektory cieczowe lub próżniowe. Kolektory słoneczne mogą być wykorzystywane do podgrzewania wody i powietrza w domkach jednorodzinnych i gospodarstwach rolnych. Energia może być pozyskiwana również z innych niekonwencjonalnych źródeł. Stwarza to szansę eliminacji paliw kopalnych, destabilizujących klimat poprzez emisję CO2 i niszczących lokalne ekosystemy. Teren gminy posiada duże obszary upraw rolnych i hodowli, które są potencjalnym źródłem energii z biomasy. Ponadto istnieją dogodne warunki uprawiania roślin do celów energetycznych (wydajne gatunki wierzb i topoli). 5.4. Układ drogowy Grabów nad Pilicą, będący siedzibą służb samorządowych, zlokalizowane jest w centralnej części gminy, przy szlaku komunikacyjnym, o znaczeniu wojewódzkim nr 731 (Warka – Głowaczów), przebiegającym z północy na południe. W północnej części gminy przebiega droga wojewódzka nr 736 (Warka – Magnuszew). W północno-zachodniej części gminy biegnie linia kolejowa Warszawa-Radom-Kielce-Kraków. Na terenie gminy znajdują się również drogi powiatowe oraz 94,75 km dróg gminnych. 5.5. Identyfikacja problemów Słabe strony Mocne strony Zasoby i jakość wód - wysoka zasobność głównych - brak izolacji poziomu poziomów wodonośnych, czwartorzędowego stanowiącego - dobra jakość wód podziemnych, źródło zaopatrzenia ludności i 18 - wystarczające zasoby wód powierzchniowych w okolicy Pilicy, - dobra klasa czystości rzeki Pilicy. - - - - - działalności gospodarczych, - zmienna jakość wód powierzchniowych, - deficyt wód powierzchniowych i gruntowych, obniżanie poziomu płytkich wód podziemnych. Gospodarka wodno - ściekowa wysoki stopień zwodociągowania, - niski stopień skanalizowania, - brak oczyszczalni ścieków w niektórych miejscowościach gminy, - nieprawidłowa gospodarka ściekami, - niedostateczne zabezpieczenie przeciwpowodziowe, - położenie części gminy na terenach zagrożonych powodzią i płytkim zaleganiu wód gruntowych. Powierzchnia ziemi niski stopień degradacji - brak złóż surowców skalnych, powierzchni ziemi, - obniżona jakość gleb w rejonie tras dostępność do złóż kopalin komunikacyjnych. pospolitych (pisków i żwirów), dobre warunki geotechniczne na większości terenów. Zasoby przyrody wysokie walory przyrodnicze - brak koncepcji zagospodarowania i krajobrazowe Doliny Pilicy ujęte Doliny Pilicy, w projekcie programu Natura 2000, - mały zasób zwierzyny łownej ECONET i CORINE, i systematyczny spadek pogłowia obecność kompleksów leśnych – zwierzyny, pozostałość Puszczy Stromieckiej, - lokalnie nadmierna penetracja obecność obszarów wodno-błotnych cennych przyrodniczo terenów, w dolinie Pilicy; - zbyt niskie limity zalesień. zaangażowanie organizacji w ryby prowadzenie racjonalnej gospodarki łowieckiej i rybackiej, zasobność w ryby. Powietrze dobra jakość powietrza, - niewykorzystanie energii ze źródeł dobre warunki solarne dla odnawialnych, energetyki odnawialnej, - niekorzystna struktura paliw w brak ciągów komunikacyjnych o systemach grzewczych, dużym nasileniu ruchu, - brak gazyfikacji gminy. 19 - systematyczna modernizacja lokalnych kotłowni. Gospodarowanie zasobami środowiska - wydawanie prasy lokalnej (w - niski stan świadomości ekologicznej powiecie) społeczeństwa, o tematyce ekologicznej - zmieniające się przepisy prawa - kształcenie na rzecz ekologicznego, zrównoważonego rozwoju przez - brak umiejętności pozyskiwania profesjonalne ośrodki edukacji środków ekologicznej, z funduszy UE, - aktywny udział szkół na rzecz - słabe wyposażenie w odpowiedni ekologii, sprzęt informacyjny. - udział społeczeństwa w aktywnych działaniach na rzecz poprawy stanu środowiska. 6. Gospodarka i sfera społeczna 6.1. Bezpieczeństwo publiczne Obsługa gminy w zakresie bezpieczeństwa publicznego realizowana jest przez Posterunek Policji w Grabowie n/P, działający w strukturze Komendy Powiatowej Policji w Kozienicach. Gminę obsługuje 6 policjantów którzy posiadają przeszkolenie resortowe i są przygotowani do wykonywania zadań na zajmowanych stanowiskach. Zadania swe policjanci wykonują przy użyciu dwóch samochodów marki Polonez z roku 1998 oraz Skoda Octawia z roku 2004. Gmina na tle powiatu charakteryzuje się stosunkowo małą przestępczością. Najczęściej notuje się kradzieże z włamaniem i kradzieże, a szczególnie zagrożone są rejony zabudowy letniskowej oraz sklepy. Miejscowościami gdzie najczęściej dochodzi do tego typu zdarzeń są: Zakrzew, Kępa Niemojewska, Tomczyn, Grabów n\P. i Brzozówka Miejscowościami gdzie dochodzi najczęściej do wypadków i kolizji są: Czerwonka, Wyborów, Nowa Wola. W 2004 roku na terenie działania Posterunku Policji w Grabowie nad Pilicą stwierdzono 174 czyny karalne i osiągnięto wykrywalność 74,3 % Dla porównania w roku 2003 stwierdzono 126 czynów karalnych i osiągnito wykrywalność 76,2 % W poszczególnych kategoriach przestępstwa przedstawiają się następująco 20 Kategoria 2003 Przestępstwa Włamania 26 Kradzieże 13 Znęcanie 7 Alimenty 2 Przestępstwa Drogowe 52 Inne 26 Razem 126 2004 27 20 9 0 73 45 174 Oprócz prowadzonych czynności wykrywczych Posterunek Policji w Grabowie nad Pilicą w 2004 roku sporządził 81 wniosków do Sądu Grodzkiego w Kozienicach W 2004 roku Policjanci Posterunku Policji w Grabowie nad Pilicą nałożyli ogółem 89 Mandatów Karnych na kwotę 14650 zł. Zatrzymano 22 prawa jazdy i 22 dowody rejestracyjne. Na terenie Gminy przeprowadzane są akcje prewencyjne – „ bezpieczne wakacje”, „ bezpieczny wypoczynek”, „ bezpieczna droga do szkoły”. W najbliższym okresie dla zwiększenia bezpieczeństwa należałoby wprowadzić Program „ Bezpieczna Gmina Grabów n/P’’. Najważniejszymi celami tego programu są: - propagowanie informacji mających bezpośredni wpływ na minimalizację zagrożeń systematyczności i podatności na stanie się ofiarą przestępstw; - stałe propagowanie oraz wprowadzanie w różnego rodzaju obiektach użyteczności publicznej nowoczesnych zabezpieczeń elektronicznych; - poprawa na rzecz bezpieczeństwa drogowego; - zmniejszanie strachu przed staniem się ofiarą przestępstwa, a tym samym zwiększenie poczucia bezpieczeństwa społecznego; - wzrost bezpieczeństwa dzieci i młodzieży w okresach wypoczynku przez edukację związaną z istnieniem zagrożeń, tworzenie mody na rozsądne zachowanie dzieci i młodzieży; - zmniejszenie znieczulicy społecznej i zwiększenie reakcji społecznych na zdarzenia kryminalne; - wykształcenie w społeczności odruchów poszanowania prawa realizowane za pośrednictwem mediów; - budowa więzi społecznych i wzajemnego zaufania w ramach poszczególnych społeczności lokalnych. Głównie podjęte działania w ramach programu powinny być skupione na: 21 - poprawie bezpieczeństwa ; - zmniejszenie przestępczości wśród nieletnich; - ograniczenie wypadków. Cele programu mogą zostać osiągnięte, jeżeli wszyscy mieszkańcy Gminy, wszystkie zorganizowane podmioty stworzą atmosferę powszechnej dezaprobaty dla najmniejszych przejawów łamania prawa i podejmą skuteczną walkę w eliminowaniu przejawów zła. Dla zwiększenia bezpieczeństwa należałoby w przyszłości wprowadzić monitoring szczególnie na ulicach: Pułaskiego, Parkowej, Przemysłowej. Dla zwiększenia bezpieczeństwa na terenie gminy należałoby zwiększyć obsadę i doposażyć Posterunek Policji. Obiekt ten wymaga inwestycji lokalowych w zakresie wymiany dachu, modernizacji kotłowni, wybudowania zaplecza garażowego. Potrzeby w zakresie sprzętu dotyczą: zakupu sprzętu kwaterunkowego, doposażenia w sprzęt techniki kryminalistycznej, zakupu radiowozów. Wzrastająca ilość zdarzeń, w których biorą udział strażacy wymaga sprzętu likwidującego sprawnie i bezpiecznie występujące zdarzenia. Priorytetowym celem krótkoterminowym jest stworzenie silnych bojowo jednostek straży pożarnej. 