Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007
advertisement
Załącznik do Uchwały Rady Powiatu w Skierniewicach Nr …………………. z dnia ……..………. PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU SKIERNIEWICKIEGO NA LATA 2007 - 2015 pod hasłem „Powiat Skierniewicki źródłem zielonej energii w Polsce” Skierniewice, kwiecień 2009 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ SPIS TREŚCI I. OBSZAR I CZAS REALIZACJI PLANU ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU SKIERNIEWICKIEGO .....................................................................................................................6 II. AKTUALNA SYTUACJA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA NA OBSZARZE POWIATU SKIERNIEWICKIEGO, OBJĘTEGO WDRAŻANIEM PLANU ROZWOJU LOKALNEGO ......8 2.1.POŁOŻENIE GEOGRAFICZNE ................................................................................................8 2.2. UWARUNKOWANIA ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO ............................................10 2.2.1. Obszary i obiekty prawnie chronione. .......................................................................................... 10 2.2.2. Lasy. .................................................................................................................................................. 12 2.2.3. Hałas .................................................................................................................................................. 13 2.2.4. Pola elektromagnetyczne ................................................................................................................ 13 2.2.5. Zasoby wód podziemnych .............................................................................................................. 14 2.2.6. Jakość wód podziemnych ............................................................................................................... 16 2.2.7. Wody powierzchniowe. Zasoby i stan czystości. ........................................................................ 17 2.2.8. Rzeka Łupia – Skierniewka ............................................................................................................ 18 2.2.9. Rzeka Rawka .................................................................................................................................... 19 2.2.10. Rzeki: Chojnatka, Białka, Korabiewka, Uchanka, Zwierzyniec ............................................. 19 2.2.11.Gospodarka kopalinami ................................................................................................................. 20 2.3. STAN OBIEKTÓW DZIEDZICTWA HISTORYCZNEGO I KULTUROWEGO .................23 2.3.1. Zabytki miasta Skierniewice .......................................................................................................... 24 2.3.2. Zabytki powiatu skierniewickiego ................................................................................................. 25 2.3.3. Kultura ............................................................................................................................................... 27 2.3.4. Organizacje i stowarzyszenia społeczne ....................................................................................... 29 2.4. TURYSTYKA I REKREACJA ................................................................................................30 2.5. ZAGOSPODAROWANIE PRZESTRZENNE .........................................................................32 2.5.1. Powierzchnia i użytkowanie terenu ............................................................................................... 32 2.6. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA ....................................................................................32 2.6.1. Sieć drogowa .................................................................................................................................... 33 2.6.2. Transport i komunikacja ................................................................................................................. 41 ___________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 2 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ 2.6.3. Sieć wodociągowa i kanalizacyjna oraz oczyszczalnie ścieków ............................................... 42 2.6.3.1. Sieć wodociągowa ...............................................................................................................42 2.6.3.2. Gospodarka wodna. .............................................................................................................42 2.6.3.3. Gospodarka ściekowa ..........................................................................................................43 2.6.4. Sieć energetyczna, gazowa, i ciepłownicza.................................................................................. 46 2.6.4.1. Energetyka ...........................................................................................................................46 2.6.4.2. Gazownictwo. ......................................................................................................................47 2.6.4.3. Sieć ciepłownicza. ...............................................................................................................47 2.6.5. Telekomunikacja .............................................................................................................................. 48 2.6.6. Gospodarka odpadami ..................................................................................................................... 49 2.7. IDENTYFIKACJA PROBLEMÓW INFRASTRUKTURALNYCH. .....................................54 2.8. CHARAKTERYSTYKA PODSTAWOWYCH BRANŻ NA TERENIE POWIATU SKIERNIEWICKIEGO ...................................................................................................................56 2.8.1. Gospodarka ....................................................................................................................................... 56 2.8.2. Usługi ................................................................................................................................................ 57 2.9. STRUKTURA PODMIOTÓW GOSPODARCZYCH .............................................................58 2.10. ROLNICTWO .........................................................................................................................63 2.10.1. Powierzchnia ziemi ....................................................................................................................... 63 2.11. IDENTYFIKACJA PROBLEMÓW GOSPODARCZYCH. ..................................................69 2.12.CHARAKTERYSTYKA DEMOGRAFICZNA......................................................................72 2.13 WYKSZTAŁCENIE ................................................................................................................74 2.14. STRUKTURA ZATRUDNIENIA ..........................................................................................75 2.15.BEZROBOCIE .........................................................................................................................76 2.16. AKTYWNOŚĆ EKONOMICZNA .........................................................................................79 2.17. INSTYTUCJE UŻYTECZNOŚCI PUBLICZNEJ .................................................................82 2.17.1. Szkolnictwo podstawowe ............................................................................................................. 82 2.17.2. Szkolnictwo gimnazjalne .............................................................................................................. 84 2.17.3 Szkolnictwo ponadgimnazjalne .................................................................................................... 86 2.17.4. Ochrona zdrowia ............................................................................................................................ 88 2.17.5 Pomoc społeczna i inne instytucje publiczne .............................................................................. 90 2.18. JAKOŚĆ ŻYCIA MIESZKAŃCÓW ......................................................................................92 ___________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 3 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ 2.18.1. Zasoby mieszkaniowe ................................................................................................................... 92 2.18.2. Bezpieczeństwo.............................................................................................................................. 93 2.19. IDENTYFIKACJA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH ........................................................95 III. CHARAKTERYSTYKA GMIN POWIATU SKIERNIEWICKIEGO. ..................................98 IV. ZADANIA POLEGAJĄCE NA POPRAWIE SYTUACJI SPOŁECZNO- GOSPODARCZEJ W POWIECIE SKIERNIEWICKIM .............................................................................................110 4.1. LISTA ZADAŃ .......................................................................................................................110 4.1.1.Zaangażowanie Powiatu Skierniewickiego w rozwój klastra owocowo - warzywnego oraz klastra „Bioenergia dla Regionu” ........................................................................................................... 115 4.1.2.Utworzenie podstrefy ekonomicznej Łódzkiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej na terenie jednego z byłych poligonów ................................................................................................................... 117 4.1.3.Przyciągnięcie inwestorów polskich i zagranicznych z branży przemysłów przetwórstwa rolno- spożywczego i związanych z bioenergetyką (producenci solarów, wiatraków, linii technologicznych do przetwórstwa biomasy) do ew. podstrefy ekonomicznej ............................... 119 4.1.4.Rozwój infrastruktury drogowej ze szczególnym uwzględnieniem przebudowy dróg powiatowych wraz z obiektami inżynierskim (mosty, przepusty) na terenie Gmin: Bolimów, Skierniewice, Maków, Godzianów, Kowiesy, Lipce Reymontowskie, Słupia, Głuchów i Nowy Kawęczyn oraz dróg gminnych na terenie Gminy Skierniewice, Maków i Nowy Kawęczyn ...... 119 4.1.5. Rozbudowa i modernizacja Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych w Głuchowie oraz termomodernizacja Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych w Bolimowie. .......................................... 123 4.1.6. Rewitalizacja i termomodernizacja budynku Starostwa Powiatowego w Skierniewicach, przy ul. Konstytucji 3- go Maja 6 ........................................................................................................... 124 V . REALIZACJA ZADAŃ I PROJEKTÓW ................................................................................126 VI. POWIĄZANIE PROJEKTÓW Z INNYMI DZIAŁANIAMI REALIZOWANYMI NA TERENIE POWIATU SKIERNIEWICKIEGO I WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO .................130 VII. OCZEKIWANE WSKAŹNIKI OSIĄGNIĘĆ PROGRAMU ROZWOJU LOKALNEGO DLA POWIATU SKIERNIEWICKIEGO .....................................................................................132 VIII. PLAN FINANSOWY NA LATA 2008 – 2013 Z UWZGLĘDNIENIEM ŚRODKÓW POMOCOWYCH...........................................................................................................................136 8.1. ANALIZA BUDŻETU POWIATU SKIERNIEWICKIEGO .................................................136 8.2. ANALIZA ZEWNĘTRZNYCH ŹRÓDEŁ FINANSOWANIA PROGRAMU ROZWOJU LOKALNEGO ...............................................................................................................................137 IX. SYSTEM WDRAŻANIA ........................................................................................................143 ___________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 4 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ X. SPOSOBY MONITOROWANIA, OCENY ORAZ KOMUNIKACJI SPOŁECZNEJ ...........144 10.1. SPOSOBY MONITOROWANIA WDRAŻANIA PLANU .................................................144 10.1.1. Wskaźniki monitorowania infrastruktury drogowej, przedsiębiorczości i ochrony środowiska ................................................................................................................................................. 145 10.1.2. Wskaźniki dotyczące edukacji, ochrony zdrowia, pomocy społecznej ................................ 146 10.2. SPOSOBY INICJOWANIA WSPÓŁPRACY POMIĘDZY SEKTOREM PUBLICZNYM, PRYWATNYM I ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI .....................................................147 10.3. PUBLIC RELATIONS PLANU ROZWOJU LOKALNEGO .............................................147 ___________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 5 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ I. OBSZAR I CZAS REALIZACJI PLANU ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU SKIERNIEWICKIEGO Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007-2015 jest dokumentem, w którym zostały zapisane kierunki działań władz powiatu w celu osiągnięcia zrównoważonego rozwoju powiatu w aspektach społecznym, gospodarczym, infrastrukturalnym, energetycznym. Niniejszy Plan, obok „Strategii Rozwoju Powiatu Skierniewickiego na lata 2000 - 2006” oraz Planów Rozwoju Lokalnego Gmin, jest dokumentem o kluczowym znaczeniu strategicznym i planistycznym dla powiatu. Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007 – 2015 w założeniach jest kontynuacją Strategii Rozwoju Powiatu Skierniewickiego na lata 2000 -2006, uwzględniając w swej treści cel nadrzędny Strategii, czyli cyt: „Podnoszenie konkurencyjności Powiatu Ziemskiego Skierniewickiego oraz tworzenie warunków dla stabilnego i dynamicznego rozwoju społeczno – gospodarczego” oraz cele strategiczne tj.: I. Rozwój infrastruktury technicznej; II. Pozyskiwanie inwestorów zewnętrznych przy wykorzystaniu walorów położenia oraz mobilizacji kapitału lokalnego; III. Wykorzystanie czystego i atrakcyjnego środowiska naturalnego oraz lokalizacji w paśmie Łódź – Warszawa dla rozwoju gospodarczego powiatu; IV. Działania na rzecz restrukturyzacji i modernizacji rolnictwa; V. Poprawa ładu przestrzennego, funkcjonalności oraz stopnia zintegrowania wewnętrznego i zewnętrznego powiatu; VI. Podnoszenie jakości kapitału ludzkiego powiatu; VII. Poprawa warunków życia mieszkańców powiatu; VIII. Tworzenie pozytywnego wizerunku władz powiatu wśród społeczeństwa i na zewnątrz oraz budowa integracji i samoidentyfikacji ludności władz samorządowych i ludności gmin z powiatem. (źródło Strategia Rozwoju Powiatu Skierniewickiego na lata 2000 – 2006.) Plan Rozwoju Lokalnego na lata 2007 – 2015 odpowiada trosce lokalnego samorządu o rozwój powiatu w szybko zmieniającym się i coraz bardziej konkurencyjnym otoczeniu. ___________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 6 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ Obszar, dla jakiego został opracowany Plan Rozwoju Lokalnego na lata 2007 – 2015 dotyczy terenu powiatu skierniewickiego, który jest jednym z 24 powiatów województwa łódzkiego. Powiat skierniewicki jest powiatem ziemskim i tworzy go 9 gmin: Bolimów, Głuchów, Godzianów, Kowiesy, Lipce Reymontowskie, Maków, Nowy Kawęczyn, Skierniewice i Słupia. Siedzibą władz powiatu jest miasto Skierniewice, które jest również siedzibą Starostwa Powiatowego. Horyzont czasowy Planu Rozwoju Lokalnego dla Powiatu Skierniewickiego obejmuje lata 2007 – 2015. Okres ten odpowiada okresom programowania w Polsce funduszy strukturalnych Unii Europejskiej. Zapisy zawarte w niniejszym dokumencie, dotyczące zwłaszcza planów inwestycyjnych oraz możliwości budżetowych powiatu w zakresie realizacji tych przedsięwzięć zostały opracowane z uwzględnieniem perspektywy czasowej do roku 2015. Dokument jest zbudowany na bazie dokumentów diagnostycznych, przygotowanych przez powiatowy zespół zadaniowy ds. rozwoju lokalnego oraz społeczności lokalnej. Przystępując do pracy wykorzystano zapisy z istniejących dokumentów, jakie posiada powiat skierniewicki, zwłaszcza Strategię Rozwoju Powiatu Skierniewickiego na lata 2000 – 2006 oraz Plany Rozwoju Lokalnego gmin: Bolimów, Godzianów, Kowiesy, Lipce Reymontowskie, Nowy Kawęczyn i Skierniewice na lata 2007- 2015, a także informacje i materiały udostępniane przez Powiatowy Urząd Pracy, Urząd Statystyczny i inne wyspecjalizowane jednostki. Prace nad PRL Powiatu Skierniewickiego koordynował Pan Zbigniew Sawicki, Kierownik Wydziału Rozwoju, Promocji i Współpracy w Starostwie Powiatowym w Skierniewicach. Ze strony Stowarzyszenia Doradców Gospodarczych Pro-Akademia (Wykonawcy) w pracach nad opracowaniem Planu Rozwoju Lokalnego dla Powiatu Skierniewickiego na lata 2007 - 2015 uczestniczył zespół konsultantów w składzie: dr Ewa Kochańska - ekspert w zakresie zarządzania strategicznego, Wiesław Kaczmarek - ekspert w zakresie inwestycji w obszarze infrastruktury drogowej i rewitalizacji, Beata Bartoszewska - ekspert w zakresie finansów i zamówień publicznych, Agnieszka Gutkowska - sekretarz. ___________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 7 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ AKTUALNA SYTUACJA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA NA OBSZARZE POWIATU SKIERNIEWICKIEGO, OBJĘTEGO WDRAŻANIEM PLANU ROZWOJU LOKALNEGO II. S F E R A P R Z E S T R Z E N N A 2.1.POŁOŻENIE GEOGRAFICZNE Powiat skierniewicki leży w centralnej Polsce, w pobliżu aglomeracji warszawskiej i łódzkiej. Administracyjnie należy do województwa łódzkiego. Graniczy z powiatami łódzkimi: łowickim, brzezińskim, tomaszowskim i rawskim oraz mazowieckimi: sochaczewskim i żyrardowskim. W jego skład wchodzą następujące gminy: Bolimów, Maków, Lipce Reymontowskie, Godzianów, Słupia, Głuchów, Nowy Kawęczyn, Kowiesy, Skierniewice. W centralnej części powiatu usytuowane jest miasto Skierniewice – miasto na prawach powiatu. Powierzchnia powiatu wynosi: 755,11km2 (75 511ha), co daje mu 13 miejsce wśród 21 powiatów ziemskich województwa łódzkiego. Pod względem powierzchni największą gminą powiatu skierniewickiego jest gmina Skierniewice - 131,67km2, a najmniejszą, gmina Słupia - 41,16 km2. ___________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 8 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ Mapa 1. Lokalizacja powiatu skierniewickiego na tle województwa łódzkiego. Źródło: Portal Województwa Łódzkiego: www.lodzkie.pl Powiat Ziemski Skierniewicki Powierzchnia ogółem: 756 km2 Liczba mieszkańców: 38,600 Liczba gmin: 9 Liczba miejscowości: 170 Liczba sołectw: 144 Mapa 2. Powiat skierniewicki z podziałem administracyjnym na gminy. Źródło: Portal Województwa Łódzkiego: www.lodzkie.pl ___________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 9 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ Powiat skierniewicki to obszar o wysokim nasłonecznieniu i najmniejszej w regionie ilości opadów. Położony w strefie klimatu umiarkowanego przejściowego, na granicy wpływów atlantyckich. Jako wyznaczniki można przyjąć następujące wartości: - średnia temperatura roczna – 7- 8 oC - średnia temperatura najcieplejszego miesiąca (lipiec) – 18 oC - średnia temperatura najzimniejszego miesiąca (luty) – -3,5 oC - długość okresu bezprzymrozkowego wynosi ok. 260 dni w roku - długość okresu wegetacyjnego wynosi średnio 215 dni w roku - średnia długość zalegania pokrywy śnieżnej wynosi około 50 dni w roku - liczba godzin nasłonecznienia 1680 - suma opadów wynosi 520 mm. W południowej części powiatu znajdują się tereny najwyżej położone. Rzeźba terenu jest tam bardzo zróżnicowana, a to za sprawą licznie występujących dolin, parowów i wąwozów. Z kolei północna część powiatu to teren równinny, płaski, pocięty dolinami rzecznymi. Wszystko to sprawia, że krajobraz powiatu jest niezwykle malowniczy i zachęca do korzystania z darów natury. Powiat ma charakter rolniczy. Przeważającą część obszaru powiatu, bo aż 60 % zajmują gleby III i IV klasy bonitacyjnej, a pozostałe 40 % to gleby V i VI klasy. Około 74 % ogólnej powierzchni powiatu stanowią użytki rolne, w tym grunty orne 74 %. Lasy zajmują 21,58 % ogólnej powierzchni, 5,5 % sady, a 6, 8 % użytki zielone. 2.2. UWARUNKOWANIA ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO 2.2.1. Obszary i obiekty prawnie chronione. Najbardziej atrakcyjne pod względem przyrodniczym tereny powiatu skierniewickiego objęte są ochroną w granicach Bolimowskiego Parku Krajobrazowego. System ochrony przyrody powiatu obejmuje ponadto: 6 rezerwatów przyrody: Kopanicha, Ruda Chlebacz, Rawka, Uroczysko Bażantarnia, Źródła Borówki, Polana Siwica oraz projektowana Dolina Grabinki. Obszar Chronionego Krajobrazu Górnej Rawki, Obszar Chronionego Krajobrazu Bolimowsko - Radziejowickiego z doliną środkowej Rawki; Zespół przyrodniczo-krajobrazowy "Zwierzyniec Królewski". _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 10 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ Na terenie powiatu występuje około 200 pomników przyrody. Stanowią je okazałe drzewa (m.in. dęby szypułkowe i lipy drobnolistne), oraz głazy narzutowe i 3 aleje zabytkowe. Bolimowski Park Krajobrazowy (uchwała Nr XIV/93/86 WRN w Skierniewicach Dz. Urz. Woj. Skierniewickiego Nr 5, poz. 126, zmiana w 1995r. rozporządzeniem Nr 31 Wojewody Skierniewickiego z dnia 19.06.1995r.). Park leży na pograniczu Wyżyny Łódzkiej i Niziny Mazowieckiej w dorzeczu rzeki Rawki. Park zajmuje 15,2% powierzchni powiatu i położony jest na obszarze 4 gmin Kowiesy, Bolimów, Nowy Kawęczyn i Skierniewice oraz na terenie miasta Skierniewice. Park chroni dobrze zachowane fragmenty Puszczy Bolimowskiej, Wiskickiej i Jaktorowskiej. W rzeźbie terenu parku występują elementy krajobrazu polodowcowego, takie jak falista wysoczyzna moreny dennej, stożki napływowe, wydmy oraz doliny rzeczne z tarasami. Osią hydrograficzną parku oraz ważnym elementem krajobrazu jest rzeka Rawka, której dolina malowniczo meandruje wśród lasów i łąk parku. Ze względu na wysokie walory przyrodnicze (stanowiska roślin chronionych w dolinie, miejsca lęgowe ptaków) i krajobrazowe, od 1983 roku Rawka objęta jest ochroną, jako rezerwat przyrody. Puszcza Bolimowska wraz z doliną Rawki stanowi ważny węzeł ekologiczny mający znaczenie krajowe w sieci ECONET – POLSKA, jak również jest obszarem objętym ochroną w ramach programu NATURA 2000. Obszar Chronionego Krajobrazu Górnej Rawki (Uchwała nr XIV/93/86 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Skierniewicach, Rozporządzenie Nr 36 Woj. Skierniewickiego z dn. 28.07.1997 Dz. Urz. Nr 18, poz.113). OCHK Górnej Rawki położony jest w gminie Głuchów przy południowej granicy powiatu. Jest to teren o urozmaiconej rzeźbie, położony w całości w dorzeczu Rawki i obejmuje jej tereny źródliskowe na terenie Wzniesień Łódzkich. O walorach krajobrazowych stanowi tu zróżnicowanie rzeźby, korzystna mozaika niewielkich terenów leśnych, łąk i gruntów rolnych. Największe kompleksy leśne występują w okolicach Głuchowa. W dolinach rzecznych znajdują się duże kompleksy stawów rybnych. Obszar Chronionego Krajobrazu Bolimowsko – Radziejowicki z Doliną Środkowej Rawki (Uchwała nr XIV/93/86 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Skierniewicach, ze zmianami w 1996 i 2002r.-rozporządzenie Woj. Maz. Nr 39 z dn.19.04. 2002 r. Dz. Urz. Woj. Maz. Nr109, poz. 2368) obejmuje kompleksy leśne Puszczy Bolimowskiej, które znalazły się poza Bolimowskim Parkiem Krajobrazowym wraz z doliną środkowej i dolnej Rawki i jej dopływami. Położony jest na Równinie Łowicko-Błońskiej, ma charakter równiny denudacyjnej pociętej _________________________________________________________________________ 11 Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ dopływami Bzury. W części wschodniej chroni kompleksy leśne dawnych puszcz: Miedniewskiej, Wiskickiej, Mariańskiej i Jaktorowskiej oraz ciekawe krajobrazowo tereny rolno - leśne doliny Tucznej. Na terenie powiatu Bolimowsko-Radziejowicki OCHK położony jest w gminie Kowiesy, Nowy Kawęczyn, Bolimów i Skierniewice. Zespół Przyrodniczo - Krajobrazowy Zwierzyniec Królewski (Rozporządzenie nr 22 Woj. Skierniewickiego z dn.23.09.1994 r.) zajmuje powierzchnię 572,32ha w uroczysku leśnym Zwierzyniec. Największą atrakcją przyrodniczą Zwierzyńca Królewskiego są stare drzewa, łącznie 430 sztuk. Są to głównie sędziwe dęby szypułkowe, a także buki, graby, jesiony, wiązy i topole. Najstarsze drzewa osiągają wiek ponad 250 lat. 2.2.2. Lasy. Powiat Skierniewicki podobnie jak pozostałe powiaty województwa łódzkiego, jako tereny od dawna zagospodarowane rolniczo jest obszarem o niskiej lesistości (21,8%), zagrożonym erozją wietrzną i powierzchniową. Gmina Bolimów: Lasy zajmują 34,45% ogólnej powierzchni gminy. Powierzchnia lasów wynosi 3850 ha. Gmina Głuchów: Lasy obejmują 12,33% ogólnej powierzchni gminy. Powierzchnia lasów wynosi 1439 ha. Gmina Godzianów: Lasy zajmują niewiele - bo jedynie 6,5% powierzchni gminy. Powierzchnia lasów wynosi 290 ha. Gmina Kowiesy: Lasy zajmują 23,42% powierzchni gminy, co na terenie gminy wynosi 2039 ha Gmina Lipce Reymontowskie: Lasy obejmują 17,43% powierzchni gminy tj. 748 ha Gmina Maków: Lasy zajmują 26,54 % powierzchni gminy tj.2207ha Gmina Nowy Kawęczyn: Tereny zajmowane przez lasy to 17,65% powierzchni ogólnej gminy tj. 1840 ha Gmina Słupia : Lasy zajmują niewiele bo 2,5 % powierzchni gminy tj. 106ha Gmina Skierniewice: w strukturze gruntów nierolniczych lasy mają najwyższy udział, bo 28,99 % powierzchni ogólnej tj. 3813 ha _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 12 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ 2.2.3. Hałas Na terenie powiatu skierniewickiego nie jest prowadzony monitoring hałasu. W 2001 roku pomiary poziomu hałasu komunikacyjnego przeprowadzone zostały wzdłuż drogi krajowej Nr 8 łączącej Warszawę z Piotrkowem Trybunalskim i Katowicami, na terenie powiatu przebiegającej przez gminę Kowiesy. Punkty pomiarowe zlokalizowane były m.in. w Raduckim Folwarku, Wieluniu, Pieczyskach i Wieruszowie. Ponieważ na terenie powiatu nie zlokalizowano żadnego punktu pomiarowego, do oceny zagrożenia hałasem oparto się na wynikach badań z wyżej wymienionych punktów zakładając, że hałas pochodzi głównie od pojazdów w ruchu tranzytowym. Wyniki pomiarów stanowią równoważny poziom dźwięku z pięciu rejestracji w dzień i trzech w nocy oraz średnie wielkości natężenia ruchu. Wyniki odnoszą się do reprezentatywnego szesnasto - godzinnego w dzień i ośmio - godzinnego w nocy okresu badań. Poziom dźwięku przekraczał 72 dB, a w nocy 68 dB. Porównując uzyskane w pomiarach wartości poziomu hałasu z obecnie obowiązującymi wartościami progowymi, wynoszącymi dla terenów zabudowy mieszkaniowej w porze dziennej 75dB (szesnastogodzinny przedział odniesienia) i w porze nocnej 67 dB (ośmiogodzinny przedział odniesienia) można stwierdzić, że obszar wzdłuż drogi nr 8 należy zaliczyć do terenów zagrożonych hałasem. 2.2.4. Pola elektromagnetyczne Na terenie powiatu skierniewickiego źródłem pól elektromagnetycznych są stacje bazowe telefonii komórkowej zlokalizowane w Żelaznej, Głuchowie, Kolonii Starorawskiej (gm. Nowy Kawęczyn), Julkowie (gm. Skierniewice) i Kowiesach , w Lipcach Reymontowskich (trzy stacje) i w Łasiecznikach i Podsokołowie (gm. Bolimów) oraz w Godzianowie. Podstacja trakcyjna w Zawadach (gm. Kowiesy). Anteny sektorowe oraz anteny radiolinii i mikrolinii, znajdujące się na terenie stacji bazowych, emitują fale o częstotliwościach od 870 do 960 MHz i od 21,2 do 23 GHz odpowiednio. Urządzenia elektromagnetyczne o napięciu 110 kV, znajdujące się na terenie podstacji trakcyjnej, które emitują promieniowanie elektromagnetyczne to sieć, urządzenia rozdzielcze i transformatory oraz linia wysokiego napięcia 220 kV przechodząca przez teren gminy Bolimów. W trakcie prac nad Planem Rozwoju Lokalnego brak jest obowiązujących przepisów _________________________________________________________________________ 13 Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ wykonawczych, istnieje jedynie projekt rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów. W przypadku emisji promieniowania elektromagnetycznego ze stacji bazowych telefonii komórkowej granice obszarów, w których strumień energii pola elektromagnetycznego przekracza dopuszczalną gęstość 0,1W/m2 wynoszą dla anten sektorowych: 46,3 m w poziomie na wysokości 47,5 ÷ 51,5 n.p.t. w Julkowie, 15,9 m w poziomie na wysokości 42,3 ÷ 43,9 n.p.t. w Kolonii Starorawskiej, 14,1 m w poziomie na wysokości 47,2 ÷ 50,8 m n.p.t. w Kowiesach, Dla anten parabolicznych radiolinii: 26,7 m w poziomie na wysokości 48,5 ÷ 49,5 n.p.t. w Julkowie, 20,3 m w poziomie na wysokości 45,4 ÷ 46,6 m n.p.t. w Kowiesach. Dla anteny parabolicznej mikrolinii 44, m w poziomie na wysokości: 48,8 ÷ 50,2 n.p.t. w Kolonii Starorawskiej. Na żadnym z obszarów, w których gęstość strumienia energii pola elektromagnetycznego przekracza wartość 0,1W/m2 nie są zlokalizowane obiekty, w których mogliby przebywać ludzie. Ze względu na sposób lokalizacji anten i zagospodarowanie terenu, są to obszary pozostające z dala od zabudowań i gospodarstw domowych. Również podstacja trakcyjna usytuowana jest na obszarze bez zabudowy mieszkaniowej. Teren obiektu jest ogrodzony i niedostępny dla osób postronnych, oznakowany stosownie do wymagań i przepisów o ochronie przeciwpożarowej. Przedmiotowe urządzenia są urządzeniami nowymi, w dobrym stanie technicznym. Dotychczas (ani po wybudowaniu w latach 1995 – 1996, ani po modernizacji zasilania obiektu w roku 1999) nie były przeprowadzone pomiary kontrolne elektromagnetycznego promieniowania niejonizującego, wytwarzanego przez urządzenia będące źródłami promieniowania, jednak spodziewany poziom pola elektromagnetycznego powinien być niski i nie powinien przekraczać dopuszczalnych poziomów promieniowania określonych w projekcie rozporządzenia. 2.2.5. Zasoby wód podziemnych Obszar powiatu leży w obrębie dwóch dużych jednostek hydrogeologicznych. Północno – wschodnia część znajduje się w obrębie regionu mazowieckiego, zaś część południowo – zachodnia znajduje się w obrębie regionu kutnowskiego. W obu wymienionych regionach dominującą rolę odgrywają wody podziemne w utworach czwartorzędowych. Występowanie _________________________________________________________________________ 14 Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ warstw wodonośnych w utworach czwartorzędowych wykazuje duże zróżnicowanie zarówno w ułożeniu poziomym warstw jak też w profilu pionowym. Najkorzystniejsze warunki hydrogeologiczne w utworach czwartorzędowych występują w południowej części powiatu, istnieją tu dwie lub trzy warstwy wodonośne o znacznych miąższościach i dużej wodonośności. Na terenie powiatu, tak jak na terenie całego województwa łódzkiego wyróżnia się kilka poziomów wodonośnych, w tym czwartorzędowy, trzeciorzędowy, kredowy i jurajski, z tym, że głównym poziomem użytkowym jest poziom czwartorzędu. Poziomy wodonośne w utworach czwartorzędowych stanowią osady interglacjalne, wykształcone w postaci piasków różnoziarnistych z licznymi żwirami i otoczakami, w stropie często z namułami piaszczystymi. Powszechnie występują utwory gliniaste w postaci glin zwałowych zlodowacenia środkowopolskiego, szczególnie na wysoczyźnie, tworząc zwarte powierzchnie o miąższości od kilku do kilkudziesięciu metrów. Miejscami zalegają osady zastoiskowe w postaci iłów warstwowych. Obecność tych iłów oraz glin sprawia, że zwierciadło wody podziemnej jest z reguły napięte. Wody podziemne w utworach trzeciorzędowych mają mniejsze znaczenie, gdyż ujmowane są wówczas, gdy poziom czwartorzędowy nie rokuje pokrycia zapotrzebowania na wodę. Wody te związane są głównie z osadami mioceńskimi w strefie krawędziowej niecki mazowieckiej (gminy Kowiesy, Nowy Kawęczyn, Skierniewice). Wody w utworach kredowych związane są również ze strefą krawędziową niecki mazowieckiej. Stwierdza się tu występowanie wód słodkich w utworach dolno - kredowych oraz górno kredowych. Dolno - kredowy poziom wodonośny związany jest z piaskami i słabo zwięzłymi piaskowcami, które w rejonie Skierniewic występują na głębokości ok. 420m. Wodonośność tych utworów jest znaczna. Wydajności eksploatacyjne studzien osiągają 200– 300 m3/h. Wody górno - kredowe, związane z osadami marglisto - wapiennymi, mają znaczenie użytkowe tylko lokalnie (rejon Bolimowa i Łasiecznik). Poziomy użytkowe systemu jurajskiego wykorzystywane są obok czwartorzędu w rejonie wału kutnowskiego (gminy Głuchów i Lipce Reymontowskie). Szacunkowe zasoby dyspozycyjne wód podziemnych dla terenu powiatu, wg „Atlasu zasobów wód podziemnych i ich wykorzystanie w Polsce” - PIG, Warszawa 1976, wynoszą 4 252 m3/h, co kwalifikuje rejon powiatu do przeciętnie zasobnych w wodę w skali kraju. Zatwierdzone zasoby eksploatacyjne dla ujęć wód podziemnych dla wszystkich ujęć na terenie powiatu wynoszą łącznie 3 730 m3/h. Użytkowanie wód podziemnych wyrażone wysokością zatwierdzonych zasobów eksploatacyjnych ujęć w poszczególnych gminach powiatu _________________________________________________________________________ 15 Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ obrazuje poniższa tabela. Użytkowanie wód podziemnych w poszczególnych gminach powiatu. Gmina Ilość ujęć Ilość studni Zatwierdzone zasoby eksploatacyjne w m3/h w ujęciu stratygraficznym Q Trz K Bolimów 10 14 238,0 - 69,0 Głuchów 17 25 374,8 - Godzianów 7 10 251,0 Kowiesy 23 25 Lipce Reymont. 