System Świętego Przymierza w Europie
advertisement
System Świętego Przymierza w Europie Istota Świętego Przymierza Þ system bezpieczeństwa zbiorowego w imię zachowania konserwatywnego status quo Þ Święte Przymierze zawarto z inicjatywy cara Aleksandra I - podpisano je we wrześniu 1815 w Paryżu; pierwsi sygnatariusze: Rosja, Austria, Prusy; zaproszono wszystkich władców europejskich z wyjątkiem sułtana tureckiego jako władcy niechrześcijańskiego; odmówił podpisania przymierza angielski regent Jerzy, nie przystąpiły też Stany Zjednoczone (izolacjonizm) Þ stosowanie zasad Ewangelii w stosunkach międzynarodowych Þ zasada wzajemnej pomocy, czyli interwencji w obliczu zagrożenia rewolucyjnego Þ czynniki osłabiające zwartość Świętego Przymierza: § rywalizacja austriacko-pruska w Niemczech § rywalizacja austriacko-rosyjska na Bałkanach § obawy Austrii i Prus wobec polskiej polityki Aleksandra I Þ Metternich za główne swe zadanie uważał walkę z ruchem rewolucyjnym; był zwolennikiem zasady interwencji; zdobył całkowite zaufanie cesarza Franciszka I; był od roku 1809 austriackim ministrem spraw zagranicznych, a od roku 1821 także kanclerzem Główne państwa Świętego Przymierza Þ Austria: policja i cenzura uniemożliwiały jakąkolwiek krytykę; sejmy krajowe nie miały znaczenia; krajem rządziła arystokracja; ścisły nadzór nad wszystkimi szkołami Þ Prusy: rosnąca opozycja burżuazji i części szlachty przeciwko absolutyzmowi; warstwą rządzącą wielcy właściciele ziemscy - junkrzy Þ Rosja: samodzierżawie; dwie opozycyjne organizacje: Związek Północny w Petersburgu, opowiadający się za monarchią konstytucyjną, oraz Związek Południowy z siedzibą w Tulczynie, mający charakter republikański Karbonariusze Þ zorganizowani na wzór masonerii; rozkwit ich ruchu w latach 1815-1830 Þ byli najpopularniejsi we Włoszech; hierarchiczna i tajna organizacja Þ program polityczny: wyzwolenie Włoch spod obcego panowania, zjednoczenie kraju oraz wprowadzenie ustroju republikańskiego Þ program społeczny: likwidacja wielkiej własności ziemskiej oraz wszelkich pozostałości feudalizmu Þ stosowali terror indywidualny - skrytobójcze zamachy na przedstawicieli władzy Þ kilka nieudanych powstań w państwach włoskich: § 1820: w Neapolu i na Sycylii § 1821: w Piemoncie § 1831: w Modenie, Parmie i Państwie Kościelnym Þ przywódca karbonariuszy włoskich - a później Młodych Włoch (Giovine Italia) - Giuseppe Mazzini Þ we Francji karbonariusze (Filip Buonarroti) działali do końca lat 30. Święte Przymierze, sojusz zawarty 26 września 1815 z inicjatywy cara Aleksandra I przez Rosję, Austrię w osobie Franciszka I i Prusy w osobie Fryderyka Wilhelma III. Aleksander I Romanow Franciszek I Fryderyk Wilhelm III Przymierze było próbą stworzenia stałej federacji państw europejskich i oparcia jej na trwałych, chrześcijańskich podstawach. W latach 1816-1817 do Świętego Przymierza zaproszono wszystkie kraje europejskie z wyjątkiem Turcji, jako kraju niechrześcijańskiego. W 1818 do Świętego Przymierza przystąpiła Francja. Głównymi zasadami, którymi kierować się miały państwa Świętego Przymierza były: * równowaga sił tj. wyrzeczenie się podbojów terytorialnych, by stworzyć Europę bez podziałów i sporów * legitymizm – tylko monarchowie z Bożej łaski mogą zasiadać na tronie, nie można było obalić monarchy * restauracja – przewidywała przywrócenie sytuacji terytorialnej i ustrojowej sprzed 1789r. (system rządów absolutnych), podporządkowanie jednemu prawu, w niektórych krajach pozostano przy prawach Kodeksu Napoleona, utrzymywanie porządku w państwie, nie dopuszczanie do aktów rewolucyjnych, spisków oraz do obalenia istniejących dynastii. * kompensacja terytorialna dla zwycięzców. Podpisania aktu Świętego Przymierza odmówili: papież Pius VII i regent Wielkiej Brytanii – książę Jerzy, aprobując jednak zawarte w nim zasady. Sygnatariusze zobowiązali się do kierowania się w polityce zagranicznej i wewnętrznej zasadami religii chrześcijańskiej i sprawiedliwości, a także do wspólnej walki z liberalizmem i ruchami rewolucyjnymi oraz w obronie porządku politycznego ustalonego na kongresie wiedeńskim (1815). W praktyce nazwą Święte Przymierze określano państwa założycielskie, których porozumienie wzmocniła obawa przed polskim ruchem niepodległościowym. W 1820 obradujący w Opawie II kongres Świętego Przymierza zobowiązał uczestników do zwalczania dążenia do reform konstytucyjnych w swych krajach, w 1821 kongres w Lublanie upoważnił Austrię do obalenia rządu liberalnego w Neapolu, a kongres w Weronie w następnym roku uchwalił interwencję Francji w Hiszpanii na rzecz przywrócenia absolutyzmu. Zapadłe w roku 1815 postanowienia satysfakcjonowały koronowane głowy, arystokrację, elitę burżuazji. Budziły równocześnie wrogość społeczeństw, lekceważyły bowiem polityczne i narodowe dążenia rozbudzone w epoce rewolucji i Napoleona. Stąd też większa część XIX wieku upłynęła Europejczykom pod znakiem walki z duchem kongresu wiedeńskiego. Kres Świętemu Przymierzu położyła rywalizacja Austrii i Rosji na Bałkanach (1822-1830), przede wszystkim zaś poparcie, jakiego Austria udzieliła przeciwnikom Rosji podczas wojny krymskiej w 1854. Do ostatniej współpracy zbrojnej państw Świętego Przymierza doszło w maju 1849 roku, kiedy to Rosja (w osobie Iwana Paskiewicza) pomogła stłumić powstanie węgierskie. Próby wskrzeszenia Świętego Przymierza, podejmowane przez Otto von Bismarcka w latach 1872-1884 nie powiodły się. Kongres wiedeński i święte przymierze. 