6.2. Rozwój oświaty Wysoki poziom edukacji jest podstawowym warunkiem osiągnięcia rozwoju społeczeństwa. Wykształcenie ogólne wsparte znajomością języków obcych i umiejętnością posługiwania się komputerem, należy do podstawowych czynników decydujących o sukcesie ekonomicznym w gospodarce rynkowej. Zmieniające się warunki demograficzne w gminie wywołują konieczność udoskonalania organizacji szkolnictwa podległego samorządowi gminy. Wypracowanie racjonalnej struktury szkolnictwa podyktowane jest również niskimi środkami finansowymi przeznaczonymi na oświatę. Nauka w szkołach większych, lepiej doposażonych w środki dydaktyczne i lepiej przygotowaną kadrę pedagogiczną, daje uczącej się młodzieży większe szanse na zdobycie wiedzy przydatnej do kontynuowania nauki w szkołach ponadgimnazjalnych. Problem ten dotyczy zwłaszcza nauki języków obcych i umiejętności posługiwania się komputerem. Przygotowanie do życia w społeczeństwie informacji jest jednym z głównych zadań systemów edukacji Unii Europejskiej. Należy dążyć do stworzenia warunków do realizacji edukacji informatycznej i dostępu do sieci INTERNET w każdej szkole. Bardzo ważnym problemem jest także rozwój fizyczny dzieci i młodzieży. 22 Aktualny stan oświaty w gminie Na terenie Gminy funkcjonują dwie placówki: -Zespół Szkół w Grabowie nad Pilicą, -Publiczna Szkoła Podstawowa im. 76 Pułku Piechoty w Augustowie. W roku szkolnym 2003/2004 - 528 uczniów realizuje obowiązek szkolny w szkołach podstawowych i gimnazjum. W szkołach zatrudnionych jest 38 nauczycieli. Po dokonaniu analizy urodzeń dzieci w naszej gminie obserwuje się tendencję spadkową w najbliższych latach. Oczekiwane efekty - 1. Bezpieczne i higieniczne warunki pracy i nauki. poprawa poziomu wyposażenia szkół w środki dydaktyczne, sprzęt i środki audiowizualne, zorganizowanie pracowni komputerowych w szkołach w Grabowie nad Pilicą i Augustowie, monitoring w Zespole Szkół w Grabowie nad Pilicą, urządzenie siłowni ogólnodostępnej dla uczniów, urządzenie placu zabaw dla dzieci najmłodszych w Grabowie nad Pilicą, zakup nowego ewentualnie pozyskanie nieodpłatnie autobusu w celu dowożenia uczniów. 2. Rozwój fizyczny dzieci i młodzieży. - modernizacja istniejących sal gimnastycznych, - systematyczne doposażenie w sprzęt sportowy, - utwardzenie boisk szkolnych 3. Wysoki poziom nauczania dzieci i młodzieży. - poprawa poziomu nauczania języków obcych, - dofinansowanie dokształcania nauczycieli, ze szczególnym uwzględnieniem wykwalifikowanych specjalistów do nauczania języków obcych. 4. Poprawa bazy lokalowej. - etapowa wymiana stolarki okiennej, - wykonanie elewacji zewnętrznej wraz z ociepleniem w budynkach szkolnych, - wymiana instalacji elektrycznej w budynku szkolnym w Grabowie nad Pilicą, - zakup szafek ubraniowych dla uczniów w celu pozyskania dodatkowej klaso-pracowni po byłej szatni. 23 6.3. Turystyka Turystyka, wypoczynek, rekreacja to pojęcia nieodłącznie związane z życiem każdego z nas. Obok prawa do pracy każdy człowiek ma niezaprzeczalne prawo do wypoczynku. O warunkach i możliwościach do dalszego rozwoju wypoczynku i turystyki na obszarze Gminy Grabów nad Pilicą przesądzają: -walory położenia -szczególne wartości i walory środowiska przyrodniczego i kulturowego. Walory położenia to przede wszystkim dostępność komunikacyjna Gminy i bliskość dużych aglomeracji miejskich: Warszawy i Radomia. Walory środowiska przyrodniczego to lasy, stanowiące 43% ogólnej powierzchni Gminy oraz rzeka Pilica. Gmina Grabów nad Pilicą położona jest w swojej północnej części w dolinie rzeki Pilicy. Dolina Pilicy jest rejonem II kategorii/w III stopniowej skali/ atrakcyjności turystycznej w skali kraju. Jest to rejon atrakcyjny przyrodniczo i krajobrazowo, z malowniczymi zakolami rzeki i dużym udziałem łąk, co korzystnie wpływa na mikroklimat. Gmina posiada również walory środowiska kulturowego: - obiekty kultury zabytkowej: a/budynek Urzędu Gminy - dawna austriacka strażnica graniczna; b/zespół kościelny w Grabowie nad Pilicą; c/kaplica murowana w Grabowie nad Pilicą ; -miejsca pamięci narodowej: a/cmentarz austriacki z czasów I wojny światowej w Grabowie nad Pilicą; b/ cmentarz katolicki w Grabowie nad Pilicą ; c/ stanowiska archeologiczne w wielu miejscowościach na terenie Gminy . Są to obiekty dużej wartości krajobrazowej, architektonicznej i historycznej, które muszą być otoczone szczególną opieką władz. Atrakcyjność środowiska przyrodniczego i kulturowego sprawiła włączenie Gminy Grabów nad Pilicą w system szlaków turystycznych PTTK /pieszych, kolarskich, wodnych /,które zapoznają turystów z walorami Gminy. Najlepszym sposobem na popularyzację Gminy Grabów nad Pilicą jest dbałość o rozwój turystyki i agroturystyki . Obecnie na Naszym terenie istnieje ponad 700 działek letniskowych, głównie w dolinie rzeki Pilicy. Niezbędne jest więc inwestowanie w budownictwo letniskowe i agroturystyczne, a sprzyjają temu: niewielkie jednostki osadnicze położone wśród lasów i pól, duże kompleksy leśne przydatne do rekreacji, piękne krajobrazy ,czyste powietrze, woda, cisza, dostępność komunikacyjna i drogowa. Konieczny jest rozwój bazy turystycznej: powstawanie ośrodków szkoleniowo -wypoczynkowych, ośrodków sportowo-turystycznych /kampingi, pola biwakowe/,organizacja ścieżek rowerowych, ekologicznych ścieżek 24 zdrowia/pieszych i konnych, hipnoterapia kompleksowa dla niepełnosprawnych/, zlotów turystycznych i rowerowych . Na terenie Gminy znajdują się stadniny koni umożliwiające naukę jazdy konnej. Dogodne położenie oraz szczególne warunki środowiska przesądzają o znaczeniu funkcji turystycznej i wypoczynkowej w rozwoju Gminy Grabów nad Pilicą. 6.4. Handel, usługi, przemysł, pozarolnicza działalność gospodarcza, pomoc dla przedsiębiorców Działalność usługowo-handlową i usługowo - produkcyjną prowadzi w obszarze Gminy 114 zarejestrowanych podmiotów gospodarczych. Zarejestrowane podmioty gospodarcze prowadzą działalność we wszystkich niezbędnych dziedzinach obejmując między innymi usługi handlowe, gastronomiczne, rzemieślnicze, usługi budowlane, rolnicze, motoryzacyjne itp. Profil prowadzonej działalności w stosunku do wszystkich zarejestrowanych podmiotów przedstawia się następująco: - sklepy spożywczo-przemysłowe - 14 %, - punkty gastronomiczne - 3 %, - handel obwoźny - 20 %, - usługi - 49 %, - pozostała działalność - 14 %. Działające na terenie Gminy podmioty gospodarcze dają zatrudnienie i utrzymanie ich właścicielom oraz najbliższej rodzinie. Są to głównie małe jednostki zatrudniające od 1 do 2 osób. Z powyższego wynika, że podmioty gospodarcze działające na terenie Gminy są trwale osadzone i w nich należy upatrywać pracodawców. Potwierdza to fakt, że z roku na rok powiększa się liczba pozarolniczych miejsc pracy na wsi i pozarolniczych źródeł utrzymania. Wynika z tego wniosek o celowość pozarolniczej aktywizacji Gminy Grabów nad Pilicą. Należy wykazać dbałość o powstawanie nowych podmiotów gospodarczych. Celem Gminy jest wspieranie małej i średniej przedsiębiorczości. Dla mieszkańców konieczny jest rozwój korzystnej polityki państwa, możliwość otrzymania niskoprocentowych kredytów, bezzwrotnych pożyczek. Wszelkie sprawy związane z ewidencją działalności gospodarczej są załatwiane w Urzędzie Gminy. Proponowane jest powstanie „Lokalnych okienek przedsiębiorczości”, dzięki którym już przy okazji wpisu do ewidencji osoba będzie mogła złożyć wniosek o numer NIP i REGON. Dbanie o rozwój handlu, usług i przedsiębiorczości wpłynie na poprawę standardów życia społeczności lokalnej. Wzrost poziomu zamożności mieszkańców Gminy zwiększy poczucie bezpieczeństwa i zmniejszy problemy typu patologicznego. 25 Cele operacyjne: - rozwój agroturystyki; - tworzenie bazy hotelowo – gastronomicznej i zaplecza dla innych usług z tym związanych; - produkcja zdrowej żywności; - przetwórstwo rolo – spożywcze - wprowadzenie nowatorskich upraw ( rzepak, wiklina ). 