9 Maków Razem (m3/h) J - 307,0 - 244,6 619,4 - - - 251,0 355,8 39,8 - - 395,6 13 272,6 - - 57,0 329,6 16 21 412,4 60,0 - - 472,4 Nowy Kawęczyn 18 23 347,8 75,0 - - 422,8 Słupia 5 7 107,8 - - - 107,8 Skierniewice 41 46 598,1 226,3 - - 824,4 Ogółem: 146 184 2958,3 401,1 69,0 301,6 3730,0 Źródło: Starostwo Powiatowe w Skierniewicach rok 2006 Dokonując porównania wielkości zasobów dyspozycyjnych wód podziemnych z wielkością zasobów eksploatacyjnych można stwierdzić, że powiat skierniewicki posiada jeszcze dość znaczne rezerwy dobrych jakościowo wód podziemnych. Zaopatrzenie w wodę w powiecie odbywa się głównie z ujęć wód podziemnych z formacji czwartorzędowej. Wody podziemne są najważniejszym zasobem w gospodarce wodnej powiatu, wody powierzchniowe użytkowane są tylko w rolnictwie i rybactwie. Potrzeby bytowo gospodarcze mieszkańców są zapewniane wyłącznie poprzez ujęcia wód podziemnych. 2.2.6. Jakość wód podziemnych Wody podziemne na terenie powiatu charakteryzują się dobrą jakością. Lokalnie w wodach systemu trzeciorzędowego obserwuje się podwyższona barwę, co jest związane z zawartością pyłów węgla brunatnego w utworach mioceńskich. Wody w utworach kredowych okolic Bolimowa wykazują podwyższoną mineralizację i niewielkie zasolenie. Jakość wód podziemnych i stan ich czystości uzależniony jest głównie od stopnia izolacji pierwszego użytkowego poziomu wodonośnego. Generalnie należy stwierdzić, iż na przeważającej części powiatu warstwa wodonośna jest dobrze izolowana od powierzchni terenu _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 16 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ utworami trudno przepuszczalnymi. Słabą izolację lub jej brak obserwuje się w rejonie dolin rzecznych oraz w rejonach płytkiego występowania zwierciadła wód podziemnych. Wody te ujmowane są z reguły przez studnie kopane indywidualnych użytkowników i wykazują często podwyższoną zawartość związków azotowych, siarczanów i chlorków, co wiąże się z niewłaściwą gospodarką ściekową i złym stanem sanitarno-technicznym studzien. Z badań przeprowadzonych przez Państwową Inspekcję Sanitarną, w latach ubiegłych wynika, że na 2514 przebadanych studzien przydomowych na terenie powiatu, tylko 366 studzien spełniało wymagania sanitarne tj. 14,5%. Do miejscowości, w których stwierdzono duży odsetek studzien z wodą złej jakości należą między innymi: Słupia, Pszczonów i Słomków. Wody podziemne stanowią jeden z elementów naturalnego obiegu wody w przyrodzie. Stan wód podziemnych zależy od całokształtu wpływów gospodarki, a skutki tych działań widoczne są w postaci ilościowych i jakościowych zmian tych wód. Dlatego istotne jest śledzenie zmian jakości wód podziemnych pod wpływem stwierdzonych lub potencjalnych źródeł zanieczyszczeń oraz przeciwdziałanie ewentualnym skutkom ich zanieczyszczenia, które są znacznie trudniejsze do zneutralizowania niż w przypadku wód powierzchniowych. Badania jakości wód podziemnych są prowadzone przez Państwowy Instytut Geologiczny (PIG) w Warszawie w ramach krajowego monitoringu wód podziemnych oraz przez Wojewódzkie Inspektoraty Ochrony Środowiska w sieci monitoringu regionalnego. PIG prowadzi badania wód podziemnych w punkcie obserwacyjnym należącym do sieci monitoringu krajowego w Kowiesach. Wskaźnikiem decydującym o zakwalifikowaniu wody do właściwej klasy czystości jest elektryczne przewodnictwo właściwe. Lokalnie w wodach systemu trzeciorzędowego obserwuje się zmienioną barwę, co jest związane z zawartością pyłów węgla brunatnego w utworach mioceńskich. 2.2.7. Wody powierzchniowe. Zasoby i stan czystości. Wody powierzchniowe płynące i stojące mają duże znaczenie jako źródła zaopatrzenia rolnictwa i ludności w wodę użytkową. Są one również wykorzystywane do celów rekreacyjnych. Wody powierzchniowe są szczególnie wrażliwe na zanieczyszczenia antropogeniczne. Może być ono powodowane działalnością rolniczą, osadnictwem oraz przez przemysł. Również czynniki atmosferyczne jak na przykład gwałtowne roztopy, burze stwarzają zagrożenia dla ich jakości. Dlatego istotne jest systematyczne śledzenie zmian jakości wód powierzchniowych w powiązaniu ze stwierdzonymi lub potencjalnymi źródłami zanieczyszczeń. _________________________________________________________________________ 17 Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ W dłuższej perspektywie czasowej takie działania powinny skutkować zapobieganiem ewentualnym ujemnym skutkom działalności człowieka. Wszystkie rzeki przepływające przez teren powiatu skierniewickiego należą do zlewni Bzury - lewobrzeżnego dopływu Wisły i podlegają Regionalnemu Zarządowi Gospodarki Wodnej w Warszawie. W roku 2007 badania powierzchniowych wód płynących były prowadzone w jednym profilu pomiarowo kontrolnym: Rawka – Budy Grabskie na terenie powiatu skierniewickiego, a w roku 2008 dołączono drugi profil pomiarowo – kontrolny na rzece Rawce w Kęszycach. W latach następnych, a więc do roku 2013 przewiduje się jeszcze jeden profil na rzece Łupi – Skierniewce w Żelaznej. Ze względu na to, iż przez teren powiatu przepływają również rzeki Zwierzyniec i Uchanka oraz kończą swój bieg rzeki Białka (na granicy powiatu rawskiego i skierniewickiego) i Korabiewka, w skrócie ujęto również stan jakości wyżej wymienionych rzek. W opracowaniu klasyfikację stanu wód powierzchniowych podano zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004r, w którym określono: Klasa I – wody o bardzo dobrej jakości Klasa II – wody dobrej jakości Klasa III – wody zadowalającej czystości Klasa IV – wody niezadowalającej czystości Klasa V – wody złej jakości 2.2.8. Rzeka Łupia – Skierniewka Rzeka jest jednym z większych dopływów Bzury, uchodzącym na 52,6 km w okolicach. Łowicza. Długość Skierniewki wynosi 61,2km. Badania jakości wody prowadzone były w pięciu profilach kontrolnych: Borysław - 44,5 km jakość wody odpowiada IV klasie czystości, Żelazna - 40,8 km jakość wody odpowiada IV klasie czystości, Skierniewice - 28,5 km jakość wody odpowiada IV klasie czystości, Mokra – Sierakowice - 19,8 km jakość wody odpowiada V klasie czystości, Arkadia (powiat łowicki) - 3,7 km jakość wody odpowiada IV klasie czystości. W Borysławiu stan czystości wód powierzchniowych uległ pogorszeniu, w Arkadii nastąpiło polepszenie, natomiast w pozostałych punktach nie odnotowano zmian w klasie czystości wody. _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 18 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ 2.2.9. Rzeka Rawka Rawka jest największym prawostronnym dopływem Bzury, uchodzącym na 43,0 km jej biegu. Całkowita długość rzeki wynosi 89,8 km. W roku 1983 rzeka Rawka wraz z dolnymi odcinkami dopływów: Korabiewki, Grabinki i Krzemionki została ustanowiona rezerwatem przyrody. Na rzece Rawce na dzień dzisiejszy funkcjonują dwie małe elektrownie wodne w Suliszewie i Bolimowskiej Wsi, istnieje możliwość budowy kolejnych małych elektrowni wodnych w Dolecku, Budach Grabskich i Rudzie. Pomimo wybitnych walorów przyrodniczo krajobrazowych rzeki, do tego cieku odprowadzane są ścieki zarówno komunalne jak i przemysłowe, są one jednak najczęściej oczyszczane. Rzeka badana była w pięciu profilach pomiarowo kontrolnych, z których trzy zlokalizowane są terenie powiatu skierniewickiego: Doleck – 40,5 km jakość wody odpowiada IV klasie czystości Bolimów – 11,1 km jakość wody odpowiada III klasie czystości Kęszyce – 2,0 km jakość wody odpowiada III klasie czystości Poza terenem powiatu skierniewickiego na rzece Rawce woda badana jest w dwóch profilach na terenie powiatu rawskiego: w Boguszycach 65,5 km – jakość wody odpowiada III klasie czystości, w Żydomicach 56,6 km – jakość wody odpowiada IV klasie czystości 2.2.10. Rzeki: Chojnatka, Białka, Korabiewka, Uchanka, Zwierzyniec Rzeka Chojnatka jest prawostronnym dopływem Rawki, o całkowitej długości 13,4km. Do Rawki uchodzi na 38,2km. Rzeka przepływa przez tereny leśne i rolnicze. Na rzece usytuowane są hodowlane stawy rybackie. Jakość wód kontrolowana była w punkcie pomiarowo kontrolnym w miejscowości Jeruzal - 4,0 km, oraz Paplin 8,0km. Badania próbek wody wykazują, że większość wskaźników mieści się w IV klasie czystości wód. Na terenie powiatu skierniewickiego do rzeki Rawki uchodzą rzeki: Białka i Korabiewka, których stan przedstawia się następująco: Rzeka Białka jest największym prawobrzeżnym dopływem Rawki. Całkowita długość rzeki wynosi 25,5km. Jakość wód kontrolowana była w trzech punktach: Podsędkowie……………….20,3km – jakość wody odpowiada IV klasie czystości Wólka Lesiewska…………….9,5km – jakość wody odpowiada IV klasie czystości Julianów Raducki…………….2,6km – jakość wody odpowiada III klasie czystości Na stan jakości wody mają wpływ zanieczyszczenia odprowadzane z terenu miasta Biała _________________________________________________________________________ 19 Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ Rawska i jej okolic. Są to zanieczyszczenia obszarowe, rolnicze oraz zanieczyszczenia wynikające z prowadzonej działalności rybackiej. (na rzece i jej dopływach w okolicach Białej Rawskiej usytuowane są liczne stawy rybackie.) Rzeka Korabiewka jest średniej wielkości prawostronnym dopływem Rawki o całkowitej długości 27,1km. Do Rawki uchodzi na terenie powiatu skierniewickiego na 20,4km.. Rzeka przepływa przez tereny rolnicze mijając w swym biegu miejscowości takie jak: Puszcza Mariańska i Radziwiłłów Mazowiecki, w których są usytuowane oczyszczalnie ścieków. W dolnym biegu rzeka płynie przez tereny leśne Bolimowskiego Parku Krajobrazowego. Ścieki odprowadzane z ww. oczyszczalni wraz z zanieczyszczeniami, pochodzącymi z obszarów użytkowanych rolniczo decydują o jakości wody w rzece Korabiewce. Rzeka była badana w punkcie pomiarowo - kontrolnym w miejscowości Bartniki - 4,1km na terenie powiatu żyrardowskiego. Rzekami przepływającymi przez teren powiatu są również Uchanka i Zwierzyniec badane w przyujściowych punktach kontrolnych na terenie powiatu łowickiego. Należy dodać, że jakość wody w tych profilach odzwierciedla raczej stan dla odcinka dolnego niż środkowego (na terenie powiatu skierniewickiego). Uchanka jest niewielkim prawostronnym dopływem Bzury uchodzącym na 58,3km jej biegu. Długość cieku wynosi 25,5km. Największym dopływem Uchanki jest rzeka Borówka. Rzeka na terenie powiatu skierniewickiego przepływa przez gminy Lipce Reymontowskie i Maków. Zwierzyniec (zwany również Pisią lub Zwierzynką) jest prawostronnym dopływem Bzury, uchodzącym na 55,1km jej biegu. Długość cieku wynosi 33,2km. Do rzeki są odprowadzane ścieki z miejscowości Maków (za pośrednictwem dopływu Ruczajka) oraz z oczyszczalni osiedla mieszkaniowego Nadleśnictwa Skierniewice z siedzibą w Makowie. Na terenie powiatu skierniewickiego w gminie Lipce Reymontowskie w Woli Drzewieckiej projektowany jest zbiornik retencyjny, dolinowy o powierzchni zalewu 8,9 ha, średniej głębokości 1,5 m i pojemności 130 00 m3. Teren przewidziany pod budowę zbiornika położony jest w dolinie rzeki Uchanki, w jej górnym odcinku. Istniejący teren to podmokłe grunty w dużej części porośnięte krzakami i olchami oraz użytki zielone – łąki klas IV i V. Grunty te są odłogowane. Zbiornik będzie służył jako obiekt zabezpieczający teren przed skutkami suszy. Będzie też ważnym źródłem wody dla celów przeciwpożarowych. Będzie pełnił funkcję przeciwpowodziową. Budowa zbiornika zapobiegać będzie degradacji środowiska poprzez podniesienie i ustabilizowanie wód gruntowych na korzystnym poziomie, a tym samym _________________________________________________________________________ 20 Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ nastąpi poprawa stosunków wilgotnościowych oraz zwiększy się retencja gruntowa. Zbiornik będzie zaspokajał potrzeby przyrodnicze lasu, roślinności leśnej, zwierzyny, ptactwa, stworzy nowe siedliska wodne i habitaty. Zbiornik retencyjny wpisany jest w „Wojewódzki Program Małej Retencji” dla województwa łódzkiego przyjęty uchwałą nr LIII/887/2006 Sejmiku Województwa Łódzkiego z dnia 28.03.2006 roku. Na rzece Rawce na terenie gminy Bolimów pomiędzy wsiami Joachimów-Mogiły, a Ziemiary znajduje się zbiornik retencyjny o powierzchni około 30 ha, który wykorzystywany jest przede wszystkim w celach rekreacyjnych. W Programie Ochrony Środowiska Gminy Skierniewice istnieje zapis o budowie zbiornika retencyjnego Żelazna II na rzece Łupia – Skierniewka o powierzchni 4,6 ha. _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 21 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ 2.2.11.Gospodarka kopalinami Na terenie powiatu występują niewielkie złoża kruszyw naturalnych ( piaski, żwiry i piaski ze żwirem) oraz złoża surowców ilastych ceramiki budowlanej (glinki zwałowej). Wg „Bilansu zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce” – PIG, Warszawa 2006r. na terenie powiatu skierniewickiego znajdują się następujące złoża kopalin Kruszywo naturalne Lp 1. Nazwa złoża Gmina Bolimów Bolimów II Zasoby stan 31.12.2005 [tys.Mg] 1 134 Wydobycie roczne [tys.Mg} 83 UWAGI: 2. Zapady 60 - złoże nieeksploatowane 3. Zapady I 12 - złoże nieeksploatowane Zapady II – Pole A 45 - 5. Zapady II – Pole B 62 - 6. Zapady III 79 11 4. Godzianów 7. Kowiesy Paplin I 635 27 8. Lipce Reymont. Wola Drzewiecka 58 - złoże nieeksploatowane 9. Maków Krężce 137 - 10. Rzędków Stary 228 - złoże do wykreślenia z bilansu złoże nieeksploatowane 11. Marianka 433 - złoże nieeksploatowane 12. Nowy Marianka II 76 - 13. Kawęczyn Marianka III 196 69 14. Marianka IV 280 12 15. Marianka V 307 9 16. Podłęcze 246 - złoże nieeksploatowane Winna Góra 105 - złoże nieeksploatowane 18. Nowy Ludwików 151 - 19. Zalesie I 164 23 20. Zalesie VI 1482 6 Zalesie V 945 1 22. Pruszków 119 - 23. Zalesie RZD 58 - złoże nieeksploatowane 24. Wola Wysoka 207 - złoże nieeksploatowane 7219 241 17. 21. Słupia Skierniewice RAZEM: Źródło: Starostwo Powiatowe w Skierniewicach rok 2007 _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 22 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ W Skierniewicach występują następujące złoża surowców ilastych – gliny zwałowe w okolicach Dębowej Góry i Rowisk, a w Godzianowie- złoże Byczki II. Na dzień dzisiejszy żadne z tych złóż nie jest eksploatowane. 2.3. STAN OBIEKTÓW DZIEDZICTWA HISTORYCZNEGO I KULTUROWEGO Skierniewice są miastem na prawach powiatu grodzkiego oraz stolicą powiatu ziemskiego, które położone jest nad rzeką Skierniewką, na Równinie Łowicko - Błońskiej i liczy 49,3 tys. mieszkańców (2007). Osada wzmiankowana była po raz pierwszy w 1359 r. jako wieś należąca do arcybiskupów gnieźnieńskich. Prawa miejskie Skierniewice otrzymały w 1457 r. za sprawą króla Kazimierza Jagiellończyka. Od XVI stulecia miasto było siedzibą sądów arcybiskupich. W latach 1610 - 1619 wybudowano tu pałac prymasowski, stanowiący letnią rezydencję arcybiskupów gnieźnieńskich. Już w XIV stuleciu Skierniewice stały się ośrodkiem sukiennictwa. W 1786 r. powstała tu pierwsza manufaktura sukiennicza. Od 1814 r. Skierniewice stanowiły własność wielkiego księcia Konstantego i jego żony J. Grudzińskiej. W okresie od 1814 do 1838 roku mieściła się tu siedziba zarządu Księstwa Łowickiego, później letnia rezydencja carów rosyjskich. W 1884 r. odbył się w Skierniewicach zjazd cesarzy 3 mocarstw zaborczych a w 1905 r. miał miejsce strajk szkolny. W czasie I wojny światowej miasto zostało zniszczone w trakcie walk pozycyjnych na linii rzeki Rawki. Po wojnie, w 1920 r. w dawnej osadzie pałacowej powstało gospodarstwo doświadczalne Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie - obecnie Instytut Sadownictwa i Kwiaciarstwa. W czasie II wojny światowej Skierniewice i ich okolice były rejonem walk armii Poznań i Pomorze (1939), później mieściły się tu: obóz dla jeńców polskich, a następnie obóz pracy przymusowej i getto. _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 23 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ 2.3.1. Zabytki miasta Skierniewice Do najciekawszych zabytków Skierniewic należą: pałac arcybiskupów gnieźnieńskich, wzniesiony w latach 1610 - 1619 rozbudowany w stylu barokowo- klasycystycznym z kaplicą wzniesioną w latach 1761- 1765 przez Efraima Szregera, przebudowany w XIX stuleciu, z klasycystyczną bramą (E. Szreger, ok. 1780 r.) i otaczającym go XIX - wiecznym parkiem typu krajobrazowego; kościół cmentarny p.w. św. Stanisława wzniesiony w 1720 r. w stylu barokowym, z fundacji prymasa Stanisława Szembeka. Jest to obecnie najstarsza, zachowana świątynia w Skierniewicach; kościół p.w. św. Jakuba - barokowo - klasycystyczna świątynia wzniesiona według projektu Efraima Szregera w latach 1780 -1781, z wykorzystaniem fragmentów wcześniejszej gotyckiej wieży z 1480 r. z ciekawą polichromią i wystrojem wnętrza; kościół garnizonowy (dawna cerkiew) - wzniesiony w latach 1909 - 1911 jako cerkiew wojskowa dla potrzeb stacjonujących w Skierniewicach pułków wojsk carskich. Świątynię przebudowano i rozbudowano w 1936 r.; ratusz miejski - wzniesiony w 1847 r. według projektu Henryka Marconiego, w stylu neorenesansowym, w miejscu starszego, drewnianego budynku pełniącego funkcję siedziby władz miasta, częściowo przebudowany w 1918 r., podczas II wojny światowej mieściło się tu więzienie; dworzec kolei warszawsko - wiedeńskiej - wzniesiony w 1875 r. według projektu Jana Heuricha - ojca, pod nadzorem E. Kaplińskiego, nawiązuje swą architekturą do modnych w 2. połowie XIX stulecia neogotyckich form architektury obronnej, w tym gotyku angielskiego i form nawiązujących do gotyku ceglanego północnych rejonów Europy; budynek dawnego Sejmiku Skierniewickiego obecnie siedziba Starostwa Powiatowego w Skierniewicach, wybudowany w latach 1922 – 1926, a zaprojektowany przez architekta Konrada Kłosa. dawna bóżnica z połowy XIX w.; stary i nowy cmentarz żydowski przy ulicy Strobowskiej; domy mieszczańskie z XVIII-XIX stulecia w Rynku. _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 24 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ 2.3.2. Zabytki powiatu skierniewickiego Obiekty zabytkowe na terenie powiatu skierniewickiego: Bolimów Kościół p.w. Św. Anny Kościół p.w. .Św. Trójcy Dom z XVIII-XIXw budownictwo drewniane Bolimowska Wieś Klasycystyczny dwór z pocz. XX wieku Wola Szydłowiecka Dwór XIX/XX w klasycystyczny Głuchów Kościół p.w. Św. Wacława z 1786r. późny barok Dzwonnica z 1821r. neogotyk Plebania z 1824r. styl klasycystyczny Białynin Kościół p.w. Św. Wawrzyńca Kaplica cmentarna XIX w. budownictwo drewniane Plebania XX w styl eklektyczny Janisławice Kościół p.w. Św. Małgorzaty pocz. XVI w budownictwo drewniane Dzwonnica XVIII w. budownictwo drewniane Prusy Dwór pocz. XIX w drewniany Spichlerz poł. XIX w. Styl klasycystyczny Wysoknice Dzwonnica II poł. XVIII w. budownictwo drewniane Kowiesy Chojnata Kościół p.w. Św. Marcina XIV , XVII , XIX w. gotyk Dzwonnica XVIII/XIX w. budownictwo drewniane Dwór I poł. XIX w. klasycystyczny _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 25 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ Jeruzal Kościół p.w. Podwyższenia Krzyża Św. Z 1798r. barokowo – klasycystyczny Dzwonnica I poł. XIX w. budownictwo drewniane Turowa Wola Dwór XVII/XIX w. styl klasycystyczny Wola Pękoszewska Dwór z 1823r. styl klasycystyczny Spichlerz I poł. XIX w. styl klasycystyczny Obora I poł. XIX w. styl klasycystyczny Parniak I poł. XIX w. styl klasycystyczny Lipce Reymontowskie Kaplica cmentarna p.w. Św. Józefa k. XVII w. budownictwo drewniane Manufaktura włókiennicza z końca XIX wieku założona przez rodzinę Winklów Domek dróżnika w którym w latach 1888 – 1893 mieszkał i pracował Władysław St. Reymont. Maków Kościół p.w. Św. Wojciecha z 1770-1777r. późnobarokowy Pałacyk Łowczego z 1820-1830r. neogotyk Pszczonów Kościół p.w. Wszystkich Świętych II poł. XV w. gotyk Nowy Kawęczyn Nowy Dwór Dwór I ćw. XX w styl eklektyczny Budynek dla służby, budynek d. pralni, kurnik, budynek gospodarczy I ćw. XX w. bezstylowe Stara Rawa Kościół p.w. Św. Szymona i Judy I poł. XVIII w. budownictwo drewniane Dzwonnica I poł. XVIII w. budownictwo drewniane Kaplica cmentarna XVIII/XIX w. barok Trzcianna Dwór ok. 1820r. klasycyzm Słupia Kościół p.w. Przemienienia Pańskiego i Św. Mikołaja z 1763r budownictwo drewniane Dzwonnica z 1763r. budownictwo drewniane _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 26 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ Skierniewice Dębowa Góra Dwór XVIII-XIX w. styl neoklasycystyczny Pamiętna Dwór k. XIX pocz. XX w. neoklasycystyczny Strobów Dwór 1907r. klasycyzm Żelazna Kościół p. w. Wszystkich Świętych 1785-1790 styl klasycyzujący Dzwonnica II poł. XVIII w. barok Dwór pocz. XX w. klasycyzujący 2.3.3. Kultura Kultura odgrywa wielką rolę w budowaniu tożsamości i samoidentyfikacji mieszkańców. Dzięki niej następuje integracja ludzi z miejscem zamieszkania. Pełni również rolę promocji regionu pokazując przyjezdnym różne obrzędy i obyczaje niespotykane w innych częściach kraju. W powiecie skierniewickim działa wiele ośrodków kultury oraz Świetlice Wiejskie na terenie gminy Maków w miejscowościach Krężce, Święte, Sielce, Słomków. Najczęściej spotykane są koła plastyczne, teatrzyki dziecięce, zespoły tańca, kapele ludowe, ogniska muzyczne, kluby seniora oraz strażackie i młodzieżowe orkiestry dęte. Istnieje 5 Domów Kultury zlokalizowanych po jednym w gminach: Bolimów, Głuchów, Godzianów, Lipce Reymontowskie i Słupia. Muzea: w Lipcach im. Władysława Stanisława Reymonta i Muzeum Czynu Zbrojnego. Zarejestrowanych jest 36 Kół Gospodyń Wiejskich i 75 Ochotniczych Straży Pożarnych w tym 15 Młodzieżowych Drużyn Pożarniczych. Przy OSP w gminach Bolimów, Głuchów, Godzianów i Maków działają orkiestry strażackie. Największą sławę i popularyzację powiatu przyniosła powieść Wł. St. Reymonta „Chłopi”, za którą autor otrzymał nagrodę Nobla. W Lipcach Reymontowskich powstał w 1932 roku i działa do dziś Amatorski Zespół Regionalny im. Władysława Stanisława Reymonta, ponad to działają zespoły ”Lipconki” i kapela ludowa „Borynioki”. Do znanych i pielęgnujących tradycje ludowe należą: działający od dwunastu lat folklorystyczny Zespól Pieśni i Tańca „Sierakowice”, Zespół Pieśni i Tańca „Makowiacy” oraz Zespół _________________________________________________________________________ 27 Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ „Głuchowiacy” z Głuchowa. Duży wkład w kultywowanie i krzewinie tradycji ludowej mają znani twórcy ludowi z terenu powiatu tacy jak Adam Głuszek – rzeźbiarz, rodzina Konopczyńskich – garncarstwo, hafciarki z gminy Słupia oraz kapela ludowa Jana Szczechowicza. W gminie Skierniewice działa Gminna Biblioteka Publiczna w Skierniewicach z siedzibą w Dębowej Górze. Posiada cztery filie (Miedniewice, Mokra Prawa, Sierakowice Prawe, Żelazna), które są usytuowane w budynkach placówek oświatowych. Biblioteka organizuje: spotkania autorskie z pisarzami, włączyła się w akcję czytania pt. ,,Cała Polska czyta dzieciom”, przeprowadza konkursy czytelnicze. Obecnie przystąpiła do 2 nowych programów: ,,Jedna Firma jedna książka”, ,,Gmina przyjazna bibliotekom”. Wykaz imprez kulturalnych odbywających się na terenie powiatu skierniewickiego: Makowski Karnawał organizatorzy: Urząd Gminy Maków oraz Starostwo Powiatowe w Skierniewicach; „Spotkania Rodzinne” organizatorzy: Powiatowa Poradnia Psychologiczno – Pedagogiczna w Skierniewicach. Starostwo Powiatowe Makowska Majówka organizatorzy: Gmina Maków, Starostwo Powiatowe w Skierniewicach „Dzień Reymonta” impreza plenerowa odbywająca się na terenie Łodzi i Lipiec Reymontowskich, organizatorzy: Wójt Gminy Lipce Reymontowskie. GOKSiR Lipce Reymontowskie. Studio Teatralne „Słup” z Łodzi. Starostwo Powiatowe w Skierniewicach. Muzeum Mazowsza Zachodniego w Lipcach Reymontowskich. Turniej Gmin Reymontowskich organizatorzy: Wójt Gminy Lipce Reymontowskie i GOKSiR Spotkania Weselne organizatorzy: Wójt Gminy Lipce Reymontowskie i GOKSiR „Jabłuszko” organizatorzy Urząd Gminy Kowiesy. Starostwo Powiatowe w Skierniewicach. Dożynki Powiatowe organizatorzy: Starostwo Powiatowe w Skierniewicach. Urzędy Gmin z terenu Powiatu Skierniewickiego, Powiatowy Dzień Edukacji Narodowej organizator: Starostwo Powiatowe w Skierniewicach, Dni Bolimowa organizator: Urząd Gminy Bolimów, _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 28 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ „Wigilia Polska” organizatorzy: Urząd Gminy w Kowiesach, Starostwo Powiatowe w Skierniewicach. „Spotkanie wigilijne” organizatorzy: Powiatowa Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna w Skierniewicach. Starostwo Powiatowe w Skierniewicach. „Niedziela na przydrożu” organizator: Gminny Ośrodek Kultury, Sportu i Rekreacji w Głuchowie. Starostwo Powiatowe w Skierniewicach. „Z kolędą i dobrym słowem” organizatorzy: Gminny Ośrodek Kultury Sportu i Rekreacji Głuchów. Starostwo Powiatowe w Skierniewicach 2.3.4. Organizacje i stowarzyszenia społeczne W powiecie skierniewickim działają następujące organizacje i stowarzyszenia społeczne: Polski Komitet Pomocy Społecznej, Towarzystwo Uniwersytetów Ludowych, Liga Obrony Kraju, Liga Ochrony Przyrody, Towarzystwo Przyjaciół Dzieci, Ochotnicze Straże Pożarne. Towarzystwo Kultury Świeckiej, Związek Kombatantów RP i byłych więźniów politycznych, Ludowe Zespoły Sportowe, Szkolny Związek Sportowy Powiatu Skierniewickiego Ziemskiego Koła Gospodyń Wiejskich, Lokalna Grupa Działania „Gniazdo” Oprócz ww. stowarzyszeń działają w powiecie organizacje o charakterze lokalnym, takie jak: Fundacja im. Władysława St. Reymonta, Stowarzyszenie Twórców Ludowych oddział w Łodzi, Stowarzyszenie „Wspólna Troska”, Stowarzyszenie „Dziecięca Inicjatywa” Stowarzyszenie „Dziecięcy Uśmiech” Stowarzyszenie „Ptasi Raj” Oddział PTTK „Samice” _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 29 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ Towarzystwo Przyjaciół Bolimowa, Towarzystwo Przyjaciół Lipiec Reymontowskich, Stowarzyszenie Przyjaciół Ziemi, Lokalna Grupa Działania „Kraina Rawki” Polski Komitet Katolicko-Społeczny, Organizacje te mają szczególne znaczenie, gdyż kultywują i kontynuują tradycje danego obszaru, podkreślając jego odmienność. Przyczyniają się do propagowania wiedzy o historii i kulturze. Natomiast Ochotnicze Straże Pożarne, oprócz działalności na rzecz bezpieczeństwa pożarowego, uczestniczą aktywnie w organizacji imprez kulturalnych, sportowych i charytatywnych. Wszystkie stowarzyszenia i organizacje społeczne działające w gminach stanowią formę samoorganizacji społeczeństwa. Są one źródłem inicjatyw nie tylko na rzecz propagowania kultury i tradycji, ale także, w wielu przypadkach, przyczyniają się do mobilizowania lokalnych społeczeństw do realizacji inwestycji użytecznych dla mieszkańców tak gmin, jak i powiatu. Współpraca administracji lokalnej z organizacjami pozarządowymi jest bardzo ważna i pozwala na budowanie społeczeństwa obywatelskiego, integrowania lokalnych środowisk wokół ważnych celów i problemów. Ponadto lokalne organizacje pozarządowe (NGO) stanowią forum opiniotwórcze, bowiem są wyrazicielem opinii miejscowych środowisk i ważnym partnerem społecznym dla lokalnych władz. 2.4. TURYSTYKA I REKREACJA Powiat skierniewicki posiada liczne walory turystyczne i rekreacyjne. Dla zachowania walorów przyrodniczych i ochrony środowiska wyodrębniono i utworzono Bolimowski Park Krajobrazowy z dobrze oznakowanymi szlakami turystycznymi do wędrówek pieszych, rowerowych i konnych. Istnieje też możliwość wędkowania, kajakowania na rzece Rawce oraz polowania w lasach Puszczy Bolimowskiej. Odzwierciedleniem bogatej historii ziemi skierniewickiej jest wiele cennych, często unikalnych zabytków. W zdecydowanej większości są to obiekty sakralne, przydrożne kapliczki i dawne budynki podworskie. Powiat cechuje dobra dostępność komunikacyjna: kolejowa i drogowa, co ma duże znaczenie w ruchu turystycznym. Największą ilość miejsc noclegowych posiada gmina Bolimów. W gminie Maków 14 _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 30 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ miejsc noclegowych powstało w Świetlicy Wiejskiej OSP Maków. Ważnym przedsięwzięciem między innymi dla ruchu turystycznego będzie budowa autostrady A-2 „wschód- zachód” przebiegającej przez gminę Bolimów. Budy Grabskie i Ruda położone w kompleksie Bolimowskiego Parku Krajobrazowego stają się obszarami penetracji turystycznej i rekreacji mieszkańców Skierniewic, Łodzi i Warszawy. Tu również zlokalizowana jest większość bazy turystycznej powiatu, a w planach są następne inwestycje związane z obsługą ruchu turystycznego. W Budach Grabskich mieści się Regionalne Centrum Edukacji Ekologicznej oraz dwie szkoły jazdy konnej. Placówki te posiadają nowoczesną bazę dydaktyczną (sala seminaryjna, biblioteka, pracownie: komputerowa, plastyczna, przyrodnicza) opracowane konspekty zajęć zarówno dla dzieci, jak i dorosłych oraz modernizującą się część socjalną (domki kempingowe, stołówka z częścią restauracyjną, bazą hotelową). Zainteresowanie Budami Grabskimi i Rudą związane jest z ich ogromną atrakcyjnością przyrodniczą. Położone w kompleksie leśnym, przeciętym rzeką Rawką o łagodnych brzegach z licznymi miejscami zwyczajowych kąpielisk są głównym miejscem wypoczynku rodzinnego w miesiącach wakacyjnych. Większość ścieżek przyrodniczych opisanych w wydawnictwach bierze początek w Budach Grabskich. Miejscowość ta spełnia wszystkie przesłanki do rozwoju funkcji turystycznej o znaczeniu ponadregionalnym i jest ulubionym miejscem uprawiania czynnej turystyki (jazda konna, wędrówki piesze, spływy kajakowe, rajdy rowerowe, narciarstwo biegowe itp.). Podstawą zachowania jakości warunków do rozwoju funkcji jest ograniczenie do niezbędnego minimum zabudowy letniskowej budowy tzw. „drugich domów”, dopuszczając ich lokalizację wyłącznie jako uzupełnienie istniejącej zabudowy wsi. W zakresie sportu masowego przodują gminy Bolimów, Głuchów, Godzianów i Skierniewice gdzie bardzo dobrze działają LZS–y, dysponujące boiskami do piłki nożnej oraz rozwiniętą infrastrukturą sportową. Do najpopularniejszych dyscyplin sportu chętnie uprawianych przez młodzież szkolną i osoby dorosłe należą: piłka nożna, tenis stołowy, judo. Największe potrzeby występują w zakresie budowy hal sportowych i sal gimnastycznych. Władze Powiatowe oraz samorządy terytorialne w gminach mają ograniczone środki na bezpośrednie wspieranie działalności w zakresie kultury, sportu i turystyki. _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 31 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ 2.5. ZAGOSPODAROWANIE PRZESTRZENNE 2.5.1. Powierzchnia i użytkowanie terenu Powiat skierniewicki to obszar o niskiej lesistości, zagrożony erozją wietrzną i powierzchniową, obszar przestrzennie zróżnicowanego deficytu wody, o dużym rozdrobnieniu kompleksów leśnych. Przeważającą część powiatu zajmuje obszar o średnich i słabych warunkach dla rozwoju rolnictwa. Nie mniej jednak produkcja wytwarzana na glebach lekkich stanowi w dalszym ciągu duży udział całej produkcji rolnej w powiecie, co obrazuje poniższa tabela: GMINA Powierzchnia Użytki rolne [ha] [%] Nieużytki rolne [ha] Lasy ogółem [ha] Lesistość [%] Bolimów 11171 60 52 3850 34,5 Głuchów 11073 84 45 1439 12,33 Godzianów 4406 86 34 290 6,58 Kowiesy 8581 73 46 2039 23,42 Lipce Reymontowskie 4290 76 21 748 17,43 Maków 8305 67 32 2207 26,54 Nowy Kawęczyn 10425 78 67 1840 17,65 Skierniewice 13151 64 87 3813 28,99 Słupia 4109 91 17 106 2,58 75 511 - 401 16 332 - R a z e m Źródło: Starostwo Powiatowe w Skierniewicach na rok 2007. 2.6. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA Poziom rozwoju infrastruktury technicznej, uznawany jest powszechnie za jeden z najistotniejszych czynników wpływających na podejmowanie decyzji lokalizacyjnych przez inwestorów. Jednocześnie, stopień rozwoju infrastruktury technicznej, wpływa w sposób istotny na kształtowanie warunków bytowych ludności. Dla rozwoju zarówno na szczeblu powiatu jak i lokalnym (gmin i miast) ważnym jest istnienie tzw. twardych czynników lokalizacyjnych. Jednym z nich jest infrastruktura techniczna. _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 32 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ Najważniejszymi elementami oceny stopnia rozwoju infrastruktury technicznej są: • długość, gęstość i stan techniczny dróg na danym obszarze, • rozwój sieci energetycznej, w zakresie długości linii NN, ŚN i WN oraz posiadanych rezerw dla potrzeb przyszłego rozwoju (inwestycji jednostek gospodarczych, budownictwa mieszkaniowego i bezpieczeństwa energetycznego), • stan telekomunikacji, • stopień zgazyfikowania, • stan rozwoju gospodarki wodno-kanalizacyjnej. Poprzez pryzmat ww. elementów oceniony zostanie stopień rozwoju infrastruktury technicznej w powiecie skierniewickim. 2.6.1. Sieć drogowa W powiecie skierniewickim występuje przewaga długości dróg pozostających w gestii gmin nad drogami w gestii władz powiatowych: • 262,0 km dróg powiatowych. • 398,9 km dróg gminnych, W powiecie ok. 55% dróg gminnych posiada nawierzchnię utwardzoną, podczas gdy w ogólnej długości dróg powiatowych ok. 96,79%, to drogi o nawierzchni bitumicznej. Drogi powiatowe spełniają inną rolę niż drogi gminne. Stanowią one system łączący cały obszar z siecią dróg krajowych oraz stanowią korytarze tranzytowe. Drogi pozostające w zarządzie gmin, pełnią rolę ciągów komunikacyjnych, decydujących zarówno o zintegrowaniu układu terytorialnego gmin i jego funkcjonowaniu jak i otwartości na zewnątrz. Decydują też o stopniu skomunikowania wewnętrznego gminy, który w sposób znaczący wpływa na warunki bytowe ludności. Należy przy tym zauważyć, iż drogi powiatowe w gminach stanowią podstawowy „szkielet” komunikacyjny, na którym oparta jest sieć wewnętrznej komunikacji, jak i system połączeń gmin z komunikacją o zasięgu krajowym. Dlatego polityka, w zakresie budowy i utrzymania dróg powiatowych w gminach, ma ważne znaczenie zarówno dla funkcjonowania gmin (zaspokajanie potrzeb ludności i jednostek gospodarczych), jak i obszaru całego powiatu. _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 33 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ Długość dróg powiatowych w podziale na gminy oraz rodzaj nawierzchni Bolimów Długość dróg powiatowych 39,8 Nawierzchnia bitumiczna 39,3 Nawierzchnia gruntowa 0,5 Głuchów 37,9 37,9 - Godzianów 15,4 15,4 - Nowy Kawęczyn 34,9 34,9 - Lipce Reymontowskie 17,7 17,7 - Słupia 18,1 18,1 - Kowiesy 30,,3 30,3 - Maków 41,3 33,5 7,8 Skierniewice 26,6 26,6 - 262,0 253,6 8,3 Gmina R A Z E M Źródło: Starostwo Powiatowe w Skierniewicach, Wydział Dróg – ewidencja 2007 Najdłuższą sieć dróg gminnych posiada gmina o największej powierzchni tj. Skierniewice, na drugim miejscu pod względem dróg gminnych plasuje się gmina Nowy Kawęczy, zajmująca czwarte miejsce pod względem obszaru, na trzecim miejscu jest gmina Bolimów, druga pod względem wielkości. Natomiast próba korelacji długości dróg powiatowych z powierzchnią gmin nie jest tak jednoznaczna, bowiem najdłuższa sieć dróg powiatowych występuje w gminie Bolimów i Maków, które w klasyfikacji wg powierzchni zajmują odpowiednio 2 i 6 miejsce. Należy nadmienić, iż pod pojęciem dróg gminnych wymieniane są w tym opracowaniu drogi publiczne tj. zaliczone do kategorii dróg gminnych. Oprócz dróg gminnych przez obszar gmin przebiegają drogi o zróżnicowanej nawierzchni, często bitumicznej, nieposiadające nadanej kategorii tzw. drogi wewnętrzne, niebędące drogami publicznymi. Zarządcami tych dróg w przeważającej części są gminy. Próba korelacji gęstości zaludnienia poszczególnych gmin z długością dróg gminnych i powiatowych, nie wskazuje na związek wprost proporcjonalny. Oznacza to, iż nie są to czynniki warunkujące zarówno budowę dróg, jak i kształtowanie ich stanu technicznego (utwardzone i gruntowe). Należy wobec tego doszukiwać się innych kryteriów, tak ekonomicznych (np. stopień nasycenia obszaru jednostkami gospodarczymi), jak i poza ekonomicznych - aktywność władz _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 34 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ gminnych, istnienie lobby politycznych i gospodarczych, położenia w stosunku do aglomeracji warszawskiej i łódzkiej). Dla potrzeb polityki w zakresie drogownictwa w powiecie skierniewickim należy uwzględnić zarówno dysproporcje w rozwoju sieci drogowej w poszczególnych gminach jak i stworzenie szans rozwojowych oraz umożliwienie dyskontowania istniejących potencjałów, wynikających m.in. z położenia), poszczególnych obszarów. Wydaje się, że w obecnej sytuacji, należy skoncentrować środki, przeznaczone na budowę i poprawę stanu technicznego dróg i skierować je na inwestycje drogowe w obszarach posiadających potencjał rozwojowy. Atrakcyjność inwestycyjna poszczególnych gmin będzie wyznaczać wielkość zasobów finansowych i zaangażowania powiatu w konkretne inwestycje drogowe. Z punktu widzenia wspierania rozwoju gospodarczego, należy popierać rozbudowę dróg we wszystkich gminach powiatu. Natomiast z punktu widzenia przebiegu dróg krajowych oraz międzynarodowych, powinien nastąpić rozwój dróg w gminach: Bolimów, Kowiesy, Skierniewice i Głuchów. Podkreślić należy fakt, iż opracowanie programu rozwoju, utrzymania i modernizacji dróg powiatowych, powinno nastąpić w konsultacji z władzami gminnymi. Władze te, posiadają wiedzę o znaczeniu poszczególnych dróg powiatowych dla funkcjonowania gminy. Niemniej jednak, to władze powiatu muszą podejmować decyzje uwzględniające zarówno partykularne interesy poszczególnych gmin jak i nadrzędny interes rozwoju powiatu, jako zwartej jednostki terytorialnej i administracyjnej. Sieć drogowa gminy Bolimów. Gmina Bolimów posiada dobrze rozwiniętą zewnętrzną sieć komunikacyjną. Przez Gminę przebiega trasa kolejowa E - 20 Rzepin – Poznań –Warszawa- Terespol, łącząca wschód Europy z zachodem. Na jej odcinku położonym w gminie Bolimów znajdują się dwa przystanki kolejowe w Kęszycach i Jasionnie. Przez Gminę będzie przebiegać również planowana autostrada A -2 z węzłem w sąsiedniej gminie, w miejscowości Nieborów, z MOP w Bolimowie oraz węzłem w Wiskitkach powiat żyrardowski. Istniejący na terenie gminy układ dróg zabezpiecza komunikację gminy w sposób bardzo dobry. Ruch kołowy na terenie gminy odbywa się za pośrednictwem następujących dróg: _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 35 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ Droga wojewódzka : Śladów – Sochaczew – Skierniewice – Jeżów nr 705 (długość w granicach gminy: 13,84km) Drogi powiatowe : 1.Bolimów – Nieborów nr 1322E 2.Joachimów Mogiły – Kolonia Bolimowska nr 1325E 3 Miedniewice – .Bolimów nr 1326E 4. Aleksandrów – Bolimów nr 1327E 5.Mysłaków – Janowice – Bednary – Bolimów nr 2700E 6.Karolew – Łasieczniki – Nieborów nr 2705E 7.Humin – Kurabka – Kęszyce –(Kozłów Szlachecki) nr 1328E Drogi gminne : Posiadają w przeważającej części nawierzchnie bitumiczne. Na fragmentach systemu dróg gminnych występują nawierzchnie utwardzone tłuczniem i żwirem. Na nielicznych występuje nawierzchnia gruntowa. Łączna długość dróg gminnych w Bolimowie wynosi 53,95km. Sieć drogowa gminy Głuchów. Przez obszar gminy przebiega droga krajowa nr 72 relacji Łódź - Rawa Mazowiecka o długości w granicach gminy 13,76 km. Drogi powiatowe 37,9 km Drogi gminne 25,9 km Drogi powiatowe przebiegające przez obszar gminy Głuchów posiadają nawierzchnię bitumiczną. Natomiast drogi gminne w przeważającej większości posiadają nawierzchnię gruntową, tłuczniową i żużlową, a tylko w niewielkim zakresie bitumiczną. Jedyną drogą gminną w całości posiadającą nawierzchnię bitumiczną jest droga: Skoczykłody – Witoldów do granicy z gminą Rawa Mazowiecka o długości: 1,7km, (droga o średniej jakości nawierzchni) Sieć drogowa gminy Godzianów. Droga wojewódzka : 1.Śladów – Sochaczew – Skierniewice – Jeżów nr 705 (długość drogi w granicach gminy 7,11km) _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 36 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ Przez obszar gminy przebiega sieć dróg powiatowych o łącznej długości 15,5km. Wszystkie te drogi posiadają nawierzchnię bitumiczną. Łączna długość dróg gminnych to 17,53km, w tym 15km to drogi o nawierzchni twardej ulepszonej, a 2,53km posiada nawierzchnię gruntową. Sieć drogowa gminy Kowiesy. Przez teren gminy przebiega trasa szybkiego ruchu Warszawa – Katowice. Drogi krajowe: 1.Warszawa-Rawa Mazowiecka-Piotrków Tryb. – Wrocław nr 8 (długość drogi w granicach gminy – 10,39km) 2.Łowicz – Skierniewice – Huta Zawadzka nr 70 (długość drogi w granicach gminy – 7,27km) Drogi powiatowe: Na obszarze gminy zlokalizowanych jest 7 dróg powiatowych o łącznej długości 30,3km. Drogi te stanowią podstawowe ciągi komunikacyjne dla ruchu wewnętrznego w obrębie gminy, jak również stanowią połączenie z drogami krajowymi nr 8 i nr 70. 1.Zawady – Biała Rawska nr 1334E 2.Kowiesy – Zakrzew nr 1321E 3.Chojnata – Grzymkowice nr 1333E 4.Wola Pękoszewska – Kowiesy nr 1335E 5.Droga przez Wędrogów nr 1331E 6.Nowy Kawęczyn – Jeruzal – Kowiesy nr 1330E 7.Pod Borem – Wilkowice – Kwasowiec – Raducz – Jeruzal – Wola Polska nr 1316E Drogi gminne : Do dróg gminnych zalicza się drogi o znaczeniu lokalnym niezaliczone do innych kategorii, stanowiące uzupełniającą sieć dróg służących miejscowym potrzebom, z wyłączeniem dróg wewnętrznych. W obszarze administracyjnym gminy zlokalizowanych jest 7 dróg gminnych, o całkowitej długości 19,2km. Większość tych dróg posiada jezdnie o nawierzchniach utwardzonych – gruntowych ok. 96%, a zaledwie 4% posiada nawierzchnię bitumiczną. Ponadto na terenie gminy zlokalizowanych jest wiele dróg nie ustanowionych jako drogi publiczne (wewnętrznych) tj. dróg wiejskich, _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 37 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ gospodarczych, dojazdowych do pól itp. o różnych nawierzchniach jezdni, w tym również utwardzonych. Sieć drogowa gminy Lipce Reymontowskie. Gmina Lipce Reymontowskie posiada powiązania zewnętrzne poprzez układ dróg powiatowych, które w obszarze gminy tworzą 3 drogi powiatowe o następujących relacjach: 1.Słupia – Pszczonów nr 1319E 2.Teresin – Lipce Reymontowskie – Godzianów – Zapady nr 2933E 3.Grodzisk – Zawady – Trzcianka – Chlebów – Maków nr 2935E Drogi powiatowe posiadają nawierzchnię twardą – bitumiczną, często jednak w złym lub niezadowalającym stanie technicznym – (poza 4,5km odcinkiem drogi 1319E zmodernizowanym w 2005 roku), oraz słabe parametry techniczne, szczególnie w zakresie nie normatywnej szerokości jezdni i łuków poziomych. Łączna długość dróg powiatowych w obrębie gminy wynosi 17,7km. Drogi gminne : Drogi o łącznej długości 24,1km posiadają różnorodne nawierzchnie, od twardych ulepszonych do gruntowych naturalnych. Również szerokości jezdni są zróżnicowane – przeważają jednak drogi o niskich parametrach. Większość dróg powiatowych i dróg gminnych wymaga przebudowy bądź modernizacji, szczególnie w zakresie szerokości jezdni i rodzaju nawierzchni. Sieć drogowa gminy Maków. Położona jest w bezpośrednim sąsiedztwie Skierniewic. Najdłuższa, 41,3km sieć dróg powiatowych, przebiega przez obszar gminy Maków. 1.Skierniewice – Pszczonów – Łyszkowice nr 1310E 2.Niesułków – Kołacin – Jeżów – Byczki – Maków – Mokra Lewa nr 5103E 3.Maków – Dębowa Góra – Trzcianna – Kamion – Ruda nr 1318E 4.Skierniewice – Wola Makowska – Łyszkowice nr 1304E 5.Słupia – Pszczonów nr 1319E 6. Grodzisk – Zawady –Trzcianka – Chlebów – Maków nr 2935 E 7. Łowicz – Polesie – Stara Wieś nr 2752 E _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 38 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ z czego 7,8km odcinek drogi 1304E posiada jeszcze nawierzchnię gruntową. Na terenie gminy Maków znajduje się 19 dróg o kategorii dróg gminnych o łącznej długości 53,6km. Przeważająca część dróg gminnych posiada nawierzchnię bitumiczną. Sieć drogowa gminy Nowy Kawęczyn. Przez obszar gminy Nowy Kawęczyn przebiegają: droga wojewódzka nr 707 relacji Skierniewice – Rawa Mazowiecka – Nowe Miasto n. Pilicą o długości 10,67km w granicach gminy, oraz drogi powiatowe o łącznej długości 34,9km. Drogi powiatowe : 1.Maków – Dębowa Góra – Trzcianna – Kamion – Ruda nr 1318E 2.Pod Borem – Wilkowice – Kwasowiec – Raducz – Jeruzal – (Wola Polska) nr 1316E 3.Nowy Kawęczyn – Jeruzal – Kowiesy nr 1330E 4.Stara Rawa – Nowy Dwór nr 1324E Drogi gminne: to sieć dróg o łącznej długości 56,4km obsługujące ruch pomiędzy jednostkami osadniczymi oraz miejscowościami sąsiadującymi z gminą, w tym drogi transportu rolnego i dojazdowe tzw. drogi wewnętrzne. Drogi gminne nie są wyposażone w chodniki ani utwardzone pobocza. Brak jest też ścieżek dla ruchu rowerowego. Sieć drogowa gminy Słupia. Przez obszar gminy przebiega droga wojewódzka nr 705 relacji Śladów – Sochaczew – Skierniewice – Jeżów o długości 4,45km w granicach gminy oraz następujące drogi powiatowe o łącznej długości 19,2km: 1.Borysław – Słupia – Krosnowa nr 1320E 2.Niesułków – Kołacin – Jeżów – Byczki – Maków – Mokra Lewa nr 5103E 3.Słupia – Pszczonów nr 1319E Sieć drogowa gminy Skierniewice. Przez obszar gminy Skierniewice przebiegają drogi o czterech kategoriach dróg publicznych, za które odpowiedzialne są różne ośrodki zarządzania. Są to: Drogi krajowe: administrowane przez Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad oddział w Łodzi: _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 39 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ 1. Łowicz – Skierniewice – Huta Zawadzka (9,0 km) nr 70 Drogi Wojewódzkie – administrowane przez Zarząd Dróg Wojewódzkich w Łodzi Rejon Dróg w Łowiczu: 1.Śladów – Sochaczew – Skierniewice – Jeżów (6,69km) nr 705 2.Skierniewice – Rawa Mazowiecka – Nowe Miasto n. Pilicą (0,74) nr 707 Drogi powiatowe: pozostające w gestii Zarządu Powiatu w Skierniewicach, który swoje zadania wykonuje za pośrednictwem Wydziału Dróg Starostwa Powiatowego 1. Skierniewice – Głuchów – Lubochnia nr 1303E; 2. Skierniewice – Wola Makowska – Łyszkowice nr 1304E; 3. Maków – Dębowa Góra – Trzcianna – Kamion – Ruda nr 1318E; 4. Żelazna – Zalesie nr 1323E; 5. Skierniewice – Bartniki nr 1332E; 6. Niesułków – Kołacin – Jeżów – Byczki – Maków – Mokra Lewa nr 5103E. Drogi gminne: pozostające w gestii władz samorządowych tj. Gminy Skierniewice. Łączna długości wynosi 108,455km, w tym drogi: - o nawierzchni mineralno – bitumicznej 59,640km; - o nawierzchni ulepszonej 24,725km; - o nawierzchni gruntowej 24,090km; Gmina Skierniewice jest właścicielem 1,7% wszystkich dróg gminnych, pozostałe 98,3% to własność Skarbu Państwa we władaniu Gminy Skierniewice. Natężenie ruchu kołowego wzrasta z każdym rokiem, jak i ilość samochodów ciężarowych poruszających się po nich. Drogi budowane i przystosowane do ruchu lekkiego nie wytrzymują natężenia i zostają systematycznie niszczone przez koła ciężkich pojazdów. Przykładem może być droga Sierakowice Lewe (gr. Gminy) – Mokra (gr. Miasta) o długości 4,790km, albo Skierniewice – Topola – Miedniewice (Jarmużka) – droga powiatowa – Kamion. _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 40 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ Sieć drogowa w powiecie skierniewickim: Gmina Drogi krajowe Drogi wojewódzkie Drogi powiatowe Drogi gminne [km] [km] [km] [km] Bolimów - 13,841 (705) 39,8 53,95 Głuchów 13,96 (72) - 37,9 25,90 Godzianów - 7,110 (705) 15,4 17,532 Nowy Kawęczyn Lipce Reymontowskie Słupia - 10,670 (707) 34,9 56,388 - - 17,7 24,109 - 4,558 (705) 18,1 19,189 - 30,3 22,40 Maków 10,39 (8) 7,27 (70) 17,66 - - 41,3 53,552 Skierniewice 9,0 (70) 6,687 (705) 0,743 (707) 7,430 43,609 26,6 108,455 262,0 381,966 Kowiesy Ogółem: 40,62 Źródło: Starostwo Powiatowe w Skierniewicach – Ewidencja dróg na rok 2007. 2.6.2. Transport i komunikacja Komunikacja kolejowa. Układ kolejowy gminy Skierniewice tworzą linie relacji: Warszawa – Skierniewice – Łódź, Skierniewice – Łowicz, Skierniewice – Łuków. Przystanki kolejowe zlokalizowane są we wsi Sierakowice Lewe i Mokra Lewa. Komunikują one tę część gminy z miastami: Skierniewice i Łowicz. Dostępność do linii kolejowej w północno - wschodniej części gminy zapewnia przystanek w Skierniewicach – Rawce, łączący tę część gminy z Warszawą, a przystanki w Dąbrowicach, Makowie, Płyćwi, Lipcach Reymontowskich i Krosnowej zapewniają komunikację mieszkańców gmin Skierniewice, Maków i Lipce Reymontowskie między Warszawą i Łodzią. _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 41 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ Bliskie położenie węzła kolejowego w Koluszkach umożliwia komunikacje z północną częścią kraju i Śląskiem. Główną stacją w powiecie jest dworzec dawnej kolei warszawsko – wiedeńskiej w Skierniewicach (opisany w części o zabytkach), posiadający duże zaplecze. Planowany i tworzący się Centralny Węzeł Komunikacyjny w Skierniewicach, obejmujący m.in. planowaną szybką kolej Wrocław/Poznań – Łódź – Warszawa, która będzie pokrywać się z jednym z transeuropejskich korytarzy transportowych jest ważną szansą rozwojową dla powiatu skierniewickiego. Uruchomienie pierwszego odcinka szybkiej kolei na trasie Skierniewice – Łódź Widzew planowane jest w czerwcu 2008 roku. Rozwój sieci kolejowej i jej modernizacja, zgodna jest z proekologicznym charakterem rozwoju powiatu. Na terenie powiatu skierniewickiego w gminie Kowiesy przebiega Centralna Magistrala Kolejowa (CMK), a na terenie gminy Bolimów linia kolejowa Łowicz – Sochaczew z przystankami w Jasionnej i Kęszycach na terenie gminy Bolimów. 2.6.3. Sieć wodociągowa i kanalizacyjna oraz oczyszczalnie ścieków 2.6.3.1. Sieć wodociągowa Sieć wodociągowa, w obszarach wiejskich powiatu skierniewickiego, nie jest wystarczająco rozwinięta. Istnieją duże dysproporcje w zwodociągowaniu, zarówno gospodarstw rolnych jak i budynków mieszkalnych, w poszczególnych gminach powiatu. Największym stopniem zwodociągowania cechują się gminy: Lipce Reymontowskie, Głuchów i Skierniewice. Największe zaniedbania odnotowano w gminie Kowiesy, gdzie udział zwodociągowanych budynków mieszkalnych sięga 50%, a gospodarstw rolnych 48%. w najbardziej zacofanych pod tym względem obszarach. Obszary te są bowiem z reguły na tak niskim poziomie rozwoju gospodarczego, iż bez wsparcia władz wyższego szczebla (w tym województwa i państwa) nie są w stanie wygenerować środków finansowych z budżetu lokalnego na likwidację istniejących braków w rozwoju infrastruktury technicznej. 2.6.3.2. Gospodarka wodna. W powiecie skierniewickim zaopatrzenie w wodę odbywa się głównie z ujęć podziemnych. Potrzeby bytowo-gospodarcze mieszkańców są zapewniane wyłącznie poprzez ujęcia wód podziemnych. We wszystkich gminach powiatu znajduje się ogółem 129 ujęć wód podziemnych. _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 42 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ Na terenie powiatu średnio 88% gospodarstw domowych jest podłączonych do sieci wodociągowej. Stacje uzdatniania wody na terenie powiatu skierniewickiego. Jednostka administracyjna Liczba stacji uzdatniania wody Gospodarstwa Domowe[%] Bolimów 3 95 Głuchów 4 96 Godzianów 4 100 Kowiesy 2 50 Lipce Reymontowskie 3 100 Maków 4 100 Nowy Kawęczyn 3 90 Skierniewice 2 80 Słupia 2 100 27 88 Powiat Źródło: Starostwo Powiatowe w Skierniewicach, Ankiety do programu Bzura lata 2002/2003 W gminach: Bolimów, Godzianów, Lipce Reymontowskie, Maków i Słupia wszyscy mieszkańcy korzystają z wody wodociągowej. Najgorzej sytuacja przedstawia się w gminie Kowiesy, gdzie mieszkańcy z zaledwie 34% gospodarstw mają dostęp do wody z wodociągów. Z 27 działających na terenie powiatu stacji uzdatniania wody aż 20 wymaga modernizacji. Maksymalny pobór wód podziemnych w powiecie skierniewickim według udzielonych pozwoleń wodnoprawnych wynosi 1 515,5 m3/h (21 306,8 m3/d). W ocenie przestrzennej zużycia wody w województwie łódzkim roczny pobór wód podziemnych do celów komunalnych i przemysłowych w powiecie skierniewickim kształtuje się na najniższym poziomie i nie przekracza 5 tys. m3/dobę w przypadku gospodarki komunalnej oraz 1 tys. m3/dobę w przypadku przemysłu. Zużycie wody do nawodnień w rolnictwie i leśnictwie również należy do najniższych w województwie. 2.6.3.3. Gospodarka ściekowa Na terenach gmin powiatu skierniewickiego jest 604,2km sieci wodociągowej tylko 22,1 sieci kanalizacyjnej. Świadczy to o pilnych potrzebach budowy i rozbudowy systemów _________________________________________________________________________ 43 Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ kanalizacyjnych i oczyszczalni ścieków w gminach powiatu skierniewickiego. Na terenie działa ponad 20 oczyszczalni ścieków, w tym: 2 oczyszczalnie gminne, 1 oczyszczalnia obsługująca miasto Skierniewice, 13 oczyszczalni zakładowych obsługujących także gospodarstwa domowe, pozostałe oczyszczalnie są to oczyszczalnie zakładowe działające tylko na potrzeby zakładów. Stan gospodarki ściekowej na terenie powiatu w 2002 roku: Gmina Bolimów Głuchów Liczba gospodarstw domowych Podłączonych do Korzystających ze kanalizacji zbiorników bezodpływowych Ogółem: Ogółem: w % ogółu Ogółem: w % ogółu gospodarstw gospodarstw 1 348 310 23 838 62 Korzystających z przydomowych oczyszczalni ścieków Ogółem: w % ogółu gospodarstw 0 - 1 687 268* 16 642 38 40** 2,4 643 0 - 3 - 0 - 1 100 0 - 598*** - 1*** - 920 452 49 851 92 0 - 1 538 - - 1 400 91 4 0,3 N.Kawęczyn 951 48 5 520 55 2 0,2 Skierniewice 1 885 0 - b.d - b.d - 716 0 - 553 69 0 - Godzianów Kowiesy Lipce Rey. Maków Słupia Źródło: Starostwo Powiatowe w Skierniewicach, Ankiety do programu Bzura lata 2002/2003 (oraz uaktualnienia) *-wg stanu na dzień 31.12.2003r podłączonych było 119 gospodarstw, **-wg stanu na dzień 31.12.2003r przydomowych oczyszczalni było ogółem 31. ***-wg stanu na rok 2004-źródło: ewidencja własna gminy Kowiesy. Do gminnej oczyszczalni ścieków w Bolimowskiej Wsi (gm. Bolimów) odprowadzane są ścieki z sieci kanalizacyjnej obejmującej Bolimów. Z okolicznych wsi ścieki dowożone są taborem asenizacyjnym. W sumie 85% gospodarstw domowych objętych jest systemem odbioru ścieków. Gminna oczyszczalnia ścieków w Lipcach Reymontowskich obsługuje 452 mieszkańców oraz _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 44 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ ścieki dowożone z pozostałej części gminy z gospodarstw, które korzystają ze zbiorników bezodpływowych. Ponadto na terenie gminy funkcjonuje Zakładowa Oczyszczalnia Ścieków firmy REYDROB sp. jawna, oczyszczająca ścieki pochodzące z tego zakładu. Wszystkie gospodarstwa domowe objęte są ewidencją i systemem odbioru ścieków. W gminie Głuchów do oczyszczalni ścieków obsługującej Okręgową Spółdzielnię Mleczarską podłączonych jest 268 gospodarstw domowych, a do oczyszczalni Ośrodka Elitarnego Materiału Szkółkarskiego w Prusach, 44 gospodarstwa (7% ogółu gospodarstw). Ze zbiorników bezodpływowych korzysta 38% gospodarstw, a 40 gospodarstw (2,4%) korzysta z przydomowych oczyszczalni ścieków W gminie Nowy Kawęczyn 48 gospodarstw domowych podłączonych jest do oczyszczalni ścieków w Nowym Dworze (5% ogółu gospodarstw), 55% korzysta ze zbiorników bezodpływowych, a 2 gospodarstwa posiadają przydomowe oczyszczalnie ścieków. W gminie Maków brak jest sieci kanalizacyjnej; 91% gospodarstw korzysta ze zbiorników bezodpływowych, a 4 gospodarstwa posiadają oczyszczalnie przydomowe. W gminie Słupia również brak jest kanalizacji; 69% gospodarstw korzysta ze zbiorników bezodpływowych. W pozostałych gminach (Godzianów, Skierniewice) również brak jest sieci kanalizacyjnej, jednocześnie brak jest danych dotyczących liczby gospodarstw korzystających ze zbiorników bezodpływowych i gospodarstw posiadających przydomowe oczyszczalnie ścieków. Przez oczyszczalnie ścieków zlokalizowane na terenie Powiatu przepływa średnio w ciągu doby 323 m3 ścieków. Na podstawie danych uzyskanych podczas kontroli przeprowadzonej przez WIOŚ w Łodzi Delegatura w Skierniewicach w 2002 roku w pięciu oczyszczalniach ścieków ustalono, że poprzez skontrolowane oczyszczalnie średnio na dobę przepływało ok. 237,5 m3 ścieków (w porównaniu do 293 m3 w roku 2001 i 365 m3 w roku 2000). Kontrola wykazała, że projektowana przepustowość skontrolowanych oczyszczalni znacznie przekracza przepustowość rzeczywistą wynika z tego, że oczyszczalnie wykorzystywane są w ok. 20%, bez uwzględnienia oczyszczalni w Mokrej Prawej. Oczyszczalnia w Mokrej Prawej wykorzystana jest w ok. 68%. Zbyt niski rzeczywisty przepływ może powodować perturbacje w eksploatacji oczyszczalni, z drugiej strony niewykorzystana moc daje możliwość podłączania nowych użytkowników. Największe ilości oczyszczonych ścieków odprowadza Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Głuchowie – około 132 m3/dobę (w 2001 roku – 121 m3/dobę; w 2000 roku – 100 m3/dobę). W październiku 2001 roku zakończono budowę mechaniczno-biologicznej oczyszczalni ścieków w Lipcach _________________________________________________________________________ 45 Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ Reymontowskich. W wyniku kontroli stwierdzono, że z oczyszczalni odprowadzane jest średnio 46 m3 ścieków na dobę. Podsumowując można uznać, że prawidłowa gospodarka ściekowa prowadzona jest w gminach: Bolimów i Lipce Reymontowskie, w których powyżej 80% gospodarstw odprowadza ścieki w sposób zorganizowany. W gminach: Głuchów, Nowy Kawęczyn i Słupia powyżej 60% gospodarstw odprowadza ścieki do kanalizacji lub korzysta ze zbiorników bezodpływowych lub z przydomowych oczyszczalni. W pozostałych gminach: Godzianów i Skierniewice brak jest sieci kanalizacyjnej. Brak jest także informacji o liczbie gospodarstw korzystających ze zbiorników bezodpływowych oraz oczyszczalni przydomowych. Można stwierdzić, że w tych gminach sytuacja w zakresie gospodarki ściekowej jest trudna. 2.6.4. Sieć energetyczna, gazowa, i ciepłownicza. 2.6.4.1. Energetyka Stan rozwoju energetyki w dużym stopniu determinuje poziom warunków bytowych ludności, w zakresie bezpieczeństwa energetycznego jak i możliwości rozwoju gospodarczego powiatu. Dla dużych inwestorów największe znaczenie ma występowanie linii WN w obszarach mogących stać się przedmiotem oferty inwestycyjnej, tak ze strony gmin (grunty komunalne) jak i osób prywatnych. Dla rozwoju budownictwa mieszkaniowego (jedno i wielorodzinnego) istotne są linie NN i ŚN oraz ich sprawność techniczna. W oparciu o posiadane dane można stwierdzić, iż w powiecie skierniewickim największy przyrost wyposażenia w urządzenia energetyczne nastąpił w zakresie kablowych i napowietrznych linii ŚN. Zachodzi pilna potrzeba zidentyfikowania potrzeb poszczególnych gmin w zakresie rozwoju sieci energetycznej, ze szczególnym uwzględnieniem jednostek gospodarczych i ludności. Ważnym podkreślenia jest fakt, iż władze powiatu nie są podmiotem decydującym o rozwoju sieci energetycznej. Dlatego istotnym jest, aby wraz z władzami gmin stworzyły one silne lobby w negocjacjach z Zakładami Energetycznymi operującymi na obszarze powiatu. Na początku 2008 roku zostało zawarte porozumienie pomiędzy CP Energia S.A, a Powiatem Skierniewickim, na mocy którego strony zobowiązują się do realizacji planu zaopatrzenia powiatu skierniewickiego w gaz ziemny dla mieszkańców, odbiorców komunalnych, a także _________________________________________________________________________ 46 Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ odbiorców przemysłowych. W tym celu CP Energia przygotuje, przy współpracy z gminami powiatu skierniewickiego, plan zaopatrzenia w gaz wytypowanych gmin. A po stronie powiatu pozostanie rozpropagowanie wśród podległych gmin możliwość realizacji projektu gazyfikacji. 2.6.4.2. Gazownictwo. Stan gazyfikacji powiatu skierniewickiego jest niezadowalający. Wobec istniejącej sytuacji jak i faktu konieczności usprawnienia zaopatrzenia ludności w alternatywne (w stosunku do tradycyjnych paliw) źródła ogrzewania i nośniki energii, rozwój sieci gazowej jawi się jako priorytet. Sprzyjać temu ma „Koncepcja Programowa Gazyfikacji Miasta Skierniewice i miejscowości satelitarnych”, określająca możliwości rozbudowy sieci gazowej i dostaw gazu dla wszystkich miejscowości na obszarze powiatu skierniewickiego. W tym celu na terenie powiatu niezbędne jest podpisanie porozumienia z dystrybutorem gazu – Spółką CP Energia, z którą na dzień dzisiejszy prowadzone są rozmowy w tej sprawie. Na podstawie projektowanego porozumienia planuje się przy zaangażowaniu środków Spółki przeprowadzić gazyfikację, budując głównie zbiorniki gazu w centrach gmin i rozprowadzając gaz przewodowo do instytucji, firm i odbiorców indywidualnych. Przedsięwzięcie to już rozpoczęły gminy Bolimów i Skierniewice. 2.6.4.3. Sieć ciepłownicza. Na terenie powiatu skierniewickiego ogrzewnictwo ma znaczący udział w łącznej emisji do atmosfery dwutlenku węgla, dwutlenku siarki, tlenku węgla, tlenków azotu i pyłów. W tym aspekcie należy zwrócić szczególną uwagę na dominującą rolę gospodarstw domowych, w których funkcjonują kotłownie węglowe emitujące największą ilość zanieczyszczeń. Należy też zwrócić uwagę na kompleksową modernizację zamkniętych systemów grzewczych, składających się ze źródła lub źródeł ciepła(indywidualne paleniska, kotłownie, grupowy węzeł ciepłowniczy), sieci dystrybucyjnej i odbiorców(mieszkania, obiekty użyteczności publicznej), jak i termomodernizację obiektów użyteczności publicznej. W gminie Godzianów funkcjonują w przeważającej części kotłownie lokalne węglowe w gospodarstwach indywidualnych – około 500 sztuk, ponadto kotłownie zbiorcze opalane biomasą ZSO w Godzianowie, Szkoła podstawowa w Lniśnie, Przedszkole w Godzianowie oraz kotłownie opalane olejem opałowym: budynek Urzędu Gminy, Gminny Ośrodek Zdrowia, Dom Kultury w Godzianowie. _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 47 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ Ubojnia drobiu „GOMAK” ogrzewana jest gazem. Największa ilość zanieczyszczeń CO emitowana jest do środowiska w kotłowniach przydomowych opalanych węglem kamiennym, a najwięcej pyłu emitują zakłady przemysłowe w których również za instalowane są kotłownie opalane węglem kamiennym. W gminie Głuchów szacunkowo znajduje się 1400 zagród w tym 80% posiada kotłownie węglowe. Pozostałe budynki ogrzewane są z kuchni i piecyków węglowych. Szkoła Podstawowa w Wysokienicach i Miechowicach, remiza OSP w Złotej oraz Ośrodek Zdrowia w Głuchowie posiadają kotłownie olejowe, a budynek Straży Pożarnej w Janisławicach posiada ogrzewanie gazowe. Na terenie gminy Kowiesy dwie szkoły w Jeruzalu i Kowiesach oraz Ośrodek Zdrowia posiadają kotłownie opalane olejem opałowym. Budynek Urzędu Gminy, Gminnej Biblioteki Publicznej i Szkoły Podstawowej w Turowej Woli posiadają kotłownie na biomasę (brykiet lub palet drzewny), ponadto na terenie gminy Kowiesy około 50% gospodarstw domowych ogrzewana jest drewnem. 