1. Cele Kongresu Wiedeńskiego. Po pokonaniu Napoleona zwycięskie państwa postanowiły przywrócić w Europie równowagę polityczną. W tym celu organizują, w Wiedniu, w 1815 r., zjazd nazwany „Kongresem Wiedeńskim”. Najważniejsze ustalenia tego zjazdu to legitymizm i restauracja. Wprowadzono zasadę, iż bezprawnie jest pozbawienie króla tronu przez poddanych i ogłoszono przywrócenie praw obalonych przez Napoleona wszystkich dynastii. To był właśnie legitymizm, nie uwzględniał on praw narodów do decydowania o własnym losie. Drugim celem była restauracja, czyli odnowienie, przywrócenie. Kongres uznał za bezprawne wszelkie zmiany dokonane w czasie rewolucji francuskiej i w okresie napoleońskim. Przywrócono we Francji tron Burbonom oraz części władców mniejszych królestw i księstw, usuniętych przez rewolucję i Napoleona. Chcieli dzięki restauracji przywrócić feudalizm. Jednym z celów na kongresie była równowaga europejska. Polegała ona na takim układzie sił, aby żadne z mocarstw kontynentalnych nie osiągnęło przewagi nad pozostałymi. Zaczęto przeprowadzać zmiany terytorialne w ten sposób, aby nie naruszały podstawowego układu sił między mocarstwami. 2. Sprawa polska na kongresie. Car Aleksander Zamierza zachować królestwo warszawskie w unii z Rosją. Kongres na nowo podzielił ziemie polskie, z czego najwięcej skorzystała Rosja. Zachodnią część księstwa otrzymały Prusy, które ponadto dostały część Saksonii. Australia zadowolić się musiała rejonem Wieliczki wraz z kopalniami. Większość ziem dostała właśnie Rosja tworząc z nich królestwo polskie pod berłem Aleksandra I jako cara Rosji i króla polskiego. Jest to dla Polaków bardzo korzystna zmiana, ponieważ na mapy wraca nazwa Polska. Car Aleksander deklaruje, że będzie to państwo niepodległe. Drugą wydawałoby się korzystną zmianą było utworzenie w Krakowie wolnego miasta. W rezultacie dokonano nowego podziału ziem polskich, co nazwano IV rozbiorem Polski. 3. Święte Przymierze. Kongres wiedeński stworzył tzw. „Święte Przymierze”, czyli organizację państw, która stoi na straży zaprowadzonego starego porządku. Na czele Świętego Przymierza stanęła Rosja zyskując niechlubny przydomek żandarma europy. Przymierze te interweniować we wszystkich przypadkach prób zbrojnego porządku. Decyzje kongresu wprowadziły w europie tzw. system reakcji, czyli system wsteczny, zacofany, przeciwko któremu ludy europejskie będą się nieustannie buntować. Wiosna Ludów – seria zrywów rewolucyjnych i narodowych, jakie miały miejsce w Europie w latach 1848 - 1849, przy czym określeniem "lud" nazywano społeczności dążące do uzyskania udziału w rządach, warstwy społeczne dążące do polepszenia warunków bytowych i narodowości walczące o spełnienie swoich aspiracji w różnej postaci: autonomii, niepodległości, lub zjednoczenia w ramach jednego państwa. W latach 1848-1849 można więc wyróżnić trzy nurty rewolucyjne: ustrojowy, społeczny i narodowy. Wiosna Ludów objęła niemal całą Europę. Do wystąpień nie doszło w Zjednoczonym Królestwie Wielkiej Brytanii i Irlandii oraz w Imperium Rosyjskim, zaś na Półwyspie Iberyjskim doszło jedynie do wystąpień chłopskich. Ruchy rewolucyjne w jednym państwie oddziaływały na inne narody. Informacje o wystąpieniach rozchodziły się stosunkowo szybko, prowadząc do kolejnych powstań. Można w takim wypadku mówić o rewolucji europejskiej. Wielu aktywnych działaczy Wiosny Ludów działało na terenie różnych państw i porozumiewało się ze sobą. Pierwszym krajem, w którym wybuchła rewolucja, była Francja. Po rewolucji lipcowej tron francuski objął Ludwik Filip I, pochodzący z bocznej linii Burbonów Orleańskich. Bardzo trudne warunki życia, nędza proletariatu i rosnąca liczba bezrobotnych były przyczyną częstych demonstracji biedoty paryskiej i robotników, z których najważniejsze (i najkrwawiej stłumione) to I i II Powstanie Lyońskie (odpowiednio w 1831 i 1834 roku). Żądano ochrony praw robotników oraz zmiany dotychczasowej ordynacji wyborczej. We Francji korzystało z niej do tej pory zaledwie 200 tysięcy najbogatszych obywateli. Gdy podczas jednej z licznych manifestacji padł strzał (dziś trudno stwierdzić z której strony), wojsko otworzyło ogień do zgromadzonego tłumu. Padli zabici. Rozpoczęto wznoszenie barykad, a walki uliczne trwały od 22 do 24 lutego. Ludwik Filip abdykował, zaś władzę przejął Rząd Tymczasowy, który ogłosił Francję republiką. Nowe władze ograniczyły czas pracy do 10 godzin w stolicy (11 godzin na prowincji) i zorganizowały dla prawie 100 tysięcy bezrobotnych paryżan warsztaty narodowe. Pozwolono na organizowanie zgromadzeń i zniesiono całkowicie cenzurę. Utworzono specjalną komisję, zwaną Komisją Luksemburską, której zadaniem było czuwanie nad poprawą bytu najbiedniejszych obywateli. Jednocześnie rząd wprowadził powszechne prawo wyborcze i zagwarantował swobody polityczne. Nie pomogło to w przezwyciężeniu kryzysu gospodarczego. Wybory do nowego parlamentu wygrała burżuazja i monarchiści. Gdy nowy rząd zlikwidował warsztaty i zdecydował o wysłaniu części bezrobotnych do pracy na prowincji, w dzielnicach zamieszkanych przez biedotę i proletariat 23 czerwca 1848 wybuchło kolejne powstanie, nazwane "dniami czerwcowymi". Zostało ono krwawo stłumione przez wojsko i policję. Zabito kilka tysięcy ludzi, w tym 1500 jeńców, 11 tysięcy ludzi osadzono w więzieniach, a następnie prawie połowę z nich zesłano do pracy w koloniach. Utratę poparcia republikańskich władz wykorzystał Ludwik Bonaparte, bratanek cesarza Napoleona. To on wygrał wybory prezydenckie, które odbyły się 10 grudnia 1848 roku w powszechnym głosowaniu. O jego zwycięstwie zadecydowało poparcie chłopów, wciąż przywiązanych do tradycji napoleońskich. Obietnicami wprowadzenia ładu społecznego zyskał także głosy części mieszczaństwa, a zapowiedzią wprowadzenia demokracji częściowe poparcie robotników. W 1850 wprowadzono ustawy ograniczające prawa wyborcze co spotkało się z niezadowoleniem. Zgromadzenie Prawodawcze wprowadzające ograniczenia było coraz bardziej niepopularne w społeczeństwie francuskim. Na wniosek Napoleona Zgromadzenie nie zgodziło się na zmianę konstytucji. W nocy z 2 na 3 grudnia 1851 Ludwik Napoleon dokonał zamachu stanu. Wprowadzona w styczniu 1852 konstytucja była wzorowana na ustawie zasadniczej Pierwszego Cesarstwa. Kraje niemieckie [edytuj] Zajścia w okresie Wiosny Ludów miały także miejsce w krajach niemieckich. Już 27 lutego za Wielkiego Księcia Badenii Leopolda Badeńskiego doszło do zamieszek i żądania reform. W 18 - 19 marca 1848 roku w Berlinie doszło do demonstracji ulicznych, w efekcie których 20 marca 1848 roku tłum uwolnił szereg więźniów z więzienia w Moabicie, wśród których znajdowali się Polacy: Ludwik Mierosławski i Karol Libelt. Świętujący rewolucjoniści po wygranej w marcu 1848 Świętujący rewolucjoniści po wygranej w marcu 1848 Wydarzenia rewolucyjne miały również miejsce w Cesarstwie Austriackim. 