6.5. Inwestycja w zasoby ludzkie Gmina Grabów nad Pilicą położona jest w rejonie określanym jako ”obszary depresji demograficznej” z uwagi na jednoczesne występowanie mało korzystnych zjawisk demograficznych, takich jak: - spadek poziomu zaludnienia gminy, - spadek mobilności przestrzennej ludności, - spadek przyrostu naturalnego w gminie, - mało korzystna struktura płci ludności / niski udział kobiet w wieku 20-39 lat na 100 mężczyzn w tym samym wieku /, - mało korzystna struktura wieku -duży wskaźnik ludności w wieku poprodukcyjnym, - przewaga małych i bardzo małych jednostek osadniczych. Ogólnie zła sytuacja na rynku pracy ma również swoje odbicie w gminie Grabów nad Pilicą. Panuje duże bezrobocie wśród ludzi młodych. Jest to spowodowane brakiem zakładów produkcyjnych zatrudniających większą liczbę osób, a także niskim poziomem wykształcenia młodzieży. Należy dążyć do tego, aby zmniejszyć proces migracyjny powodujący „ucieczkę” z gminy ludzi o największym potencjale intelektualnym i poziomie przedsiębiorczości. W dążeniu w rozwój zasobów ludzkich należy ukierunkować się na podnoszenie poziomu wykształcenia, umożliwienie przekwalifikowania grupom społecznym zagrożonym utratą miejsc pracy, źródeł dochodu / głównie osoby z bardzo małych gospodarstw, bez dokładnie określonego kierunku produkcji rolniczej/, nabywania nowych umiejętności. Bardzo ważne jest pobudzanie mieszkańców do rozpoczynania działalności gospodarczej poprzez stwarzanie preferencyjnych warunków do jej rozpoczęcia. 6.6. Ochrona środowiska naturalnego i walorów przyrodniczych Zadania do realizacji: a) b) c) wdrożenie gminnego systemu selektywnej zbiórki odpadów, ochrona wód, ochrona powietrza, 26 d) e) f) ochrona walorów krajobrazowych oraz wypoczynkowych środowiska ochrona flory i fauny, promocja działań proekologicznych wśród mieszkańców. Sposób realizacji: A. Dopracowanie i wdrożenie gminnego systemu selektywnej zbiórki odpadów. Działania legislacyjne (prawo gminne) dotyczące selektywnej zbiórki odpadów – ciągłe udoskonalanie, Wdrożenie możliwości wstępnej selekcji w gospodarstwach domowych, Nawiązanie współpracy z firmami zajmującymi się sprawami związanymi z gospodarką odpadami, Organizacja zbierania i wywozu, Likwidacja dzikich wysypisk śmieci, szczególnie na terenach leśnych oraz w pobliżu zbiorników i cieków wodnych, Inżynieria finansowa przedsięwzięcia z uwzględnieniem środków pomocowych Unii Europejskiej, Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie, Bieżąca obsługa i monitoring systemu zagospodarowania odpadów. B. Ochrona wód Rozbudowa sieci kanalizacyjnej na terenie całej Gminy wraz z rozbudową oczyszczalni ścieków Opracowanie kompleksowego programu operacyjnego i włączenie go do zadań „Związku Gmin Ziemi Kozienickiej ", Uregulowanie kwestii wywożenia ścieków komunalnych ze zbiorników wybieralnych, Uregulowanie kwestii odprowadzania ścieków z obiektów wykorzystywanych gospodarczo. C. Ochrona powietrza Dbanie o wprowadzenie na terenie Gminy wymogu stosowania metod i technologii i środków technicznych chroniących powietrze przez jednostki prowadzące działalność gospodarczą, Zmiana technologii ogrzewania z węglowego na ekologiczne w obiektach użyteczności publicznej, Poszukiwanie efektywnych rozwiązań mających na celu przekonanie mieszkańców Gminy do korzystania z systemów ogrzewania o charakterze proekologicznym, 27 Pomoc w uzyskiwaniu środków i kredytów preferencyjnych na zmianę systemu ogrzewania przez podmioty gospodarcze i gospodarstwa indywidualne. D. Ochrona walorów krajobrazowych oraz wypoczynkowych środowiska i ochrona świata roślinnego. Konserwacja drzew uznanych za pomniki przyrody i sukcesywne składanie wniosków w sprawie konserwacji drzew do Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody, Podjęcie inicjatywy mającej na celu przeprowadzenie Powszechnej Inwentaryzacji Przyrodniczej Gminy Grabów n/Pilicą, Zalesienie większych kompleksów terenu o niewielkiej przydatności rolniczej, E. Promocja działań proekologicznych wśród mieszkańców Gminy. Opracowanie planu promocji i zdefiniowanie celów wraz z wykorzystaniem systemu edukacyjnego, Zdefiniowanie form promocji (ulotki, publikacje prasowe, nagrody, konkurs na "zielone i ekologiczne gospodarstwo", Wykorzystanie do działań proekologicznych Funduszy Ochrony Środowiska. F. Opracowanie kompleksowego planu ekorozwoju Gminy. Uwzględnienie w programie zagadnień dotyczących; waloryzacji przyrodniczej, waloryzacji gospodarczej, oceny zagrożeń środowiska, scenariusza ekorozwoju Gminy, Tworzenie warunków do realizacji Programu ekorozwoju, Wykorzystanie programu ekorozwoju do: biznes planów podejmowanych przez samorząd Gminy przedsięwzięć o charakterze publicznym takich jak, oczyszczalnie ścieków, zbiorniki wodne, drogi, itp. Negocjacja z właścicielami zakładów przemysłowych, Negocjacja z przedstawicielami władz państwowych i samorządu wojewódzkiego o wysokości dotacji, Edukacji ekologicznej społeczności lokalnej. 6.7. Rolnictwo ekologiczne (biorolnictwo) Szansą dla terenów Gminy mogą być produkowane metodami biologicznymi pracochłonne uprawy rolne, gdzie mechanizacja procesów produkcji jest ograniczona. Szansa ta wynika również z niewielkiego skażenia 28 środowiska naturalnego i stosowania przez większość gospodarstw (małych do 3 ha) niewielkich ilości nawozów sztucznych. Rozdrobnienie agrarne i nadwyżka siły roboczej, jak i stopień chemizacji funkcjonujących gospodarstw rolnych stwarzają przesłanki do rozwoju tej dziedziny rolnictwa i powiązania jej z agroturystyką oraz walorami przyrodniczymi Gminy. Wymaga to wielopłaszczyznowego podejścia przez władze samorządowe Gminy do realizacji tego celu cząstkowego strategii, zmierzającego do trwałego i wielofunkcyjnego rozwoju wsi ziemi grabowskiej, tworzenia miejsc pracy dla mieszkańców wsi, poprawy jakości produkcji i dochodowości gospodarstw rolnych, aktywizacji i promocji naturalnych walorów turystycznych, katalizujących rozwój innych usług poza rolnictwem. Wymagać to będzie również podnoszenia kwalifikacji kadr gminnych w zakresie zarządzania, marketingu, promocji jakości produktu ekologicznego. Zadania do realizacji: Włączanie i propagowanie szkoleń z zakresu rolnictwa ekologicznego prowadzonego przez Ośrodek Doradztwa Rolniczego, Wspieranie, doradztwo, organizacja i animacja grup producenckich, Włączenie rolników, stosujących biorolnicze metody upraw do systemu kontroli i certyfikacji produktów ekologicznych w oparciu o kryteria i normy obowiązujące w Unii Europejskiej, Sposób realizacji: Współpraca z Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego o włączeniu do tematyki szkoleń zagadnień związanych z rolnictwem ekologicznym, Współpraca z Urzędem Marszałkowskim w Warszawie o włączeniu terenów Gminy Grabów n/Pilicą preferowanych do upraw ekologicznych, Pomoc organizacyjno - prawna dla powstających grup producenckich, Kierowanie kadry inżynieryjno - technicznej Gminy na studia podyplomowe z zakresu rolnictwa ekologicznego, Nawiązanie współpracy z Mazowieckim Centrum Integracji Europejskiej w Warszawie w zakresie promocji wyrobów ekologicznych, Włączenie do promocji Gminy grup producentów zdrowej ekologicznej żywności w powiązaniu z gospodarstwami agroturystycznymi. 6.8. Restrukturyzacja rolnictwa w kierunku dostosowania go do walorów turystycznych Zdecydowana większość gospodarstw produkuje na samozaopatrzenie, nie wchodząc praktycznie na rynek ze swoją produkcją. Ten typ gospodarstwa 29 dominuje i stanowi swoisty hamulec przemian strukturalnych na wsi grabowskiej. Struktura i wielkość produkcji w tych gospodarstwach, dostosowana jest do wewnętrznych potrzeb rodziny. Dominuje tradycyjny system produkcji, jest to produkcja ekstensywna (małe nakłady rzeczowe i finansowe, duże nakłady pracy) podlegająca dużym wahaniom w zależności od przebiegu warunków agrometeorologicznych. Gospodarstwa te bardzo słabo reagują na nowe tendencje i nowe technologie produkcji w decyzjach produkcyjno-organizacyjnych, kierują się potrzebami bytowymi rodziny, a nie racjonalnymi prawami gospodarki rynkowej. Ta liczna grupa w Gminie Grabów n/Pilicą, nie odgrywa większej roli w rozwoju rolnictwa, równocześnie pozwala egzystować znacznej ilości ludzi łagodząc skutki bezrobocia. Biorąc pod uwagę uwarunkowania produkcji rolnej w Gminie Grabów n/Pilicą (bardzo duże rozdrobnienie, prawie nie istniejący rynek ziemi, przeludnienie agrarne, przywiązanie do ziemi i pracowitość miejscowej ludności), należy rozwijać i unowocześniać gałęzie i kierunki pracochłonne, dążąc do koncentracji ziemi i koncentracji produkcji. Zadania do realizacji: Wdrażanie i upowszechnianie intensywnego ogrodnictwa, Upowszechnianie wysokowydajnych oraz