2.6.5. Telekomunikacja Zarówno telekomunikacja jak i łatwy dostęp do Internetu jest ważnym czynnikiem branym pod uwagę przy opracowywaniu rankingów atrakcyjności inwestycyjnej regionów, powiatów, miast i gmin. Analiza stanu stelefonizowania i dostępności internetowej powiatu jednoznacznie wskazuje na to, iż powiat skierniewicki znajduje się, wg wskaźnika gęstości telefonicznej na 100 mieszkańców, powyżej średniej krajowej. Wszystkie gminy powiatu posiadają wskaźnik gęstości telefonicznej na 100 mieszkańców na poziomie wyższym od średniej krajowej dla wsi, przy czym, należy stwierdzić, iż występują istotne zróżnicowania w poziomie gęstości telefonicznej w poszczególnych gminach. Gęstość sieci telefonicznej nie jest związana z powierzchnią gminy, liczbą jej mieszkańców, ani gęstością zaludnienia. Przykładem tego jest gmina Nowy Kawęczyn, gdzie wskaźnik gęstości telefonicznej w gminie jest jednym z największych wśród gmin w powiecie, a gmina ta zajmuje 5-te miejsce pod względem liczby mieszkańców, 6-te miejsce w gęstości zaludnienia i 4-te wg powierzchni. Ponownie więc, nasuwa się wniosek, iż to aktywność władz gmin decyduje o stopniu telefonizacji obszaru, a nie wielkość gminy. Władze powiatowe nie mają bezpośrednich możliwości wpływania na stan rozwoju sieci telekomunikacyjnej. Niemniej jednak mogą współpracować lub wywierać wpływ, przy współdziałaniu władz gminnych, na gestorów sieci _________________________________________________________________________ 48 Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ telekomunikacyjnej. Potrzebne jednakże do tego są jasno określone priorytety i plany działania poszczególnych gmin. 2.6.6. Gospodarka odpadami Odpady komunalne Źródłem powstawania odpadów komunalnych na terenie Powiatu Skierniewickiego są głównie: gospodarstwa domowe, sektor handlowy, sektor usług, placówki edukacyjne, zakłady opieki zdrowotnej. Odpady sektora gospodarczego W Powiecie Skierniewickim odpady z sektora gospodarczego stanowią odpady powstające w wyniku działalności zakładów usługowych i niewielkich zakładów budowlanych, zakładów zajmujących się przetwórstwem artykułów spożywczych i produkcją zwierzęcą. Odpady z przemysłu rolno-spożywczego Cechą charakterystyczną sektora rolno-spożywczego jest duży udział małych i średnich przedsiębiorstw. Na terenie powiatu w tym sektorze działa kilka większych zakładów (Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska, FRUCTODOR) i kilkanaście małych zakładów przetwórczych, ubojni i ferm hodowlanych. Ponieważ nie wszystkie z funkcjonujących małych zakładów prowadzą ewidencję odpadów, przedstawione dane mogą w sposób niepełny opisywać stan rzeczywisty. Na terenie powiatu odpady z rolnictwa, sadownictwa i przetwórstwa żywności powstają głownie w wyniku działalności zakładów przetwórstwa produktów roślinnych, przetwórstwa mięsnego i mleczarni. Główne rodzaje odpadów powstających w wyniku powyższej działalności to głównie odpady z mycia i przygotowania surowców, odpadowa tkanka zwierzęca, odpadowa serwatka. W powiecie skierniewickim najwięcej odpadów powstaje w przemyśle mleczarskim (83,7%) i przy przetwórstwie produktów pochodzenia roślinnego (12,66%). Głównym odpadem powstającym w trakcie przetwórstwa mleka jest serwatka. Odpad ten może być wykorzystywany jako pasza dla zwierząt lub przetworzony w celu produkcji laktozy lub odzysku kazeiny. W powiecie skierniewickim ponad 90% odpadowej serwatki jest wykorzystywanej. Odpady z przygotowania i przetwórstwa produktów spożywczych pochodzenia zwierzęcego stanowią około 3,6% ogólnej ilości odpadów z sektora rolno-spożywczego _________________________________________________________________________ 49 Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ powstających w powiecie. Do głównych rodzajów odpadów z tej grupy powstających na terenie powiatu należy odpadowa tkanka zwierzęca. Odpady nadające się do wykorzystania są przekazywane do zagospodarowania (wytwarza się z nich mączkę mięsno-kostną, część przetwarza się na tłuszcze techniczne i inne surowce oraz półprodukty chemiczne), a odpady surowców nie nadających się do wykorzystania są składowane. Odpady z budowy, remontów i demontażu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej Odpady tego typu powstają w trakcie prac budowlanych, remontowych, w drogownictwie, zarówno w trakcie budowy jak i rozbiórki obiektów budowlanych. Powstają one w wielu sektorach gospodarki: w sektorze komunalnym, w budownictwie, w przemyśle, w rolnictwie i innych sektorach. Odpady powstające w tym sektorze są w wysokim stopniu odzyskiwane: złom metali kolorowych i stali jest gromadzony przez system punktów skupu metali i przerabiany w hutnictwie żelaza i w hutnictwie metali kolorowych. Na terenie powiatu działają 8 punktów skupu metali. Gruz budowlany jest zagospodarowywany w około 70– 80%, głównie w budownictwie i jako kruszywo do budowy dróg. Ze względu na brak systemu zbiórki tego rodzaju odpadów, część z powstającej ilości odpadów gruzu i cegieł jest składowanych na składowiskach. Odpady z procesów termicznych W powiecie skierniewickim źródłem odpadów z tej grupy są lokalne kotłownie eksploatowane przez sektor gospodarczy i komunalny. Według Wojewódzkiej Bazy Danych, dotyczącej wytwarzania i gospodarowania odpadami na terenie powiatu skierniewickiego w 2002 roku powstało niewiele ponad 55 Mg odpadów żużli i popiołów paleniskowych (dane od przedsiębiorstw, które wysłały sprawozdanie). Żużle i popioły pochodzące z procesów spalania paliw stałych są wykorzystane w różnych sektorach budownictwa i przemysłu. Głównym odbiorcą żużli i popiołów paleniskowych jest przemysł budowlany i drogowy. Odpady opakowań Odpady opakowań z papieru i tektury stanowiły prawie 61%, opakowania z tworzyw sztucznych prawie 44%, opakowania z drewna niecałe 5%, a opakowania z metali 1,1% całkowitej ilości wytworzonych odpadów opakowaniowych. Odpady te zostały przekazane podmiotom prowadzącym działalność w zakresie odzysku odpadów papieru i tektury, tworzyw sztucznych, metali i drewna. _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 50 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ Rodzaje i ilości powstających odpadów niebezpiecznych Do podstawowych rodzajów odpadów niebezpiecznych, które powstają na terenie Powiatu należy zaliczyć: przepracowane oleje, świetlówki, zużyte akumulatory oraz opakowania po pestycydach. Z danych WIOŚ Delegatury w Skierniewicach wynika, że udział ilości odpadów niebezpiecznych w ogólnej ilości odpadów z sektora gospodarczego stale rośnie. W 2000 roku odpady niebezpieczne stanowiły trochę ponad 0,04%, w 2001 prawie 0,05%, a w 2002 roku prawie 0,11%. Oleje odpadowe Przez oleje odpadowe rozumie się wszelkie oleje smarowe lub przemysłowe, które nie nadają się już do zastosowania, do którego były pierwotnie przeznaczone, a w szczególności zużyte oleje z silników spalinowych i oleje przekładniowe, a także oleje smarowe, oleje do turbin i oleje hydrauliczne. Źródła powstawania olejów przepracowanych są bardzo rozproszone: powstają one m.in. w gospodarstwach domowych w wyniku użytkowania pojazdów, w rolnictwie, w bazach transportowych, zakładach remontowych, zakładach przemysłowych. Oleje odpadowe powstające w wyniku działalności gospodarczej na terenie powiatu skierniewickiego są zbierane przez podmioty posiadające zezwolenia na zbieranie i transport tego rodzaju odpadów i przekazywane do regeneracji lub unieszkodliwienia. Można przyjąć, że ok. 99% tych olejów odpadowych jest unieszkodliwianych lub ponownie wykorzystywanych do celów przemysłowych. Problemem pozostaje system zbiórki i transportu olejów, w szczególności tych powstających w dużym rozproszeniu np. w gospodarstwach domowych i w rolnictwie. Baterie i akumulatory Źródła powstawania odpadów baterii i akumulatorów są rozproszone, ponieważ głównym źródłem zużytych, wielkogabarytowych akumulatorów kwasowo-ołowiowych są środki transportu. Istniejące na terenie Powiatu Skierniewickiego systemy zbiórki, gromadzenia i transportu zużytych akumulatorów zapewniają wysoki stopień odzysku tych odpadów. Problem może stanowić fakt, że pewna część akumulatorów trafia do strumienia odpadów komunalnych i wraz z nimi jest przesyłana na składowiska odpadów komunalnych. _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 51 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ Zużyte opony Na terenie gminy Skierniewice zbiórkę zużytych opon prowadzi Zakład Wodociągów i Kanalizacji WOD-KAN Sp. z o.o. (Brak jest danych, dotyczących sposobu zagospodarowania tych odpadów na terenie powiatu. Przypuszczalnie struktura zagospodarowania zużytych opon jest podobna w całym województwie, czyli ok. 33% z nich poddaje się odzyskowi (w tym procesowi recyklingu polegającemu na bieżnikowaniu opon), zaś pozostała część w większości jest składowana na składowiskach odpadów zlokalizowanych poza terenem powiatu.) Odpady medyczne i weterynaryjne Na terenie powiatu skierniewickiego źródłami odpadów medycznych i weterynaryjnych są zakłady opieki zdrowotnej, gabinety stomatologiczne, apteki i placówki weterynaryjne. Odpady medyczne z placówek znajdujących się na terenie powiatu są zbierane i przekazywane do unieszkodliwienia w wyspecjalizowanych jednostkach. Odpady azbestu Zgodnie z „Programem usuwania azbestu i wyrobów zawierających stosowanych na terytorium Polski”, przyjętym przez Radę Ministrów w dniu 14 maja 2002r., wyroby zawierające azbest, nieuszkodzone i w dobrym stanie technicznym, mogą być wykorzystywane do 30-tu lat, tj. do 2032 roku. Do tego czasu wyroby, głównie płyty dachowe i elewacyjne, rury itp., winny być sukcesywnie usuwane i unieszkodliwiane poprzez ich składowanie na specjalnie przystosowanych do tego celu składowiskach. Ustalenia programu znalazły odbicie w krajowym, wojewódzkich i powiatowych planach gospodarki odpadami, jak też winny być uwzględnione w gminnych planach gospodarki odpadami. Zgodnie z WPGO koniecznym jest przeprowadzenie inwentaryzacji i opracowania programu likwidacji azbestu na terenie całego województwa łódzkiego do końca 2020 roku. Odpady zawierające PCB Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 24 czerwca 2002 roku w sprawie wymagań w zakresie wykorzystywania i przemieszczania substancji stwarzających szczególne zagrożenie dla środowiska oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urządzeń, w których były lub są wykorzystywane substancje stwarzające szczególne zagrożenie dla środowiska dopuszcza _________________________________________________________________________ 52 Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ wykorzystywanie PCB w użytkowanych urządzeniach lub instalacjach, nie dłużej niż do dnia 30 czerwca 2010r. Do tego czasu powinno następować sukcesywne oczyszczanie lub eliminowanie tych urządzeń i instalacji. Rozporządzenie to wprowadziło również obowiązek przeprowadzenia do 31 grudnia 2002 roku inwentaryzacji urządzeń i instalacji mogących zawierać PCB. Dane z w/w inwentaryzacji należy uwzględnić w gminnych planach gospodarki odpadami. Osady ściekowe Na terenie powiatu skierniewickiego działa ponad 20 oczyszczalni ścieków, z czego dwie są to oczyszczalnie gminne (w Bolimowie i Lipcach Reymontowskich), jedna obsługuje miasto Skierniewice (w Mokrej Prawej),a 13 są oczyszczalniami innymi niż komunalne, ale przyjmującymi ścieki bytowe, pozostałe są to oczyszczalnie zakładowe. Ilość powstających osadów ściekowych zależy od ilości oczyszczanych ścieków. Przyrost suchej masy osadu nadmiernego zależy od zawartości substancji organicznej w ściekach oraz od zawartości suchej masy w osadzie oraz od wieku osadu. Dla ścieków komunalnych można przyjąć, że przyrost osadu wynosi średnio 0,3 kg s.m.o. na metr sześciennych oczyszczonych ścieków. Maksymalna przepustowość oczyszczalni ścieków w powiecie wynosi ok. 20 600 m3/d, jednak średnio przez oczyszczalnie ścieków zlokalizowane na terenie powiatu przepływa ok. 12 325 m3 ścieków na dobę. W związku z tym, stosując przelicznik przedstawiony powyżej, ilość osadów ściekowych powstających rocznie na terenie powiatu wynosi ok. 6 750 Mg (o uwodnieniu 80%). Osady z oczyszczalni ścieków w Mokrej Prawej są odwadniane, higienizowane popiołami lotnymi ze spalania węgla brunatnego, a następnie przekazywane do wykorzystania w rolnictwie. Osady z gminnej oczyszczalni w Bolimowskiej Wsi (ok. 20 Mg rocznie) są deponowane na poletkach osadowych, higienizowane wapnem, a po osuszeniu wywożone na składowisko odpadów komunalnych w Julkowie. Osady z pozostałych oczyszczalni ścieków (przyzakładowych) wywożone są na składowisko odpadów, a w przypadku ich odpowiedniego przygotowania wykorzystywane są na cele rolnicze. _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 53 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ 2.7. IDENTYFIKACJA PROBLEMÓW INFRASTRUKTURALNYCH. Stan rozwoju infrastruktury w powiecie skierniewickim nie jest zadowalający. Analizy poszczególnych elementów infrastruktury technicznej wykazały, zarówno brak jednoznacznych kryteriów, wg których była ona rozwijana jak i duże dysproporcje pomiędzy poszczególnymi gminami, wchodzącymi w skład powiatu. Potrzeby gmin w zakresie infrastruktury zasadniczo nie różnią się, aczkolwiek zróżnicowanie gmin, rodzi specyficzne potrzeby infrastrukturalne. Najpilniejszymi potrzebami powiatu skierniewickiego zakresie infrastruktury są: #wypracowanie spójnego planu inwestycji infrastrukturalnych, zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju i troską o ekologię; #system powiatowych dróg, spójny z układem dróg wojewódzkich i krajowych, podnoszący dostępność powiatu, a także ułatwiający życie mieszkańcom; #położenie sieci gazowej; #rozwój sieci grzewczych i energetycznych, opartych na odnawialnych źródłach energii; #rozbudowa bazy turystycznej, powiązanej z „zielonym” charakterem powiatu, zwiększając tym samym atrakcyjność inwestycyjną powiatu; #zabezpieczenie przed degradacją materialne dziedzictwo kulturowe powiatu, rewitalizacja wartościowych obiektów; #budowa oczyszczalni ścieków, sieci kanalizacyjnych, przydomowych oczyszczalni oraz bezodpływowych zbiorników na ścieki; #budowa sieci ścieżek rowerowych na terenach atrakcyjnych turystycznie i skomunikowanie ich z gminami. #rozbudowa szerokopasmowej sieci teleinformatycznej umożliwiającej mieszkańcom powiatu łatwiejszy dostęp do Internetu. _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 54 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ Mając świadomość wielkości i złożoności problemów infrastrukturalnych w powiecie skierniewickim, wydaje się, że ich realizacja jest możliwa, ale przy spełnieniu następujących warunków: po pierwsze- infrastruktura i baza materialna powiatu musi pełnić funkcje sprzyjające rozwojowi społeczno - gospodarczemu i bezpośrednio wpisywać się w kierunki rozwoju społeczno - gospodarczego Województwa Łódzkiego, Polski i Unii Europejskiej; po drugie - wszystkie elementy infrastruktury powinny być widziane kompleksowo, jako fragmenty jednej, spójnej całości, zaprogramowanej i działającej zgodnie z Planem Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015; po trzecie - należy wykorzystać wszelkie dostępne zewnętrzne źródła finansowania, a przede wszystkim: Regionalny Program Operacyjny Województwa Łódzkiego, Program Infrastruktura i Środowisko, Program Operacyjny Kapitał Ludzki, EOG i Mechanizm Norweski, fundusze budżetowe, takie jak Eko- Fundusz, Narodowy i Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej; po czwarte - realizacja tak kompleksowego zadania wymaga integracji i zaangażowania wielu podmiotów: gmin, Urzędu Wojewódzkiego, Urzędu Marszałkowskiego w Łodzi, urzędów centralnych i środowisk lokalnych, organizacji pozarządowych, mediów po piąte - przewiduje się ścisłe współdziałanie ze Strategią Rozwoju Miasta Skierniewice na lata 2000 – 2015 oraz uwzględniając poszczególne Plany Rozwoju Gmin. _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 55 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ S F E R A 2.8. CHARAKTERYSTYKA G O S P O D A R C Z A PODSTAWOWYCH BRANŻ NA TERENIE POWIATU SKIERNIEWICKIEGO 2.8.1. Gospodarka Struktura własnościowa podmiotów gospodarczych i jej zmiany odzwierciedla tendencje w gospodarce krajowej. Przeważają podmioty sektora prywatnego. Na przestrzeni ostatnich lat utrwaliła się także struktura działowa jednostek gospodarczych. Najwięcej z nich działa w handlu, w produkcji, w budownictwie i transporcie. Jednak aktywność gospodarcza powiatu jest niewystarczająca. Na tle Województwa Łódzkiego powiat skierniewicki zajmuje ostanie miejsce. Najwięcej nowo utworzonych miejsc pracy w 2006 r. zanotowano w Łodzi– 14105 oraz w powiatach: bełchatowskim – 1971 i kutnowskim – 1915, a najmniejszą aktywność w tworzeniu nowych miejsc pracy przejawiały jednostki w powiatach: brzezińskim – 149 i skierniewickim – 109. Dynamika powstawania jednostek gospodarczych w poszczególnych działach gospodarki była zbliżona. Warto zauważyć, iż największy przyrost liczby podmiotów gospodarczych odnotowano w budownictwie i transporcie. Można domniemać, iż było to wynikiem wzmożonego ruchu w zakresie jednorodzinnego budownictwa mieszkaniowego, który nastąpił w ostatnich latach na skutek powstawania klasy średniej oraz pro - budowlanej polityki państwa (ulgi budowlane i remontowe). Budownictwo mogło także się rozwijać wskutek rosnącej atrakcyjności powiatu skierniewickiego (walory środowiska oraz położenie) dla zamożnych grup ludności z aglomeracji łódzkiej i warszawskiej. Rozwojowi budownictwa towarzyszy rozwój transportu. Należy jednak zwrócić uwagę na fakt, iż budownictwo jak i transport mają charakter zarówno endo - jak i egzogeniczny, co oznacza, iż działalność firm wykracza poza rynek lokalny tj. powiat. Pod względem nasycenia działalnością gospodarczą poszczególnych gmin wchodzących w obszar powiatu dominowały gminy: Skierniewice, Głuchów i Maków, czyli gminy _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 56 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ o największej liczbie mieszkańców. Generalnie można stwierdzić, iż liczba jednostek gospodarczych w poszczególnych gminach ma związek z liczbą ich mieszkańców. Oznacza to, iż żadna z gmin nie stanowi enklawy przedsiębiorczości. Potwierdza to fakt, iż przyrost jednostek gospodarczych występuje na zbliżonym poziomie. Podobnie kształtuje się sytuacja w rozkładzie przestrzennym firm działających w poszczególnych działach gospodarki. Oznacza to, iż nie istnieje w powiecie skierniewickim gmina wyspecjalizowana w określonym rodzaju działalności. Jednocześnie położenie, tj. lokalizacja przy głównych szlakach komunikacyjnych lub w pobliżu Warszawy, Łodzi lub innych dużych jednostek osadniczych, czy stopień rozwoju infrastruktury nie mają wpływu na rozwój gospodarczy poszczególnych gmin. 2.8.2. Usługi Stan rozwoju usług w powiecie ma dwojakie znaczenie. Z jednej strony, wpływa na poziom rozwoju gospodarczego, kreacje miejsc pracy oraz zmniejszenie bezrobocia poprzez tzw. samozatrudnienie, z drugiej strony natomiast wpływa bezpośrednio na poziom warunków bytowych i jakości życia społeczeństwa, poprzez stwarzanie tzw. walorów obsługi mieszkańców danego obszaru. Stopień nasycenia usługami, zarówno całego obszaru powiatu jak i jego poszczególnych gmin, można uznać za zadawalający. Według danych statystycznych jak i opinii władz oraz społeczeństwa, potrzeby są zaspokojone. W usługach występują następujące główne rodzaje działalności: • handel detaliczny (sklepy), • usługi transportowe, • usługi budowlane, • handel obwoźny, • usługi ślusarskie, • usługi stolarskie, • usługi krawieckie, • inne. Najwięcej jednostek gospodarczych w powiecie prowadzi usługi z zakresu handlu (hurtownie, handel obwoźny) i usługi budowlane. Pokaźną liczbę stanowią także placówki handlu detalicznego i usługi transportowe. Ilość podmiotów gospodarczych świadczących usługi _________________________________________________________________________ 57 Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ w poszczególnych gminach, jest odzwierciedleniem struktury gmin wg liczby ludności. Tendencja ta jest identyczna jak przy rozmieszczeniu działalności gospodarczej w gminach. Interesującym jednak jest fakt, iż przeciwnie do gospodarki można zaobserwować pewną specjalizację wśród gmin, w zakresie wykonywania niektórych rodzajów usług np.: w Lipcach Reymontowskich, występuje niewspółmiernie duża (w stosunku do ilości mieszkańców) koncentracja usług budowlanych, w Słupi- usług krawieckich, w Godzianowie– usług transportowych, w Bolimowie i Makowie– usług stolarskich. Wskazywać to może na fakt istnienia, tradycyjnych od lat, obszarów świadczenia określonych usług. Zazwyczaj są to firmy rodzinne, przekazujące umiejętności z pokolenia na pokolenie. Istnienie firm rodzinnych ma bardzo pozytywne znaczenie dla stabilizacji gospodarki. Istotnym jest, aby rozwój usług nie dokonywał się w sposób chaotyczny, gdyż prowadzi to do upadku wielu nowopowstałych jednostek gospodarczych. W powiecie skierniewickim działa 1.713 jednostek gospodarczych (poza usługami) i 1.386 jednostek o charakterze usługowym. Proporcje te będą się zmieniać na korzyść usług. Należy się także zastanowić nad proporcjami między działaniami wspierającymi usługi o charakterze lokalnym i ponadlokalnym. Dostępność komunikacyjna Łodzi, Warszawy, Skierniewic sprawia, iż potrzeby w zakresie usług wyspecjalizowanych są zaspakajane w tych miastach. W zakresie rozwoju usług wymagana jest racjonalność działania i podejmowania decyzji. Podstawą jest dobra informacja, którą to władze różnych szczebli mogłyby udostępniać w oparciu o swoją bazę danych. Dotyczy to zwłaszcza rozwoju alternatywnych miejsc pracy w usługach, w obszarach wiejskich odczuwających negatywne skutki restrukturyzacji rolnictwa. 2.9. STRUKTURA PODMIOTÓW GOSPODARCZYCH Gmina Bolimów. Według GUS z dnia 31.12.2006 roku w gminie Bolimów zarejestrowanych było 234 podmioty gospodarki narodowej. Zdecydowaną większość tych podmiotów stanowią jednostki prywatne – 95%. 196 podmiotów stanowią przedsiębiorstwa osób fizycznych. Taki stan rzeczy odzwierciedla ogólne tendencje panujące w gospodarce, gdzie najbardziej konkurencyjnymi i wytwarzającymi największą część Produktu Krajowego Brutto podmiotami są właśnie najmniejsze przedsiębiorstwa, które jednocześnie najbardziej elastycznie potrafią reagować na _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 58 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ zmiany zachodzące na rynku. Te przedsiębiorstwa są również najbardziej innowacyjnymi podmiotami gospodarki narodowej. Według posiadanych danych, w ostatnich trzech latach liczba przedsiębiorstw nowozakładanych jest większa od likwidowanych, co nie odzwierciedla rzeczywistej liczby faktycznie działających podmiotów. Biorąc pod uwagę branże, w których funkcjonują przedsiębiorstwa zlokalizowane na terenie gminy, zauważyć można zdecydowaną przewagę sektora handlu i napraw (ok.22%). Kolejnymi najbardziej aktywnymi sektorami w gospodarce Bolimowa jest rolnictwo oraz budownictwo. Świadczy to o dużych możliwościach gminy, gdyż obok zaspokajania potrzeb mieszkańców poprzez działalność handlowo – usługową, wciąż bardzo perspektywiczne są tradycyjne sektory działalności prowadzonej w gminie. W ciągu 10 lat nastąpił gwałtowny wzrost ilości podmiotów gospodarczych w gminie Bolimów. Ich liczba zwiększyła się do 241 podmiotów. Gmina Godzianów. Na dzień 31 grudnia 2006 roku w gminie Godzianów zarejestrowanych było 155 podmiotów gospodarki narodowej. Zdecydowaną większość tych podmiotów stanowią jednostki prywatne – 92,13%. 152 podmioty stanowią zakłady sektora publicznego. Biorąc pod uwagę branże, w których funkcjonują przedsiębiorstwa zlokalizowane na terenie gminy, zauważyć można zdecydowaną przewagę budownictwa (ok.18%) i sektora handlu (ok.19%). Kolejnymi, najbardziej aktywnymi sektorami w gospodarce gminy Godzianów jest transport, gospodarka magazynowa – ok. 14% oraz działalność produkcyjna – ok.8%.W ciągu 10 lat na terenie gminy Godzianów nastąpił wzrost ilości podmiotów gospodarczych. Ich liczba zwiększyła się o 93 podmiotów. Liczba podmiotów gospodarczych w gminie rosła systematycznie. Gmina Kowiesy. W obliczu coraz lepszej koniunktury i spadku bezrobocia, coraz większego znaczenia nabiera rola małych i średnich przedsiębiorstw. Na terenie Gminy Kowiesy zarejestrowanych jest 169 podmiotów gospodarki narodowej Sektor ten ma istotne znaczenie, ponieważ tworzy nowe miejsca pracy, elastycznie reaguje na potrzeby rynku, ożywia gospodarczo regiony wiejskie, w których większe przedsiębiorstwa niechętnie inwestują, odnawia drobną i lokalną przedsiębiorczość. Jednym ze wskaźników oceny przedsiębiorczości na danym terenie jest _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 59 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ wskaźnik liczby podmiotów gospodarczych na 1000 mieszkańców. W rejestrze prowadzonym przez Urząd Gminy zarejestrowanych jest 85 podmiotów gospodarczych. Najwięcej podmiotów prowadzi działalność usługową z zakresu budownictwa i transportu oraz handlu. Gmina Lipce Reymontowskie. W roku 2006 w gminie Lipce Reymontowskie zarejestrowanych było 177 podmiotów gospodarczych, przy czym jeden reprezentował sektor publiczny. W ostatnich latach nastąpił szybki ich przyrost. W porównaniu z rokiem 2000, obecna liczba podmiotów działających na terenie gminy zwiększyła się o 53%. Zdecydowaną większość wśród zarejestrowanych jednostek gospodarczych, bo aż 97% stanowią mikroprzedsiębiorstwa, zatrudniające do 9 osób. Wśród nich dominują osoby fizyczne, prowadzące własną działalność. Świadczy to o dużej przedsiębiorczości lokalnego społeczeństwa, i jednocześnie wskazuje na ich słabość finansową oraz mniejszą skłonność do innowacji, co znacznie obniża możliwości rozwojowe. Podstawową dziedziną jest handel. Zajmuje się nim 31% ogółu jednostek zarejestrowanych w gminie. Największą firmą działającą na terenie gminy jest REYDROB sp. jawna. Istotną rolę odgrywają także firmy związane z budownictwem i świadczeniem usług transportowych oraz magazynowych. 9% przedsiębiorstw prowadzi działalność produkcyjną. Wśród nich dominują podmioty zajmujące się produkcją odzieży, co jest cechą charakterystyczną dla województwa łódzkiego. Pomimo wielu walorów przyrodniczych gminy oraz wielu atrakcji, brak jest gospodarstw agroturystycznych oraz firm oferujących usługi noclegowe i rekreacyjno – turystyczne. Gmina Nowy Kawęczyn. Na terenie gminy zlokalizowanych jest 156 podmiotów gospodarczych. Większość tych podmiotów to przedsiębiorstwa sektora prywatnego stanowiące 94,2% wszystkich podmiotów gospodarczych działających na terenie Gminy. W ciągu pięciu lat liczba podmiotów gospodarczych spadła o blisko 10%. Najwięcej podmiotów zarejestrowanych było w roku 2003 – 177. Na terenie Gminy działa 7 spółek handlowych, w tym 6prywatnych, wśród których jest jeden podmiot z udziałem kapitału zagranicznego. Na przestrzeni ostatnich 5 lat widoczna jest w miarę stała liczba podmiotów sektora publicznego – 9, spółdzielni – 1 oraz stowarzyszeń i organizacji społecznych – 9. W latach 2002 -2006 z roku na rok zwiększa się liczba spółek handlowych z 4 w 2002 roku do 7 w 2006. _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 60 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ Liczba podmiotów sektora prywatnego wykazuje pewne wahania, najwięcej tych podmiotów było w roku 2003 – 167, najmniej w 2006 – 147. Liczba osób prowadzących działalność gospodarczą w latach 2002 – 2006 spadła o ponad 17%, największa była w roku 2002 i 2003– 135, zaś najmniejsza w roku 2006– 112 osób. Spośród 1890 osób w wieku produkcyjnym tylko 5,9% założyło własną działalność gospodarczą, można więc mówić o niskiej aktywności gospodarczej gminy. Gmina Skierniewice. Struktura działalności gospodarczej na terenie gminy Skierniewice. LP 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. Rodzaje firm handel hurtowy handel obwoźny Spożywczy Przemysł piekarnie cukiernie dział. usługowa gastronomiczna, turystyczna, rekreacja Fryzjerstwo Krawiectwo Stolarstwo Hydraulika Ślusarstwo usługi dla leśnictwa, rolnictwa usł. Transportowe, dźwigowe rem-budowlane mechanika pojazdowa, lakiernictwo usł.. elektroenergetyczne i elektryczne kursy językowe, pośrednictwo finansowe, ubezpieczenia, ochrona osób i mienia, dział art. 18. usługi geodezyjne 19. utylizacja, wywóz, odpadów, sprzątanie pomieszczeń 20. usługi medyczne, apteki 21. skup sprzedaż zwierząt, skup płodów rolnych przetwórstwo mięsne R A Z E M Źródło: Analiza własna na podst. danych Urzędu Gminy w Skierniewicach .rok 2007 Ilość podmiotów 15 61 24 14 6 11 4 11 9 6 12 24 33 57 27 11 30 1 3 1 9 369 Na terenie gminy Skierniewice prócz rolnictwa rozwinęła się działalność gospodarcza. Strukturę tej działalność przedstawia tabela powyżej: _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 61 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ W miejscowościach, które znajdują się w bezpośrednim sąsiedztwie miasta Skierniewice rozwinęła się sfera usług handlowych, budowlanych, transportowych. Do najważniejszych zakładów działających na terenie gminy Skierniewice można zaliczyć: firmę budowlaną ,, FAMBUD” w Sierakowicach Prawych, ,,SKIERGAZ” w Mokrej Lewej, Rolniczy Zakład Doświadczalny - Żelazna, Instytut Sadownictwa i Kwiaciarstwa Zakład Doświadczalny w Dąbrowicach. Liczba podmiotów gospodarczych wskazuje na rosnące zainteresowanie wśród mieszkańców i inwestorów z zewnątrz do otwierania swojej działalności na terenie gminy Skierniewice. Przemawia za tym bliskie sąsiedztwo gminy z miastem Skierniewice. Poza tym gmina położona jest między dwoma kluczowymi aglomeracjami miejskimi, jakimi są Warszawa i Łódź. Sprzyja to rozwojowi działalności handlowej i remontowo - budowlanej. Usytuowanie niektórych miejscowości wiejskich przy największych szlakach komunikacyjnych przyczynia się do ich rozwoju. W takich miejscowościach jak: Miedniewice (43 firmy), Mokra Prawa (42 firmy), Dębowa Góra (41 firm), Mokra Lewa i Sierakowice Prawe (31 firm), Sierakowice Lewe (22 firmy), Strobów (21 firm). Jak widać są to miejscowości cieszące się największym zainteresowaniem. Przy tak rozwijającej się działalności gospodarczej zadaniem władz samorządowych powinno być stwarzanie warunków do rozwoju lokalnego sektora prywatnego, a także zachęcanie inwestorów zewnętrznych do lokowaniu tu swoich firm. Dlatego szczególnie istotne jest z jednej strony przygotowanie oferty inwestycyjnej gminy oraz wypracowanie polityki inwestycyjnej, obejmującej m.in. określenie, jakiego rodzaju firmy są pożądane na tym terenie i na jakiego typu ulgi mogą liczyć, tworząc stałe miejsca pracy dla mieszkańców gminy. Konieczne jest także określenie potrzeb lokalnego sektora prywatnego na pracowników o określonych kwalifikacjach i dostosowanie programów szkoleniowych do tych potrzeb. Wsparciem pro - inwestycyjnym będzie Centrum Obsługi Inwestora, utworzone przy Starostwie Powiatowym w Skierniewicach. W gminie Maków na dzień 31 grudnia 2006 zarejestrowanych było 251 podmiotów gospodarczych z tego 94,77% to podmioty prywatne, a 5,23% jednostki sektora publicznego. Biorąc pod uwagę branże, w których funkcjonują przedsiębiorstwa zlokalizowane na terenie gminy Maków, zauważyć można zdecydowaną przewagę sektora handlu i napraw (28,51%). Kolejnymi, najbardziej aktywnymi sektorami w gospodarce gminy Maków jest działalność _________________________________________________________________________ 62 Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ produkcyjna (13,25%) oraz budownictwo(19,67%). W gminie Słupia na dzień 31 grudnia 2006r.jest130 podmiotów gospodarczych. Natomiast w gminie Głuchów według stanu na dzień 01.01.2008r. w rejestrze ewidencji działalności gospodarczej ujętych jest 220 firm. Rocznie na terenie gminy przybywa około 6 nowych firm, spośród istniejących firm 90% stanowią podmioty prywatne. Do największych pracodawców działających na terenie gminy Głuchów należą: Urząd Gminy, Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska oraz Gminna Spółdzielnia „Samopomoc Chłopska” 2.10. ROLNICTWO 2.10.1. Powierzchnia ziemi Pokrywa glebowa terenu powiatu jest genetycznie związana ze środowiskiem peryglacjalnym i osadami holoceńskimi. Gleby wykształcone w środowisku peryglacjalnym oraz powstałe z osadów holoceńskich stanowią obecnie mozaiki różnych typów gleb. Na terenach rolniczych przeważają gleby bielicowe wykształcone na piaskach słabo gliniastych oraz gleby rdzawe i brunatne uprawne na piaskach gliniastych i gliniastych mocnych. Pod lasami najczęściej występują gleby rdzawe bielicowe, gleby bielicowe, gleby rdzawe właściwe lub w mniejszym zakresie gleby rdzawe brunatne. W obniżeniach terenu z płytkim zwierciadłem wód podziemnych spotykamy gleby torfowe, gleby murszowe, gleby glejowe oraz czarne ziemie. Gleby te należy zaliczyć do szczególnie cennych i zagrożonych z uwagi na powszechne procesy osuszania krajobrazu, w tym prowadzone dawniej i współcześnie tzw. melioracje oraz ogólne ocieplenie klimatu. Powinny one podlegać specjalnej ochronie przed niewłaściwą (dalsze osuszanie) lub nadmierną eksploatacją. W dolinach rzek znajdują się współczesne mady oraz gleby murszowe i torfowe, obecnie najczęściej pod użytkami zielonymi – łąkami i pastwiskami. Gleby są jednym z najważniejszych zasobów przyrodniczych, które muszą podlegać ochronie i wymagają specjalnej troski. Gleby powiatu są niezbyt zasobne w składniki pokarmowe – udział gleb o niskiej i bardzo niskiej zawartości torfu, magnezu i potasu kształtuje się w granicach do 60% powierzchni użytków rolnych. Na terenie powiatu występuje dość znaczne zróżnicowanie gleb użytkowanych rolniczo. Gleby klasy I (tzw. gleby orne najlepsze) nie występują w ogóle, a wielkość powierzchni gleb klasy II jest nieznaczna. Największa powierzchnia gleb zaliczanych do kompleksu pszennożytniego lub żytniego dobrego (III) występuje gminie Skierniewice. W pozostałych gminach przeważają gleby średnich i niższych klas bonitacji – IV a i b _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 63 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ Podział gleb według klas bonitacji [ha] Podział gleb według klas bonitacji [ha] Gmina I II III Bolimów - 2,5 Głuchów - Godzianów