12 marca 1848 r. w Wiedniu doszło do poważnych zajść ulicznych. W ich efekcie cesarz Ferdynand I udzielił dymisji znienawidzonemu kanclerzowi, Klemensowi Metternichowi, wyraził zgodę na utworzenie Gwardii Narodowej i złożył obietnicę uchwalenia konstytucji. W tym samym czasie w Heidelbergu trwały prace nad utworzeniem ogólnoniemieckiego parlamentu. Projekt, pozytywnie zaopiniowany przez Radę Związku Niemieckiego. W efekcie 18 maja 1848 roku we Frankfurcie nad Menem rozpoczął swoje obrady parlament, nazwany frankfurckim. 11 kwietnia 1848 roku sejm węgierski uchwalił konstytucję dla tego kraju, Korony Św. Stefana. Konsekwencją wydarzeń Wiosny Ludów w Cesarstwie Austriackim była także abdykacja cesarza Ferdynanda I i wstąpienie na tron Franciszka Józefa I, którego panowanie miało trwać aż do początku XX wieku. Nowy władca, nie obciążony żadnymi zobowiązaniami, rozpoczął pełną pacyfikację swojej monarchii. Ostatecznie wydarzenia w Królestwie Pruskim, i w innych państwach niemieckich, zostały stłumione. Parlament ustalił projekt zjednoczenia Niemiec pod przewodnictwem Prus. Jednak na jego uchwałę z prośbą o przyjęcie korony cesarskiej król pruski, Fryderyk Wilhelm IV odparł, iż nie będzie podnosił korony z błota. Chciał w ten sposób zaakcentować, iż władzę nad całymi Niemcami przyjąć może jedynie z rąk równych mu królów i książąt niemieckich, a nie z rąk reprezentacji ludu. Wkrótce potem wojska wirtemberskie rozpędziły parlament w Stuttgarcie, gdzie pod koniec obradował. Wydarzenia na Węgrzech przerodziły się wkrótce w powstanie przeciwko władzy austriackiej, krwawo stłumione przez wojska rosyjskie pod dowództwem feldmarszałka Iwana Paskiewicza. Kraje włoskie [edytuj] W 1848 roku rewolucja wybuchła także w Koksolandzie Królestwie Obojga Sycylii. Jego władca, Ferdynand II Burbon, nie mogąc stłumić rozruchów, wprowadził w państwie reformy polityczne i nadał mu konstytucję. Podobny przebieg miała rewolucja w Królestwie Sardynii, gdzie król Karol Albert wyraził zgodę na przeprowadzenie reform. Nawet papież Pius IX zgodził się na przyznanie praw politycznych ludności Państwa Kościelnego. Gdy jednak stanowczo odmówił zgody na zjednoczenie Włoch, w Rzymie wybuchło powstanie przeciwko jego władzy. Powstanie szybko ogarnęło pozostałe państewka włoskie, a nawet prowincje należące do Austrii - Lombardię i Wenecję. Na czele powstania stanął duet Giuseppe Mazzini i Giuseppe Garibaldi. Powstańcy, pod hasłem zjednoczenia ziem włoskich, rozpoczęli walkę o wyzwolenie spod panowania austriackiego. Poparcia udzielił im władca Piemontu (Królestwa Sardynii) Karol Albert, lecz jego wojska zostały pokonane przez Austriaków pod Novarą. Wojska austriackie wkrótce przywróciły dawne porządki na północy Włoch, a w Państwie Kościelnym zaprowadziły je wojska francuskie, przysłane przez Ludwika Napoleona Bonaparte na pomoc papieżowi. Wiosna Ludów na Węgrzech [edytuj] Pomnik Bema w Budapeszcie Pomnik Bema w Budapeszcie Zobacz więcej w osobnym artykule: Powstanie węgierskie 1848. Dwa dni po wybuchu zamieszek w Wiedniu, 15 marca 1848 r. rozpoczęło się powstanie na Węgrzech, które miało doprowadzić do wyzwolenia kraju spod panowania austriackiego. Powołano parlament i niezależny od Austrii rząd, na którego czele stanął Lajos Kossuth. Gdy tylko władzom austriackim udało się stłumić powstanie w Wiedniu, cesarz Franciszek Józef skierował wojska na Węgry. Po zajęciu Pesztu (wtedy jeszcze osobne miasto, teraźniejszy Budapeszt), ogłoszono włączenie Węgier do Austrii. W odpowiedzi na to parlament węgierski zdetronizował cesarza, któremu oficjalnie przysługiwał tytuł króla Węgier. Wojska węgierskie stanęły po stronie parlamentu i rozpoczęły walkę z wojskami austriackimi. Sytuacja powstańców pogorszyła się, gdy car Mikołaj I przysłał na prośbę Franciszka Józefa 200 tys. armię rosyjską. Dowodzone przez feldmarszałka Iwana Paskiewicza siły rosyjskie stłumiły w krwawych walkach powstanie na Węgrzech. Zobowiązywało Rosjan do tego Święte Przymierze. Jego ostatni dowódca, Polak Józef Bem, ranny 9 sierpnia 1849 r. w bitwie pod Temesvarem przeprawił się z ocalałymi oddziałami węgierskimi przez rzekę Dunaj do Turcji. Przyczyny [edytuj] Odpowiedź na Wiosnę Ludów w Paryżu, chęć uzyskania niepodległości Węgier, chęć poszerzenia praw dla Węgrów, kryzys ekonomiczny, wydarzenia rewolucyjne w całej Europie, dążenia do uzyskania reform potrzebnych w całym kraju, najbardziej owładnięta hasłami wyzwolenia była inteligencja (nowa epoka „Młode Węgry”, „Młoda Polska” itd.) Przyczyny dzieliły się też na: * robotnicy walczyli o lepsze warunki pracy i płacy oraz chłopi o uwłaszczenie ziem; * burżuazja walczyła o prawa polityczne, walczyła z monarchią absolutną oraz o równość wobec prawa * wystąpienie zniewolonych narodów (Polacy i Węgrzy przeciw Austrii). Przebieg [edytuj] Na sejmie w Preszburgu, który zaczął się 7 listopada 1847 r. wiadomość o powstaniu w Paryżu wywołała chaos, sprzeczki, a także nieukończenie projektu obiecanych reform, w założeniu mających znaleźć dobry odzew w społeczeństwie węgierskim. Szczególnie wtedy można było zauważyć rozłamy polityczne i rozdźwięk pomiędzy programami politycznymi, politycy nie potrafili połączyć się ponad podziałami, aby walczyć o dobro Węgier. Jednak w roku 1847 r. nie spodziewano się jeszcze rewolucji, o czym może świadczyć, iż na sejmie w