niskonakładowych odmian zbóż, okopowych i roślin, Upowszechnianie wapnowania gleb oraz racjonalnych zasad przechowywania i stosowania nawozów organicznych oraz stosunkowo niewysokich dawek nawozów mineralnych, Racjonalizowanie stosowania pestycydów poprzez atestację i modernizację opryskiwaczy oraz popularyzowanie biologicznych metod zwalczania chorób i szkodników oraz właściwej agrotechniki ograniczającej zachwaszczanie pól, Rozwijanie produkcji zwierzęcej w zakresie hodowli bydła mięsnego i trzody chlewnej, Sposób realizacji: Rozwijanie uprawy owoców miękkich odmian deserowych (truskawki, maliny, agrest, porzeczki itp.), Wprowadzenie do produkcji odmian i technologii przedłużających okres zbioru i sprzedaży, Upowszechnianie integracji w zakresie rozwoju ogrodnictwa i warzywnictwa na terenie Gminy, 30 Doskonalenie genetyczne pogłowia krów oraz krzyżowanie towarowe bydła mlecznego i mleczno-mięsnego buhajami ras mięsnych, Doskonalenie genetyczne pogłowia trzody chlewnej i upowszechnianie inseminacji loch. Proces wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich jest głównym zadaniem samorządu lokalnego. W warunkach Gminy Grabów n/Pilicą każdy program rozwoju rolnictwa będzie martwy, jeżeli nie będą stworzone warunki alternatywnego zatrudnienia, alternatywnych źródeł dochodu dla znacznej ilości mieszkańców. Rozwój drobnego rolnictwa skorelowany być musi z rozwojem przedsiębiorczości, turystyki i agroturystyki oraz rozwojem obszarów wiejskich. Rozwój rolnictwa w Gminie Grabów n/Pilicą zależy od rozwoju gałęzi pozarolniczych. 6.9. Struktura użytkowania gruntów Powierzchnia gminy wynosi 12 466 ha, z czego użytki rolne wynoszące 6358 ha stanowią 51,0 %. Lasy zajmują 41,2 % powierzchni gminy tj.5136 ha, pozostałe grunty to: grunty pod wodami, tereny komunikacyjne, tereny zabudowane, tereny różne i nieużytki. Lesistość gminy jest jedną z najwyższych w subregionie radomskim. Kompleksy leśne stanowiące pozostałości Puszczy Nadpilickiej i Stromeckiej zajmują rozległe obszary w północnej i południowej części gminy. Tereny pod wodami to przede wszystkim wody rzeki Pilicy stanowiącej granicę gminy, stawy i rowy melioracyjne. W strukturze władania gruntami udziały sektora prywatnego i publicznego kształtują się w wielkościach: sektor prywatny: 8 380 ha – 67,2% (grunty osób fizycznych, wspólnot gruntowych, spółdzielni, kościołów); sektor publiczny: 4 086 ha – 32,8%(grunty Skarbu Państwa, gminy); Sektor prywatny z ogólną powierzchnią 8 380 ha stanowią: - grunty osób fizycznych 8 244 ha, przede wszystkim jako użytki rolne 6293 ha, lasy i zadrzewienia 1796 ha z uzupełniającym udziałem terenów zabudowanych i komunikacyjnych; - wspólnoty gruntowe – 132 ha; - grunty kościelne – 4 ha. Sektor publiczny z ogólną powierzchnią 4 086 ha stanowią: - grunty Skarbu Państwa z powierzchnią 4067 ha ; 31 - grunty gminy z powierzchnią 19 ha. 6.10. System opieki zdrowotnej Kształtowanie opieki zdrowotnej w Naszej Gminie opiera się na jednym Zakładzie Opieki Zdrowotnej w Grabowie nad Pilicą. W Skład Zakładu wchodzą następujące jednostki organizacyjne: - Poradnia Ogólna; - Poradnia Stomatologiczna; - Gabinet Medycyny Szkolnej; - Poradnia Pielęgniarki Środowiskowo – rodzinnej. Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Grabowie nad Pilicą udziela świadczeń zdrowotnych w zakresie: a) podstawowej opieki zdrowotnej w warunkach ambulatoryjnych, w domu, w miejscu zamieszkania lub pobytu osoby potrzebującej tych świadczeń, b) stomatologii ogólnej. Świadczenia podstawowej opieki zdrowotnej obejmują swoim zakresem świadczenia profilaktyczne, diagnostyczne, lecznicze, rehabilitacyjne oraz pielęgnacyjne z dziedziny medycyny ogólnej. Racjonalizacja funkcjonowania obiektów służby zdrowia w gminie zadania: - Systematyczna analiza ekonomiczna kosztów i stanu zatrudnienia oraz potrzeb mieszkańców w zakresie opieki zdrowotnej w gminie; - Modernizacja budynków i przygotowanie do przejęcia oraz bieżącego utrzymania placówek służby zdrowia POZYSKIWANIE FUNDUSZY POZABUDŻETOWYCH NA ROZWÓJ OPIEKI MEDYCZNEJ I OŚWIATY ZDROWOTNEJ zadania: - Stały monitoring funduszy pomocowych finansujących projekty z zakresu opieki medycznej i oświaty zdrowotnej - występowanie z wnioskami progrtamowymi; - Organizacja imprez (akcji, konkursów) propagujących zdrowy tryb życia pozyskiwanie patronatu (np. Ministerstwo Zdrowia) i sponsorów (np. firmy farmaceutyczne); - Współpraca z miastami zagranicznymi oraz organizacjami międzynarodowymi w celu pozyskiwania środków na rozwój opieki zdrowotnej. 32 6.11. Infrastruktura techniczna W obszarze gminy Grabów n/Pilicą podstawowy układ drogowy tworzą drogi wojewódzkie , powiatowe i gminne . Drogi wojewódzkie Nr 731 Potycz – Warka – Grabów n/P. – Głowaczów Nr 736 Warka – Rozniszew – Magnuszew Drogi powiatowe Nr 34 218 Stromiec – Wyborów Nr 34 219 Warka - Kępa Niemojewska – Boże Nr 34 220 Boże – Strzyżyna – Nowa Wola Nr 34 221 Grabów n/Pilicą – Augustów Nr 34 222 Wyborów – Basinów Nr 34 223 od drogi 736 – Grabowska Wola Nr 34 224 Magnuszew – Łękawica Stara – Studzienki Pancerne –Moniochy Nr 34 231 Grabów n/ Pilicą – Dziecinów . Drogi gminne Nr 34 31 001 Grabów n/P. – Stacja Kolejowa – granica gminy /Warka / Nr 34 31 002 Augustów – granica gminy - / Ksawerów / Nr 34 31 003 Nowa Wola – Paprotnia Nr 34 31 004 Zakrzew – Tomczyn – Grafowska Wola – Lipinki Nr 34 31 005 Grabów n/P. – Małęczyn – Tomczyn – Cychrowska Wola Nr 34 31 006 Cychrowska Wola – granica gminy - / Urszulin / Nr 34 31 007 od drogi Nr 736 – Tomczyn Nr 34 31 008 od drogi 731 – Grabów Zaleśny – Małęczyn Nr 34 31 009 Nowy Grabów – Edwardów Nr 34 31 010 Kolonia – Grabowska Wola – Koziołek Nr 34 31 011 Dąbrówki – Strzyżyna Nr 34 31 012 Brzozówka – Strzyżyna Nr 34 31 013 Nowa Wola – Brzozówka – do drogi Nr 34 218 Nr 34 31 014 Stara Łękawica - granica gminy - / Lucjanów / Nr 34 31 015 Strzyżyna – Budy Augustowskie Nr 34 31 016 od drogi Nr 731 – Czerwonka – Grabów Zaleśny Nr 34 31 017 od drogi Nr 731 – Zwierzyniec Nr 34 31 018 Kępa Niemojewska – do drogi Nr 34 218 Podstawowy układ komunikacyjny jest dobrze rozwinięty. Ogólna długość dróg wojewódzkich wynosi 16 km, dróg powiatowych 49 km, dróg gminnych 94,75 km . Działaniach planowane: - utrzymanie właściwych parametrów technicznych odpowiednich dla funkcji i klasy dróg wojewódzkich ; - modernizacji dróg powiatowych istotnych dla połączeń gminy oraz ciągów dróg z nieutwardzonymi odcinkami w celu uzyskania dobrego stanu 33 - technicznego nawierzchni ; - utwardzania dróg gminnych, w tym przede wszystkim obsługujących obszary zabudowane i wskazane do zabudowy ; - budowy nowych odcinków dróg gminnych o ogólnej długości około 5 km Obszar Gminy Grabów nad Pilicą wyróżniają atrakcyjne walory kulturowo – przyrodnicze , co może spowodować w przyszłości rozwój funkcji turystyczno - wypoczynkowej gminy . Powoduje to możliwość zaistnienia komunikacji rowerowej na terenie gminy. Rower może być środkiem transportu służącym przejazdom o charakterze turystycznym. Planuje się oznakowanie istniejących ciągów drogowych oraz wytyczenie szlaków turystycznych. 6.12. Układ kolejowy - linia kolejowa I rzędowa zelektryfikowana : Radom – Warka – Warszawa z przystankami kolejowymi w obszarze gminy w Strzyżynie i w Grabowie nad Pilicą . Na odcinku Radom – Grabów n/Pilicą jest linia jednotorowa . Planowana realizacja drugiego toru wzdłuż linii kolejowej na w/w odcinku . 6.13. Transport autobusowy - istniejące dobowe połączenia Grabowa n/Pilicą w komunikacji PKS zapewniają połączenia z ośrodkami miejskimi : z Warszawą , Warką , Kozienicami , Radomiem i Białobrzegami . Planowane zwiększenie ilości kursów na w/w trasie . 6.14. Telekomunikacja Podstawowe systemy łącznościowe w gminie Grabów n/Pilicą stanowią : - miejscowa telefoniczna centrala automatyczna o pojemności 500 NN i zajętości około 350 NN ; - aparaty publicznie ogólnodostępne w Grabowie n / Pilicą ; - kabel światłowodowy relacji Warka – Grabów n/ Pilicą ; - kabel światłowodowy relacji Radom – Warszawa / wzdłuż linii kolejowej /; - rozdzielcza sieć telefoniczna / napowietrzna i kablowa / doprowadzona do każdego sołectwa w gminie . Planowana jest sukcesywna rozbudowa rozdzielczej abonenckiej sieci telefonicznej oraz uruchomienie większej ilości aparatów publicznych ogólnodostępnych , jak również kierunkowe powiększenie pojemności automatycznej centrali telefonicznej w Grabowie n/Pilicą . 