ogółem IVa IVb 855,5 1016,7 888,7 1861,1 993 5619,6 1,2 479,8 2022,0 2633,0 2312,0 747,0 8255,0 - - 614,0 1050,0 700,4 848,3 420,8 3633,5 Kowiesy - - 357,3 2084,6 1754,7 1440,1 285,6 6151,9 Lipce Reymontowskie - - 131,0 1072,0 868,0 823,0 313,0 3207,0 Maków - 0,8 912,0 1019,0 462,0 1169,0 1091,0 4653,8 Nowy Kawęczyn - - 910,0 1579,0 1932,0 2037,0 789,0 7247,0 Skierniewice - 6,0 1735,9 1326,4 1582,4 2013,8 1108,4 7773,0 Słupia - - 261,6 1117,1 1160,3 803,2 270,3 3613,0 10,5 6257,1 12287,0 11982,0 13308,0 5897,0 49740 RAZEM V VI Źródło: Starostwo Powiatowe w Skierniewicach na rok 2007/2008. Powiat skierniewicki ma charakter rolniczy, co zdecydowanie determinuje zarówno poziom i szanse rozwoju społeczno - gospodarczego obszaru. Rolnictwo jest tym działem gospodarki, który jest zarówno przedmiotem wahań koniunkturalnych jak i przekształceń. Średnia wielkość gospodarstwa indywidualnego w powiecie wynosiła 7,5 ha. Najwyższa średnia wielkość gospodarstw rolnych występowała w gminie Nowy Kawęczyn, Godzianów i Głuchów. Natomiast najwięcej gospodarstw powyżej 15 ha. występowało w gminach: Nowy Kawęczyn, Głuchów, Bolimów. Interesującym jest, iż średnia gospodarstw nie jest skorelowana z jakością gleb występujących w poszczególnych gminach. Spośród ww. gmin dobrymi glebami charakteryzuje się tylko gmina Godzianów. Tak więc, na obszarach o najlepszych warunkach dla rozwoju rolnictwa nie powstały dochodowe, duże gospodarstwa rolne. Nie można także wyłonić związku między jakością gleb (klasa bonitacyjna), rodzajem upraw, a wielkością gospodarstwa. Największą wśród ogólnej powierzchni zasiewów w powiecie zajmowały zboża, ziemniaki i rośliny pastewne. Niewielka liczba gospodarstw zajmowała się uprawą warzyw i były to głównie gospodarstwa o powierzchni od 0,1 do 5,0 ha. _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 64 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ Przeważającą część obszaru powiatu zajmują obszary o średnich i słabych warunkach rozwoju rolnictwa. Rolnicze zagospodarowanie tych obszarów nie ma ekonomicznego uzasadnienia. Dlatego interesującym i perspektywicznym kierunkiem produkcji quasi- rolniczej mogą być uprawy roślin energetycznych. Jednocześnie istnieje możliwość zagospodarowania tych terenów poprzez ich zalesianie, co powinno znaleźć swoje odzwierciedlenie na etapie opracowywania planów rozwoju przestrzennego gmin oraz lokalnych planów zagospodarowania przestrzennego. W powiecie skierniewickim jest ok. 21 tys. ha gruntów kl. V, VI, VI z. Dotychczas na terenie powiatu zalesiono 195 ha gruntów. Stan pogłowia zwierząt wskazuje, iż było ono największe w gminach: Głuchów, Maków i Godzianów. Są to obszary o stosunkowo wysokiej średniej wielkości gospodarstw indywidualnych i dobrych warunkach glebowych. Stan usprzętowienia gospodarstw rolnych wskazuje na to, iż najwięcej maszyn było w gminie Słupia i Lipce Reymontowskie w przeliczeniu na 100ha użytków rolnych. Należy stwierdzić, iż liczba sprzętu rolniczego w gminach nie jest odzwierciedleniem średniej wielkości gospodarstw, liczby gospodarstw powyżej 15,0 ha. ani struktury upraw. Jak wskazuje analiza danych, rozwój rolnictwa w powiecie był wypadkową decyzji indywidualnych właścicieli gospodarstw rolnych. Spetryfikowana struktura gospodarstw rolnych i tradycyjne wzorce prowadzenia gospodarstwa, wywarły wyraźny wpływ na stan rolnictwa w powiecie. Sposób wykorzystywania ziemi, struktura upraw i poziom usprzętowienia nie był odzwierciedleniem dochodowości produkcji rolniczej. Do dzisiaj widoczne są skutki braku stosowania rachunku ekonomicznej efektywności produkcji rolniczej, jaki miał miejsce w warunkach przewagi popytu na artykuły żywnościowe nad ich podażą przed rokiem 1990. Stan istniejący wymaga zintensyfikowania działań na rzecz poprawy dochodowości produkcji rolniczej w powiecie i odchodzenia od tradycyjnej działalności rolnej, co przy obecnym systemie dofinansowania i możliwościach prawno- finansowych jest możliwe i w pełni realne. Wzrost dochodów, a tym samym poprawa warunków życia ludności, zamieszkującej obszary wiejskie jest celem niniejszego Planu Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007 - 2013. Szczegółowe zestawienie danych dotyczących powiatu skierniewickiego na tle województwa łódzkiego ujęto w załączniku na końcu opracowania. _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 65 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ Wspieranie przedsięwzięć rolnośrodowiskowych (realizacja programu rolnośrodowiskowego) ma zachęcić rolników do działań na rzecz ochrony środowiska. Szczegółowe cele takiego programu to: - promocja systemów produkcji rolniczej prowadzonych w sposób zgodny z wymogami środowiska naturalnego (przeciwdziałanie zanieczyszczeniom wód, erozji gleb) - ochrona i kształtowanie krajobrazu oraz ochrona siedlisk gatunków dzikiej flory i fauny zagrożonych wyginięciem; - ochrona zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich; - poprawa stanu świadomości ekologicznej wśród społeczności wiejskiej. Program rolnośrodowiskowy obejmuje siedem następujących przedsięwzięć (pakietów) rolnictwo ekologiczne (S02) strefy buforowe (K02) ochrona gleb i wód (K01) ochrona lokalnych ras zwierząt gospodarskich (G01) rolnictwo zrównoważone (S02) utrzymanie łąk ekstensywnych (P01) utrzymanie pastwisk ekstensywnych (P02). Cztery pierwsze pakiety można realizować na terenie całego kraju, pozostałe tylko w strefach priorytetowych. Strefa priorytetowa to obszar wdrażania programu rolnośrodowiskowego, który wykazuje określone problemy środowiskowe i wymaga podjęcia działań naprawczych lub ochronnych. Istotnym elementem wpływającym na warunki prowadzenia produkcji rolniczej jest stopień zmeliorowania gruntów i poziom zaspokojenia potrzeb w tym zakresie. Posiadane dane wskazują, iż najwyższy procent wykonania prac melioracyjnych odnotowano w gminach: Maków, Bolimów i Skierniewice. Gminy te, nie charakteryzują się największą intensywnością produkcji rolniczej, ani wielkością gospodarstw rolnych. W gminach o najlepszych glebach (Słupia, Godzianów) procent wykonania prac melioracyjnych kształtował się następująco: • Słupia – 51,7%, • Godzianów – 84,4%, Gminy o największej liczbie gospodarstw o powierzchni powyżej 15 ha nie należały do najlepiej zmeliorowanych. Wartym jednak zauważenia jest fakt, iż gminy o najwyższej średniej wielkości _________________________________________________________________________ 66 Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ gospodarstw i największej liczbie gospodarstw powyżej 15ha cechują się wysokim stopniem zwodociągowania, zarówno gospodarstw rolnych jak i budynków mieszkalnych. Analiza rozmieszczenia oczyszczalni ścieków w poszczególnych gminach wskazuje, iż ich użytkownicy nie są związani z rolnictwem. Wobec tego faktu istotnym jest problem utylizacji ścieków w obszarach wiejskich. Dalszych analiz wymaga odpowiedź na pytanie, czy przyzagrodowe oczyszczalnie ścieków są w stanie ten problem rozwiązać. W powiecie skierniewickim zlokalizowanych jest 5 zakładów przemysłu owocowowarzywnego. W gminie Maków znajdują się 3 z nich oraz po jednym w Skierniewicach i Bolimowie. Brak jest danych, dotyczących miejsc pochodzenia surowca, a więc nie można jednoznacznie stwierdzić, na ile zakłady te korzystają z zaplecza rolniczego gmin wchodzących w skład powiatu i na ile zaspokajają potrzeby w zakresie przetwórstwa lokalnych płodów rolnych. Wobec rosnącej konkurencji w rolnictwie istotnym, dla władz powiatu, jest zidentyfikowanie działań, mogących pozytywnie wpływać na stan rolnictwa w powiecie. Działania te powinny mieć na celu: W pełni wykorzystać potencjał rozwojowy naturalnej bazy glebowo - przyrodniczej powiatu, wraz z położeniem nacisku na rozwój sadownictwa, ogrodnictwa, warzywnictwa w powiązaniu z nowoczesnymi technologiami produkcji rolniczej; Wykorzystanie Instytutów naukowo – badawczych w zakresie podnoszenia kwalifikacji mieszkańców powiatu Zdyskontowanie doświadczenia rolników, sadowników i hodowców oraz stworzenie warunków rozwoju ludziom młodym, którzy wg prognoz GUS będą najchętniej pozostawać właśnie w powiecie skierniewickim; Wykorzystanie dotacji unijnych i budżetowych na rozwinięcie perspektywicznych kierunków działalności rolniczej i poza- rolniczej, w tym rozwój bioenergetyki; Nadanie powiatowi określonego, specyficznego charakteru społeczno- gospodarczego; Zrównoważony rozwój, z położeniem nacisku na ekologię; Rozwój klastra owocowo - warzywnego i klastra Bioenergia dla Regionu; Stymulowanie rolników do podejmowania zorganizowanych wysiłków, wpływających na podniesienie dochodowości indywidualnych gospodarstw rolnych. Mogą one dotyczyć tworzenia grup producenckich i marketingowych oraz organizacji kanałów skupu i dystrybucji; Wzmocnienie roli ośrodków doradztwa rolniczego oraz instytutów naukowo - badawczych, _________________________________________________________________________ 67 Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ w zakresie podnoszenia edukacji ekonomicznej rolników. Ważnymi narzędziami oraz wsparciem dla rolników w nadchodzącym okresie będą wyspecjalizowane serwisy internetowe i lokalne giełdy rolnicze. Problemy rolnictwa mają zasadnicze znaczenie dla rozwoju powiatu skierniewickiego, który tradycyjnie uznawany jest za miejsce intensywnej produkcji rolniczej. Władze powiatowe mogą i powinny pełnić funkcję katalizatora wysiłków władz gmin i rolników indywidualnych, mających na celu podniesienie dochodowości produkcji rolniczej w powiecie. Drugim biegunem są obszary o niekorzystnych warunkach gospodarowania na terenie powiatu skierniewickiego. W ramach działania PROW–2007–13 w osi 2” Poprawa środowiska naturalnego i obszarów wiejskich” – wspiera się gospodarowanie na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW). Działanie to jest instrumentem wsparcia finansowego gospodarstw rolnych położonych na obszarach, na których produkcja rolnicza jest utrudniona ze względu na niekorzystne warunki naturalne. Dopłaty wyrównawcze dla gospodarstw rolnych położonych na tych obszarach kompensują istniejące utrudnienia w stosunku do gospodarstw położonych poza granicami ONW W ramach tych obszarów w powiecie skierniewickim wyróżniono typy obszarów ONW: - strefa nizinna I - strefa nizinna II Stawki płatności dla poszczególnych typów są następujące: - stref nizinna I – 179 zł/ha - strefa nizinna II – 264 zł/ha Na obszarach nizinnych obu stref występują ograniczenia produktywności rolnictwa związane z niską jakością gleb, niekorzystnymi warunkami klimatycznymi, niekorzystnymi warunkami wodnymi, niesprzyjającą rzeźbą terenu oraz wskaźnikiem demograficznym i znacznym udziałem ludności związanej z rolnictwem. Gminy i miejscowości zaliczane do obszarów ONW charakteryzują się, co najmniej dwiema z niżej wymienionych cech: - średnia powierzchnia gospodarstw rolnych wynosi powyżej 7, ha - gleby są zagrożone występowaniem erozji wodnej - udział gospodarstw rolnych, które zaprzestały produkcji rolnej wynosi powyżej 25% wszystkich gospodarstw rolnych, - udział trwałych użytków zielonych wynosi powyżej 40% w strukturze użytkowania gruntów. _________________________________________________________________________ 68 Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ Wykaz gmin i obrębów w gminach zaliczonych do obszarów ONW w powiecie skierniewickim: 1. cały obszar gminy: - gmina wiejska Bolimów strefa I - gmina wiejska Głuchów strefa I - gmina wiejska Nowy Kawęczyn strefa I - gmina wiejska Skierniewice strefa I 2. Wykaz gmin i obrębów w gminach: - gmina wiejska Lipce Reymontowskie – obręb Wola Drzewiecka - gmina wiejska Maków – obręb : Słomków - gmina wiejska Słupia – obręb: - gmina Godzianów – obręb: strefa I strefa I Święte Laski strefa I Święte Nowaki strefa II Podłęcze strefa Wólka Nazdroje strefa I Zagórze strefa I Winna Góra strefa II Płyćwina strefa II Zapady strefa II. 2.11. IDENTYFIKACJA PROBLEMÓW GOSPODARCZYCH. Analizując strefę gospodarczą należy zwrócić uwagę na korzystne zjawisko, jakim jest stały, choć powolny wzrost dochodów własnych powiatu skierniewickiego. Jest to istotne, ponieważ z tych środków mogą być częściowo dofinansowane projekty realizowane w ramach funduszy strukturalnych UE. Zauważalny jest wzrost dochodów i wydatków budżetu gminy Skierniewice w symulacyjnej prognozie na lata 2005-2013. Jednak powiat skierniewicki na tle województwa łódzkiego nie wypada dobrze - w 2006r. wśród powiatów i miast na prawach powiatu województwa łódzkiego najniższe dochody i wydatki na 1 mieszkańca zanotowano właśnie w powiecie skierniewickim: 332 zł i 292 zł., podczas, gdy np. w Piotrkowie Trybunalskim: odpowiednio 2785 zł i 3061 zł. Jednocześnie w powiecie skierniewickim odnotowano najniższą w województwie stopę bezrobocia rejestrowanego - 8,8% i w Skierniewicach 9,8%, co niestety nie przekłada się na aktywność gospodarczą: w powiecie skierniewickim powstało najmniej w skali województwa miejsc pracy: 109, podczas gdy w Łodzi- 14 105, w powiecie bełchatowskim – 1 971, a kutnowskim – 1 915. _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 69 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ Najpilniejszymi potrzebami Powiatu Skierniewickiego zakresie sfery gospodarczej są: #wypracowanie spójnego planu rozwoju gospodarczego powiatu, z położeniem nacisku na rozwój „zielonych” przemysłów, tj. sadownictwa, ogrodnictwa, warzywnictwa, uprawy roślin energetycznych oraz tworzenie tzw. „zielonych” zamówień i „zielonych” miejsc pracy, zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju; #przyciągnięcie do powiatu inwestorów z branży przetwórstwa rolno- spożywczego, logistyki artykułami rolno - spożywczymi, producentów sprzętu niezbędnego do pozyskiwania oraz przetwarzania energii ze źródeł odnawialnych tj: solary, wiatraki, kotły do spalania roślin energetycznych, małe turbiny wodne. #wypracowanie systemu wspierania odchodzenia od tradycyjnej działalności rolniczej i rozwoju mikro - małych przedsiębiorstw, działających na rynku lokalnym i wychodzących poza województwo łódzkie; #rozwój grup producenckich, nastawionych na przetwórstwo, handel i eksport produkcji owocowo- warzywnej i biopaliw; #rozwój klastrów: owocowo- warzywnego i bioenergetycznego; rozbudowa ofert agroturystycznej, powiązanej z „zielonym” charakterem powiatu, zwiększając tym samym atrakcyjność powiatu; #utworzenie Centrum Wspierania Inwestorów oraz Fundacji Rozwoju Ziemi Skierniewickiej. Rozwój gospodarczy powiatu skierniewickiego jest poważnym wyzwaniem dla władz i samych mieszkańców. Mimo wielu trudnych problemów, wydaje się, że mobilizacja i koncentracja na wytyczonych kierunkach rozwoju powinna w okresie najbliższych 6 lat, czyli w perspektywie finansowej 2007- 2013, przynieść wymierne rezultaty. Jednak, co należy z mocą podkreślić, rozwój gospodarczy Regionu wymaga z jednej strony odważnej, nowoczesnej, interdyscyplinarnej wizji rozwoju, a z drugiej- woli i determinacji decydentów, zrozumienia, zaangażowania i poparcia wszystkich środowisk opiniotwórczych w powiecie i poza nim. _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 70 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ Realizacja programu gospodarczego na lata 2007- 2013 jest możliwa, ale przy spełnieniu następujących warunków: po pierwsze - infrastruktura gospodarcza i gospodarcza baza materialna powiatu musi pełnić funkcje sprzyjające rozwojowi społeczno- gospodarczemu, scharakteryzowanemu w Planie Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007 – 2015, ale jednocześnie powinna być komplementarna w stosunku do bazy gospodarczej Województwa Łódzkiego i bezpośrednio wpisywać się w kierunki rozwoju społeczno – gospodarczego województwa łódzkiego, Polski i Unii Europejskiej; po drugie - baza gospodarcza powiatu może i powinna powstawać z udziałem administracji lokalnej – warto jednak rozważać zaangażowanie kapitałowe gmin i powiatu w przedsięwzięcia gospodarcze, wchodząc w spółki, tworząc partnerstwa publiczno prywatne lub angażując się poprzez np. Fundację Rozwoju Ziemi Skierniewickiej; po trzecie - należy wykorzystać wszelkie dostępne zewnętrzne źródła finansowania, a przede wszystkim: Regionalny Program Operacyjny Województwa Łódzkiego, Program Innowacyjna Gospodarka, Program Operacyjny Kapitał Ludzki, EOG i Mechanizm Norweski, Program Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz fundusze budżetowe; po czwarte - wobec aktualnych wyzwań rozwojowych, stawianych przed Polską i Unią Europejską rozwój gospodarczo - społeczny powiatu należy oprzeć i na trwale powiązać z potencjałem intelektualnym instytutów naukowo - badawczych i uczelni wyższych, współpracujących ze Skierniewicami i funkcjonujących w Skierniewicach takich jak: Instytut Sadownictwa i Kwiaciarstwa, Instytut Warzywnictwa oraz Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Skierniewicach i Wyższa Szkoła Ekonomiczno – Humanistyczna w Skierniewicach. po piąte - realizacja kompleksowo widzianego i wyspecjalizowanego programu rozwoju gospodarczego wymaga wypracowania i konsekwentnego wdrażania planu promocji gospodarczej Powiatu Skierniewickiego, tworzenia wokół niego pozytywnej atmosfery, a także uprawiania, w pozytywnym znaczeniu tego słowa, konstruktywnego lobbingu. Dlatego konieczna jest integracja i zaangażowanie wielu podmiotów: gmin, Urzędu Wojewódzkiego, Urzędu Marszałkowskiego w Łodzi, urzędów centralnych i środowisk lokalnych, organizacji pozarządowych, mediów. _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 71 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ S F E R A S P O Ł E C Z N A 2.12.CHARAKTERYSTYKA DEMOGRAFICZNA Powierzchnia powiatu skierniewickiego ziemskiego wynosi 755,11km2 i administracyjnie podzielona jest na 9 gmin, obejmuje 170 miejscowości i 144 sołectwa. Obszar powiatu zamieszkuje 38,6 tys. osób. Sieć osadnicza powiatu jest dobrze wykształcona, rozwinęła się głównie wzdłuż ciągów komunikacyjnych o funkcji dróg krajowych i międzynarodowych, na osi których rozwinęły się ośrodki miejskie Łowicz, Sochaczew, Żyrardów, Rawa Mazowiecka, Brzeziny, tworząc pierścień wokół Skierniewic. Stanowią one ośrodki rozwoju o znaczeniu regionalnym. Powiązane są liczną siecią dróg, które krzyżują się w Skierniewicach. Sytuacja, która się wytworzyła po reformie administracyjnej kraju przecięła wiele tradycyjnych ciążeń oraz wytworzonych historycznie układów. Miasto Skierniewice wpływa urbanizująco na obszar gminy Skierniewice, Nowy Kawęczyn i Maków. Przykładem jest „wchłonięcie” przez Skierniewice miejscowości Rawka, Balcerów i Feliksów. Wpływ ten zaznacza się również we wsiach Mokra Prawa (918 mieszkańców), Sierakowice Prawe (6 mieszkańców), które nabierają podmiejskiego charakteru i tracąc rolniczy charakter, przekształcają się w jednostki wielofunkcyjne. W skali województwa łódzkiego w roku 2006 najbardziej zurbanizowanymi powiatami województwa były: powiat pabianicki (73,8% osób zamieszkiwało w miastach) oraz zgierski (73,4%). Powiatem, w którym, nie wystąpiła ludność miejska był powiat skierniewicki (100% ludności wiejskiej). Interesująco przedstawia się struktura kobiety - mężczyźni w skali województwa i powiatu: Różnice w wielkości współczynnika feminizacji wyraźnie widać w układzie przestrzennym województwa. W miastach województwa dominują kobiety, a współczynnik feminizacji dla tych terenów wyniósł 115, podczas gdy, na mniej zróżnicowanych pod względem proporcji płci, terenach wiejskich przyjął on wartość 102. Wśród powiatów kobiety dominują w Łodzi (120 kobiet na 100 mężczyzn) oraz powiatach: pabianickim (113) i zgierskim (110). Najmniej kobiet na 100 mężczyzn przypada w powiecie opoczyńskim i pajęczańskim (po 101), rawskim i skierniewickim (po 102). _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 72 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ Ujemny przyrost naturalny występuje w większości powiatów województwa łódzkiego. Dodatni wskaźnik przyrostu naturalnego na 100% ludności w 2006 r. notuje się jedynie w powiecie: bełchatowskim (1,8%), mieście Skierniewice (1,6%) oraz powiecie rawskim (0,6%). Źródło: Warunki życia ludności w Województwie Łódzkim w 2006 r., GUS, Łódź, 2007 Wg prognoz demograficznych do roku 2030 powiat skierniewicki ma zdecydowaną przewagę rozwojową nad pozostałymi powiatami województwa łódzkiego. Po pierwsze- Z powiatów grodzkich relatywnie największy spadek liczby ludności w wieku produkcyjnym oczekiwany jest w Łodzi i Piotrkowie Trybunalskim, a znacznie najmniejszy w Skierniewicach; Po drugie- W podregionach dynamika zmniejszania się potencjalnych zasobów pracy w m. Łodzi będzie dwukrotnie większa niż w pozostałych podregionach. W 2005 r. tylko w powiecie skierniewickim (58,5%) udział ludności w wieku produkcyjnym w ogólnej liczbie mieszkańców nie osiągnął 60%. W pozostałych - poziom ten przekroczył. W roku 2030 we wszystkich powiatach ziemskich odpowiednie udziały będą niższe od 60%, a ich poziom będzie wyrównany mieszcząc się w granicach od 56,1% (kutnowski) do 59,2% (piotrkowski). Najmniejsza dynamika przyrostu liczby osób w wieku poprodukcyjnym przewidywana jest w powiecie skierniewickim (o 16,4%); Po trzecie- Z powiatów grodzkich największy stopień zaawansowania procesu starzenia się ludności będzie udziałem Łodzi, a najmniejszy Skierniewic; Po czwarte- W roku 2030 we wszystkich powiatach udział ludności w wieku poprodukcyjnym wśród ogółu mieszkańców będzie znacznie wyższy niż w 2005 r., przy czym wyraźnie zmniejszy się terytorialne zróżnicowanie wskaźników struktury. Najmniejszy odsetek tej grupy osób oczekiwany jest w powiecie wieruszowskim (23,9%), a niewiele większy w piotrkowskim, skierniewickim i opoczyńskim. Po piąte- W latach 2005-2030 liczba ludności województwa łódzkiego zmniejszy się o 295,8 tys. osób, tj. o 11,5%, a w powiecie skierniewickim o 8,7%. Generalnie: We wszystkich powiatach ziemskich i grodzkich województwa łódzkiego przewidywany jest spadek liczby ludności: najmniejszy w Skierniewicach i powiecie skierniewickim, największy w Łodzi. Źródło: Prognoza demograficzna na lata 2003- 2030, GUS, Warszawa 2004 _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 73 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ 2.13 WYKSZTAŁCENIE Struktura ludności wg poziomu wykształcenia wskazuje na przewagę ludności o wykształceniu podstawowym i zasadniczym – 62% ogółu populacji. Ludność legitymująca się wykształceniem wyższym stanowi zaledwie 1,6% liczby ludności. Należy również odnotować fakt, iż w grupie ludności o wykształceniu średnim i wyższym przeważają kobiety. Szczególnie widoczne to jest w gminach Bolimów i Lipce Reymontowskie. W gminach tych prawie dwukrotnie więcej kobiet aniżeli mężczyzn posiada wykształcenie wyższe. Jakość zasobów siły roboczej w sensie posiadanych kwalifikacji i różnorodności profilów wykształcenia jest ważnym czynnikiem rozwoju oraz lokalizacji jednostek gospodarczych. Powiat skierniewicki posiada ogromny atut w postaci jasno sprecyzowanego profilu gospodarczego, jakim jest produkcja owoców, warzyw i kwiatów oraz obecność na terenie powiatu oddziałów: Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa, Instytutu Warzywnictwa oraz jednostek naukowo - badawczych Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego. Jednak transfer wiedzy z instytutów naukowych do praktyki gospodarczej jest daleko niewystarczający. Należy podjąć kompleksowe działania, mające na celu permanentne podnoszenie kwalifikacji mieszkańców powiatu. Od roku 1996 w Skierniewicach funkcjonuje prywatna Wyższa Szkoła EkonomicznoHumanistyczna, która od początku działalności wiąże swoją aktywność z potrzebami środowiska w którym działa. Kierunki kształcenia dostosowane są do potrzeb rynku pracy. Obecnie kształcenie odbywa się na kierunkach: Zarządzanie i Marketing, Administracja, Pedagogika, Socjologia i Ogrodnictwo. Organizując Wydział Ogrodniczy Uczelnia nawiązuje do tych zamierzeń, których innym nie udało się zrealizować przed wielu laty, chce dać młodzieży możliwość studiowania u pracujących w Skierniewicach najwybitniejszych specjalistów w dziedzinie ogrodniczej. Od 2005 roku- działa Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Skierniewicach. Na dzień dzisiejszy nauka odbywa się na następujących kierunkach: Ekonomii, Socjologii, Filologii Polskiej i Ogrodnictwie. Niepokojąco wyglądają statystyki, dotyczące edukacji dzieci i młodzieży w powiecie skierniewickim. Na poziomie województwa największą liczbę uczniów przypadających na szkołę podstawową i na gimnazjum zanotowano w Piotrkowie Trybunalskim (odpowiednio 363 i 368), najmniej natomiast w powiecie skierniewickim - odpowiednio 79 i 159. _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 74 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ Pozytywnie natomiast kształtują się wskaźniki edukacji przedszkolnej: w powiecie skierniewickim wychowaniem przedszkolnym objęto ponad 75% dzieci w wieku 3-6 lat i jest to najwyższy poziom w województwie, podczas, gdy np. w powiecie piotrkowskim niecałe 40%. 2.14. STRUKTURA ZATRUDNIENIA W grudniu 2006 r. najniższą stopę bezrobocia rejestrowanego odnotowano w Województwie Łódzkim właśnie w powiecie skierniewickim (8,8%) i w Skierniewicach (9,8%), zaś najwyższą w powiatach: tomaszowskim (20,6%) oraz zgierskim i radomszczańskim (po 20,5%). Niski poziom bezrobocia nie jest skutkiem aktywności gospodarczej i powstawania nowych miejsc pracy: w skali województwa: najwięcej nowo utworzonych miejsc pracy w 2006 r. zanotowano w Łodzi – 14105 oraz w powiatach: bełchatowskim – 1 971 i kutnowskim – 1 915, a najmniejszą aktywność w tworzeniu nowych miejsc pracy przejawiały jednostki w powiatach: brzezińskim – 149 i skierniewickim – 109. Największa ilość miejsc pracy w powiecie (i tym samym zatrudnionych) skoncentrowana jest w gminach, charakteryzujących się występowaniem największej liczby mieszkańców i ilości podmiotów gospodarczych. Zatrudnienie w powiecie ogółem w rozbiciu na sektor publiczny i prywatny, nie jest odzwierciedleniem liczby jednostek gospodarczych działających w ramach tych sektorów i kształtuje się na zbliżonym poziomie (sektor publiczny – 1.535 pracowników, sektor prywatny – 1.468 pracowników). Największa liczba zatrudnionych występuje w jednostkach gospodarczych o produkcyjnym charakterze i handlu. Budownictwo skupia 131 pracowników, a transport 124. Należy zauważyć, iż mimo większej liczby jednostek gospodarczych występujących w sektorze prywatnym, kreuje on mniejsze zatrudnienie od sektora publicznego. Podobną sytuację obserwujemy w poziomie zatrudnienia w poszczególnych działach gospodarki. Działalność produkcyjna, mimo, iż obejmuje dużo mniejszą liczbę zarejestrowanych jednostek gospodarczych od handlu, to charakteryzuje się przeszło dwukrotnie większą liczbą zatrudnionych. Podobnie wygląda sytuacja w odniesieniu do budownictwa. Przytoczone dane wskazują na wciąż istotną w powiecie rolę sektora publicznego, jako kreatora miejsc pracy oraz na utrzymujące się znaczenie działalności produkcyjnej. Dla celów analizy zatrudnienia w powiecie ważnym jest, aby prz ytoczone dane skonfrontować z liczbą osób utrzymujących się z pracy w rolnictwie. Liczba osób utrzymujących się wyłącznie z pracy we własnym gospodarstwie wynosi 2.809, a więc jest _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 75 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ zbliżona do liczby osób pracujących poza rolnictwem (3.003). Dowodzi to istotnego znaczenia rolnictwa dla gospodarki powiatu i potwierdza jego rolniczy charakter. Strukturę jednostek gospodarczych (klasyfikacja WKD) pod względem ilości zatrudnionych stwierdzono, że 93% z nich to firmy zatrudniające do 6 osób. Sektor prywatny skupiał 1578 jednostek gospodarczych zatrudniających do 6 osób, a sektor publiczny 28 jednostek gospodarczych. Przy czym przeciętne zatrudnienie w jednostce gospodarczej w obu sektorach nie przekraczało 2 osób. Firmy zatrudniające od 6 – 20 osób nie przekraczały 6% ogólnej liczby jednostek gospodarczych działających w powiecie. Przy czym liczba jednostek gospodarczych w tej skali zatrudnienia w obu sektorach (prywatnym i publicznym) była zbliżona i wynosiła odpowiednio– 48 w sektorze prywatnym i 45 w sektorze publicznym. 