listopadzie 1847 r. król Węgier - cesarz Ferdynand I wygłosił jego otwarcie w języku węgierskim. Obrady sejmu nie miały atmosfery pozwalającej na zjednoczenie Węgier. Wtedy jednak nadeszła wiadomość, że we Francji rewolucja zwyciężyła. W związku z tym Lajos Kossuth - późniejszy lider rewolucji, oświadczył, że monarchia będzie miała dalej rację bytu gdy pójdzie zdecydowanie w kierunku konstytucyjnym i wyzwoli narody będące pod jej rządami. Wszystkie kraje będące poddane monarchii Habsburskiej powinny posiadać konstytucję, a Węgrom należy się rząd narodowy. Po tym oświadczeniu i obradach sformułowano żądania w 12 punktach, domagano się: zwoływania sejmu do Pesztu, swobód obywatelskich, zniesienia pańszczyzny, niezależnego rządu węgierskiego, uwolnienia więźniów politycznych, wprowadzenia sądów przysięgłych, utworzenia niezależnego rządu węgierskiego oraz zmian w polityce podatkowej. Publicznie czytano treść manifestu, a nawet przekonano radę miejską Pesztu do przyjęcia go w dniu 15 marca 1848 r. Dzień ten uznaje się za początek rewolucji węgierskiej, na ulice wyległo wielu ludzi, aby demonstrować swoje poparcie dla manifestu. W marcu 1848 r. cesarz Ferdynand uległ presji węgierskich liberałów i zgodził się na utworzenie samodzielnego rządu na Węgrzech. Korzystając z rozległej autonomii, parlament w Peszcie rozpoczął reformowanie państwa ("ustawy marcowe"). W ich ramach uchwalono m.in. zniesienie pańszczyzny i dziesięciny na rzecz Kościoła, wprowadzenie powszechnego podatku. 7 kwietnia 1848 utworzono gabinet ministrów złożony z dotychczasowych przewodników rewolucji Lajosa Kossutha, Bartłomieja Szemere, Szechenyi, Deaka, Eotvosa i Lajosa Batthany jako premiera. Rząd Węgier był w dużym stopniu niezależny od austriackiego, choć nie posiadał własnej armii i ministerstwa spraw zagranicznych, a także niezmieniona została osoba rządzącego, jednak mógł on wydawać rozporządzenia jedynie w porozumieniu z rządem węgierskim. Po uchwaleniu ustaw marcowych sejm Preszburski rozwiązał się, następny miał się później zebrać według ustanowionej nowej ordynacji wyborczej. Jednak przyjęte reformy i zmiany nie zadowalały społeczeństwa. Ludzie zdawali sobie sprawę z tego, iż ustępstwa Habsburgów były połowiczne i niezdecydowane. Widać było, że tworząc je dbano głównie o interesy szlachty i zachowanie ich monopoli. W kwietniu przyznano Węgrom konstytucję. Dwór wiedeński był zastraszony narastającym niezadowoleniem Węgrów, dodatkowo siły cesarstwa były związane we Włoszech. Trzeba wspomnieć także, że w Wiedniu również trwała rewolucja. W późniejszym czasie próbowano jednak ograniczać znaczenie rządu węgierskiego, co wywołało niezadowolenie i manifestacje antykrólewskie w Peszcie. Słabością Węgier było niezdecydowanie wśród szlachty. Stare rody a także generalicja widziały autonomię w obrębie cesarstwa. Biedniejsze warstwy domagały się całkowitej niezależności. Niekończąca się polityka obietnic i ograniczanie swobód Węgrów doprowadziło do wybuchu powstania. Walczyli w nim również Polacy, którzy nadciągali głównie z Galicji i wstępowali w szeregi powstańców jako ochotnicy. Istniał legion polski pod dowództwem gen. Józefa Wysockiego. Do wojska przyjęto również generałów Józefa Bema i Henryka Dembińskiego. Jesienią 1848 r. nowy cesarz - Franciszek Józef rozpoczął przygotowania do uśmierzenia węgierskiego ruchu narodowego. W odpowiedzi we wrześniu 1848 r. powołany został Komitet Obrony Narodowej z Lajosem Kossuthem na czele. Pozostałym ludom mieszkającym na tym samym terenie, co Węgrzy (czyli Słowacy, Chorwaci, Serbowie, Włosi, Niemcy) nie podobała się wizja dominacji Węgrów. Węgrzy uchwalając konstytucje i powołując rząd chcieli także dominować nad innymi ludźmi narzucając im swój język i kulturę. Najbardziej nie spodobało się to Chorwatom, którzy 11 września 1848 roku rozpoczęli wojnę (wojna chorwackowęgierska). W pierwszej fazie działań Chorwaci nie odnieśli zwycięstwa i musieli wycofać się do Wiednia. Coraz więcej osób odwracało się od polityki Kossutha, gdyż zaczął on prezentować ideę lojalizmu wobec austriackiego cesarstwa. Rok 1849 rozpoczął się niekorzystnie dla powstańców. W tym roku wojska austriackie rozpoczęły ofensywę i zajęły Budę i Peszt. W dniu 4 marca 1849 roku na mocy manifestu ołomunieckiego Franciszek Józef włączył Węgry do ziem cesarstwa. Rząd i sejm węgierski wycofały się do Debreczyna. Pod wpływem Kossutha, 14 kwietnia 1849 r. parlament ogłosił detronizację Habsburgów i proklamował republikę. Generalicja nie wierzyła jednak w sens powstania i rozważała możliwość kapitulacji. Ostatecznie o klęsce powstańców zadecydowała postawa Rosji. Wobec trudności ze stłumieniem powstania, Austriacy zwrócili się o pomoc do Rosji. Car Mikołaj I obawiał się, że gdy Węgry zwyciężą, upadnie autorytet Habsburgów. Wtedy Niemcy zjednoczyłyby się pod berłem pruskim, co dawałoby Rosji groźnego sąsiada. Prusy zachwiałyby równowagę w tej części Europy i mogłyby zająć pozycję hegemona. Car zdecydował się pomóc Austrii w tłumieniu powstania. W sierpniu centralne dowództwo wojsk węgierskich objął gen. Bem, ale uległ Paskiewiczowi pod Temesvarem 9 sierpnia 1849. Generalicja podjęła decyzję o kapitulacji 13 sierpnia 1849. Kossuth i grupa działaczy węgierskich, a także Bem, Wysocki i Dembiński uciekli na terytorium Turcji. Skutki [edytuj] Schwytani generałowie i politycy byli rozstrzeliwani. Makabryczne represje, fala germanizacji. Wycofanie wszystkich reform, jakie udało się Węgrom wywalczyć, pozostawienie nierozwiązanej kwestii Węgier i ziem korony św. Stefana. Wiosna Ludów na ziemiach polskich [edytuj] Przyczyny wybuchu powstania w zaborze pruskim: * wpływ Wiosny Ludów w Europie Zachodniej * przygotowania Prus do wojny z Rosją, która sprzeciwiała się zjednoczeniu Niemiec * polityka germanizacyjna władz pruskich, antypolskie represje * większa świadomość narodowa uwłaszczonych chłopów * Powstanie wielkopolskie 