34 6.15. Wodociągi Podstawowe źródła zaopatrzenia obszarze wodę obszarze gminie Grabów nad Pilicą to: - wodociąg zbiorowy; - studnie kopane. W obszarze Gminy Grabów n/Pilica ujęcia wody dla istniejącego wodociągu stanowią: - ujęcie wody i stacja wodociągowa w Grabowie n/Pilicą składające się z 2 studni wierconych o zasobach określonych w kat. "B"w wysokości 60 m 3 / h Ujęcie to zasila w wodę miejscowości : Grabów n/Pilicą , Grabina , Utniki , Brzozówka , Augustów , Strzyżyna, Budy Augustowskie, Czerwonka , Tomczyn , Grabów Nowy – Małęczyn , Broncin , Wyborów . - ujęcie wody i stacja wodociągowa w Łękawicy Starej o zasobach określonych w kat. "B" w wysokości 44,6 m 3 / h . Przedmiotowe ujęcie zasila następujące miejscowości : Łekawica Stara , Celinów , Dziecinów , Edwardów, Grabowska Wola , Lipinki , Cychrowska Wola , Paprotnia i Koziołek . W gminie występuje wysoki stopień zwodociągowania : 998 przyłączy, wskaźnik procentowy 75%. Łączna długość eksploatowanych sieci wodociągowych to 76 km . Planowana budowa nowych odcinków sieci wodociągowej w długości około 18 km obejmuje miejscowości : - Zakrzew, w oparciu o istniejące ujęcie wód wgłębnych ; - Kępa Niemojewska , wykonanie ujęcia wody i wodociągu . 6.16. Oczyszczalnia ścieków i kanalizacja Gmina posiada wybudowaną oczyszczalnie ścieków w miejscowości Grabów nad Pilicą . Projektowa przepustowość oczyszczalni to 240 m 3 / d , tym : - 210 m3 / d – ścieki dopływające kanalizacją; - 30 m3 / d – ścieki dowożone. Oczyszczalnia przyjmuje ścieki dopływające kanalizacją z Grabowa n/P. Z innych , pobliskich miejscowości ścieki będą dowożone samochodami asenizacyjnymi . Łączna długość eksploatowanej sieci kanalizacyjnej wynosi : 8163 m przyłącza : 3638 m Obecnie do sieci kanalizacyjnej podłączonych jest 138 posesji. Planowany jest dalszy rozwój sieci kanalizacyjnej na dalsze miejscowości w 35 gminie. Następnym etapem będzie wybudowanie około 10 km odcinka sieci kanalizacyjnej wraz z przyłączami . Problemy natury gospodarczej dotyczące Gminy Grabów nad Pilicą to: 1. Słabo rozwinięta infrastruktura techniczna – brak kanalizacji i sieci gazowej, 2. Niedostatecznie rozbudowany i zmodernizowany układ komunikacyjny, 3. Brak zainteresowania inwestorów zewnętrznych, 4. Brak wiedzy o nowoczesnych metodach gospodarowania, 5. Mała atrakcyjność turystyczna gminy uniemożliwia rozwój turystyki, 6. Mała ilość większych zakładów pracy. 6.17. Identyfikacja problemów Prognozowane zmiany demograficzne Zmiany w zaludnieniu gminy w okresie perspektywicznym warunkowane będą przebiegiem procesów społeczno-gospodarczych, zarówno na jego obszarze, jak również w regionie oraz w kraju. Kondycja ekonomiczna mieszkańców, możliwości zapewnienia godnych warunków życia (praca, mieszkanie, dostęp do usług) zdecydują o ruchliwości przestrzennej ludności, a także wpłyną na poziom przyrostu naturalnego. Prognozuje się, że w okresie perspektywicznym przyrost naturalny nie będzie ważnym czynnikiem przyrostu. Przewidywany w najbliższych latach przyrost liczby kobiet w wieku najwyższej płodności 20-34 lat może spowodować wzrost liczby urodzeń do 2010 r. prognozuje się: 1. Do roku 2010 wzrastać będzie liczba ludności w wieku produkcyjnym, przy jednoczesnym wzroście liczby ludności w wieku poprodukcyjnym 2. Przyrost liczby ludności w podeszłym wieku spowoduje konieczność rozwoju różnych form opieki, w tym również opieki medycznej, 3. Ludność gminy charakteryzuje się niskim poziomem wykształcenia, 4. W okresie perspektywicznym będzie wzrastała liczba zgonów (skutek postępującego procesu starzenia się ludności), wobec czego największy wpływ na zaludnienie będą miały migracje, 5. Należy liczyć się ze zwiększeniem odpływu ludności w młodym wieku, która, wobec złej sytuacji na rynku pracy, będzie szukała swojej szansy w miejscach zapewniających jej lepsze warunki życia. Problemy rynku pracy: 1. Dotychczasowy rozwój działalności gospodarczej nie potrafił dostatecznie zaspokoić zapotrzebowania na miejsca pracy. Maleje aktywność gospodarcza mieszkańców gminy, dlatego należy doszukiwać się źródła nowych miejsc pracy w rozwoju różnych rodzajów usług rynkowych, 2. Skutkiem utrzymującego się deficytu miejsc pracy jest wysokie bezrobocie, które ma charakter długotrwały, 36 Negatywnym zjawiskiem społecznym jest wysoki poziom zubożenia mieszkańców gminy. Pomocą społeczną zostało objętych ok. 16 % ogółu ludności. Prognozowane zmiany w zatrudnieniu polegać będą głównie na stałym wzroście zatrudnienia w produkcji i usługach rynkowych. Tworzenie warunków przestrzennych, ekonomicznych i podejmowanie wszelkich działań na rzecz rozwoju tych działalności powinno stanowić w nadrzędny cel w działaniach samorządu gminy. Istniejące problemy zatrudnienia potwierdzają pilną konieczność aktywizacji społeczno-gospodarczej gminy. Redukcja bezrobocia i w jego konsekwencji niekorzystnych zjawisk społecznych zależy nie tylko od starań samorządu gminy, ale również od polityki ekonomicznej państwa oraz od radykalnej poprawy sytuacji na rynkach pracy w sąsiednich miastach powiatowych. Problemy dotyczące warunków życia ludności: 1. W zakresie oświaty najpoważniejszym problemem stan budynków szkolnych. Wymagają one remontu i modernizacji. Polepszenia wymaga również stan zagospodarowania terenów sportowo-rekreacyjnych przy szkołach. 2. Brak jest oddziałów „0” bazy przedszkolnej, dlatego należy zaadaptować niezbędne na ten cel pomieszczenia. 3. W zakresie placówek upowszechniania kultury najpoważniejszym problemem jest zły stan techniczny większości placówek kulturalnych na terenie gminy oraz skromny księgozbiór biblioteki. 4. Jednym z podstawowych zadań jest zwiększenie dostępności sportowej i rekreacyjnej dla mieszkańców gminy. Gmina nie posiada jednak nowoczesnego kompleksu sportowego zarówno o znaczeniu lokalnym, jak również o znaczeniu regionalnym i krajowym. 5. Brak jest również boisk do gier zespołowych. 6. Obiekty mieszczące placówki ochrony zdrowia są w złym stanie technicznym. Uboga jest również oferta i mała dostępność do usług specjalistycznych. 7. W ramach bezpieczeństwa mieszkańców na uwagę zasługuje fakt złego zaplecza technicznego ochotniczych straży pożarnych – brak jest nowoczesnego sprzętu oraz odpowiedniego magazynu. 3. ROZDZIAŁ III ZADANIA POLEGAJĄCE NA POPRAWIE SYTUACJI NA DANYM OBSZARZE. 1. Celowość zadań planowanych do realizacji Głównym celem rozwoju Gminy Grabów nad Pilicą jest: 37 zapewnienie mieszkańcom wysokiego poziomu życia poprzez wpływ na tworzenie miejsc pracy i dogodnych warunków zamieszkania, ochronę zdrowia i bezpieczeństwa oraz zwiększenie dostępu do edukacji, kultury i sportu. Cel główny przekłada się na cele strategiczne, a te na cele cząstkowe: cel strategiczny I – wspieranie przedsiębiorczości na terenie gminy, w szczególności poprzez: a. bezpośrednie inwestycje w infrastrukturę techniczną, b. Rozbudowa i modernizacja dróg, cel strategiczny II – poprawa warunków życia mieszkańców poprzez ochronę zdrowia, zapewnienie bezpieczeństwa publicznego i socjalnego, edukację i oświatę oraz tworzenie korzystnych warunków mieszkaniowych, w szczególności poprzez: a. rozwój budownictwa mieszkaniowego, b. rozwój funkcji edukcyjno-oświatowych, c. ochronę zdrowia i bezpieczeństwa mieszkańców, w tym bezpieczeństwa socjalnego cel strategiczny III – ochrona środowiska przyrodniczego i kształtowanie ładu przestrzennego poprzez: a. poprawę stanu środowiska naturalnego, b. dbanie o ład przestrzenny i jego funkcjonalność dla mieszkańców. cel strategiczny IV – pielęgnacja kultury i dziedzictwa historycznego oraz rozwój sportu i rekreacji poprzez; a. zachowanie stanu dziedzictwa kulturalnego oraz jego promocja w skali ponadlokalnej, b. zwiększenie dostępności sportowej i rekreacyjnej dla mieszkańców gminy, c. podjęcie działań na rzecz podniesienia świadomości kulturalnej mieszkańców. 