2.15.BEZROBOCIE Powiatowy Urząd Pracy w Skierniewicach swoim zasięgiem działania obejmuje dziewięć gmin: Skierniewice, Kowiesy, Głuchów, Lipce Reymontowskie, Bolimów, Godzianów, Nowy Kawęczyn, Słupia, Maków, oraz miasto Skierniewice. Na rynku pracy powiatu skierniewickiego i miasta Skierniewice w analizowanym okresie obserwowano kolejny spadek liczby zarejestrowanych osób bezrobotnych. Na dzień 30.06.2007 w Powiatowym Urzędzie Pracy zarejestrowanych było 2 538 osób. Spadek bezrobocia w I półroczu 2007 roku Miesiąc Ogółem Kobiety styczeń 3212 1827 luty 3173 1752 marzec 2970 1618 kwiecień 2728 1557 maj 2538 1446 czerwiec 2538 1446 Źródło: Powiatowy Urząd Pracy w Skierniewicach rok 2007 Stopa bezrobocia dla powiatu grodzkiego na dzień 30.06.2007 kształtowała się na poziomie 8,5% a dla powiatu ziemskiego 7,5 %, podczas gdy dla województwa łódzkiego wskaźnik ten wynosił 13,1 %. _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 76 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ W pierwszym półroczu 2007 roku w powiecie i mieście Skierniewice najliczniejszą grupę bezrobotnych stanowiły osoby z zawodem: sprzedawcy- (5,2 %), asystenta ekonomicznego(3,2%), technika mechanika, ślusarza, krawca, robotnika budowlanego, sprzątaczki, i pracownika biurowego. Dużą grupę stanowią również osoby nie posiadające zawodu – 589 osób, 23,2 % ogółu zarejestrowanych w tym 371 kobiet. Analizując bezrobocie na koniec czerwca 2007 roku w układzie grup wielkich wskazuje, że najliczniejszą kategorię stanowią osoby posiadające zawody z grupy „robotnicy obróbki metali i mechanicy maszyn i urządzeń”. Osoby te stanowią 28,62 % Jeżeli wziąć pod uwagę strukturę napływu bezrobotnych według grup zawodowych dwucyfrowych to sytuacja przedstawia się następująco: Struktura napływu bezrobotnych według grup zawodowych: Źródło: Powiatowy Urząd Pracy w Skierniewicach rok 2007 Powyższa tabela obrazuje napływ bezrobotnych według grup zawodowych, gdzie liczba zarejestrowanych bezrobotnych wynosiła ponad 20 %. Na pierwszym miejscu znalazła się grupa „Robotnicy obróbki metali i mechanicy maszyn i urządzeń”. W tej grupie najliczniej reprezentowani byli mechanicy pojazdów samochodowych – 7,7% grupy. Na drugim miejscu w grupie dużej uplasowała się grupa „Średni personel techniczny”. W tej grupie zaś na pierwszym miejscu znaleźli się technicy mechanicy – 7,89 %. Trzecie miejsce w dużej grupie zajęli „Pozostali robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy”, a w niej największą grupę reprezentowali „Piekarze, cukiernicy i pokrewni” – 5,8 %. _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 77 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ O sytuacji poszczególnych grup zawodowych na rynku pracy w powiecie skierniewickim świadczy nie tylko liczba bezrobotnych, ale także liczba zgłoszonych ofert pracy, mówiąca o zapotrzebowaniu na dany zawód lub specjalność. Powiatowy Urząd Pracy w Skierniewicach w I półroczu 2007 roku dysponował 1084 ofertami pracy. Struktura pozyskanych ofert pracy według poszukiwanych kwalifikacji zawodowych wskazuje, że zdecydowanie największe zapotrzebowanie pracodawców w I półroczu 2007 roku dotyczyło pracowników biurowych– 123 oferty pracy. Jednak należy zauważyć, że w większości oferty pracy na stanowisko pracownika biurowego są zgłaszane w ramach subsydiowanych miejsc pracy, tzn. są to oferty zgłaszane w ramach staży oraz przygotowania zawodowego współfinansowanych z Funduszu Pracy oraz ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego. Na drugim miejscu znalazły się oferty pracy dotyczące sprzedawców – 103 oferty. Trzecie miejsce zajmują oferty dla robotników pomocniczych w przemyśle przetwórczym – 91 ofert. Pojawiły się również grupy zawodów, w których nie zarejestrowano żadnej oferty pracy. Są to m.in.: - siły zbrojne, - kierownicy dużych i średnich organizacji, - średni personel w zakresie nauk biologicznych i ochrony zdrowia, - rolnicy i rybacy pracujący na własne potrzeby. Liczba bezrobotnych w poszczególnych gminach jest proporcjonalna do liczby mieszkańców, tj. w gminach o największej liczbie ludności bezrobocie w liczbach jest największe. W gminach takich jak Słupia, Godzianów, Nowy Kawęczyn bezrobotnych jest najmniej. Oprócz jednej gminy (Kowiesy) bezrobocie wśród kobiet jest wyższe aniżeli wśród mężczyzn. Sytuacja taka może być odzwierciedleniem faktu, iż kobiety, zajmujące się tradycyjnie pracą w domu, zarejestrowały się jako osoby bezrobotne. Szczególnie niepokojącym jest wysoki udział osób bez prawa do zasiłku, w ogólnej liczbie bezrobotnych. Wskazuje to, na istnienie w gminach powiatu skierniewickiego grup ludności pozostających trwale bez pracy. Grupom tym należy poświęcić szczególną uwagę, gdyż wraz z długością okresu pozostawania bez pracy, maleją szanse powrotu na rynek pracy. Ważnym także zagadnieniem jest możliwość zdobycia zatrudnienia przez absolwentów. W ostatnim okresie przestaje istnieć problem bezrobocia wśród absolwentów szkół i wyższych uczelni. Charakterystyczną cechą dla wszystkich gmin jest to, że najwyższy udział w ogólnej liczbie bezrobotnych jest osób o wykształceniu zasadniczym zawodowym i podstawowym. _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 78 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ Wysoki jest także udział bezrobotnych o wykształceniu policealnym i średnim zawodowym. W powiecie nie są generowane miejsca pracy dla tych grup zawodowych. O ile grupa bezrobotnych o wykształceniu podstawowym i zasadniczym zawodowym jest mało mobilna, w zakresie zmiany kwalifikacji, to osoby o wykształceniu policealnym i technicznym zawodowym są bardziej podatne na zmiany i podwyższanie kwalifikacji zawodowych. Należy zatem spodziewać się, iż ta grupa będzie łatwiej się przystosowywała do potrzeb i wymogów rynku pracy 2.16. AKTYWNOŚĆ EKONOMICZNA Jedną z najważniejszych przyczyn niskiej stopy zatrudnienia w powiecie skierniewickim jest niedopasowanie zasobów ludzkich do potrzeb lokalnego rynku pracy. Problem dotyczy dużo szerszej grupy osób niż tylko bezrobotni. Jedna czwarta osób w wieku produkcyjnym jest bezrobotna bądź nie pracuje ze względu na chorobę, niepełnosprawność, wcześniejsze emerytury czy po prostu ze względu na zniechęcenie bezskutecznym poszukiwaniem pracy. W większości przypadków brak pracy nie jest wyborem, tylko rezultatem dłuższego procesu, na krańcu którego, znajduje się wykluczenie społeczne. Istnieje duża szansa, że poprzez stworzenie realnych możliwości rozwoju ekonomicznego, uwzględniającego indywidualne oczekiwania mieszkańców powiatu oraz przy zastosowaniu odpowiednich instrumentów aktywizacji zawodowej możliwe będzie przywrócenie osób bezrobotnych czy biernych zawodowo na rynek pracy. Wyniki aktywności ekonomicznej I kwartału 2007 roku: - wzrost liczby pracujących zarówno w miastach jak i na wsi; - zmniejszenie liczby osób bezrobotnych niezależnie od miejsca zamieszkania i płci; - zmniejszenie obciążenia pracujących osobami nie pracującymi; - zmniejszenie liczby osób poszukujących innej pracy niż dotychczasowa, nadal dla połowy z nich powodem pozostaje chęć poprawy warunków finansowych; - spadek stopy bezrobocia wśród osób w wieku 18-24 lata; - spadek stopy bezrobocia wśród absolwentów. Odnotowano jednocześnie : - wzrost liczby pracowników najemnych posiadających umowę o pracę na czs określony; _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 79 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ - wzrost liczby osób biernych zawodowo , nadal blisko połowa tej populacji to osoby w wieku produkcyjnym (18 -59/64 lata ), a najczęściej występującymi przyczynami bierności w tej grupie, tak jak dotychczas pozostaje: nauka, choroba lub niesprawność i obowiązki rodzinne; - nieznacznie obniżył się odsetek osób biernych zawodowo z powodu nauki, a także niepełnosprawności; - zwiekszył się udział osób, dla których przyczyną bierności było wypełnianie obowiązków rodzinnych, odsetek osób zniechęconych bezskutecznością poszukiwania pracy utrzymał się na podobnym poziomie. Stan rozwoju usług w powiecie ma dwojakie znaczenie. Z jednej strony, wpływa on na poziom rozwoju gospodarczego, kreacje miejsc pracy oraz zmniejszenie bezrobocia poprzez tzw. samozatrudnienie, z drugiej strony natomiast wpływa bezpośrednio na poziom warunków bytowych i jakości życia społeczeństwa, poprzez stwarzanie tzw. walorów obsługi mieszkańców danego obszaru. W usługach występują następujące główne rodzaje działalności: • handel detaliczny (sklepy), • usługi transportowe, • usługi budowlane, • handel obwoźny, • usługi ślusarskie, • usługi stolarskie, • usługi krawieckie, • inne. Najwięcej jednostek gospodarczych w powiecie prowadzi usługi z zakresu handlu oraz usługi budowlane. Pokaźną liczbę stanowią także placówki handlu detalicznego i usługi transportowe. Koniunktura rynku pracy wykazuje dużą elastyczność względem potrzeb, odzwierciedla się to przy zakładaniu i rejestrowaniu firm, gdzie jedna osoba rejestruje działalność gospodarczą w kilku obszarach. Ilość podmiotów gospodarczych świadczących usługi w poszczególnych gminach, jest odzwierciedleniem struktury gmin wg liczby ludności. Tendencja ta jest identyczna jak przy rozmieszczeniu działalności gospodarczej w gminach. Interesującym jednak jest, iż przeciwnie do gospodarki można zaobserwować pewną specjalizację wśród gmin, w zakresie wykonywania niektórych rodzajów usług np. w Lipcach Reymontowskich występuje niewspółmiernie duża w stosunku do ilości mieszkańców _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 80 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ koncentracja usług budowlanych, w Słupi - usług krawieckich, w Godzianowie – usług transportowych, w Bolimowie i Makowie – usług stolarskich. Wskazywać to może na fakt istnienia, tradycyjnych od lat, obszarów świadczenia określonych usług. Zazwyczaj są to firmy rodzinne, przekazujące umiejętności z pokolenia na pokolenie. Istnienie firm rodzinnych ma bardzo pozytywne znaczenie dla stabilizacji gospodarki. Istotnym jest, aby rozwój usług nie dokonywał się w sposób chaotyczny, gdyż prowadzi to do upadku wielu nowopowstałych jednostek gospodarczych. Kluczem do sukcesu jest dobre rozpoznanie rynku w zakresie potrzeb oraz właściwa i powszechnie dostępna informacja o potrzebach rozwoju określonego rodzaju usług w poszczególnych obszarach. Pamiętać również należy, że potrzeby społeczeństwa ewoluują wraz z rozwojem cywilizacyjnym. Nie można więc uznać, iż nasycenie usługami i ich struktura, która zaspokaja potrzeby dzisiaj, będzie adekwatna do nowych wymagań, jakie pojawią się w przyszłości. Rola usług w rozwoju gospodarczym cały czas rośnie. W powiecie skierniewickim działa 1.713 jednostek gospodarczych (poza usługami) i 1.386 jednostek o charakterze usługowym. Proporcje te będą się zmieniać na korzyść usług. Ważnym jest także, aby pamiętać nie tylko o ilości placówek usługowych, ale także, o jakości ich oferty. Przyjęto założenie, że potrzeby w zakresie usług wyspecjalizowanych są zaspakajane w wielkich miastach - w Łodzi i w Warszawie. Warto rozważyć odwrotna zależność i zachęcić do lokowania ciekawych, innowacyjnych i wysoko specjalistycznych usług właśnie w powiecie skierniewickim, tak, aby były one dostępne nie tyle dla własnych mieszkańców, co dla przyjeżdżających usługobiorców ze stolicy i z Łodzi. Zachętą mogą być niższe ceny, wynikające choćby z niższych kosztów czynszów i lokalnych opłat i niższe koszty pracy niższego personelu. Dodatkowym magnesem dla klientów spoza Skierniewic może być „zielony” charakter powiatu. Ważnym kierunkiem rozwoju usług w powiecie powinno być tworzenie alternatywnych miejsc pracy dla osób odchodzących z rolnictwa. Szczególnie perspektywiczną dziedziną wydaja się być usługi, związane z odnawialnymi źródłami energii i „zielonymi” miejscami pracy. Stopień nasycenia usługami, zarówno całego obszaru powiatu jak i jego poszczególnych gmin, można uznać za zadawalający, ale dalece niewystarczający w kontekście wyzwań rozwojowych. Struktura usług w Powiecie Skierniewickim zaspakaja aktualne potrzeby, ale nie kreuje postępu. _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 81 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ 2.17. INSTYTUCJE UŻYTECZNOŚCI PUBLICZNEJ 2.17.1. Szkolnictwo podstawowe Gmina Godzianów Na terenie gminy Godzianów funkcjonuje jedno przedszkole we wsi Godzianów. Przedszkole to posiada 4 oddziały i może przyjąć 100 dzieci. W gminie działa Zespół Szkól Ogólnokształcących w Godzianowie, w skład którego wchodzą Szkoła Podstawowa i Gimnazjum. Na terenie gminy działa również Szkoła Podstawowa wraz z oddziałem przedszkolnym w Lniśnie. Szkoły Podstawowe posiadają łącznie 23 pomieszczenia i 14 oddziałów. W roku 2007 kształciło się w nich ok. 230 uczniów. Gmina Skierniewice W gminie działa 5 szkól podstawowych: Szkoła Podstawowa im. ks. Jana Twardowskiego w Dębowej Górze, Szkoła Podstawowa w Miedniewicach, Szkoła podstawowa w Mokrej Lewej, Szkoła Podstawowa w Mokrej Prawej oraz Szkoła Podstawowa im. Marii Konopnickiej w Sierakowicach Prawych. Istniejący na dzień dzisiejszy stan organizacyjny oświaty w gminie można uznać za zadawalający, przy istniejących obecnie możliwościach finansowych samorządu i liczbie dzieci uczęszczających do poszczególnych szkół. Gmina Bolimów Edukacja stanowi jeden z priorytetów kierunków działalności gminy. W gminie funkcjonuje przedszkole, 3 szkoły podstawowe i gimnazjum. Przedszkole w Bolimowie ( liczba dzieci ok. 50) Szkoła Podstawowa im. Henryka Dąbrowskiego w Bolimowie ( liczba uczniów ok.180) Szkoła Podstawowa w Huminie (liczba uczniów ok. 75) Szkoła Podstawowa w Kęszycach ( liczba uczniów ok. 55) Gmina Kowiesy Oświatowymi jednostkami organizacyjnymi gminy Kowiesy są: Szkoła Podstawowa im. Kornela Makuszyńskiego w Kowiesach, Szkoła Podstawowa im. Kornela Makuszyńskiego w Kowiesach – filia w Turowej Woli, _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 82 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ Niepubliczna Szkoła Podstawowa w Turowej Woli , Oddziały przedszkolne przy szkołach podstawowych - Zespoły Wychowania Przedszkolnego w Jeruzalu i Turowej Woli, do których może uczęszczać 25 dzieci w wieku od 3 do 5 lat. Najlepsza infrastruktura szkół podstawowych jest w szkole podstawowej w Kowiesach ( m.in. dysponuje salami gimnastycznymi) Gmina Lipce Reymontowskie Na terenie gminy Lipce Reymontowskie funkcjonują 3 szkoły podstawowe i 3 przedszkola. Szkoła Podstawowa im. Władysława Reymonta w Lipcach Reymontowskich (ok.130 uczniów). Szkoła posiada nowoczesną pracownię komputerową z dostępem do Internetu, świetlicę szkolną. Szkoła znana jest z propagowania edukacji folklorystycznej, recytatorskiej, plastycznej, czytelnictwa i sportu. Zespół Szkolno – Przedszkolny im. Janusza Korczaka w Drzewcach (ok. 50 uczniów). W skład zespołu wchodzi szkoła podstawowa i przedszkole. Szkoła posiada salę gimnastyczną, siłownię i boisko trawiaste. Do dyspozycji uczniów jest pracownia komputerowa z dostępem do Internetu, biblioteka szkolna, sklepik uczniowski. Przy szkole działa uczniowski klub sportowy. Zespół Szkolno – Przedszkolny w Mszadli (ok. 60 uczniów). W skład zespołu wchodzi szkoła podstawowa i przedszkole. Szkoła posiada zastępczą salę gimnastyczną i pełnowymiarowe boisko trawiaste, działają tu koła: informatyczne, turystyczno – krajoznawcze, klub Młodych Naukowców i koło sportowe. Przedszkole w Lipcach Reymontowskich, do którego uczęszcza ok.75 dzieci. Gmina Nowy Kawęczyn Na terenie gminy Nowy Kawęczyn funkcjonują 2 szkoły podstawowe: Publiczna Sześcioletnia Szkoła Podstawowa im. Jana Antoniego Grabowskiego w Nowym Dworze i Szkoła Podstawowa im. Armii Krajowej w Trzciannie. Gmina Maków Na terenie gminy Maków prowadzone są następujące szkoły podstawowe w: Dąbrowicach, Makowie, Szkoła Podstawowa im. Bolesława Chrobrego w Pszczonowie, Słomkowie, Świętem i w Woli Makowskiej. _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 83 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ Gmina Słupia Szkoła Podstawowa w Słupi, Szkoła Podstawowa w Winnej Górze oraz filia szkoły w Gzowie Gmina Głuchów Na terenie gminy Głuchów prowadzone są następujące szkoły podstawowe: w Głuchowie, w Białyninie, w Wysokienicach, w Złotej, w Michowicach i w Janisławicach. Ośrodki Przedszkolne utworzone w Białyninie, Michowicach, Wysokienicach i Złotej powstały dzięki współpracy Fundacji Rozwoju Dzieci im. Jana Amosa Komeńskiego z Warszawy, aktualnie w gminie kontynuowany jest program Fundacji „Gdy nie ma przedszkola” oraz Fundacji Ekologicznej Elementarz z Katowic „Wieś przyjazna dzieciom”, dzięki temu gmina Głuchów należy gmin, które mają najwyższy wskaźnik upowszechniania edukacji przedszkolnej. 2.17.2. Szkolnictwo gimnazjalne Gimnazjum im. Marii Rodziewiczówny w Żelaznej 96-116 Dębowa Góra telefon: 0468313315 Gimnazjum Świętego Wojciecha w Makowie Akacjowa 2 96-124 Maków telefon: 0468348177 Gimnazjum w Bolimowie Sokołowska 24 99-417 Bolimów telefon: 0468380399 Gimnazjum w Zespole Szkół Ogólnokształcących w Godzianowie 96-126 Godzianów telefon: 0468311123 _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 84 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ Gimnazjum w Zespole Szkół Ogólnokształcących w Słupi 96-128 Słupia telefon: 0468315590 Gimnazjum im. Józefa Wybickiego w Strzybodze Strzyboga 29 96-115 Nowy Kawęczyn telefon: 0468314102 Gimnazjum w Zespole Szkół Ogólnokształcących Winna Góra 40 96-128 Słupia telefon: 0468315520 Publiczne Gimnazjum w Głuchowie Rawska 9 96-130 Głuchów telefon: 0468157653 Publiczne Gimnazjum w Jeruzalu 96-111 Kowiesy telefon: 0468349260 Publiczne Gimnazjum w Lipcach Reymontowskich 96-127 Lipce Reymontowskie telefon: 0468316115 Po zakończeniu edukacji na poziomie gimnazjalnym młodzież z terenu gmin kontynuuje naukę, głównie w szkołach zlokalizowanych w Skierniewicach, a następnie studiuje w wyższych uczelniach, głównie w Warszawie lub w Łodzi. _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 85 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ 2.17.3 Szkolnictwo ponadgimnazjalne Szkolnictwo ponadgimnazjalne prowadzone jest przez szkoły zlokalizowane w Godzianowie, Bolimowie i Głuchowie. Najważniejszą funkcją szkół jest przygotowanie swoich absolwentów do późniejszego podjęcia pracy w wyuczonym zawodzie. Szkoły te oferują następujące kierunki kształcenia: Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych w Głuchowie Technikum - Technik Żywienia i Gospodarstwa Domowego - Technik Rolnik Liceum Profilowane - Zarządzanie informacją Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych w Bolimowie Technikum - Technik Ekonomista - Technik Logistyk - Technik Hotelarstwa - Technik Informatyk Liceum Ogólnokształcące Szkoła Policealna dla Dorosłych -Technik Logistyk -Technik Informatyk -Technik Administracji -Technik Agrobiznesu Technik Obsługi Turystycznej Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych w Godzianowie Technikum - Technik Informatyk - Technik Logistyk Liceum Profilowane -profil zarządzania informacją -profil usługowo – gospodarczy _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 86 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ Od 1 września 2008 w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych w Godzianowie w Liceum Ogólnokształcącym ma zostać utworzona klasa o profilu obronno-sportowym. W Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych w Bolimowie w Liceum Ogólnokształcącym zostanie utworzona klasa z ukierunkowaniem na bezpieczeństwo i porządek publiczny, a w Zasadniczej Szkole Zawodowej zostanie uruchomiona klasa z nowym zawodem: kucharz małej gastronomii. Taki sam zawód – kucharza małej gastronomii, będą mogli uzyskać uczniowie Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych w Głuchowie w Zasadniczej Szkole Zawodowej, gdzie powstanie także klasa o profilu ogrodniczym. W ramach nowotworzonej Policealnej Szkoły dla Dorosłych w ZSP w Głuchowie będą kształceni w trybie zaocznym przyszli pracownicy w zawodzie technika-rolnika. W roku 2005 ilość uczniów wyniosła 560, w roku 2006 około 630. Na podstawie danych zebranych ze szkół wynika, iż najczęściej wybieranym kierunkiem kształcenia jest Technik Logistyk oraz Technik Żywienia. Zespół Szkól Ponadgimnazjalnych w Bolimowie cieszy się największą popularnością. Kształci się w niej 348 uczniów głównie z powiatu skierniewickiego (48.64%). Następną szkołą pod względem ilości uczniów jest zespół Szkól Ponadgimnazjalnych w Głuchowie – 207 uczniów, z powiatu skierniewickiego uczęszcza do niej 59,2%. Najmniej uczniów kształci się w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych w Godzianowie- 183 uczniów (z tego 72.65% z powiatu skierniewickiego). Średni miesięczny wydatek szkoły przypadający na 1 ucznia wynosi w roku 2006 od 299,04 - 330,00 zł. Ciągła rozbudowa i modernizacja szkół położonych powiecie skierniewickim świadczy o poprawie warunków i poziomu kształcenia, które nie powinno odbiegać od poziomu, reprezentowanego przez szkoły z terenów miejskich. Powiatowa Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna – obejmuje swoim zasięgiem 9 gmin powiatu. Z usług poradni korzystają dzieci i młodzież szkolna, rodzice oraz nauczyciele. Celem placówki jest udzielanie pomocy psychologiczno- pedagogiczno- logopedycznej oraz szerzenie specjalistycznej wiedzy. Poradnia oferuje szeroki zakres badań diagnostycznych w zakresie przyczyn trudności edukacyjnych, wychowawczych i innych wynikających z różnych deficytów. Poradnia prowadzi również warsztaty, treningi a także udziela pomocy w wyborze kierunku kształcenia. W ramach „pogotowia psychologicznego” każdej osobie zgłaszającej się do poradni w sytuacji kryzysowej zapewniana jest skuteczna profesjonalna pomoc psychologiczna. _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 87 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ 2.17.4. Ochrona zdrowia Ochrona zdrowia w powiecie skierniewickim kształtuje się na poziomie średnim. Poniżej opisane zostały Niepubliczne Zakłady Opieki Zdrowotnej oraz apteki lub punkty apteczne działające na terenie powiatu skierniewickiego. Zgodnie z ustawą o ubezpieczeniach zdrowotnych osoby ubezpieczone mogą dokonywać wyboru świadczeniodawcy bez konieczności uwzględniania rejonizacji, w dowolnym podmiocie mającym kontrakt z Narodowym Funduszem Zdrowia. Najczęściej wybierają oni świadczenia zlokalizowanego najbliżej miejsca zamieszkania. Gmina Kowiesy Na terenie gminy Kowiesy prowadzą działalność dwa niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej: - praktyka lekarza rodzinnego – zapewnia usługi podstawowej opieki lekarskiej, a także opieki pielęgniarskiej z zakresu położnictwa, opieki środowiskowej i szkolnej - prywatny gabinet stomatologiczny. W zakresie specjalizacji i lecznictwa zamkniętego większość usług świadczy Wojewódzki Szpital Zespołowy w Skierniewicach, w ramach, którego działają oddziały szpitalne, poradnie specjalistyczne i rehabilitacyjne, które świadczą też pomoc doraźną. Gmina Bolimów W sferze opieki zdrowotnej funkcjonują w gminie Bolimów następujące placówki: - Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej – praktyka lekarza rodzinnego - Gabinet stomatologiczny -2 apteki Obecnie w Niepublicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej zarejestrowanych jest 3100 pacjentów, co stanowi 76,01% ogółu mieszkańców gminy, przy czym jest to wartość zmienna w okresach miesięcznych. Gmina Skierniewice Na obszarze gminy ochrona zdrowia ludności prowadzona jest przez Niepubliczny Zakład opieki Zdrowotnej w Żelaznej, w którym pracuje 3 stałych lekarzy. Przy ośrodku tym funkcjonuje punkt apteczny. Ponadto obsługę gminy zdrowotnej zapewniają niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej na terenie miasta Skierniewice oraz Wojewódzki Szpital Zespolony w Skierniewicach funkcjonujący jako jedyna placówka publiczna. _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 88 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ Gmina Lipce Reymontowskie Na terenie gminy Lipce Reymontowskie funkcjonuje Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Medicus”, gabinet stomatologiczny oraz punkt apteczny. Gmina Nowy Kawęczyn W zakresie podstawowej opieki zdrowotnej mieszkańcy gminy mają do dyspozycji: - Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Kawęczyn” - Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej – przychodnia „Zadębie”- filia w Suliszewie. W ramach tej struktury pacjenci mogą korzystać z poradni specjalistycznych w zakresie kardiologii, okulistyki oraz usług punktu laboratoryjnego. Pod opieką NZOZ „Kawęczyn” znajduje się 2 230 osób, które oprócz podstawowej opieki medycznej mogą skorzystać z porad lekarza okulisty. Z uwagi na zły stan techniczny pomieszczeń tej placówki konieczna jest modernizacja przy uwzględnieniu potrzeby utworzenia gabinetów: stomatologicznego, kardiologicznego, laryngologicznego oraz dostosowania budynku dla potrzeb osób niepełnosprawnych. Gmina Godzianów W Godzianowie działają: Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej oraz gabinet stomatologiczny i apteka. Gmina Głuchów W Głuchowie działają: Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej, gabinet stomatologiczny oraz dwie apteki. Gmina Słupia Na terenie gminy działa Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Słupi. Gmina Maków Dwa Niepubliczne Zakłady Opieki Zdrowotnej w Makowie, jeden w Pszczonowie oraz apteka i optyk. _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 89 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ 2.17.5 Pomoc społeczna i inne instytucje publiczne W powiecie skierniewickim funkcjonuje rozbudowana pomoc społeczna, składająca się z 9 ośrodków (po jednym w każdej gminie). Znajdują się on najczęściej w ośrodkach gmin. Wyposażenie ośrodków opieki społecznej zostało zakupione z pożyczki Banku Światowego. Do głównych zadań Gminnych Ośrodków Pomocy Społecznej należy: - organizowanie usług opiekuńczych dla osób starszych i chorych - pokrywanie wydatków na świadczenia zdrowotne - organizowanie poradnictwa prawnego i psychologicznego - pomaganie w staraniu o dom pomocy społecznej - udzielanie pomocy finansowej w postaci zasiłków oraz pomocy rzeczowej Wykaz pracowników opieki społecznej Ośrodki zatrudniające 2 pracowników 2 (Lipce Reym. Nowy Kawęczyn) Ośrodki zatrudniające 3 pracowników 2 (Godzianów, Słupia ) Ośrodki zatrudniające 4 pracowników 2 (Głuchów, Maków ) Ośrodki zatrudniające 5 pracowników 1 (Kowiesy) Ośrodki zatrudniające 6 pracowników 2 (Bolimów, Skierniewice) Źródło: Starostwo Powiatowe w Skierniewicach rok 2007 W powiecie skierniewickim znajduje się również Dom dziecka w Strobowie, w którym aktualnie przebywa 46 dzieci. Organizacje i stowarzyszenia społeczne W powiecie skierniewickim działają następujące organizacje i stowarzyszenia społeczne: Polski Komitet Pomocy Społecznej, Towarzystwo Uniwersytetów Ludowych, Liga Obrony Kraju, Liga Ochrony Przyrody, Towarzystwo Przyjaciół Dzieci, _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 90 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ Ochotnicze Straże Pożarne. Towarzystwo Kultury Świeckiej, Związek Kombatantów RP i byłych więźniów politycznych, Ludowe Zespoły Sportowe, Koła Gospodyń Wiejskich, Szkolny Związek Sportowy Powiatu Skierniewickiego Ziemskiego Lokalna Grupa Działania „Gniazdo” Oprócz ww. stowarzyszeń działają w powiecie organizacje o charakterze lokalnym, takie jak: Fundacja im. Władysława St. Reymonta, Stowarzyszenie Twórców Ludowych oddział w Łodzi, Stowarzyszenie „Wspólna Troska”, Stowarzyszenie „Dziecięca Inicjatywa” Stowarzyszenie „Dziecięcy Uśmiech” Stowarzyszenie „Ptasi Raj” Oddział PTTK „Samice” Towarzystwo Przyjaciół Bolimowa, Towarzystwo Przyjaciół Lipiec Reymontowskich, Stowarzyszenie Przyjaciół Ziemi, Lokalna Grupa Działania „Kraina Rawki” Niektóre z w.w stowarzyszeń i fundacji ma wpisaną pomoc społeczną w działalność statutową jak np. Polski Komitet Pomocy Społecznej, a niektóre z nich pomagają i wspierają swoich członków oraz biorą czynny udział w akcjach organizowanych na rzecz osób potrzebujących pomocy. W powiecie skierniewickim działa 9 Gminnych Ośrodków Pomocy Społecznej. Z ich wsparcia korzysta ok. 420 osób, objętych stałą opieką. W środowisku wiejskim sytuacja osób niepełnosprawnych, mających ograniczone możliwości poruszania się lub komunikowania z otoczeniem jest szczególnie trudna. Liczne bariery architektoniczne, komunikacyjne utrudniają dotarcie do miasta, gdzie usytuowane są instytucje powiatowe jak: Urzędy Pracy, PCPR, warsztaty Terapii Zajęciowej i inne. W roku 2006 pomoc przyznano 4 298 osobom. Najczęstszym powodem przyznania jej były klęski żywiołowe oraz ubóstwo. Średnia kwota przyznanej pomocy wyniosła 881,54 zł rocznie. _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 91 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ 2.18. JAKOŚĆ ŻYCIA MIESZKAŃCÓW 2.18.1. Zasoby mieszkaniowe Gospodarka mieszkaniowa i rynek mieszkaniowy to ważne elementy całości procesów społeczno-gospodarczych. Mają one wpływ na poziom warunków bytowych, koniunkturę gospodarczą (przemysł materiałów budowlanych, usługi budowlane, wyposażenie wnętrz itp.), migrację ludności. Mieszkanie, dom dla gospodarstw domowych o przeciętnych dochodach to zazwyczaj dobro najkosztowniejsze. Zasoby mieszkaniowe cechują się ponadto trwałością (trwalsze od życia użytkowników) i immobilnością (nie można ich przenieść w inne miejsce przestrzeni). Pamiętać także należy o ścisłej współzależności między miejscem zamieszkania, a miejscem pracy. Dla oceny stanu zasobów mieszkaniowych, poziomu zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych ludności oraz wypracowania zasad polityki w zakresie mieszkalnictwa na szczeblu lokalnym i ponadlokalnym potrzebne są dane ilościowe (ilość mieszkań, wielkość powierzchni, ilość mieszkańców itp.), a także dane dotyczące stanu technicznego i własnościowego zasobów mieszkaniowych. Na terenie powiatu większość mieszkań to mienie prywatne, brak zupełnie budownictwa spółdzielczego. W strukturze własności mienie komunalne nie przekracza 3– 5%. W dwóch gminach brak zupełnie zasobów komunalnych – są to gminy Maków, Kowiesy. Stan techniczny komunalnych zasobów mieszkaniowych jest w większości gmin zadowalający. Jedna gmina wskazuje na zły stan techniczny zasobów, jednak z uwagi na brak środków nie przewiduje się budowy nowych obiektów. Analiza ilościowa zasobów mieszkaniowych w gminach powiatu skierniewickiego wskazuje, iż panują w nich zbliżone warunki w zakresie przeciętnej powierzchni użytkowej w m2 na 1 mieszkanie i na jedną osobę. Według obu wskaźników najlepsze warunki panują w gminie Godzianów. Ocena zasobów mieszkaniowych poprzez wskaźnik zagęszczenia (liczba osób w 1 mieszkaniu, liczba osób na 1 izbę), także wskazuje na zbliżone warunki we wszystkich gminach. Przy czym najlepsze warunki, według tych wskaźników, panują w Nowym Kawęczynie i Kowiesach. Ocena istniejących zasobów według przyjętych wskaźników nie wykazuje dużych dysproporcji w warunkach mieszkaniowych ludności w poszczególnych gminach. Spadek tempa budownictwa odnotowano także poza budownictwem indywidualnym. Gospodarka mieszkaniowa, a zwłaszcza gospodarka komunalnymi zasobami mieszkaniowymi ma wydźwięk gospodarczy, ale także społeczny. Możliwości ingerencji władz powiatowych _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 92 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ w gospodarkę mieszkaniową na szczeblu gmin są znikome. Należy jednak wspomóc ich działania, chociażby w opracowaniu właściwej diagnozy stanu istniejącego. Szczególnie ważnym jest wyodrębnienie z ogólnej masy zasobów mieszkaniowych tych, które stanowią własność komunalną. Komunalne zasoby mieszkaniowe są bowiem przedmiotem gospodarki komunalnej w gminach. Ocena problemów związanych z utrzymaniem istniejących oraz budową nowych mieszkań komunalnych, wobec znacznego osłabienia tempa budownictwa indywidualnego (prywatnego) oraz pauperyzacji części ludności, stanowi punkt wyjścia do budowy programów w zakresie zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych ludności. 2.18.2. Bezpieczeństwo Sprawą bezpieczeństwa i porządku publicznego na terenie powiatu skierniewickiego zajmują się Komisariaty Policji oraz Rewiry Dzielnicowych. Sprawami bezpieczeństwa przeciwpożarowego, ratownictwa ogólnego zajmują się: jednostki Miejskiej Komendy Straży Pożarnej w Skierniewicach i Ochotnicze Straże Pożarne. OSP wykonują działania o charakterze użyteczności publicznej w zakresie ochrony przeciwpożarowej, wspierają różnorodne formy pracy kulturalno - oświatowej, popularyzują dorobek historyczny ruchu strażackiego, rozwija działalność artystyczną oraz sportową. Gmina Głuchów W gminie Głuchów za bezpieczeństwo publiczne odpowiada posterunek policji zlokalizowany w budynku Urzędu Gminy. Obsadę posterunku stanowi kierownik i trzech funkcjonariuszy. Bezpieczeństwo przeciwpożarowe zapewnia 12 jednostek Ochotniczych Straży Pożarnych: - 3 jednostki należące do KSRG (Krajowego Systemu Ratownictwa Gaśniczego) w Głuchowie Wysokienicach, Janisławicach. - 6 jednostek typu „S” (z samochodem ratowniczo – gaśniczym) Białynin, Michowice, Celigów, Złota, Skoczydoły, Borysław, Miłochniewice. - 2 jednostki typu „M” (bez samochodu) Jasień, Kochanów. Gmina Godzianów: Za bezpieczeństwo publiczne odpowiada działający na terenie gminy Rewir Dzielnicowych. W gminie Godzianów bezpieczeństwo przeciwpożarowe zapewnia jedna jednostka funkcjonująca w Krajowym Systemie Ratownictwa Gaśniczego oraz 5 jednostek OSP. _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 93 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ Gmina Kowiesy Komisariat Policji – funkcjonujący w strukturze Komendy Miejskiej Policji w Skierniewicach. Obsada Komisariatu jest 4 osobowa, komisariat odgrywa dużą rolę w zapewnieniu prewencji i ochrony bezpieczeństwa publicznego. Ochronę Przeciwpożarową zapewnia Komenda Miejska Państwowej Straży Pożarnej w Skierniewicach ze wspomaganiem Ochotniczych Straży Pożarnych z terenu gminy Kowiesy, działających w Woli Pękoszewskiej, Jeruzalu, Paplinie, Lisnej i Turowej Woli. Gmina Maków: Za bezpieczeństwo publiczne odpowiada Posterunek Policji a za bezpieczeństwo przeciwpożarowe trzy jednostki funkcjonujące w Krajowym Systemie Ratowniczo – Gaśniczym oraz 6 jednostek OSP. Gmina Nowy Kawęczyn Posterunek Policji w Nowym Kawęczynie – w razie zaistniałej potrzeby wspierani są przez służby Komendy Miejskiej Policji w Skierniewicach. Straż Pożarna- na terenie gminy działalność straży odnosi się do 8 jednostek Ochotniczej Straży Pożarnej. Remizy strażackie zostały zlokalizowane we wsiach: Nowy Kawęczyn, Stara Rawa, Nowy Dwór, Trzcianna Suliszew, Doleck, Franciszkany, Stary Rzędków. Gmina Lipce Reymontowskie Sprawą bezpieczeństwa i porządku publicznego na terenie gminy zajmuje się Rewir Dzielnicowych o 3 osobowym stanie zatrudnienia. Sprawami bezpieczeństwa przeciwpożarowego, ratownictwa ogólnego zajmują się Ochotnicze Straże Pożarne, skupiające w swoich szeregach 207 członków, w tym: 18 członków Młodzieżowych Drużyn Pożarniczych, 29 członkiń Kobiecych Drużyn Pożarniczych, 2 członków wspierających i 18 honorowych. Na terenie gminy działa 5 jednostek Ochotniczych Straży Pożarnych: OSP Lipce Reymontowskie, OSP Drzewce, OSP Mszadla, OSP Wola Drzewiecka i OSP Wólka Krosnowska. OSP Lipce Reymontowskie i OSP Drzewce należą do Krajowego Systemu Ratowniczo – Gaśniczego. Jednostka OSP Drzewce to dwukrotny mistrz Polski Krajowych Zawodów Sportowo – Pożarniczych. _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 94 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ Gmina Bolimów W Bolimowie za bezpieczeństwo publiczne odpowiada posterunek policji, w którym pracuje 5 funkcjonariuszy. Bezpieczeństwo zapewnia również Ochotnicza Straż Pożarna z remizami strażackim i w Sierzchowie, Ziąbkach, Łasiecznikach, Kęszycach oraz Bolimowie. Gmina Skierniewice: Za bezpieczeństwo publiczne na terenie gminy odpowiada Komenda Miejska Policji w Skierniewicach, natomiast za bezpieczeństwo przeciwpożarowe odpowiadają dwie jednostki funkcjonujące w Krajowym Systemie Ratowniczo – Gaśniczym oraz 8 jednostek OSP. Gmina Słupia: Na terenie gminy funkcjonuje Rewir Dzielnicowych, a za bezpieczeństwo przeciwpożarowe odpowiada jednostka funkcjonująca w Krajowym Systemie Ratowniczo – Gaśniczym oraz 4 jednostki OSP. _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 95 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ 2.19. IDENTYFIKACJA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH Najpilniejszymi potrzebami w zakresie problematyki społecznej w Powiecie Skierniewickim są: #wypracowanie spójnego planu rozwoju społeczno - gospodarczego, który będzie przeciwdziałać spadkowi liczby ludności, zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju i troską o mieszkańców powiatu; #podniesienie standardów życia mieszkańców poprzez stworzenie małej infrastruktury, towarzyszącej instytucjom publicznym: szkołom, przychodniom zdrowia, urzędom, bibliotekom itp. #ułatwienia dla osób niepełnosprawnych i marginalizowanych społecznie #rozwój placówek szkolnych: unowocześnienie i