1848 roku o 20 marca 1848 r. - utworzenie Komitetu Narodowego w Poznaniu, który uzyskał od Prus zgodę na mianowanie polskich urzędników i wprowadzenie języka polskiego jako urzędowego o doszło do działań zbrojnych pod dowództwem Ludwika Mierosławskiego o rząd pruski nie dotrzymał obietnicy i nakazał likwidację oraz wysłał wojska pruskie do stłumienia powstania polskiego w Wielkopolsce o przewaga wojsk pruskich doprowadziła do upadku powstania * Wiosna Ludów w Galicji: o 17 marca 1848 r. - w Krakowie utworzono Komitet Narodowy współpracujący z Mierosławskim o rząd austriacki obawiając się rewolucji wycofał wojska na Wawel, gdzie zbombardowano miasto i zmuszono do kapitulacji o podjęto walkę we Lwowie o jesienią 1848 r. władze austriackie opanowały sytuację w Galicji Skutki Wiosny Ludów: * pełne uwłaszczenie chłopów w zaborze pruskim i austriackim * ożywienie kulturalno-narodowe w społeczeństwie polskim * walka o równouprawnienie języka polskiego * Wiosna Ludów potwierdziła, że działalność spiskowa nie przynosi niepodległości Polacy w wydarzeniach Wiosny Ludów w innych krajach europejskich [edytuj] * Wojciech Chrzanowski - dowódca sił piemonckich pod Novarrą w 1849 r. Były uczestnik powstania listopadowego. * Józef Bem - generał artylerii. W powstaniu listopadowym odznaczył się niezwykłą odwagą. Podczas Wiosny Ludów kierował obroną Wiednia, a następnie węgierskimi wojskami. Stał się węgierskim bohaterem narodowym. Po upadku rewolucji węgierskiej służył w armii tureckiej, po przejściu na islam jako Murat Pasza. Zmarł w Aleppo w Syrii, wołając: "Polsko! Polsko! Ja Cię już nie zbawię!" Bilans Wiosny Ludów [edytuj] * objęła swym zasięgiem inne kraje Europy pod hasłem rewolucji francuskiej: "Wolnośćrówność-braterstwo" * wkroczyła na arenę polityczną klasa robotnicza, która walczy o "republikę socjalną" i "sprawiedliwość społeczną" * wzrosło znaczenie burżuazji w kapitalistycznych przeobrażeniach w Europie, jednocześnie zwiększył się jej strach przed robotnikami i ich aspiracjami politycznymi * ostatecznie (poza Rosją) zniknęła pańszczyzna * wprowadzono rządy konstytucyjne w wielu krajach Europy, poszerzono swobody obywatelskie * wydarzenia te stały się mocnym doświadczeniem dla wszystkich narodów walczących o zjednoczenie i niepodległość oraz podwaliną ruchów niepodległościowych w latach następnych * rozluźnieniu uległ gorset "Świętego Przymierza" Wiosna Ludów, symboliczne określenie ruchów rewolucyjnych w Europie z lat 1848-1849, skierowanych przeciwko autorytarnej władzy, które spowodowane zostały m.in.: dążeniem do zjednoczenia kraju (Niemcy, Włochy), walką o ustrój republikański (Francja), chęcią wyzwolenia się narodów spod obcego panowania (północne Włochy, kraje wchodzące w skład monarchii habsburskiej, Wielkie Księstwo Poznańskie), konfliktem nowej burżuazji ze starą, nie rozwiązaną sprawą uwłaszczenia chłopów (Niemcy, monarchia habsburska, ziemie polskie) lub dążeniem do nadania nowej konstytucji (Niemcy, Prusy, monarchia habsburska). Na problemy te nałożył się kryzys gospodarczy lat 1846-1848 oraz kilka lat nieurodzaju. Pierwsze wystąpienia Do pierwszych masowych wystąpień doszło na Sycylii (12 stycznia 1848), większość monarchów włoskich zapowiedziała wówczas nadanie konstytucji. 22 lutego 1848 wybuchła rewolucja lutowa w Paryżu, obalono króla Ludwika Filipa I i proklamowano II Republikę. Podobne rewolty miały miejsce w Wiedniu 13 marca (usunięto K.L. Metternicha, ogłoszono wolność prasy, zapowiedziano zwołanie Konstytuanty) oraz w Berlinie 18 marca (król pruski obiecał nadanie konstytucji, ogłoszono amnestię, w wyniku której zwolniono z więzienia w Moabicie więźniów polskich) i Mediolanie. Siły postępowe osiągnęły pewne sukcesy, ale wśród rewolucjonistów doszło do podziałów (etnicznych, narodowościowych, klasowych), znacznie osłabiających siłę ruchów. Już od kwietnia 1848 rozpoczęło się tłumienie poszczególnych wystąpień. Wojska austriackie rozbiły ośrodki powstańcze w Pradze (12-17 czerwca) i Krakowie (26 czerwca). Podobnie stłumiono powstanie robotników i studentów w Paryżu (22 czerwca). W Wielkim Księstwie Poznańskim w maju 1848 oddziały L. Mierosławskiego, po stoczeniu krwawych walk z wojskami pruskimi, skapitulowały (powstanie wielkopolskie 1848). 25 lipca feldmarszałek J. Radetzky zwyciężył armię piemoncką pod Custozzą (rewolucja we Włoszech 1848-1849). Zdobycze rewolucji Rewolucja wywalczyła jednak częściowe ustępstwa ze strony rządów: w Wiedniu i Berlinie ogłoszono uwłaszczenie chłopów, uchwalono konstytucje w Paryżu i Frankfurcie nad Menem, gdzie usiłowało także powołać władzę ogólnoniemiecką. Jednak już jesienią 1848 rozwiązano parlamenty w Prusach i w Austrii (parlament wiedeński przeniósł się do Kromieryża, gdzie został rozwiązany w marcu 1849). Upadek Wiosny Ludów O niepodległość walczyli jeszcze Węgrzy (rewolucja węgierska 1848-1849), których Austria pokonała przy pomocy wojsk rosyjskich dopiero w sierpniu 1849. W listopadzie 1848 Rzymianie obalili władzę świecką papieża Piusa IX, a w lutym 1849 G. Mazzini stanął na czele republiki rzymskiej. Siły kontrrewolucyjne uzyskały jednak przewagę. W bitwie pod Novarą 23 marca 1849 Radetzky rozbił armię piemoncką, wojska pruskie uśmierzyły rewolucję w Badenii, przywrócono władzę papieża w Rzymie, oddziały węgierskie skapitulowały pod Világos 13 sierpnia 1849. Udział Polaków Swój udział w Wiośnie Ludów mieli także Polacy: A. Mickiewicz założył w Rzymie Legion Polski, który walczył w Lombardii i w obronie republiki rzymskiej. Pod Novarą armią piemoncką dowodził W. Chrzanowski. L. Mierosławski stał na czele powstania na Sycylii i w Badenii. Wielu Polaków brało udział w rewolucji węgierskiej 1848-1849 (wśród nich generałowie J. Bem i H. Dembiński). 