2. Analiza SWOT Niezbędne w tym momencie jest uwzględnienie wewnętrznych czynników mających wpływ na rozwój Gminy, jej mocnych stron, potencjału rozwojowego oraz zidentyfikowanie ewentualnych zagrożeń. Poniżej została przedstawiona analiza SWOT. Dążenie do efektywnego rozwoju społeczno – gospodarczego opiera się na możliwościach, jakie stwarza gmina. W naszej Gminie będzie to z pewnością: - wyróżniające położenie w systemie doliny Pilicy; - zasoby środowiska naturalnego; 38 - walory przyrodniczo – krajobrazowe; - dostępność komunikacyjna. Nadrzędnym strategicznym celem rozwoju Gminy Grabów nad Pilicą jest poprawa warunków życia mieszkańców. Dążymy do zrównoważonego i trwałego rozwoju funkcji rekreacyjnej, produkcyjno – usługowej przy zachowaniu wiejskiego charakteru Gminy. Wszyscy chcemy i zmierzamy w tym kierunku, aby Nasza Gmina była: - gminą czystą i bezpieczną ekologicznie; - gminą z dobrze rozwiniętym zapleczem edukacyjnym; - gminą o rozbudowanej bazie infrastrukturalnej - gminą spełniającą standardy Unii Europejskiej Misją jest tworzenie optymalnego rozwoju, skupienie wszystkich ogniw działających na rzecz poprawy jakości życia mieszkańców i sukcesów podmiotów funkcjonujących na terenie Gminy. Silne strony Gminy: - nieskażone środowisko; - brak przemysłu uciążliwego dla środowiska; - możliwość prowadzenia rolnictwa ekologicznego i agroturystyki; - dobrze rozbudowana sieć telefoniczna; - duże zwodociągowanie Gminy; - kanalizacja w miejscowości Grabów nad Pilicą ( plany na skanalizowanie pozostałych miejscowości ); - dobre powiązanie komunikacyjne ( PKS,PKP); - walory naturalne i krajobrazowe wynikające z położenia geograficznego; - możliwość rozwoju turystyki; - własna oczyszczalnia ścieków; - brak jakichkolwiek zewnętrznych ograniczeń dla aktywności mieszkańców gminy; Słabe strony Gminy: - duże bezrobocie; - duża liczba wysypisk „dzikich”, co wpływa negatywnie na walory turystyczne regionu; - brak przemysłu – niedorozwój sfery produkcyjnej; - stosunkowo duży odsetek osób korzysta z pomocy społecznej, co obrazuje brak aktywności gospodarczej lub zawodowej; - słabe zaplecze kulturalne; - grunty role o niskiej klasie i znaczne rozdrobnienie gospodarstw rolnych; - brak gazu ziemnego przewodowego; - niewystarczające wyposażenie szkół i placówek opieki zdrowotnej; - niski budżet Gminy i niskie subwencje; - nierozwiązany problem zagospodarowania czasu wolnego dzieci i młodzieży; Szanse rozwoju Gminy Szanse rozwoju Gminy Grabów nad Pilicą wiążą się przede wszystkim z: 39 - integracją europejską, która stwarza możliwości pozyskania środków pomocowych, - rozwój telekomunikacji i szerokopasmowych sieci teleinformatycznych, - rozwinięty rynek dóbr konsumpcyjnych szczególnie dział spożywczy, - ekologiczne rolnictwo, - rozwój agroturystyki, - wzrost liczby turystów przyjeżdżających do Polski - rozwój i powszechność edukacji na poziomie wyższym - promocja przedsiębiorczości - promocja funduszy strukturalnych dla przedsiębiorców i rolników Zagrożenia rozwoju Zagrożenia rozwoju w latach 2004-2011 to przede wszystkim: - zahamowanie niezbędnych reform pozwalających na zmiany nieefektywnej struktury polskiej gospodarki, - drogie kredyty, trudny dostęp do kredytów preferencyjnych, w sumie brak efektywnego systemu pożyczkowo-kredytowego, - duża niepewność działania wynikająca z wielu zmian gospodarczych, społecznych i politycznych, - brak sprawnego systemu aktywizacji bezrobotnych, - niebezpieczeństwo niepełnego wykorzystania szans jakie dają środki UE, - niedostateczny postęp w reformowaniu finansów publicznych i nadmierny wzrost obciążeń podatkowych, - przenoszenie przez państwo na gminy więcej zadań bez zabezpieczenia odpowiedniej ilości środków, - zbyt niski wzrost gospodarczy dla zapewnienia odpowiedniego tempa tworzenia miejsc pracy. Zdefiniowanie celu głównego, a tym samym celów strategicznych oraz cząstkowych, a także wyniki analizy SWOT pozwolą w dalszej części niniejszego opracowania na dokładne określenie zadań służących rozwojowi lokalnemu. ROZDZIAŁ IV REALIZACJA PROJEKTÓW I ZADAŃ Lista zadań do realizacji w bezpośredniej bądź dalszej przyszłości powstała na podstawie analizy celów rozwoju Gminy Grabów nad Pilicą jej mocnych i słabych stron, a także szans i zagrożeń. Zadania te, pogrupowane tematycznie, a w dalszej części opracowania ułożone według kryterium ważności, rozwiązywane będą poprzez realizację konkretnych projektów inwestycyjnych. Dla każdego projektu realizowane w latach 2004-2011 określone zostaną ramy czasowe jego realizacji, a także źródła finansowania, 40 oczekiwane rezultaty oraz instytucje odpowiedzialne za wprowadzenie projektu w życie. Zadania służące realizacji Planu Rozwoju Lokalnego Gminy Grabów nad Pilicą na lata 2004 – 2006 i perspektywicznie na lata 2007 - 2011 zostały przyporządkowane zdefiniowanym wcześniej celom cząstkowym. W ramach każdego z nich projekty zostały uszeregowane według kryterium ważności: cel strategiczny I– poprawa warunków życia mieszkańców gminy Grabów nad Pilicą: 1. rozwój budownictwa mieszkaniowego: - uzbrajanie w infrastrukturę techniczną terenów przeznaczonych pod budownictwo jednorodzinne, - rozbudowa i modernizacja układu komunikacyjnego na terenie całej gminy. 2. poprawa standardu placówek oświatowych: - rozbudowa i modernizacja szkół podstawowych i gimnazjum, - modernizacja infrastruktury służącej bezpiecznemu dotarciu do szkoły. 3.podniesienie poziomu wykształcenia społeczeństwa: - utworzenie pracowni komputerowych, - podniesienie poziomu znajomości języków obcych, - kształcenie nauczycieli 4.ochrona zdrowia i bezpieczeństwa mieszkańców: - modernizacja bazy podstawowej opieki zdrowotnej, - poprawa sytuacji osób niepełnosprawnych, - modernizacja wyposażenia straży pożarnej, - stworzenie warunków dla specjalistycznej opieki zdrowotnej cel strategiczny II – ochrona środowiska przyrodniczego i kształtowanie ładu przestrzennego: 1. polepszenie jakości wody pitnej poprzez modernizację stacji uzdatniania wody pitnej, 3. rozwój sieci kanalizacji oraz modernizacja istniejącej infrastruktury sanitarnej, w tym modernizacja i budowa nowych oczyszczalni ścieków, 6. ochrona czystości i estetyki otoczenia życia mieszkańców, cel strategiczny III – pielęgnacja kultury i dziedzictwa historycznego oraz rozwój sportu i rekreacji: 1. zwiększenie dostępności sportowej i rekreacyjnej dla mieszkańców gminy poprzez: - modernizację i doposażenie boisk szkolnych; 2. Uzupełnienie i powiększenie księgozbioru, w bibliotece szkolnej 41 Uszeregowanie projektów według ich ważności dla rozwoju Gminy Grabów nad Pilicą przedstawia się następująco: 1. Rozbudowa i modernizacja infrastruktury sanitarnej – kompleksowe skanalizowanie gminy, budowa oczyszczalni ścieków, 2. Poprawa jakości istniejących dróg gminnych oraz budowa nowych dróg, 3. Modernizacja szkół podstawowych i gimnazjów, 4. Modernizacja wyposażenia ochotniczych straży pożarnych, Sprawą priorytetową na dzień dzisiejszy jest rozbudowa i modernizacja infrastruktury sanitarnej – budowa sieci kanalizacyjnej i oczyszczalni ścieków oraz zadania związane z rozbudową i modernizacją układu komunikacyjnego gminy. Harmonogram realizacji działań oraz oszacowane koszty i sposoby finansowania przedstawiono w dalszej części opracowania. Wzrastające wymagania w zakresie zaspokajania podstawowych potrzeb bytowych mieszkańców gminy oraz problemy z pozyskaniem wody o odpowiedniej jakości zmusiły do podjęcia szybkich działań w kierunku budowy lokalnych systemów wodociągowych w oparciu o profesjonalne urządzenia do ujmowania, uzdatniania i dystrybucji wody. Dziś 75 % mieszkańców gminy jest podłączonych do wodociągów. Na podstawie analizy polityki ekologicznej państwa, „programu ochrony środowiska województwa mazowieckiego”, „programu ochrony środowiska dla powiatu kozienickiego” oraz zidentyfikowanych mocnych i słabych stron, szans i zagrożeń wynikających z diagnozy w Gminie Grabów nad Pilicą ustalono, iż nadrzędnym celem działań ekorozwojowych, które należy realizować w gminie jest