wyspecjalizowanie oferty edukacyjnej, bazy lokalowej, sal gimnastycznych i boisk, doposażenie w pomoce dydaktyczne; #zdynamizowanie lokalnego rynku pracy poprzez wypracowanie lokalnych programów rozwoju przedsiębiorczości oraz włączenie się w wojewódzkie, polskie i europejskie programy aktywizacji zawodowej, w tym dotyczące kształcenia ustawicznego; #tworzenie Inter - środowiskowej platformy, służącej powstawaniu alternatywnych miejsc pracy dla osób odchodzących z tradycyjnego rolnictwa; #wsparcie dla organizacji pozarządowych i grup nieformalnych, oraz eksponowanie ich roli w budowaniu społeczeństwa obywatelskiego na poziomie wsi, gminy i powiatu; #podjęcie bliskiej, permanentnej współpracy władz lokalnych z NGOs; #wspieranie lokalnych liderów i budowanie grup aktywności społecznej. _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 96 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ Rozwiązanie problemów społecznych, zgodnie z zapisami w Planie Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 jest możliwe przy spełnieniu następujących warunków: po pierwsze - infrastruktura gospodarcza powinna być tworzona z uwzględnieniem aktualnych i przyszłych potrzeb społecznych mieszkańców powiatu; po drugie - rozwój sfery społecznej powiatu pozostaje w bezpośrednim związku z sytuacją społeczno - gospodarczą Regionu Łódzkiego i w związku z tym należy wykorzystać wszelkie zewnętrzne impulsy i możliwości, sprzyjające działaniom pro- społecznym; po trzecie - aktywizacja społeczna powiatu może i powinna dokonywać się z udziałem administracji lokalnej- warto rozważać zaangażowanie gmin i powiatu w tworzenie i rozwój organizacji pozarządowych- fundacji, wchodząc w skład fundatorów, wnosząc lub wydzierżawiając np. lokal na siedzibę fundacji, wchodząc w skład rad nadzorczych itp. po czwarte- należy wykorzystać wszelkie dostępne zewnętrzne źródła finansowania działań pro- społecznych i edukacyjnych, które mogą znacząco wpłynąć na rozwój społeczny powiatu; po piąte - wobec aktualnych wyzwań rozwojowych, stawianych przed Polską i Unią Europejską rozwój gospodarczo - społeczny powiatu należy oprzeć i na trwale powiązać z rozwojem intelektualnym i podnoszeniem kwalifikacji mieszkańców powiatu poprzez motywowanie do uczenia się, propagowanie otwartego stylu życia opartego o zdobywanie różnorodnych doświadczeń, kontakty z innymi regionami i współpracę z partnerami zagranicznymi; po szóste - realizacja kompleksowo widzianego i wyspecjalizowanego programu rozwoju społeczno - gospodarczego wymaga wypracowania i konsekwentnego wdrażania planu promocji społeczno - gospodarczej powiatu skierniewickiego, tworzenia wokół niego pozytywnej atmosfery społecznej, a także uprawiania, w pozytywnym znaczeniu tego słowa, konstruktywnego lobbing społecznego. _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 97 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ III. CHARAKTERYSTYKA GMIN POWIATU SKIERNIEWICKIEGO. Gmina Bolimów o powierzchni 111,71km2 (11171ha), to druga pod względem wielkości powierzchni gmina powiatu skierniewickiego, stanowiąca 14,79% jego powierzchni ogólnej. Ważną strefą aktywności mieszkańców gminy jest rolnictwo. Tereny rolne stanowią 5 966 ha, czyli 53% powierzchni gminy, nieużytki rolne obejmują 52 ha, z czego w rękach osób fizycznych jest 35 ha. W gminie Bolimów dominują indywidualne gospodarstwa rolne (1176 szt.) Najwięcej jest gospodarstw o powierzchni od 2 do 5 ha 422 szt., mało gospodarstw powyżej 15 ha – 44 szt. Najpopularniejszą produkcją na terenie gminy jest produkcja wielokierunkowa – zarówno produkcja roślinna jak i produkcja zwierzęca. Występują również specjalizacje produkcyjne w gospodarstwach rolnych. Zaobserwować je można szczególnie w produkcji pod osłonami oraz w produkcji warzyw w uprawie polowej. Liczba mieszkańców gminy Bolimów wynosi 4 039 (gęstość zaludnienia 36 osób/km2) w tym 1983 mężczyzn i 2056 kobiet. Dominującą grupę stanowi grupa osób w wieku produkcyjnym, których na obszarze gminy jest 2 459 osób, co stanowi ok.60,45% ogółu mieszkańców. Mieszkańcy w wieku przedprodukcyjnym stanowią grupę 828 osób, co stanowi 21% ogółu, a osoby w wieku poprodukcyjnym to 752 osób – co stanowi 18,55%. Na przestrzeni ostatnich pięciu lat następuje systematyczny spadek w odsetkach ludności w wieku produkcyjnym i poprodukcyjnym. Jest to jednak ogólnoeuropejska tendencja nazywana zjawiskiem starzenia się społeczeństwa. Na terenie gminy struktura poziomu wykształcenia przedstawia się następująco: 165 osób ma wykształcenie wyższe ( w tym 106 kobiet i 59 mężczyzn), co stanowi niewiele, bo zaledwie 5 % mieszkańców; wykształcenie średnie ogólnokształcące i zawodowe posiada 748 (w tym 412 kobiet i 366 mężczyzn) to jest 22%; zasadnicze zawodowe - 895 osób (w tym 355 kobiet i 540 mężczyzn), co stanowi 26%. Analizując powyższe dane w kontekście Planu Rozwoju Lokalnego dla Powiatu Skierniewickiego na lata 2007 - 2015, należy zwrócić szczególną uwagę na: - korzystne położenie gminy Bolimów względem Skierniewic, Żyrardowa, Łowicza, Łodzi i Warszawy, co w znacznym stopniu zwiększa potencjalne możliwości zarówno _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 98 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ rozwoju rynku zbytu w kierunku przetwórstwa owocowo – warzywnego, jak i pozyskiwania inwestorów zainteresowanych współpracą ponadlokalną; - korzystne warunki przyrodnicze dla rozwoju rolnictwa ekologicznego; - strukturę gruntów rolnych, zwłaszcza nieużytków rolnych, pozostających w gestii Skarbu Państwa, co w znacznym stopniu ułatwia negocjacje z inwestorami, poprzez zabezpieczenie terenów pod inwestycje; - korzystne położenie geostrategiczne, co wpływa na wysoki poziom aktywizacji gospodarczej, która wyraża skłonność mieszkańców gminy do podejmowania działalności gospodarczej, jak również zaufanie do sytuacji na rynku gospodarczym w kraju; - duża chłonność, rosnące zainteresowanie mieszkańców możliwością rozwoju oraz edukacji na poziomie średnim i wyższym; - bliskość autostrady A-2 ze zjazdem w Nieborowie i Wiskitkach (powiat żyrardowski) oraz MOP w Bolimowie. Szanse rozwoju gminy wiążą się przede wszystkim z: - integracją europejską, która stwarza możliwości pozyskiwania środków pomocy, - dopływem zagranicznego kapitału i technologii, - zwiększeniem siły nabywczej mieszkańców, - rozwojem informatyzacji i telekomunikacji, - rozwiniętym rynkiem dóbr konsumpcyjnych, szczególnie działem spożywczym, - rozwojem sieci rynków i giełd rolno– spożywczych, - rozwojem i powszechnością edukacji na poziomie wyższym, - promocją przedsiębiorczości, - promocją funduszy strukturalnych dla przedsiębiorstw, - wysoką pozycją w ocenach atrakcyjności inwestycyjnej, - rozwojem systemów infrastruktury technicznej, - możliwością zewnętrznego finansowania działań ukierunkowanych na rozwój zasobów ludzkich, - możliwość wykorzystania walorów przyrodniczo – krajobrazowych dla potrzeb turystyki i wypoczynku w oparciu o walory Bolimowskiego Parku Krajobrazowego, utworzenie bazy agroturystycznej oraz dostosowaniu szerokiej gamy ofert do potrzeb konsumenta. _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 99 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ Gmina Głuchów trzecia, co do wielkości gmina powiatu skierniewickiego, położona przy drodze krajowej łączącej Warszawę i Łódź. Obejmuje swoją powierzchnią 110,73km2, (11073ha),co stanowi 14,66% ogólnej powierzchni powiatu. Gmina Głuchów należy do gmin typowo rolniczych, gdzie głównym źródłem utrzymania jest prowadzenie indywidualnych gospodarstw rolnych. Znaczną część powierzchni gruntów stanowią grunty rolne aż 84% powierzchni gminy, gdzie udział gleb 3 i 4 klasy bonitacyjnej wynosi 63,2 %. Liczba gospodarstw rolnych w gminie wynosi 1400. Struktura upraw w dostosowana jest do potrzeb rynku lokalnego i zakładów przetwórstwa rolno – spożywczego znajdującego się w sąsiednich gminach i miastach: Skierniewice, Rawa Mazowiecka, Łowicz, Brzeziny, Koluszki, Tomaszów Mazowiecki oraz aglomeracji łódzkiej. Na podstawie przeprowadzonych analiz teren gminy Głuchów zakwalifikowany został jako korzystny pod względem realizacji inwestycji budowy parku elektrowni wiatrowych o szacowanych nakładach inwestycyjnych około 260 milionów złotych. Wyżej wymienione analizy wykazały możliwość lokalizacji 20 elektrowni wiatrowych każda o mocy 2 MW. Rozpoczęcie realizacji inwestycji nastąpi w drugim kwartale 2008 roku, a przekazanie do użytkowania w trzecim kwartale 2009 roku. W gminie Głuchów dostrzec można silnie zakorzenione tradycje, ludowe kultywowane przez mieszkańców do dnia dzisiejszego. Strój ludowy to tradycja, świętość i szacunek dla historii. Rozpoznawalną wizytówką gminy są kościelne procesje, zwłaszcza te organizowane w Wielkanoc i Boże Ciało, w których biorą udział zarówno dziewczynki jak starsze kobiety ubrane w kolorowe jak tęcza „wełniaki”. Kolorowe procesje przykuwają uwagę nie tylko mieszkańców gminy, ale również przyjeżdżających na ten teren turystów. Liczba mieszkańców: 6209, gęstość zaludnienia wynosi 54,4 os/km2 Analizując powyższe dane w kontekście Planu Rozwoju Lokalnego dla Powiatu Skierniewickiego na lata 2007 - 2015, należy zwrócić szczególną uwagę na: korzystne położenie geostrategiczne, co wpływa na wysoki poziom aktywizacji gospodarczej, która wyraża skłonność mieszkańców gminy do podejmowania działalności gospodarczej, jak również zaufanie do sytuacji na rynku gospodarczym w kraju; - duża chłonność, rosnące zainteresowanie mieszkańców możliwością rozwoju oraz promocją przedsiębiorczości, - promocją funduszy strukturalnych dla przedsiębiorstw, _________________________________________________________________________ 100 Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ - wysoką pozycją w ocenach atrakcyjności inwestycyjnej, - rozwojem systemów infrastruktury technicznej, - możliwością zewnętrznego finansowania działań ukierunkowanych na rozwój zasobów ludzkich, edukacji na poziomie średnim i wyższym; silnie zakorzenione tradycje ludowe, kultywowane przez mieszkańców gminy, słabe strony to: brak zintegrowania produkcji rolnej, brak ośrodków wsparcia dla małej i średniej przedsiębiorczości, niski poziom rozwoju usług wyspecjalizowanych, brak kapitału lokalnego na rozwój działalności gospodarczej. Gmina Godzianów jest jedną z najmniejszych gmin o powierzchni 44,06km2 (4406ha), co stanowi niewiele, bo zaledwie 5,83 % ogólnej powierzchni powiatu. Siedzibą gminy jest wieś Godzianów, liczba mieszkańców wynosi 2701 a gęstość zaludnienia 61,9 mieszk./km2. Gmina Godzianów leży w bezpośrednim sąsiedztwie z dużymi gminami: Skierniewice, Głuchów, Maków oraz mniejszymi Słupia i Lipce Reymontowskie, co w powiązaniu z niewielkimi zasobami gminy ma bardzo istotne znaczenie dla rozwoju gminy poprzez wsparcie ponadlokalne. 86 % powierzchni zajmują grunty rolne - 3261 ha, 68 ha zajmują sady, a łąki i pastwiska łącznie obejmują 342 ha. 7 % użytki leśne - 276 ha. Nieużytki rolne to 34 ha z czego znaczna większość – 31ha, znajduje się w rękach osób fizycznych, a niewiele, bo tylko 2 ha w gestii Skarbu Państwa. Obszar intensywnego rozwoju rolnictwa obejmuje tereny południowe gminy, na których występują gleby wysokich klas bonitacyjnych. Najwięcej, bo 131 jest gospodarstw rolnych o powierzchni od 7 do 10 ha stanowią one 25% wszystkich gospodarstw. Brak jest gospodarstw dużych o powierzchni powyżej 50 ha. Gospodarstwa do 1 ha stanowią ok. 13% - 71 gospodarstw. Są to gospodarstwa o małym areale, w których opłacalność produkcji jest zbyt niska i rolników nie stać na wdrażanie nowoczesnych technologii. Analiza zarejestrowanych podmiotów gospodarczych obrazuje, w jaki sposób rozwija się gospodarka i czy powstają nowe firmy. W ciągu 10 lat, w gminie Godzianów nastąpił systematyczny wzrost ilości podmiotów. Ich liczba zwiększyła się o 93 podmioty. Najwięcej powstało firm w sektorze budowlanym i handlowym. Kolejnymi, najbardziej aktywnymi _________________________________________________________________________ 101 Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ sektorami w gospodarce gminy jest transport, gospodarka magazynowa oraz działalność produkcyjna. Bardzo ważnym elementem wpływającym na funkcjonowanie przedsiębiorstw oraz ich rozwój jest tzw. otoczenie biznesu, w którego skład wchodzą przede wszystkim banki, instytucje finansowe oraz organizacje i ośrodki wspierające rozwój przedsiębiorczości. W gminie Godzianów należy umacniać działania zmierzające do zachęcania ludzi do prowadzenia działalności gospodarczej oraz wspieraniu innowacji w przedsiębiorstwach już istniejących. W 2005 roku w gminie było 1562 osoby w wieku produkcyjnym, a pracowało zaledwie 119 osób. Do najczęściej spotykanych barier społecznych wejścia na rynek pracy jest brak wyuczonego zawodu, niskie kwalifikacje, brak gotowości do reorientacji zawodowej, brak gruntownego doświadczenia zawodowego wynikającego z częstej zmiany pracy i podejmowania prac jakichkolwiek dla ratowania własnej egzystencji. W gminie pracuje zdecydowanie więcej kobiet niż mężczyzn, 78,99% ogółu pracujących to kobiety co bezpośrednio koreluje z wykształceniem w gminie Godzianów, gdzie wykształcenie wyższe, policealne i średnie posiada więcej kobiet. Największa liczba osób (44,77%) posiada wykształcenie podstawowe ukończone, a zasadnicze zawodowe 26,75%. Dochód na 1 mieszkańca w gminie Godzianów wynosi 269,60 jest to jeden z najniższych dochodów w powiecie skierniewickim. Analizując powyższe dane w kontekście Planu Rozwoju Lokalnego dla Powiatu Skierniewickiego na lata 2007 - 2015, należy zwrócić uwagę na: - położenie gminy, - poprawę konkurencyjności rolnictwa poprzez modernizację gospodarstw, - możliwości rozwoju w oparciu o przekształcenia gospodarstw w gospodarstwa specjalistyczne, - konieczność podnoszenia kwalifikacji ludności w wieku produkcyjnym i przedprodukcyjnym, - wyskoki poziom wskaźnika aktywizacji gospodarczej. Gmina Kowiesy jest najbardziej wysuniętą na wschód, gminą powiatu skierniewickiego, obejmuje obszar 85,81km2 (8581ha), co stanowi 11,36 % powierzchni powiatu. Kowiesy to gmina typowo rolnicza, warunki glebowe są sprzyjające dla rozwoju i intensyfikacji rolnictwa, wiodącym kierunkiem produkcji jest sadownictwo oraz coraz bardziej rozwijające się _________________________________________________________________________ 102 Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ warzywnictwo. Blisko 80% gruntów rolnych użytkowana jest rolniczo. Lasy zajmują powierzchnię 23,42% dominują lasy państwowe, które na terenie gminy zajmują powierzchnię 2010ha. Powierzchnia nieużytków rolnych to 46ha, z czego w gestii osób fizycznych znajdują się 33 ha. Warunki klimatyczne na terenie gminy są bardzo korzystne, a na tę ocenę główny wpływ mają warunki solarne wyróżniające się stosunkowo małym zachmurzeniem, dużą ilością dni pogodnych, wysokimi sumami promieniowania słonecznego i znaczną liczbą godzin słońca. Przez teren gminy przebiega trasa szybkiego ruchu Warszawa – Katowice oraz gazociąg wysokiego ciśnienia. Gminę zamieszkują 3 094 osoby, gęstość zaludnienia wynosi 37 osób/km2. Z danych statystycznych wynika, że liczba ludności na terenie gminy systematycznie maleje. Notowany spadek liczby ludności (300 osób na przestrzeni sześciu lat) zgodny jest z istniejącymi tendencjami w obrębie gmin wiejskich powiatu skierniewickiego, województwa łódzkiego, jak i w skali krajowej. Spadek liczby ludności spowodowany jest przede wszystkim ujemnym przyrostem naturalnym oraz utrzymującym się, niewielkim, ujemnym saldem migracji. Struktura wiekowa gminy jest niekorzystna– wysoki odsetek liczby mieszkańców w wieku poprodukcyjnym i niski wskaźnik mieszkańców w wieku produkcyjnym. Proces starzenia się ludności należy rozpatrywać pod kątem tworzenia „domów trzeciego wieku” i sanatorium w okolicach miejscowości Jeruzal. Zdecydowana większość mieszkańców gminy legitymuje się wyłącznie wykształceniem podstawowym lub zawodowym – aż 71,47%, a niepokojącym jest fakt, iż w grupie tej dominuje wysoki udział ludzi młodych do 30 lat o statusie osób bezrobotnych. Zaledwie co 25 osoba posiada wykształcenie wyższe. Informacje te wyraźnie wskazują na konieczność podejmowania intensywnych działań skierowanych na rozwój zasobów ludzkich, a przede wszystkim kierowanych do najmłodszych mieszkańców gminy Kowiesy. Analizując powyższe dane w kontekście Planu Rozwoju Lokalnego dla Powiatu Skierniewickiego na lata 2007 – 2015, należy zwrócić uwagę na: - przebieg szeregu dróg znaczenia krajowego, z których jedna w niedalekiej przyszłości będzie posiadała status drogi ekspresowej, - możliwość wykorzystania walorów przyrodniczo – krajobrazowych dla potrzeb turystyki i wypoczynku, _________________________________________________________________________ 103 Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ - bazę surowca dla przemysłu rolno– spożywczego, - duże zasoby taniej siły roboczej, - zaangażowanie rolników w produkcję o charakterze sadowniczym i warzywnym, - współpraca sadowników - niskie ceny gruntów - duże rezerwy terenowe pod realizację różnych przedsięwzięć inwestycyjnych, - rozwój małych i średnich przedsiębiorstw, - walory kulturowe i historyczne ważne dla rozwoju gospodarki turystycznej. Słabe strony to: - niewystarczająca przepustowość i zły stan techniczny sieci dróg, - małe zasoby kapitałowe gminy, - najniższy stopień zwodociągowania gminy, - niski poziom wykształcenia mieszkańców obszarów wiejskich, - wysoka stopa bezrobocia, - brak perspektyw dla młodzieży z wyższym wykształceniem, - niekorzystne zjawiska demograficzne– proces starzenia się ludności, - brak rozwiniętego przetwórstwa owocowo– warzywnego, - brak infrastruktury komunalnej, a szczególnie kanalizacji na terenie gminy, - uboga oferta kulturalna. Gmina Lipce Reymontowskie jedna z najmniejszych gmin powiatu skierniewickiego, swoją powierzchnią obejmuje 42,90km2 (4290ha), co stanowi 5,68% powierzchni ogólnej powiatu. Tereny rolne stanowią 86%, lasy – 17,43%, nieużytki rolne zajmują powierzchnię 21ha, z czego w rękach osób fizycznych jest 16ha. Gospodarstwa rolne charakteryzują się niekorzystną strukturą agrarną, ponieważ ponad 91% stanowią gospodarstwa o powierzchni mniejszej niż 10 ha. niecałe 6% stanowią gospodarstwa o wielkości 10 – 15 ha i zaledwie 3% gospodarstw ma powierzchnię większą niż 20 ha. Gminę zamieszkuje 3 426 osób, co stanowi prawie 9% mieszkańców powiatu skierniewickiego. Wskaźnik gęstości zaludnienia wynosi 80 osób/km2 i jest dużo wyższy niż dla całego powiatu (51 osób/km2). Gmina Lipce Reymontowskie jest gminą wiejską. W strukturze wykształcenia dominują osoby z wykształceniem podstawowym (39%) oraz zasadniczym zawodowym (35%). Wykształcenie średnie posiada 21 % mieszkańców gminy, zaś _________________________________________________________________________ 104 Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ wyższe niecałe 5%. Tendencja ta charakterystyczna dla zaniedbanych edukacyjnie obszarów wiejskich powinna zmieniać się w wyniku ewolucji systemu edukacyjnego, budowie społeczeństwa informacyjnego, konieczności zdobywania wiedzy niezbędnej dla dywersyfikacji działalności rolniczej. Oficjalne dane pokazują niewielki, ale stały wzrost liczby osób pracujących w Łodzi lub Skierniewicach. Przyczyną licznej migracji stała się recesja ekonomiczna, sytuacja na rynku rolnym, prowadzenie nowych technologii ograniczających potrzebę użycia czynnika ludzkiego, niedostosowanie kwalifikacji osób poszukujących pracy do tych technologii, restrukturyzacja przemysłu, zmiany w organizacji pracy w mieście i na wsi. Na terenie gminy nie funkcjonują firmy z kapitałem zagranicznym. Zdecydowaną większość wśród zarejestrowanych jednostek gospodarczych, bo aż 97% stanowią mikroprzedsiębiorstwa, zatrudniające do 9 osób. Wśród nich dominują osoby fizyczne, prowadzące własną działalność. Świadczy to o dużej przedsiębiorczości lokalnego społeczeństwa, a jednocześnie wskazuje na ich słabość finansową oraz mniejszą skłonność do innowacji, co znacznie obniża możliwości rozwojowe. Na terenie gminy funkcjonują dwa muzea: Muzeum Mazowsza Zachodniego w Lipcach Reymontowskich oraz Muzeum Czynu Zbrojnego. Analizując powyższe dane w kontekście Planu Rozwoju Lokalnego dla Powiatu Skierniewickiego na lata 2007 - 2015, należy zwrócić uwagę na: - centralne położenie oraz bliskość dużych ośrodków miejskich, - znaczne zasoby taniej siły roboczej, - korzystne warunki do realizacji inwestycji gospodarczych (woda, energia elektryczna, częściowe skanalizowanie gminy), - dobrą dostępność komunikacyjną gospodarstw rolnych do rynków zewnętrznych (rynku zbytu oraz rynku zaopatrzenia), - zdecydowaną przewagę własności prywatnej gruntów rolnych, - możliwość uruchomienia programów restrukturyzacji rolnictwa, - silne tradycje kulturowe. Słabą stroną gminy jest: - poziom wykształcenia ludności, brak kapitału lokalnego na rozwój działalności gospodarczej, _________________________________________________________________________ 105 Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ - niski poziom rozwoju usług wyspecjalizowanych, - rozdrobnienie gospodarstw, - brak zintegrowania produkcji rolnej, - niski potencjał gospodarstw w zakresie przeprofilowania produkcji np. w stronę produkcji ekologicznej, - niedoinwestowanie gospodarstw rolnych, - brak grup producenckich, - brak przetwórstwa rolno – spożywczego, - zanieczyszczenie atmosfery wynikające ze stosowania w gospodarstwach domowych tradycyjnej techniki ogrzewania węglem, - niedostateczny stan techniczny sieci wodociągowej ( część rur cementowo – azbestowych) - brak ośrodków rozwoju i wsparcia dla małej i średniej przedsiębiorczości. Gmina Maków. Położona jest w bezpośrednim sąsiedztwie Skierniewic, przy trasie kolejowej Warszawa – Łódź. Gmina zajmuje obszar 83,05km2 (8305ha) i liczy 6200 mieszkańców. Na terenie gminy jest dobrze rozwinięta infrastruktura techniczna. Gęsta sieć dróg – ogółem 66km, w tym 61km o nawierzchni twardej, umożliwia dobre połączenie ze wszystkimi miejscowościami. Gmina jest w 100% zwodociągowana i stelefonizowana. To wszystko, oraz niewielka i prawie jednakowa odległość do Warszawy i Łodzi, dobre połączenie drogowe i kolejowe z tymi miastami stawiają gminę w bardzo dobrym położeniu strategicznym. Analizując powyższe dane w kontekście Planu Rozwoju Lokalnego dla Powiatu Skierniewickiego na lata 2007 – 2015, należy zwrócić uwagę na: - centralne położenie gminy względem Warszawy i Łodzi, - klimat sprzyjający inwestycjom, - korzystny układ drogowy i kolejowy, - możliwość uruchomienia programów restrukturyzacji rolnictwa, - duże zaangażowanie społeczne w inicjatywy lokalne. Słabe strony gminy to: - zły stan techniczny dróg, brak ośrodków wsparcia dla rozwoju lokalnej przedsiębiorczości, _________________________________________________________________________ 106 Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ - słaby stan kanalizacji na terenie gminy, - niski poziom wykształcenia ludności, Gmina Nowy Kawęczyn Położona jest w środkowo – wschodniej części powiatu i jest czwartą, co do wielkości gminą. Obszar gminy wynosi: 104,25km2 (10425ha), co stanowi 13,80% powierzchni powiatu. Użytki rolne – 8 052 ha, co stanowi 77,1% powierzchni ogólnej gminy, tereny lasów – 1 840ha, co stanowi 17,65%. Struktura użytkowania gruntów w gminie Nowy Kawęczyn wskazuje na duży czynnik tradycji w wykorzystaniu gospodarstw rolnych. Tereny pod uprawy rolne stanowią 89, 6% całości powierzchni. Gminę zamieszkuje 3275 osób, w tym 1646 mężczyzn i 1629 kobiet. Gęstość zaludnienia wynosi 31 osób/ km2. Pod względem struktury wykształcenia gmina nie odbiega od opisanych wcześniej gmin. Najwięcej jest osób z wykształceniem podstawowym i zawodowym i jest to najliczniejsza grupa osób pozostających bez pracy. Najmniej liczną grupę stanowią osoby z wykształceniem wyższym. Sieć osadnicza w znacznym stopniu rozproszona, stwarza duże problemy związane z wyposażeniem terenu w infrastrukturę techniczną. W roku 2006 pojawiła się nadzieja na powstanie portu lotniczego na terenie gminy Nowy Kawęczyn i Biała Rawska. Lotnisko położone na terenach Babska w pobliżu poligonu wojskowego w Raduczu, dokładnie miedzy dwoma aglomeracjami Łodzią i Warszawą to najlepsza z proponowanych lokalizacji Centralnego Portu Lotniczego wg ekspertyz prof. T. Markowskiego. Tak usytuowane lotnisko ma szanse stać się głównym ogniwem łączącym aglomeracje i regiony, które zamieszkuje ponad 7 milionów ludzi oraz ogromnym atutem rozwojowym dla gminy, powiatu, regionu. W gminie Nowy Kawęczyn na przestrzeni lat 2002 -2005 liczba ludności w wieku produkcyjnym stopniowo wzrastała, a w roku 2006 nieznacznie spadła. Na przestrzeni badanych lat spadła natomiast liczba ludności w wieku poprodukcyjnym. Bardzo negatywnym zjawiskiem, mającym wpływ na przyszły stan i rozwój lokalnej gospodarki jest spadek liczby osób w wieku przedprodukcyjnym, co jest wynikiem ujemnego przyrostu naturalnego utrzymującego się w gminie w ostatnich latach. Spośród 1 890 osób w wieku produkcyjnym tylko 5,9% założyło własną działalność gospodarczą – można więc mówić o niskiej aktywności gospodarczej mieszkańców gminy. _________________________________________________________________________ 107 Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ Analizując powyższe dane w kontekście Planu Rozwoju Lokalnego dla Powiatu Skierniewickiego na lata 2007 – 2015, należy zwrócić uwagę na: - położenie gminy, - poprawę konkurencyjności rolnictwa poprzez modernizację gospodarstw, - możliwości rozwoju w oparciu o przekształcenia gospodarstw w gospodarstwa specjalistyczne, - konieczność podnoszenia kwalifikacji ludności w wieku produkcyjnym i przedprodukcyjnym, - niskim poziom wskaźnika aktywizacji gospodarczej, - konieczność remontu dróg o nawierzchni asfaltowej, - utwardzenie dróg na terenie gminy, - budowę oczyszczalni ścieków oraz sieci kanalizacyjnej i przydomowych oczyszczalni ścieków, - budowę zbiornika wodnego. Gmina Skierniewice Największa, bo obejmująca 131,51km2 (13 151ha) powierzchni powiatu, w tym użytki rolne zajmują 8 660 ha. Pod względem wielkości indywidualnych gospodarstw rolnych dominują gospodarstwa do 5 ha, których udział wynosi ok. 77%. Obszar gminy zamieszkuje 6 750 osób, a gęstość zaludnienia wynosi 51,3 osoby/km2. Analizując strukturę wieku, wyróżniono trzy podstawowe kategorie, istotne z punktu widzenia rynku pracy i zasobów siły roboczej. Dominującą grupę stanowią osoby w wieku produkcyjnym – 3 810, co stanowi 56,33%; w wieku przedprodukcyjnym – 1 303 osób to jest 19,26%. Na przestrzeni ostatnich pięciu lat następuje systematyczny spadek ludności w wieku przedprodukcyjnym i powolny wzrost ludności w wieku produkcyjnym i poprodukcyjnym. Istotnym zagadnieniem jest poziom wykształcenia ludności w wieku 15 lat i więcej. Dominującą grupą pozostają osoby z wykształceniem podstawowym oraz zasadniczym zawodowym, stanowiąc ok. 74,43% ogółu ludności. Wykształceniem średnim i policealnym legitymuje się ok. 21,71% mieszkańców gminy, natomiast wykształcenie wyższe posiada jedynie 3,86%. Problem ten stanowi poważną barierę, ograniczającą możliwości zatrudnienia, a także zawężającą ewentualne koncepcje wprowadzenia na rynek gminy firm, wymagających wyższych kwalifikacji. _________________________________________________________________________ 108 Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ Analizując powyższe dane w kontekście Planu Rozwoju Lokalnego dla Powiatu Skierniewickiego na lata 2007 – 2015, należy zwrócić szczególną uwagę na mocne strony gminy: - korzystne położenie względem aglomeracji warszawskiej i łódzkiej, - istniejące już, ważne zakłady pracy, które wykorzystują tradycyjne funkcje tego terenu takie jak rolnictwo, - narastającą specjalizację produkcji rolnej, - dopłaty do produkcji rolnej, co wpłynie bezpośrednio na podniesienie standardów życia na wsi, - tendencje do powiększania części gospodarstw rolnych, - dobre warunki do rozwoju produkcji żywności metodami ekologicznymi, - dobry poziom nauczania oraz wyposażenie szkół w nowoczesne pomoce dydaktyczne, - rozwinięta i ogólnodostępna sieć usług podstawowych ( handel, opieka zdrowotna, szkolnictwo), - możliwość realizacji projektów podnoszących lub zmieniających kwalifikacje zawodowe osób bezrobotnych, a finansowane z Funduszy Strukturalnych, - budowanie klimatu, sprzyjającego rozwojowi lokalnej przedsiębiorczości poprzez uruchomienie funduszu poręczeń kredytowych i funduszu lokalnego oraz przygotowania oferty inwestycyjnej gminy. Słabe strony gminy: - wysoki pozom bezrobocia idący w parze ze strukturą wykształcenia na terenie - mała mobilność, niskie kwalifikacje oraz nieznaczna zdolność dostosowania siły roboczej gminy, do potrzeb i aktualnych tendencji na lokalnym rynku pracy, - niski poziom integracji przede wszystkim dominującego środowiska rolników indywidualnych, w tym brak samoorganizacji rolników oraz instytucji mogących zapewnić podnoszenie kwalifikacji i poziomu wiedzy rolników w zakresie nowoczesnych metod produkcji i zarządzania gospodarstwami oraz świadczących fachową pomoc w ubieganiu się o środki finansowe w ramach funduszy strukturalnych UE. Gmina Słupia Położona w południowej części powiatu, zajmuje obszar 41,09 km² ( 4109ha.), co stanowi 5,44% ogólnej powierzchni powiatu. Gmina Słupia należy do gmin typowo rolniczych, połowa mieszkańców utrzymuje się z pracy w rolnictwie. W strukturze zasiewów i upraw _________________________________________________________________________ 109 Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ dominują zboża i ziemniaki. Struktura agrarna stwarza warunki do rozwoju produkcji pasz, hodowli bydła i trzody chlewnej. Liczba gospodarstw domowych w gminie wynosi 773, a liczba mieszkańców ok. 2700. Gmina posiada dobrą infrastrukturę techniczną, wszystkie drogi gminne są utwardzone, 100% gospodarstw jest zwodociągowanie. Przez gminę przebiega szlak kolejowy Warszawa – Łódź, odcinek drogi wojewódzkiej nr 705 Skierniewice – Jeżów. Analizując powyższe dane w kontekście Planu Rozwoju Lokalnego dla Powiatu Skierniewickiego na lata 2007 – 2015, należy zwrócić szczególną uwagę na mocne strony gminy: - dobra infrastruktura techniczna - dobre warunki ekologiczne sprzyjające rozwojowi agroturystyki i wypoczynku - planowana rozbudowa zbiorników wodnych z terenami rekreacyjnymi, - korzystny układ komunikacyjny zarówno drogowy jak i kolejowy - korzystne warunki przyrodnicze dla rozwoju rolnictwa ekologicznego. Słabe strony gminy to: - brak sieci kanalizacyjnej - duże rozdrobnienie gospodarstw - brak gospodarstw specjalistycznych oraz grup producenckich - zła gospodarka odpadami na terenie gminy. IV. ZADANIA POLEGAJĄCE NA POPRAWIE SYTUACJI SPOŁECZNO- GOSPODARCZEJ W POWIECIE SKIERNIEWICKIM 4.1. LISTA ZADAŃ Na podstawie zdefiniowanych problemów rozwojowych powiatu skierniewickiego można wskazać trzy obszary działań, które mają decydujący wpływ na poprawę sytuacji gospodarczospołecznej powiatu i jego dynamiczny rozwój: I Obszar dział: Modernizacja i rozbudowa infrastruktury powiatu skierniewickiego; II Obszar działań: Rozwój gospodarczy powiatu skierniewickiego w oparciu o „zielone przemysły”; III Obszar działań: Wykorzystanie potencjału edukacyjnego i naukowo - badawczego powiatu skierniewickiego. _________________________________________________________________________ 110 Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ AD.I. Modernizacja i rozbudowa infrastruktury powiatu skierniewickiego Aby wykorzystać wszystkie szanse rozwojowe, a zwłaszcza nie do końca zagospodarowany potencjał ekonomiczny, naukowo- badawczy, źródła tzw. „zielonej energii”, walory turystyczne i bezpośrednie sąsiedztwo dwóch największych w Polsce aglomeracji: łódzkiej i warszawskiej, koniecznym jest zapewnienie dobrze rozwiniętego systemu infrastruktury technicznej i społecznej. Modernizacja i rozbudowa infrastruktury powiatu, przekładając się na efektywne wykorzystanie posiadanych zdolności rozwojowych, w szczegółach będzie prowadzić do: - zwiększenia dostępności komunikacyjnej powiatu; - podniesienia atrakcyjności inwestycyjnej powiatu; - lokalizowania w powiecie działalności biznesowej; - zwiększenie atrakcyjności powiatu, jako miejsca pracy, zamieszkania i wypoczynku; - poprawy jakości życia mieszkańców; - unowocześnienia lub przywrócenia do życia obiektów dziedzictwa kulturowego; - zbudowanie infrastruktury energetycznej, opartej na „zielonych” źródłach energii; - wzmocnienia i szerokiego udostępnienia infrastruktury społecznej; - rozwoju turystyki: agroturystyki oraz turystyki kwalifikowanej zarówno pieszej jak i rowerowej. W tym obszarze główne działania władz powiatu będą skupiały się