1. Czym jest Wiosna Ludów? Wiosna Ludów w Europie. Niezadowolenie wynikające z porządku politycznego (utrzymywanie pańszczyzny, brak wolności osobistej i reform uwłaszczeniowych) ustanowionego na kongresie wiedeńskim przerodziło się w bunty i powstania chłopskie. Przez klęski nieurodzaju oraz zarazy ziemniaczanej w latach 1846 - 1847 nastał w Europie głód i pogorszyło się położenie warstw najuboższych. Dotkliwy niedobór pszenicy, której ceny podwoiły się, brak ziemniaków oraz towarzyszące głodowi epidemie i bezrobocie, przepełniły czarę goryczy chłopów i wiosną 1848 roku wybuchły rewolucje i powstania narodowowyzwoleńcze w całej Europie. Nazwano je potem Wiosną Ludów. Encyklopedia definiuje Wiosnę Ludów jako „serię zrywów rewolucyjnych i narodowych, jakie miały miejsce w Europie w latach 1848 – 1849. Ludem nazywa się tu społeczności dążące do uzyskania udziału w rządach, warstwy społeczne dążące do polepszenia warunków bytowych i lud jako narodowość walcząca o spełnienie swoich aspiracji w różnej postaci: autonomii, niepodległości, lub zjednoczenia w ramach jednego państwa. W latach 1848 1849 można więc wyróżnić trzy nurty rewolucji: ustrojowy, społeczny i narodowy.” Wyżej wymienione zrywy rewolucyjne i narodowe miały na celu: zjednoczenie kraju (Włochy, Niemcy), wprowadzenie ustroju republikańskiego (Francja, częściowo Niemcy), uchwalenie konstytucji (Niemcy, Prusy, monarchia habsburska), wyzwolenie kraju spod obcej okupacji (północne Włochy, Węgry i inne kraje wchodzące w skład monarchii habsburskiej, Wielkie Księstwo Poznańskie), zniesienie pozostałości ustroju feudalnego (Niemcy, monarchia habsburska, ziemie polskie) oraz zniesienie praw cechowych w rzemiośle hamujących rozwój przemysłu lub, przeciwnie, o ich zachowanie w celu ratowania rzemiosła (Niemcy, monarchia habsburska). Wiosna Ludów objęła swym zasięgiem niemal całą Europę z wyjątkiem Rosji (wszelkie bunty krwawo tłumiono, ponieważ feudalizm stanowił podstawę przemysłu i gospodarki) i Anglii (feudalizm zniknął wcześniej), natomiast na Półwyspie Iberyjskim doszło jedynie do wystąpień chłopskich. Charakterystyczną cechą Wiosny Ludów był fakt, że informacje o wystąpieniach, buntach i powstaniach rozchodziły się dość szybko, prowadząc do kolejnych wystąpień rewolucyjnych, a sukcesy lub porażki w jednym z państw oddziaływały na pozostałe. Zaskoczone powszechnością rewolucji rządy były zmuszone do ustępstw. 1.1. Wiosna Ludów we Francji. Bardzo trudne warunki życia, duże bezrobocie i afery finansowe z udziałem rządu były6 przyczyną częstych demonstracji biedoty paryskiej i robotników. Ks. Edward Kryściak o pracy robotników pisze: „Praca trwała 14-17 godzin na dzień. Pracowały również kobiety i dzieci powyżej szóstego roku życia. Pensje były tak niskie, że ni pozwalały przeżyć całego miesiąca. Robotnicy pobierali płace akonto (przed wykonaniem pracy), co na stałe wiązało ich z określoną fabryką. Nic więc dziwnego, że coraz bardziej narastało niezadowolenie wśród warstwy robotniczej.” Francja borykała się też z poważnym kryzysem gospodarczym – klęską nieurodzaju. Wszelkie rezerwy budżetowe były przeznaczane na zakup żywności, lecz okazało się, że to za mało – wprowadzono wysoki podatek. Gdy na rynku brakowało żywności, jej cena stale szła w górę, w związku z czym ludzie nie mieli pieniędzy na zakup wyrobów przemysłu. Manufaktury zaczęły plajtować, ograniczano produkcję i rozpoczęły się masowe zwolnienia z pracy. Przed Francją stanęło widmo dużego bezrobocia. Parlament w dalszym ciągu popierał rząd, który nie widział potrzeby żadnych reform. Za stanowiskiem rządowym opowiadał się również Ludwik Filip, który objął władzę we Francji po rewolucji lipcowej w roku 1830. Oficjalne protesty były we Francji zakazane, więc Francuzi wpadli na pomysł organizowania częstych bankietów, na których wznoszono toasty i krytykowano politykę rządu i stanowisko króla. Przerażony rząd 22 lutego 1848 r. wprowadził zakaz organizowania takich bankietów. Organizatorzy z nich zrezygnowali, ale nic nie było w stanie powstrzymać przybyłych do Paryża chłopów i robotników. 23 lutego na ulicach powstały barykady. Przypadkowy strzał wzniecił walki na paryskich ulicach – to właśnie po nim wojsko otworzyło ogień do zgromadzonego tłumu. Przerażony Ludwik abdykował na rzecz swojego wnuka, lecz ludzie manifestujący nie chcieli już słyszeć o monarchii i nie uznali nowego króla. Władzę przejął Rząd Tymczasowy. Nowy rząd po raz drugi ogłosił Francję republiką, zniósł karę śmierci, ogłosił powszechność wyborów parlamentarnych, ograniczył dzienny czas pracy do 10 godzin i zorganizował dla 100 tysięcy bezrobotnych Paryżan pracę interwencyjną w tzw. warsztatach narodowych. W wyniku chaosu związanego z rewolucją lutową z rynku znika złoto, co spowodowało kryzys finansowy. Przeciwko republice zaczęli opowiadać się chłopi. W takiej właśnie atmosferze minęły pierwsze, demokratyczne wybory parlamentarne, które wygrała burżuazja i monarchiści. Wyniki tych wyborów wzbudziły niezadowolenie. Ponownie przytoczę słowa ks. Kryściaka: „Robotnicy chcieli wzniecić powstanie. 15 maja wtargnęli do siedziby Zgromadzenia Narodowego (miejsce posiedzeń parlamentu). Po pięciu dniach powstanie stłumiono. Rozpoczęły się represje wobec powstańców: zlikwidowano niewielkie i nieliczne jeszcze kluby robotnicze, zlikwidowano Komisję Luksemburską, pojawiły się głosy o konieczności rozwiązania warsztatów narodowych. Rozwiązaniem kwestii bezrobocia miała być ustawa parlamentu głosząca, że wszyscy mężczyźni od 18 do 25 roku życia zostaną powołani do służby wojskowej lub będą skreśleni z listy bezrobotnych. Robotnicy stanęli przed dramatycznym wyborem: wyjazd daleko od domu rodzinnego lub śmierć głodowa. 