poprawa stanu środowiska przyrodniczego i ochrona jego zasobów. GŁÓWNE ELEMENTY OCHRONY ŚRODOWISK A PODSTAWOWE ZADANIA OBSZARY DZIAŁAŃ PRIORYTETOWYCH WSPÓŁUDZIAŁ PRZY TWORZENIU ŚRODOWISK EUROPEJSKIEJ SIECI OBSZAR GMINY O EKOLOGICZNEJ NATURA PRZYRODNI 2000 CZE I PODJĘCIE DZIAŁAŃ W OCHRONA CELU OBJĘCIA OCHRONĄ PRZYRODY OBSZAR GMINY NAJCENNIEJSZYCH OBIEKTÓW I OBSZARÓW 42 ZACHOWANIE NATURALNYCH ZBIORNIKÓW RETENCYJNYCH: TERENÓW PODMOKŁYCH, TORFOWISK, OCZEK WODNYCH, NIEUREGULOWANYCH CIEKÓW ITP. RENATURYZACJA EKOSYSTEMÓW LIKWIDACJA BARIER EKOLOGICZNYCH WDROŻENIE KRAJOWEGO PROGRAMU ROLNO – ŚRODOWISKOWEGO ZABEZPIECZENIE CIĄGŁOŚCI LASÓW ORAZ ICH PRODUKCYJNOŚCI I FUNKCJI POZAPRODUKCYJNYCH BUDOWA INFRASTRUKTURY TURYSTYCZNEJ KSZTAŁTOWANIE KRAJOBRAZU HARMONIJNIE SKOMPONOWANEGO I ZACHOWUJĄCEGO TOŻSAMOŚĆ KULTUROWĄ I WALORY KRAJOBRAZOWE 43 OBSZAR GMINY WŁAŚCIWE ZAGOSPODAROWANIE DOLIN RZECZNYCH, ŁĄK, LASÓW, ZAROŚLI, ZBIOROWISK MURAWOWYCH NA TERENIE GMINY OBSZARY OBJĘTE PRAWNĄ OCHRONĄ PRZYRODY OBSZAR GMINY OBSZAR GMINY OBSZAR GMINY OBSZAR GMINY OCHRONA POWIETRZA OGRANICZENIE EMISJI WPROWADZENIE NOWYCH, NISKOEMISYJNYCH TECHNOLOGII ZMIANA NOŚNIKÓW ENERGII NA BARDZIEJ EKOLOGICZNE TERMORENOWACJA BUDYNKÓW PROMOCJA WYKORZYSTANIA ENERGII ZE ŹRÓDEŁ ODNAWIALNYCH WYRÓWNANIE DYSPROPORCJI POMIĘDZY DŁUGOŚCIĄ SIECI WODOCIĄGOWEJ I KANALIZACJI BUDOWA OCZYSZCZALNI ŚCIEKÓW I SYSTEMÓW KANALIZACJI SPEŁNIAJĄCYCH STANDARDY UE GOSPODARK A WODNO BUDOWA SIECI ŚCIEKOWA WODOCIĄGOWEJ I UJĘĆ WODY LIKWIDACJA NIEZORGANIZOWANYCH ZRZUTÓW ŚCIEKÓW OCHRONA ŹRÓDLISKOWYCH ODCINKÓW RZEK 44 INSTALACJE EMITUJĄCE PYŁY I GAZY KOTŁOWNIE LOKALNE, WIĘKSZE INSTALACJE GRZEWCZE SZKOŁY, BUDYNKI UŻYTECZNOŚCI PUBLICZNEJ I BUDYNKI INDYWIDUALNE OBSZAR GMINY OBSZAR GMINY OBSZAR GMINY OBSZAR GMINY OBSZAR GMINY RZEKI, ZBIORNIKI WODNE O PODSTAWOWYM ZNACZENIU DLA ZAOPATRZENIA W WODĘ I DLA ROZWOJU TURYSTYKI LIKWIDACJA NIECZYNNYCH I RZADKO UŻYWANYCH STUDNI PRZYDOMOWYCH W GOSPODARSTWACH ZWODOCIĄGOWANYCH INWENTARYZACJA ILOŚCI ORAZ STANU TECHNICZNEGO UJĘĆ WÓD PODZIEMNYCH NA TERENACH NIEDOZOROWANYCH (BYŁE PGR, ZAKŁADY PRZEMYSŁOWE) OCHRONA JAKOŚCI I ILOŚCI WÓD PODZIEMNYCH, OSZCZĘDNA ICH EKSPLOATACJA ZABEZPIECZENIE PRZECIWPOWODZIOWE OGRANICZENIE DO NIEZBĘDNEGO MINIMUM STOSOWANIA NAWOZÓW I ŚRODKÓW OCHRONY ROŚLIN WDROŻENIE GMINNEGO SYSTEMU GOSPODARKI ODPADAMI OGRANICZENIE ILOŚCI WYTWARZANYCH ODPADÓW GOSPODARK WZROST UDZIAŁU A ODPADÓW PODDANYCH ODPADAMI SEGREGACJI, ODZYSKANIU I PRZETWORZENIU UTWORZENIE GPZON LIKWIDACJA „DZIKICH” WYSYPISK ŚMIECI 45 OBSZAR GMINY OBSZAR GMINY OBSZAR GZWP, W TYM STREFY OCHRONY ZBIORNIKÓW I UJĘĆ WODNYCH DOLINA PILICY OBSZARY O SZCZEGÓLNYCH WYMOGACH OCHRONY WÓD, OBSZARY OCHRONY UJĘĆ WÓD OBSZAR GMINY OBSZAR GMINY OBSZAR GMINY OBSZAR GMINY OBSZAR GMINY ZAPOBIEGANIE EROZJI GLEB – WPROWADZENIE ZADRZEWIEŃ I ZAKRZEWIEŃ ŚRÓDPOLNYCH ORAZ KSZTAŁTOWANIE STRUKTURY UPRAW PRZECIWDZIAŁAJĄCEJ EROZJI WIETRZNEJ POPRZEZ REALIZACJĘ LOKALNYCH PROGRAMÓW ROLNOŚRODOWISKOWY CH POPIERANIE PRODUKCJI ŻYWNOŚCI METODAMI EKOLOGICZNYMI, OCHRONA GŁÓWNIE NA TERENACH GLEB I OBJĘTYCH FORMAMI POWIERZCH OCHRONY PRZYRODY NI ZIEMI OCHRONA NATURALNEJ RZEŹBY I WARTOŚCI ESTETYCZNYCH KRAJOBRAZU LIKWIDACJA NIELEGALNEGO WYDOBYCIA NA POTRZEBY LOKALNE I ICH REKULTYWACJA PRZEZORNOŚĆ W UDOSTĘPNIANIU TERENÓW ZWŁASZCZA CENNYCH PRZYRODNICZO DLA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 46 GLEBY O WYSOKIEJ KLASIE BONITACYJNEJ I TERENY O DUŻYCH SPADKACH OBSZAR GMINY OBSZAR GMINY OBSZAR GMINY OBSZARY OBJĘTE PRAWNĄ OCHRONĄ PRZYRODY I ICH BEZPOŚREDNIE SĄSIEDZTWO OCHRONA PRZED HAŁASEM OGRANICZENIE UCIĄŻLIWOŚCI HAŁASU POPRZEZ OBNIŻENIE JEGO NATĘŻENIA DO POZIOMU GWARANTOWANEGO PRAWEM OPRACOWANIE PLANÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO DLA TERENÓW SZCZEGÓLNIE ZAGROŻONYCH HAŁASEM WAŻNIEJSZE ARTERIE KOMUNIKACYJNE TERENY WYNIKAJĄCE Z POMIARÓW TŁA AKUSTYCZNEGO OCHRONA SPORZĄDZENIE PRZED REJESTRÓW TERENÓW PROMIENIO ZAGROŻONYCH WANIEM OBSZAR GMINY PROMIENIOWANIEM ELEKTROMA ELEKTROMAGNETYCZN GNETYYM CZNYM OCHRONA PRZED SKUTKAMI POWAŻNYC H AWARII PRZEMYSŁO WYCH I DROGOWYC H OPRACOWANIE I AKTUALIZACJA PROCEDURY POSTĘPOWANIA W PRZYPADKU AWARII DROGOWEJ EDUKACJA EKOLOGICZ NA WŁĄCZENIE WŁADZ SAMORZĄDOWYCH W PROCES EDUKACJI EKOLOGICZNEJ – PODJĘCIE DIALOGU ZE SPOŁECZEŃSTWEM 47 DROGI DO PRZEWOZU MATERIAŁÓW NIEBEZPIECZNYCH OBSZAR GMINY USTANOWIENIE PATRONATU NAD MIEJSCAMI O SZCZEGÓLNYCH OBSZAR GMINY WALORACH PRZYRODNICZYCH, KRAJOBRAZOWYCH I KULTUROWYCH DOSTOSOWANIE FORM EDUKACJI EKOLOGICZNEJ DO OBSZAR GMINY POTRZEB RÓŻNYCH GRUP SPOŁECZEŃSTWA Drugim priorytetem rozwoju Gminy Grabów nad Pilicą jest poprawa jakości istniejących dróg i budowa nowych dróg na terenie gminy. W 2005 roku rozpocznie się realizacja budowy drogi w Grabowskiej Woli. Kolejnymi zadaniami są instalacja sieci komputerowej w budynku Urzędu Gminy w Gminy Grabów nad Pilicą i termomodernizacja budynku Zespołu Szkół w Grabowie nad Pilicą ROZDZIAŁ V POWIĄZANIE PROJEKTÓW Z INNYMI DZIAŁANIAMI REALIZOWANYMI NA TERENIE GMINY, POWIATU, WOJEWÓDZTWA. Do priorytetów strategii rozwoju województwa mazowieckiego należą: OCHRONA ŚRODOWISKA: zmniejszenie zanieczyszczenia środowiska; gospodarka wodna – wdrożenie systemu pełnego monitoringu zanieczyszczenia wód , realizacja i modernizacja oczyszczalni ścieków i kanalizacji; gospodarka odpadami stałymi – przygotowanie koncepcji systemu, realizacja zakładów utylizacji odpadów. TRANSPORT I ŁĄCZNOŚĆ: - modernizacja i rozbudowa sieci drogowej w województwie EDUKACJA: - podniesienie poziomu wykształcenia i kwalifikacji - zwiększenie możliwości korzystania z współczesnych środków komunikowania się, w tym z internetu; 48 upowszechnienie znajomości języków obcych. Założenia Planu Rozwoju Gminy Grabów nad Pilicą są zatem spójne z założeniami i celami dokumentów strategicznych wyższego rzędu. Spójność dokumentów planistycznych wszystkich rzędów ma zapewnić zrównoważony rozwój naszego kraju we wszystkich dziedzinach życia. Plan Rozwoju Lokalnego jest dokumentem programowym, który integruje potrzeby społeczności lokalnej w zakresie ładu gospodarczo – infrastrukturalnego, kulturowo – ekologicznego, społecznego. W swoich ustaleniach bazuje na dokumentach i programach planistycznych będących podstawą polityki regionalnej zarówno na poziomie krajowym, wojewódzkim jak i powiatowym. Zgodność Planu Rozwoju Lokalnego ze strategicznymi dokumentami planistycznymi jest warunkiem koniecznym jego skutecznej realizacji. Działanie Gminy Grabów nad Pilicą ma na celu wzmocnienie otoczenia rolnictwa i stworzenia warunków do rozwoju nowoczesnej produkcji rolnej. Jako cel niezbędny do osiągnięcia tego jest stworzenie warunków do rozwoju przedsiębiorczości z wykorzystaniem kapitału lokalnego i zewnętrznego. Można to osiągnąć poprzez realizację inwestycji w zakresie gospodarki wodno-ściekowej na terenie wsi, uregulowanie gospodarki odpadami, stworzenie warunków do rozwoju turystyki i wypoczynku. poprzez m.in. wykorzystanie kompleksów leśnych, ochronę zasobów przyrodniczych, poprawę stanu dróg i połączeń komunikacyjnych. Powyższe zamierzenia i cele można osiągnąć poprzez: • przeciwdziałanie marginalizacji społecznej i ekonomicznej obszarów wiejskich • zwiększenie atrakcyjności obszarów wiejskich dla inwestorów lokalnych i inwestorów zewnętrznych • aktywizację lokalnej społeczności • rozwój społeczeństwa informacyjnego • wzrost mobilności zawodowej mieszkańców wsi • zwiększenie poziomu inwestycji lokalnych • wyzwolenie lokalnego potencjału przedsiębiorczości i zaangażowanie mieszkańców jako szansa przezwyciężenia trudności ekonomicznych • wzrost kreatywności w zakresie poszukiwania pozarolniczych źródeł utrzymania • tworzenie przyjaznego środowiska dla rozwoju działalności gospodarczej] • realizowanie polityki równych szans – czyli uwzględnienie w procesie realizacji poszczególnych projektów interesu grup społecznych znajdujących się w trudniejszej sytuacji: Działania powyższe związane są z koniecznością dokonania inwestycji. Część zadań inwestycyjnych może być realizowana z udziałem środków zewnętrznych m.in. Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w programach operacyjnych np. Zintegrowanym Programie Operacyjnym Rozwoju Regionalnego i Sektorowych Programach Operacyjnych. 49 Celem realizacji Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego w ramach Priorytetu 3 – Rozwój lokalny w Działaniu 3.1 – Obszary wiejskie jest wykorzystanie potencjału ekonomicznego, turystycznego, kulturowego, historycznego i przyrodniczego w celu zwiększenia atrakcyjności obszarów wiejskich dla inwestorów lokalnych i zewnętrznych a w ramach Priorytetu 1 - Rozbudowa i modernizacja infrastruktury służącej wzmacnianiu konkurencyjności regionów w Działaniu 1.2 - Infrastruktura ochrony środowiska jest wzrost atrakcyjności regionów przez oddziaływanie na obecne mocne strony regionów głównie za pomocą inwestycji w infrastrukturę. Priorytetowo będą traktowane modernizacja i rozwój infrastruktury technicznej i społecznej wpływającej na rozwój potencjału regionu jako całości. W ramach Działań 3.1 – Obszary wiejskie i 1.2 – Infrastruktura ochrony środowiska do realizacji przewiduje się projekty inwestycyjne wynikające z Wieloletniego Planu Zamierzeń Inwestycyjnych na lata 2004-2008 stanowiącego integralną część uchwały budżetowej Gminy Grabów nad Pilicą. Wszystkie planowane projekty i zamierzenia są ściśle powiązane z: - Gminnym Programem Ochrony Środowiska na lata 2004-2011 - Gminnym Planem Gospodarki Odpadami sporządzonym przez Związek Gmin Ziemi Kozienickiej - Strategię Rozwoju Gminy - Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Grabów nad Pilicą Dokumenty wyżej wymienione są z kolei ściśle powiązane z powiatowymi i wojewódzkimi programami ochrony środowiska i planami gospodarki odpadami. ROZDZIAŁ VI OCZEKIWANE WSKAŹNIKI OSIĄGNIĘĆ PLANU ROZWOJU LOKALNEGO Realizacja projektów z zakresu rozwoju infrastruktury technicznej będzie miała bezpośredni pozytywny wpływ na środowisko przyrodnicze, zmniejszy się negatywne oddziaływanie odpadów na środowisko przyrodnicze, poprawią się warunki komunikacji drogowej, zwiększy się przejezdność ulic i dróg. Zrealizowany projekt inwestycyjny będzie analizowany pod katem osiągnięcia w/w wskaźników: • wskaźnik produktu - długość zmodernizowanych ulic i dróg - długość wybudowanych kolektorów sanitarnych - ilość przyłączy kanalizacyjnych - liczba mieszkańców objęta zagospodarowaniem odpadów stałych – segregacja odpadów 50 • wskaźnik rezultatu - stworzenie warunków do rozwoju drobnej przedsiębiorczości - zwiększenie atrakcyjności inwestycyjnej w rejonie projektu - podniesienie jakości dróg - skrócenie czasu podróży - zmniejszenie nakładów na bieżące remonty nawierzchni - poprawa stanu środowiska poprzez ograniczenie emisji toksycznych składników spalin - oszczędność w kosztach eksploatacji pojazdów - poprawa stopnia integracji lokalnej sieci transportowej - zwiększenie poziomu skanalizowania obszaru gminy - zwiększenie liczby gospodarstw domowych podłączonych do kanalizacji sanitarnej - możliwość podłączenia do kanalizacji zakładów produkcyjnych - poprawa czystości wód powierzchniowych - zmniejszenie zanieczyszczeń środowiska odpadami stałymi • wskaźnik oddziaływania - poprawa bezpieczeństwa ruchu drogowego - poprawa stanu środowiska naturalnego - poprawa zdrowotności mieszkańców 51 ROZDZIAŁ VII PLAN FINANSOWY NA LATA 2004 – 2011 52 53 ROZDZIAŁ VIII SYSTEM WDRAŻANIA Jednostką bezpośrednio odpowiadającą za monitorowanie i wdrażanie Planu Rozwoju Lokalnego jest Urząd Gminy Grabów nad Pilicą. Plan Rozwoju Lokalnego będzie wdrażany przez Wójta Gminy Grabów nad Pilicą. System wdrażania PRL obejmuje: • komunikację społeczną w zakresie przyjmowania nowych zadań organizacyjnych i inwestycyjnych • przygotowanie dokumentacji projektowo - kosztorysowej dla inwestycji ujętych w planie • składanie wniosków aplikacyjnych o przyznanie dofinansowania ze środków EFRR • realizacja inwestycji zgodnie z określonymi wymogami • po zakończeniu inwestycji monitorowanie i raportowanie wydatków i efektów rzeczowych projektu • przedkładanie Komisjom Rady Gminy raportów i informacji z przebiegu realizacji zadań umieszczonych w PRL ROZDZIAŁ IX SPOSOBY MONITOROWANIA, OCENY I KOMUNIKACJI SPOŁECZNEJ 1. Monitoring wdrażania Planu Rozwoju Lokalnego System monitorowania planu rozwoju lokalnego W celu sprawnego i efektywnego wdrażania Planu Rozwoju Lokalnego niezbędne jest ciągłe monitorowanie efektów rzeczowych projektów wchodzących w zakres Planu oraz wydatków na ich realizację. Sam proces monitorowania obejmuje zbieranie danych obrazujących tempo i jakość wdrażania projektów. Za proces monitorowania i raportowania odpowiadać będzie Wójt Gminy wraz z podległym mu aparatem wykonawczym w postaci Urzędu Gminy oraz jednostek organizacyjnych gminy. Wewnętrznie za gromadzenie danych obrazujących efekty rzeczowe związane z wdrażaniem Planu odpowiedzialny będzie Wójt Gminy wraz z odpowiednimi Referatami dla określonych zadań, natomiast za monitorowanie wydatków odpowiedzialny będzie Skarbnik Gminy wraz z Wydziałem Finansowo- Księgowym. Monitorowanie efektów rzeczowych obejmować będą wskaźniki produktu, rezultatu i oddziaływania. Wójt Gminy przedkładać będzie Radzie Gminy przy okazji przedkładania kolejnych projektów budżetu gminy raport monitoringowy z wdrażania Planu. 54 Ponadto na zakończenie okresu objętego planowaniem, Wójt przedłoży raport końcowy. Oprócz raportów okresowych, Wójt Gminy przedkładać będzie Radzie prognozę dotyczącą wdrażania Planu w kolejnym roku wraz z propozycją ewentualnych modyfikacji, która poddawana będzie analizie każdorazowo przy okazji zatwierdzania budżetu. Zakres przedmiotowy raportów okresowych przedkładanych przez Wójta winien obejmować co najmniej: • przebieg procesu wdrażania poszczególnych projektów, • realizację planu finansowego, • sposoby promocji projektów, • zidentyfikowane i przewidywane zagrożenia realizacji planu. Stanowiska wypracowywane przez Radę w przedmiocie przedkładanych raportów z monitoringu, stanowić będą również podstawę sporządzenia oceny wdrożenia Planu sporządzanej na zakończenie okresu planowania. 2. Sposoby oceny Planu Rozwoju Lokalnego Ocena Planu Rozwoju Lokalnego dokonana zostanie po zakończeniu okresu , który objęto procesem planowania. Ocena zostanie dokonana na poziomie wewnętrznym przez zespół wdrożeniowy składający się z pracowników Urzędu Gminy. Wyniki tej oceny zostaną przedłożone Wójtowi Gminy. Ocenie poddany będzie przebieg poszczególnych procesów inwestycyjnych. Ocena w szczególności winna zawiera: • rzeczywiste daty rozpoczęcia i zakończenia poszczególnych projektów, • sposoby zarządzania projektami po ich zakończeniu, • potwierdzenie kosztów projektów, • potwierdzenie społeczno-ekonomicznych założeń. Ocena stanowić będzie podstawę sporządzenia Planu Rozwoju Lokalnego na kolejny okres programowania. 3. Informacja i promocja Planu Rozwoju Lokalnego Plan Rozwoju Lokalnego, jest dokumentem programowym przygotowywanym, wdrażanym i monitorowanym przy znaczącym współudziale społeczności lokalnej. Za właściwe informowanie i promocję Planu Rozwoju Lokalnego na poziomie gminy odpowiedzialny będzie organ wykonawczy tj. Wójt Gminy. Informacja o ostatecznym wykazie zadań zawartych w Planie, w tym harmonogram ich realizacji będzie udostępniana w następujący sposób: publiczne prezentacje Planu Rozwoju Lokalnego przy okazji różnorodnych spotkań ze społecznością 55 lokalną. Oprócz Wójta Gminy jako głównego podmiotu odpowiedzialnego za prowadzenie działań informacyjnych i promocyjnych związanych z Planem Rozwoju Lokalnego, działania tego typu winny prowadzić wszystkie inne podmioty zaangażowane w poszczególne projekty składające się na treść Planu. Grupami docelowymi promocji Planu Rozwoju Lokalnego będą: • społeczność lokalna, • dzieci i młodzież • beneficjenci, • partnerzy społeczno-gospodarczy, • media. Przewiduje się, iż na zakończenie okresu planowania zorganizowana zostanie Konferencja z udziałem reprezentatywnej grupy lokalnych liderów, na której zaprezentowane zostaną doświadczenia uzyskane w trakcie wdrażania Planu oraz wypracowane zostałyby wnioski stanowiące podstawę nowego planu. 56