23 czerwca wybuchło nowe powstanie, które stłumiono po trzech dniach. W wyniku walk zginęło parę tysięcy ludzi, 25 tys. aresztowano. Zamknięto dzienniki demokratyczne, zakazano spotkań i przemówień. Powstanie, chociaż było porażką, miało duże znaczenie. Burżuazja przekonała się, że robotnicy stanowią zupełnie osobną warstwę, która będzie walczyć o swoje prawa.” Uchwalona przez parlament konstytucja 4 listopada 1848 roku z jednej strony miała chronić przed powrotem monarchii, a z drugiej przed komunizmem. Na czele państwa stał prezydent (prezydenta nie można było wybrać ponownie, aby uniknąć dyktatury), którym został wybrany 10 grudnia 1898 roku Ludwik Napoleon Bonaparte. Nie był tak inteligentny jak stryj, Napoleon I Bonaparte, ale wygrywał swoją ambicją, umiejętnością zjednywania ludzi i upartością. Zyskał poparcie chłopów, mieszczan i hierarchii kościelnej. W polityce wewnętrznej chciał naśladować swojego stryja i zupełnie nie liczył się z ministrami. Popierał Kościół, bo głównie dzięki niemu doszedł do władzy. Po objęciu przez niego władzy republika istniała jeszcze tylko przez trzy lata, bo w roku 1851 dokonał zamachu stanu i przy pomocy wojska aresztował posłów do parlamentu. Po wygranym plebiscycie otrzymał stanowisko prezydenta na kolejnych 10 lat. Francuzi wzięli udział w kolejnym plebiscycie rok później i znaczną większością głosów przywrócili we Francji cesarstwo, z księciem Ludwikiem Bonaparte jako władcą. Panował jako Napoleon III przez 18 lat. 1.2. Parlament frankfurcki. W XIX wieku większość europejskich państw wyszła już z rozbicia feudalnego. Kraje takie jak np. Francja czy Hiszpania stanowiły jedną całość. Inaczej było w Niemczech – na czele stał cesarz zależny od książąt i królów, którzy cieszyli się w swoich landach pełną autonomią. Sytuacja ta ma miejsce już od XII wieku, a wydarzenia reformacji i decyzje pokoju augsburskiego ją umocniły. Taki stan rzeczy nadawał nowy wymiar wydarzeniom Wiosny Ludów w Niemczech. Dochodziła narodowa kwestia: utworzenie zjednoczonego państwa. We Francji grupą, która napędzała reformy społeczne byli robotnicy, a w Niemczech najaktywniejsza była warstwa rzemieślników. Kryzys gospodarczy panujący w Europie w latach 1846 – 1848 spowodował dość znaczne obniżenie popytu na wyroby przemysłu i rzemiosła. Kolejną niezadowoloną warstwą społeczną byli chłopi. Wieś niemiecka była przeludniona, panował tam głód, a winą za zaistniałą sytuację obarczano feudałów, panów ziemskich. Chłopi masowo opuszczali wieś i udawali się do miast, gdzie zasilali grupę bezrobotnych lub podnosili bunty – palili tytuły nadań ziemskich, tytuły szlacheckie, plądrowali sklepy w miastach, a we wsiach podpalali dwory. Burżuazja (warstwa mieszczańska) postanowiła działać – we wrześniu 1847 roku złożono projekt ogólnoniemieckiego parlamentu. Kiedy do Niemiec dotarły wieści o wydarzeniach we Francji, zaczęto domagać się wolności prasy, zebrań, zgromadzeń, zawodu, utworzenia sądów przysięgłych, Gwardii Narodowej na wzór francuski, parlamentu ogólnoniemieckiego. Projekt takiego parlamentu gotowy był na 5 marca 1848 r., a zwołano go po raz pierwszy 31 marca tegoż roku do Frankfurtu nad Menem. Wszystko to działo się z inicjatywy warstwy mieszczańskiej, a rządzący, książęta i właściciele ziemscy odnosili się do niej dość niechętnie. W świetle prawa zwołanie parlamentu było nielegalne, ale obawiając się ruchów chłopskich wydano zgodę na utworzenie konstytucji, uchwały liberalne i demokratyczne. Wciąż nie było wiadomo, jak zachowa się dwóch najpotężniejszych: cesarz i król pruski, którzy dotychczas nie wypowiedzieli się na temat parlamentu. Władcy landów południowych ustępowali na rzecz burżuazji, obawiali się chłopów zdając sobie sprawę z tego, że nie będą mogli skorzystać z pomocy wojska. Tymczasem wystąpienia chłopskie były coraz powszechniejsze i liczniejsze, lecz były to ruchy o charakterze lokalnym, które łatwo było rozbić. W lutym 1848 r. doszło do rozruchów w wielu miastach niemieckich. Berlin i wiele innych miast stał się miejscem licznych zebrań rzemieślników, studentów i robotników, zdarzały się tam starcia z policją i wojskiem. Król Prus Fryderyk Wilhelm IV był przerażony ilością zamieszek, lecz nie chciał ustąpić i zjednoczyć kraju – odpowiadały mu rządy absolutne. Liczył też na pomoc Austrii i Rosji (Austria pomocy nie udzieliła, bo borykała się z własnymi problemami). W marcu 1849 roku ogłoszono konstytucję nowego państwa, której głównymi założeniami było: - zachowanie wolności prasy, zebrań, wyznania, nauczania, - odpowiedzialność ministrów przed dwuizbowym parlamentem, - wszyscy są równi wobec prawa, - każdy powyżej 24 roku życia może brać udział w wyborach do niższej izby parlamentu - o wybieraniu do wyższej izby decyduje cenzus majątkowy, - król ma prawo veta absolutnego, wydawania rozporządzeń z mocą ustawy poza parlamentem, może wprowadzić stan wojenny i zawiesić wszystkie prawa. Koronę cesarstwa niemieckiego ofiarowano królowi Prus Fryderykowi Wilhelmowi IV, lecz on odmówił jej przyjęcia twierdząc, że „nie zamierza podnosić korony z błota”. Postawa Fryderyka doprowadziła do wybuchu wielu powstań lokalnych w państwach niemieckich, które były szybko tłumione przez wojska pruskie. Ostatnie zebranie parlamentu frankfurckiego odbyło się w lipcu 1849 roku. Wkrótce potem parlament rozwiązano, a władza powróciła w ręce książąt. Reasumując: nie udało się stworzyć jednolitego państwa, pozycja Prus wzmocniła się, a poczucie wspólnych interesów obudziło się wśród robotników. 1.3. Rewolucja w Wiedniu. Rewolucja w Wiedniu (13-15 marca 1848 r.) spowodowała nagłe załamanie się systemu politycznego. Przerażony żądaniami studentów i robotników kanclerz Klemens Metternicha (będący dla ludu symbolem dotychczasowych, reakcyjnych rządów) musiał wyemigrować do Anglii. Kraje, które należały do monarchii habsburskiej dążyły do autonomii (Czechy, Galicja, Chorwacja) albo do niepodległości (północne Włochy, także Węgry w drugim etapie rewolucji). Król Piemontu, Karol Albert, wydał wojnę Austrii i zdobył Lombardię. Na Węgrzech, w Galicji i w Czechach powstawały zalążki władz autonomicznych, które same starały się rozwiązać sprawę chłopską (na Węgrzech została wprowadzona konstytucja, znosząca przywileje stanowe, zapewniała swobody obywatelskie, a władzę wykonawczą oddawała w ręce węgierskiego gabinetu ministrów, Czesi otrzymali obietnicę rozległych swobód ministrów i zupełnego równouprawnienia dla języka narodowego). Węgry uzyskały prawo do własnego rządu. Cesarz Ferdynand I ogłosił 25 kwietnia konstytucję, poszerzoną 15 maja o powszechne prawo głosu, dzięki czemu do parlamentu weszła spora grupa chłopów. 27 lipca zapadła uchwała o zniesieniu poddaństwa i uwłaszczeniu chłopów za odszkodowaniem właścicieli ziemskich. Kolejne ustępstwa rządu wywalczano demonstracjami robotników, studentów, demokratów, którzy powołali Centralną Komisję Polityczną, ale rewolucja już się załamała. Armia (gen. J. Radetzky) pokonała Włochów i odzyskała Lombardię. Przygotowano ekspedycję wojenną przeciwko Węgrom. Powstanie w Wiedniu popierające Węgry (dowodził Józef Bem) zostało krwawo stłumione. Kamaryla dworska zmusiła do abdykacji Ferdynanda I, jakoby odpowiedzialnego za sukcesy Wiosny Ludów w Austrii, i 2 grudnia 1848 powołała na tron Franciszka Józefa. 4 marca 1849 w jego imieniu ogłoszono konstytucję, likwidującą ustępstwa poprzednika na rzecz autonomii krajów wchodzących w skład monarchii. 1.4. Powstanie na Węgrzech. Pod hasłami powołania niezależnego od Wiednia rządu węgierskiego i Gwardii Narodowej, a także swobód narodowych (zniesienie cenzury, równość wobec prawa dla wszystkich obywateli oraz likwidację pańszczyzny), Lajos Kossuth 13 marca 1848 zapoczątkował rewolucję na Węgrzech. Marcowe wystąpienia ludności w miastach przyspieszyły bieg wydarzeń – Węgrzy otrzymali zgodę Wiednia na zwołanie węgierskiego sejmu (tylko dlatego, że Austria była w sytuacji kryzysowej). Sejm zniósł pańszczyznę i wprowadził powszechne opodatkowanie. Od kwietnia 1849, pomimo prowadzenia regularnej wojny z wojskami austriackimi, powstania niezależnego rządu z premierem L. Batthyánym na czele i Gwardii Narodowej, nie zdecydowano się na ostateczne zerwanie z Habsburgami. Wiosną i latem 1848 roku w południowej części Królestwa Węgierskiego wśród Serbów, Chorwatów oraz Rumunów wzmagał się ruch narodowy, lecz Węgrzy odrzucali aspiracje narodowe tychże ludów i dążyli do realizacji państwa rządzonego przez Węgrów. Gdy tylko władzom austriackim udało się stłumić rewolucję w Wiedniu, cesarz Franciszek Józef skierował na Węgry wojsko, ponieważ sejm węgierski pod naciskiem L. Kossutha ogłosił detronizację Habsburgów, a niedługo potem niepodległość Węgier. Wrogie Węgrom wojska zajęły najpierw stolicę Węgier – Budę, a później Peszt. Powstańcy odnieśli pewne sukcesy militarne tylko w Siedmiogrodzie, gdyż dowodzący wojskami węgierskimi polski generał Józef Bem z nastaniem wiosny wyswobodził prawie cały Siedmiogród. Nowa ofensywa węgierska ruszyła po wieści o zwycięstwach Bema. Jej militarnym efektem było dwukrotne pokonanie wojsk i wycofanie ich z Pesztu. Wówczas u boku Węgrów walczył blisko trzytysięczny korpus polski generała Józefa Wysockiego. W czasie trwających działań wojennych zebrany w Debreczynie 14 kwietnia 1849 roku sejm węgierski ogłosił detronizację Habsburgów i niepodległość Węgier. Wtedy też pogorszyła się sytuacja powstańców, ponieważ car Mikołaj I przysłał na prośbę Franciszka Józefa (cesarza Austrii) 200-tysięczną armię rosyjską, dowodzoną przez generała Iwana Paskiewcza. Węgrzy stoczyli ostatnią bitwę pod Temesvarem w sierpniu 1849 roku. Po upadku powstania nastąpił okres represji i germanizacji Węgier. 1.5. Walki o zjednoczenie narodowe w państwach włoskich. Wiosna Ludów wyzwoliła tendencje zjednoczeniowe, jednak przeszkadzała w szybkim zjednoczeniu. To właśnie przez nią monarchowie poczuli nienawiść do wszelkich zmian wprowadzonych przez ludność. Lombardia, Wenecja, a także Państwo Kościelne pozostawały w zależności od cesarza. Fakt ten nie był dobrze przyjmowany przez Włochów, byli oni więc najbardziej zdeterminowani do walki o niepodległość. W zjednoczenie Włoch zamieszana była Austria, która władała Lombardią i Wenecją z przyległymi obszarami. Aby zjednoczenie doszło do skutku, Włochy musiały wyzwolić się spod panowania Austriaków. Marcowa rewolucja w Austrii dała im ku temu możliwość. Król Neapolu i Sycylii, Ferdynand Burbon, ogłosił Konstytucję, która zawierała swobody polityczne. Król Sardynii, Karol Albert i papież Pius IX nadali Państwu Kościelnemu statut podobny do Konstytucji. Jednak papież stanowczo sprzeciwił się zjednoczeniu Włoch, w Rzymie wybuchło powstanie przeciwko jego władzy. Powstańcy pod hasłem zjednoczenia ziem włoskich rozpoczęli walkę o wyzwolenie spod panowania austriackiego i zjednoczenie państewek włoskich, Lombardii i Wenecji. Na czele tego powstania stanęli Józef Mazzini i Józef Garibaldi. Poparcia powstańcom udzielił król Sardynii, Karol Albert. Dowództwo armii sardyńskiej objął generał Wojciech Chrzanowski - świetny sztabowiec, ale marny dowódca, nieznający na dodatek języka swych podkomendnych. 23 marca poniósł dotkliwą klęskę pod Novarą, co przekreśliło ostatecznie możliwość prowadzenia dalszej walki. Austriacka armia stłumiła to powstanie niepodległościowe, a w Państwie Kościelnym dokonały tego wojska francuskie przysłane przez Ludwika Napoleona Bonapartego na pomoc papieżowi. 1.6. Znaczenie Wiosny Ludów w Europie. Wiosna Ludów pod hasłem rewolucji francuskiej: „wolność – równość – braterstwo” objęła swym zasięgiem wiele krajów Europy. Na arenę polityczną wkroczyła klasa robotnicza, która walczyła o „republikę socjalną” i „sprawiedliwość społeczną”. Chłopi uwolnili się z więzów resztek feudalizmu na znacznym obszarze Europy. W wielu Europejskich krajach wprowadzono rządy konstytucyjne i poszerzono swobody obywatelskie. Wiosna Ludów potwierdziła także, że działalność spiskowa nie przynosi niepodległości, a rok 1848 (pomimo przegranej ruchów narodowych i rewolucyjnych) okazał się punktem zwrotnym w dziejach Europy. Oddzielał epokę długotrwałego pokoju od epoki wojen.