na: Rozwoju systemu transportowego, w celu zapewnieniu sprawnego systemu komunikacyjnego, głównie poprzez poprawę stanu technicznego istniejących dróg powiatowych oraz budowę nowych dróg; Budowie sieci gazowniczej, aby zapewnić powszechną dostępność stosunkowo taniego gazu ziemnego dla gospodarstw rolnych, mieszkańców domów komunalnych i prywatnych oraz małych firm; Rozwój sieci energetycznej, dostosowanej do wykorzystania odnawialnych źródeł energii, zwłaszcza biomasy, energii wiatrowej i słonecznej, tak, aby do końca 2013 zapewnić powiatowi w znacznej części niezależność energetyczną i zbudować wizerunek „zielonego powiatu”; Rozwój infrastruktury społecznej, w tym: - infrastruktury edukacyjnej, co przyczyni się do poprawy jakości kształcenia w powiązaniu ze specyfiką powiatu, tj. sadownictwem, ogrodnictwem _________________________________________________________________________ 111 Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ i przetwórstwem owocowo - warzywnych oraz energetyką, opartą na odnawialnych źródłach energii, a także z wykorzystaniem na poziomie szkolnictwa gimnazjalnego i ponadgimnazjalnego potencjału edukacyjnego skierniewickich instytutów naukowobadawczych, Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego oraz Politechniki i Uniwersytetu Łódzkiego. Poprawa jakości kształcenia będzie wiązać się z rozbudową i modernizacją bazy technicznej szkół i obiektów dydaktycznych, a także z tworzenie tzw. ścieżek edukacyjnych. - infrastruktury turystycznej, w ramach programów odnowy dziedzictwa kulturowego i rewitalizacji oraz programów podnoszenia atrakcyjności turystycznej powiatu skierniewickiego, zostanie rozbudowana infrastruktury turystycznej, wytyczenie i oznakowanie szlaków turystycznych; - infrastruktury kulturowej, wiążącej spuściznę kulturalną z nowoczesnymi trendami w infrastruktury kulturowej, wiążącej spuściznę kulturalną z nowoczesnymi trendami w zakresie zwiększania współuczestnictwa mieszkańców w procesach rozwoju regionalnego. Większość realizowanych działań promujących lokalne walory przyrodnicze, kulturowe, folklorystyczne skupia się wokół posiadanych obiektów historycznych. Realizacja tych imprez wymaga również rozbudowy infrastruktury w otoczeniu takich obiektów, jak parkingi, mała gastronomia, toalety, tablice informacyjne. AD.II. Rozwój gospodarczy powiatu skierniewickiego, głównie w oparciu o „zielone przemysły” W II Obszarze działań, priorytetem będą przedsięwzięcia skierowane na rozwój przedsiębiorczości na terenie powiatu skierniewickiego, zwłaszcza na terenach wiejskich. Zintensyfikowanie działań na rzecz rozwoju tzw. „zielonych przemysłów” i tworzenia „zielonych miejsc pracy”, a przede wszystkim rozwój energetyki, opartej na odnawialnych źródłach, rozwój sektora turystyki oraz rolnictwa, a głównie sadownictwa i ogrodnictwa powinno wspomóc proces wzrostu potencjału gospodarczego powiatu skierniewickiego. Powiat skierniewicki ma wyraźnie określony charakter, który zawdzięcza sadom, ogrodom, pieczarkarniom i przetwórstwu rolno - spożywczemu, obecności Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa oraz Instytutu Warzywnictwa, a także zakładów doświadczalnych Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego. _________________________________________________________________________ 112 Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ Do głównych celów tego priorytetu należą: - rozwój przedsiębiorczości, tworzenie „zielonych miejsc pracy”, szczególnie w sektorze małych i średnich przedsiębiorstw; - wspieranie rozwoju klastrów owocowo- warzywnego i bioenergetycznego; - utworzenie skierniewickiej podstrefy Łódzkiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej i przyciągnięcie poważnych inwestorów, odpowiadających specyfice powiatu; - rozwój produkcji energii w oparciu o energię wiatru i słońca oraz biomasę i rośliny energetyczne, pochodzące z upraw, będących pod naukową opieką Instytutów Warzywnictwa oraz Sadownictwa i Kwiaciarstwa. - rozwój i aktywizacja obszarów wiejskich w kierunku odchodzenia od nierentownej produkcji rolnej na rzecz np.: produkcji ekologicznej; - poprawa konkurencyjności produktów i usług turystycznych; - kreowanie wizerunku powiatu skierniewickiego, jako najbardziej „zielonego powiatu” w Polsce; - rozbudowa małych elektrowni wodnych na rzekach i ciekach wodnych w powiecie Działania wspierające rozwój gospodarczy powiatu obejmują: - promocję powiatu skierniewickiego zarówno o charakterze gospodarczym, jak i turystycznym. Wspieranie i promowanie imprez i wydarzeń o charakterze kulturalnym, sportowym i gospodarczym, opracowywanie materiałów promocyjnoinformacyjnych; - wspieranie osób odchodzących z rolnictwa i osób bezrobotnych poprzez organizowanie działań doradczych, informację zawodową, poradnictwo, seminaria i warsztaty szkoleniowe; - wspieranie instytucji zajmujących się działalnością naukowo - badawczą, doradczą, edukacją dorosłych i socjalną. Realizacja powyższych zadań, a także rozbudowa infrastruktury technicznej, społecznej oraz turystycznej przyczyni się do podniesienia konkurencyjności i atrakcyjności powiatu, wykreowania wizerunku najbardziej „zielonego” powiatu w Polsce, a także do uzyskania w znacznej części niezależności energetycznej powiatu, zgodnie z Planem Działań Rady _________________________________________________________________________ 113 Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ Europejskiej na lata 2007-2009 w ramach Europejskiej Polityki Energetycznej (EPE), przyjętym przez Prezydencję Rady Unii Europejskiej 09 marca 2007 r. w Brukseli. AD.III. Wykorzystanie potencjału edukacyjnego i naukowo - badawczego powiatu skierniewickiego. III priorytet działań polega na położeniu nacisku na bliską współpracę sfery nauki i sfery gospodarczo- społecznej, implementację osiągnięć instytutów naukowo- badawczych, zlokalizowanych na terenie powiatu skierniewickiego w praktyce oraz stymulowanie przez przedsiębiorstwa i gospodarstwa rolne badań naukowych, w obszarach ważnych z punktu widzenia rozwoju powiatu. Do realizacji priorytetu III przyczyni się upowszechnienie systemu wymiany informacji pomiędzy zapleczem naukowo-badawczym a producentami, a także do transferu innowacyjnych technologii i wymiany informacji o zasięgu ogólnopolskim i europejskim. Ponadto cel ten będzie realizowany poprzez zintegrowanie i bliskie współdziałanie szkolnictwa wyższego i instytutów badawczo- rozwojowych z niższymi szczeblami edukacyjnymi- szkolnictwem ponadgimnazjalnym i systemem szkoleń dla dorosłych. Ważnym działaniem w ramach tego priorytetu będzie utworzenie ścieżek edukacyjnoturystycznych, poświęconych sadownictwu i ogrodnictwu oraz energii odnawialnej. Spośród wstępnie wskazanych zadań w powyższych trzech obszarach działań, dokonano wyboru tych, które w perspektywie najbliższych dwóch, trzech lat są najważniejsze i które powinny być realizowane w pierwszej kolejności. Do tych grup zadań należą przede wszystkim te, które zmierzają do usprawnienia i poprawy istniejącego systemu komunikacyjnego w powiecie (modernizacja dróg powiatowych wraz z obiektami inżynierskim (mosty, przepusty) na terenie Gmin: Skierniewice, Maków, Godzianów, Lipce Reymontowskie, Słupia, Głuchów i Nowy Kawęczyn oraz dróg gminnych na terenie Gminy Skierniewice, Maków, Nowy Kawęczyn i Kowiesy), utworzenia Skierniewickiej Podstrefy Łódzkiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej oraz rozwoju i modernizacji infrastruktury publicznej (rozbudowa Zespołów Szkół Ponadgimnazjalnych w Głuchowie, rewitalizacja budynku Starostwa Powiatowego w Skierniewicach.) _________________________________________________________________________ 114 Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ 4.1.1.Zaangażowanie powiatu skierniewickiego w rozwój klastra owocowo- warzywnego oraz klastra „Bioenergia dla Regionu”; Na terenie powiat skierniewickiego działa klaster: bioenergetyczny. Powstający klaster owocowo - warzywny jest przestrzenną i sektorową koncentracją podmiotów, związanych z produkcją owoców i warzyw na terenie województwa mazowieckiego i łódzkiego, koordynatorem powstającego klastra owocowo-warzywnego jest Skierniewicka Izba Gospodarcza. Celem klastra jest współpraca i integracja producentów owoców i warzyw w zakresie wdrażanie nowych technologii, jak również tworzenie warunków marketingowych i logistycznych dla promowania polskiej produkcji sadowniczej w Unii Europejskiej. Klaster Bioenergia dla Regionu jest formalnym porozumieniem kilkudziesięciu podmiotów - jednostek naukowo - badawczych i szkół wyższych, przedsiębiorców, jednostek samorządu terytorialnego i organizacji okołobiznesowych. Program klastra obejmuje swoim zakresem działania, które w konsekwencji mają doprowadzić do dopasowania struktur źródeł energetycznych Powiatu Skierniewickiego do standardów Unii Europejskiej wyznaczonych zgodnie z Planem Działań Rady Europejskiej na lata 2007-2009 ramach Europejskiej Polityki Energetycznej (EPE) przyjętym przez Prezydencję Unii Europejskiej 9 marca 2007 roku. Głównym źródłem energii odnawialnej w powiecie skierniewickim w prognozowanym okresie będzie biomasa. Z przeprowadzonych badań i poczynionych obserwacji wynika, że największy potencjał produkcji biomasy dla zastosowań w energetyce, zwłaszcza cieplnej mają rośliny energetyczne, głównie z powodu najwyższej produktywności biomasy z hektara upraw oraz z powodu prostych możliwości technologicznych stosowania w kotłowniach opalanych miałem węglowym. Innym źródłem biomasy są lasy, skąd można pozyskiwać do przerobu na opał ścinki, susz i naturalne zwały drzew. Jednak z uwagi na kontrowersyjność ocen niektórych roślin energetycznych, zwłaszcza wierzby energetycznej, należy założyć prowadzenie permanentnego monitorowania produkcji roślin energetycznych, kontrolowanie wydajności ekonomicznej i skutków dla środowiska naturalnego. Opieka nad uprawami roślin energetycznych będzie powierzona Instytutom: Sadownictwa i Kwiaciarstwa i Warzywnictwa w Skierniewicach. _________________________________________________________________________ 115 Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ Bioenergia dla Regionu zakłada wykorzystanie biomasy, produkowanej na terenie powiatu skierniewickiego oraz energii wiatru i energii słonecznej do wytwarzania energii elektrycznej i energii cieplnej i wykorzystywanej na mikro - i makroskalę, zarówno na własne potrzeby podmiotów, zlokalizowanych w powiecie- przedsiębiorstw, gospodarstw rolnych, szkół, urzędów itp. jak i na sprzedaż. Uczestnicy klastra powiązani są w trzech płaszczyznach: produkcji energii ze źródeł odnawialnych, w tym biomasy, przetwórstwo biomasy na paliwo energetyczne oraz zastosowanie paliwa energetycznego w systemach grzewczych. Realizacja zadań, jakie stawia sobie klaster Bioenergia dla Regionu przyniesie powiatowi skierniewickiemu następujące efekty: Efekt ekologiczny- Nastąpi polepszenie warunków życia mieszkańców oraz poprawa wskaźników ekologicznych powiatu, dzięki znacznemu obniżeniu emisji zanieczyszczeń do atmosfery, a także spadek degradacji łąk i pól, wyłączanych z gospodarki rolnej; podtrzymanie zrównoważonej gospodarki energetycznymi oraz wodnej oczyszczanie na terenach gruntów z osadzonych pierwiastków i osianych ciężkich, roślinami zawartych w zagospodarowywanych osadach ściekowych; Efekt ekonomiczny- Powstaną nowe, „zielone” miejsca pracy przy obsłudze plantacji, punktach skupu i przetwórstwie surowej biomasy; zostaną obniżone koszty użytkowania energii elektrycznej i cieplnej, a dzięki zagospodarowaniu nieużytków wzrośnie rentowność gospodarstw rolnych, możliwość pozyskania poważnych dotacji unijnych na rozwój bioenergetyki, rozwój turystyki w oparciu o ścieżki edukacyjne- bioenergetyczne i owocowowarzywne; Efekt społeczny- Wzrost świadomości społeczności powiatu w zakresie odnawialnych źródeł energii, integracja społeczna wokół wzrostu efektywności gospodarowania w oparciu o nowoczesne, zintegrowane metody, powiązane z wdrożeniem osiągnięć naukowobadawczych, podniesienie poziomu edukacji w powiecie, na wszystkich szczeblach szkolnictwa dzięki wypracowaniu permanentnej współpracy z uczelniami wyższymi i instytutami naukowobadawczymi; Efekt wizerunkowy i promocyjny- Dzięki podjętym działaniom zarówno przez klaster bioenergetyczny, jak i przez powstający klaster owocowo - warzywny będzie możliwe _________________________________________________________________________ 116 Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ budowanie wizerunku powiatu skierniewickiego, jako najbardziej zielonego powiatu w Polsce, zorientowanego na ekologię i zrównoważony rozwój. 4.1.2. Utworzenie podstrefy ekonomicznej Łódzkiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej na terenie jednego z byłych poligonów; Utworzenie podstrefy ekonomicznej w powiecie skierniewickim będzie ogromną szansą rozwojową, pozwoli efektywnie zagospodarować wolne tereny, uzbroić je i przekazać inwestorom z branży ważnych z punktu widzenia kierunków i specyfiki rozwojowej powiatu skierniewickiego. Inwestorzy działający w ŁSSE korzystają z pomocy publicznej: na wspieranie nowych inwestycji na tworzenie nowych miejsc pracy Pomoc publiczna realizowana jest w postaci całkowitego zwolnienia z podatku dochodowego, z którego korzysta aż do momentu wyczerpania kwoty pomocy (najpóźniej do 2017 r.). Poziom pomocy publicznej zależy od województwa oraz wielkości przedsiębiorstwa. Dla regionu łódzkiego wynosi on odpowiednio: 50% dla dużych przedsiębiorstw 60% dla średnich przedsiębiorstw 70% dla małych przedsiębiorstw W przypadku pomocy na nową inwestycję za wydatki inwestycyjne uznaje się: nabycie gruntów lub prawa ich wieczystego użytkowania nabycie środków trwałych związanych z nową inwestycją rozbudowa lub modernizacja istniejących środków trwałych nabycie wartości niematerialnych i prawnych związanych z transferem technologii W przypadku pomocy na tworzenie nowych miejsc pracy w województwie łódzkim inwestor, w zależności od wielkości przedsiębiorstwa, otrzymuje zwrot 50%, 60% lub 70% dwuletnich kosztów pracy nowo zatrudnionych pracowników (kosztów pracy brutto powiększonych o wszystkie obowiązkowe świadczenia związane z zatrudnianiem pracowników). Również w tym przypadku zwrot ten realizowany jest w postaci zwolnienia z podatku dochodowego, z którego inwestor korzysta aż do momentu wyczerpania kwoty pomocy (najpóźniej do 2017 r.). _________________________________________________________________________ 117 Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ Podstawowymi warunkami otrzymania zezwolenia są: inwestycja minimum 100 000 EURO, prowadzenie działalności przez okres minimum 5 lat, (3 lata dla małych i średnich przedsiębiorstw) utrzymywanie poziomu zatrudnienia przez okres minimum 5 lat (3 lata w przypadku małych i średnich przedsiębiorstw) nie przenoszenie własności składników majątku, z którymi związane były wydatki inwestycyjne, przez okres minimum 5 lat. (3 lata dla małych i średnich przedsiębiorstw) Dozwolone rodzaje działalności Generalnie na terenie ŁSSE można prowadzić większość rodzajów działalności produkcyjnych, a także część usług, m.in. transportowe, magazynowe. Na terenie ŁSSE można prowadzić większość rodzajów działalności: produkcyjnych (w tym przetwórstwo spożywcze) usługowych (w tym transportowych i magazynowania) BPO (w tym informatycznych, R&D, księgowość, rachunkowość, call centres). Wydaje się, że utworzenie Skierniewickiej Podstrefy Ekonomicznej jest tym bardziej możliwe i realistyczne, że istnieją podstawy sfinansowania tego przedsięwzięcia w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, 6 osi priorytetowej Polska gospodarka na rynku międzynarodowym. Jednym z beneficjentów w ramach osi są jednostki samorządu terytorialnego, które mogą pozyskać środki na przygotowania dużych terenów inwestycyjnych, w szczególności w zakresie prac studyjno-koncepcyjnych, umożliwiających realizację inwestycji typu green field. Jednocześnie warto podjąć starania na rzecz przekazywania wolnych terenów pod lokalne inwestycje i przyciągania inwestorów, oferując im możliwe w granicach prawa i rzetelnej analizy ekonomicznej zachęty, ulgi i tworząc korzystny lokalny klimat do inwestowania. _________________________________________________________________________ 118 Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ 4.1.3. Przyciągnięcie inwestorów polskich i zagranicznych z branży przemysłów przetwórstwa rolno- spożywczego i związanych z bioenergetyką (producenci solarów, wiatraków, linii technologicznych do przetwórstwa biomasy) do ew. podstrefy ekonomicznej; Wobec rosnącego w Polsce i Europie zainteresowania pozyskiwaniem energii z odnawialnych źródeł i rozwój rynku energetyki odnawialnej, istnieje realna możliwość zainteresowania poważnych producentów urządzeń, związanych z bioenergetyką- wiatraków, solarów, kotłów grzewczych itp. inwestowaniem w powiecie skierniewickim. W ramach PO IG będzie możliwość pozyskania środków na utworzenie i wsparcie działalności Skierniewickiego Centrum Obsługi Inwestora. 4.1.4. Rozwój infrastruktury drogowej ze szczególnym uwzględnieniem przebudowy dróg powiatowych wraz z obiektami inżynierskim na terenie Gmin: Bolimów, Skierniewice, Maków, Godzianów, Lipce Reymontowskie, Słupia, Głuchów i Nowy Kawęczyn oraz dróg gminnych na terenie Gminy Skierniewice, Maków i Nowy Kawęczyn; Strategia Rozwoju Województwa Łódzkiego na lata 2007-2020 zawiera działania, do których nawiązuje Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego: „Realizacja pożądanych przemian określonych w misji dla województwa łódzkiego przy aktualnym stanie i tendencjach rozwojowych regionu będzie zawierać działania z wielu dziedzin społecznych i gospodarczych, w tym: poprawa dostępności do usług edukacyjnych, medycznych oraz do obiektów użyteczności publicznej poprawa dostępności do infrastruktury kultury, sportowej, turystycznej i rekreacyjnej, poprawa wizerunku regionu zachęcającego do inwestowania nie tylko miejscowych, ale i zewnętrznych przedsiębiorców poprzez modernizację podstawowej infrastruktury komunikacyjnej i technicznej zwiększenie dostępności wewnętrznej i zewnętrznej regionu poprzez rozwój i poprawę efektywności infrastruktury transportowej i komunikacyjnej, poprawa atrakcyjności obszarów wiejskich poprzez rozwój infrastruktury technicznej, itd.” Źródło: www.lodzkie.pl _________________________________________________________________________ 119 Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ Na terenie powiatu skierniewickiego znajdują się drogi wojewódzkie, powiatowe i gminne. Funkcjonalnie dołączony do tego jest transport kolejowy. W planach rozbudowy autostrad jest realizacja odcinka autostrady A2 Stryków - Warszawa z węzłami rozjazdowymi na terenie powiatu łowickiego w Łyszkowicach i Nieborowie , na terenie powiatu żyrardowskiego w Wiskitkach oraz MOP w Bolimowie na terenie powiatu skierniewickiego – będzie to generować wzrost obciążenia infrastruktury drogowej. Jednocześnie należy brać pod uwagę potrzeby tranzytu przez teren powiatu od autostrady w kierunku np. Rawy Mazowieckiej. Wszystkie te elementy stanowią, że przebudowa i utrzymanie dobrego stanu technicznego infrastruktury komunikacyjnej jest ważnym elementem atrakcyjności gospodarczej powiatu. Rozpatrując inwestycje komunikacyjne, należy stwierdzić, że budowa lub modernizacja dróg powiatowych i gminnych realizuje następujące cele: poprawa warunków życia mieszkańców, poprawa warunków komunikacji na obszarze powiatu, ochrona środowiska naturalnego, dostępność komunikacyjna miejscowości na terenie gmin, ułatwienie dojazdu dzieci do szkół i placówek edukacyjnych, poprawa bezpieczeństwa ruchu drogowego, zredukowanie czasu i kosztów podroży oraz transportu, zwiększenie atrakcyjności gospodarczej i inwestycyjnej poszczególnych miejscowości powiatu, przeciwdziałanie marginalizacji społecznej i ekonomicznej mieszkańców, a w tym również rozwój społeczeństwa obywatelskiego, lepszy dostęp do obiektów użyteczności publicznej. _________________________________________________________________________ 120 Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ Plan Rozwoju Lokalnego zakłada w pierwszym etapie przebudowę dróg powiatowych z obiektami inżynierskimi na terenie Gmin: Skierniewice, Maków, Nowy Kawęczyn i Głuchów, oraz dróg gminnych. 1.) Zaplanowane działania: - nr 1303E relacji Skierniewice- Głuchów- Żelechlinek- Lubochnia na odcinku Głuchów granica powiatu o długości 1170m łączącej powiat skierniewicki z powiatem tomaszowskim i drogą krajową nr 8 - nr 1318E relacji Maków-Dębowa Góra- Trzcianna- Kamion- Ruda na odcinku Maków – Dębowa Góra– Trzcianna oraz drogi nr 5103E na odcinku Maków-Mokra Lewa o łącznej długości 18370 m. - nr 1310E relacji Skierniewice- Pszczonów- Łyszkowice do drogi wojewódzkiej nr 704 na odcinku Maków-Pszczonów o dł. ok. 7000m - nr 2933E relacji Teresin-Lipce Reymontowskie- Godzianów-Zapady na odcinku Lipce Reymontowskie-Zapady o dł. ok. 5500 m. - nr 1320E relacji Borysław- Słupia- Krosnowa-Podłęcze na całym odcinku o dł. ok. 9500 m. - nr 1316E relacji Pod Borem- Wilkowice- Kwasowiec- Raducz- Jeruzal na odcinku o długości 10000 m przebiegającej od drogi krajowej nr 72 (Łódź-Rawa Maz.) do drogi krajowej nr 70 - nr 1317E relacji Michowice-Wysokienice-Złota na odcinku 6700m przebiegającej od drogi krajowej nr 72 do drogi powiatowej nr 1303E - nr 1326E relacji Bolimów-Miedniewice na odcinku o długości 6600 m. - nr 1328E relacji Humin- Kurabka- granica woj. mazowieckiego- Kozłów Biskupi na odcinku Kurabka-Kęszyce o długości 4000 m. - nr 2700E relacji Mysłaków- Jasionna- Bednary-Bolimów na odcinku Jasionna-granica powiatu długości1500 m. - nr 1335E relacji Kowiesy-Wola Pękoszewska długość 3900 m. - nr 1330 relacji Nowy Kawęczyn- Jeruzal- Kowiesy na odcinku Jeruzal-Kowiesy długość 5680 m - nr1329E relacji Głuchów-Kochanów na odcinku o długości 5770 m. 2 ) oraz gminnych: - nr 115381E na odcinku Brzozów– Julków o długości 2100m oraz na odcinku Józefatów– Rzeczków o dł. 3800m; _________________________________________________________________________ 121 Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ - nr 115374E na odcinku Józefatów– Pruszków o dł. 900m oraz na odcinku Dębowa Góra– Rzymiec– Rzeczków o dł. 3500m - nr 115372E na odcinku Strobów– Rzymiec o dł. 1150m - nr 115371E na odcinku Strobów– Strobów (Parcela) o dł. 1500m oraz na odcinku Wólka Strobowska– Strobów (Parcela) o dł. 795m - nr 115368E na odcinku Balcerów– Strobów o dł. 1500m oraz na odcinku Stare Rowiska– Nowy Ludwików– Brzozów– Żelazna o dł. 3850m wraz z modernizacją poboczy gruntowych o szerokości 0,5m oraz wykonaniem odwodnienia do rowów bezodpływowych. 3) remont i przebudowa dróg gminnych na terenie Gminy Nowy Kawęczyn: - nr 115307E na odcinku Rzędków-Zglinna Duża (do drogi powiatowej 1316E) o dł. 3900m - nr 113103E na odcinku Kwasowiec- Adamów o dł. 6420m, łącząca drogę powiatową 1316E z drogą wojewódzką nr 707 relacji Skierniewice-Rawa Mazowiecka oraz z drogą powiatową 1318E - nr 115303E na odcinku Kaczorów - droga Kwasowiec- Adamów o dł. 1400m (połączenie z drogą powiatową i krajową) - nr 115311E na odcinku Doleck-Suliszew (granica gminy) o dł. 4800m - nr 115153E na odcinku Doleck, Psary (granica gminy), dł. 3500 m, stanowiąca połączenie drogi powiatowej 1318E z wylotem w kierunku drogi krajowej nr 70 - nr 115308E i fragment drogi 115309E do drogi wojewódzkiej nr 707 na odcinku StrzybogaNowy Rzędków -Stary Rzędków (do granicy gminy) o dł. 4200m. 4) przebudowa drogi gminnej na terenie Gminy Kowiesy: - nr 115153E na odcinku Lisna- Paplinek– Chrzczonowice o dł. 5020m., połączenie z drogą krajową nr 8 w Chrzczonowicach. - nr 115152E na całym odcinku 4000 m stanowi połączenie drogi krajowej nr 70 z drogą powiatową nr 1330E w miejscowości Wędrogów. 5) przebudowa dróg gminnych na terenie Gminy Maków: - w miejscowości Słomków o dł. 2416m - w miejscowości Maków ul. Malinowa o dł. 635m Łącznie zaplanowano przebudowę ok. 131 km dróg, w tym powiatowych – ok. 85 km i ok. 46 km dróg gminnych. _________________________________________________________________________ 122 Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ Już na etapie tworzenia PRL zakłada się uzupełnianie, aktualizacje i rozszerzanie wykazu inwestycji realizowanych dla osiągnięcia w/w celów. Zgodnie z przyjętymi procedurami aktualizacji tego dokumentu, możliwe jest dokonywanie zmian po przedstawieniu np. przez gminy stosownych dokumentów określających potrzebę działań inwestycyjnych, ich zakres, spodziewane efekty, planowane koszty i źródła finansowania. Rada Powiatu zatwierdza zmiany w Planie Rozwoju Lokalnego. 4.1.5. Rozbudowa i modernizacja Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych w Głuchowie oraz termomodernizacja Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych w Bolimowie. Budynek szkolny Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych w Głuchowie składa się z części dwukondygnacyjnej i jednokondygnacyjnej gdzie mieszczą się 2 sale i kotłownia. Budynek przylega ścianą szczytową do budynku magazynowego. Całość jest własnością powiatu skierniewickiego. Dotychczasowe tradycje edukacji lokalnych środowisk zarówno dzieci i młodzieży jak i osób dorosłych (w różnych formach szkoleniowych) powodują duże zainteresowanie dostosowaniem obiektu do rozszerzonego programu edukacji i umożliwienie wykorzystywania go na różnorodne zajęcia pozalekcyjne. Możliwości realizacji projektów dofinansowywanych z funduszy strukturalnych (PO Kapitał Ludzki), z funduszy dotyczących rozwoju obszarów wiejskich (np. PROW), programów w ramach polityki uczenia się przez całe życie (LLP) i innych, pobudza zainteresowanie możliwością wykorzystania lokalnych obiektów edukacyjnych. Przygotowany jest projekt, w którym zaplanowana jest modernizacja kotłowni, modernizacja sali gimnastycznej wraz z zapleczem socjalnym, nowe wyposażenie sali gimnastycznej, remont części dydaktycznej budynku, modernizacje instalacji wewnętrznych i zagospodarowanie terenu wokół obiektu. W trakcie remontu realizowana będzie termomodernizacja całego obiektu zgodnie ze wskazaniami audytu. Realizacja tego projektu pozwoli na stworzenie warunków infrastrukturalnych do rozwijania i unowocześniania oferty zespołu szkół, poprawę warunków pracy dla kadry nauczycielskiej (łatwiejsze pozyskiwanie nowych nauczycieli), podniesienie jakości kształcenia, zwiększenie zainteresowania edukacją nieformalną, poszerzenie możliwości zagospodarowania czasu wolnego dla młodzieży i osób dorosłych. Modernizacja sali gimnastycznej umożliwi zwiększenie zakresu zajęć związanych z rozwojem fizycznym oraz aktywnym spędzaniem _________________________________________________________________________ 123 Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ wolnego czasu. Modernizacja budynku szkolnego umożliwi korzystanie z zajęć przez osoby niepełnosprawne. Do decyzji władz i lokalnego środowiska pozostaje decyzja o charakterze i profilu edukacyjnym szkół w Głuchowie. Wydaje się, że Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych powinien wpisywać się w charakter powiatu i przygotować „zieloną” ofertę edukacyjną tj. do podstawowego pakietu wiedzy dołączyć elementy wiedzy z zakresu odnawialnych źródeł energii oraz produkcji żywności ekologicznej jak i możliwości rozwoju agroturystyki. Współpracę i objęcie swoim patronatem deklarują Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego oraz Akcelerator Technologii Uniwersytetu Łódzkiego. Możliwe jest również nawiązanie kontaktów ze szkołami o podobnym charakterze w Unii Europejskiej lub w Norwegii i ubieganie się o dotacje na inwestycje Szkoły i rozwój jej infrastruktury edukacyjnej. Interesującym uzupełnieniem wiedzy teoretycznej byłyby tworzone tzw. ścieżki edukacyjne, ilustrujące produkcję energii cieplnej i elektrycznej ze źródeł odnawialnych. „Ścieżki”, wkomponowane w krajobraz gospodarczy i edukacyjny powiatu byłyby jednocześnie wizytówką i atrakcją turystyczną Powiatu Skierniewickiego. W Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych w Bolimowie przewidywane jest termomodernizacja poprzez wymianę stolarki okiennej, docieplenie dachu i ścian oraz zastąpienie tradycyjnego sposobu ogrzewania budynków na ogrzewanie niekonwencjonalne, wykorzystujące odnawialne źródła energii (pompa ciepła). Te działania planowane są do przeprowadzenia w roku 2009 z wykorzystaniem funduszy pomocowych, dostępnych na finansowanie działań z zakresu ochrony środowiska. 4.1.6. Rewitalizacja i termomodernizacja budynku Starostwa Powiatowego w Skierniewicach, przy ul. Konstytucji 3- go Maja 6; Budynek w którym obecnie ma siedzibę Starostwo Powiatowe jest jednym z ciekawszych zabytków architektonicznych miasta przeznaczony od swego powstania do użyteczności publicznej. W latach 1922-1926 przystąpiono do budowy nowego Domu Sejmikowego dla prawidłowego funkcjonowania powołanego dekretem Józefa Piłsudskiego Sejmiku Powiatowego. W latach 1972-1999 budynek sejmiku stał się siedzibą władz wojewódzkich. Budynek ten jest wpisany do Rejestru Zabytków (nr rej.: 468 decyzja z 11.10.1977). Wobec wieloletniego użytkowania bez znaczących prac remontowych, budynek ten wymaga przeprowadzenia zarówno kompleksowego procesu termomodernizacji jak i prac _________________________________________________________________________ 124 Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ konserwatorsko-remontowych o różnym zakresie zależnym od aktualnego stanu technicznego instalacji i fragmentów budynku. Zakładane efekty realizacji tego zadania to poprawa warunków eksploatacji i użytkowania budynku, dostosowanie instalacji wewnętrznych do obowiązujących norm użytkowania i bezpieczeństwa, obniżenie kosztów eksploatacji, oszczędność ciepła oraz efekt ekologiczny (zgodnie z audytem ekologicznym). Jednocześnie będzie realizowana konserwacja obiektu zabytkowego o wysokich walorach dziedzictwa kulturowego i dużym znaczeniu historycznym dla regionu. W trakcie przyjętego okresu planowania mogą pojawiać się nowe projekty w zakresie rewitalizacji obiektów o mających znaczenie dla zachowania dziedzictwa kulturowego. Wszelkie rozszerzenia Planu Rozwoju Lokalnego realizowane są po przedstawieniu wymaganej dokumentacji i zatwierdzeniu przez Radę Powiatu włączenia inwestycji do Planu. _________________________________________________________________________ 125 Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ V . REALIZACJA ZADAŃ I PROJEKTÓW Tabela nr 13. Zadania przewidziane do realizacji przez Powiat Skierniewicki w latach 2007 – 2015 Lp. Nazwa zadania Termin Wskaźniki osiągnięć Odpowiedzialny Źródło finansowania Powiat Skierniewicki Gmina Kawęczyn Gmina Maków Gmina Skierniewice Do 85% środki UE Pozostałe budżet powiatu i budżety gmin Powiat Skierniewicki Budżet powiatu Sfera przestrzenna Infrastruktura drogowa 1. Przebudowa drogi powiatowej Nr 1318E Maków - Dębowa Góra – Trzcianna–Kamion-Ruda wraz odcinkiem drogi 5103E na odcinku Mokra Lewa-Maków wraz z infrastrukturą towarzyszącą. 2. Przebudowa drogi powiatowej SkierniewiceGłuchów-ŻelechlinekLubochnia na odcinku Głuchów-granica powiatu. 1. Rozbudowa sieci informatycznej na terenie Powiatu Skierniewickiego w tym w Starostwie Powiatowym w Skierniewicach – powstanie e-urzędu. 20082011 2008 Poprawa dostępności komunikacyjnej dla mieszkańców Powiatu Skierniewickiego. Zmniejszenie wypadkowości. Poprawa płynności ruchu przez miasto Skierniewice. Przebudowa 18,5 km dróg powiatowych wraz z infrastrukturą towarzyszącą. Poprawa płynności ruchu. Zmniejszenie wypadkowości. Przebudowa 1,1 km drogi powiatowej. Wzrost nośności nawierzchni. Infrastruktura administracyjna i bezpieczeństwo publiczne 20082009 Poprawa dostępności do Internetu. Zastosowanie elektronicznego obiegu dokumentów oraz możliwości otrzymania i wysyłania pism i dokumentów z podpisem elektronicznym. Powiat Skierniewicki Gminy Powiatu Skierniewickiego _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu Do 85% środki UE Pozostałe budżet powiatu 126 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ 2. Infrastruktura Regionalnego Systemu Informacji Przestrzennej Województwa Łódzkiego – Powiat Skierniewicki 20082011 Wdrażanie systemu informatycznego. Zwiększenie skuteczności i efektywności działań w zakresie geodezji i kartografii. Usprawnienie obsługi interesantów. Województwo Łódzkie. Powiat Skierniewicki. 65,37% środki UE. 34,63% budżet powiatu. Infrastruktura wodno- kanalizacyjna, gazownicza, energetyczna 1. 2. Zaopatrzenie w gaz ziemny mieszkańców Powiatu Skierniewickiego, odbiorców komunalnych i odbiorców przemysłowych. Budowa oczyszczalni ścieków gminach Kowiesy i Głuchów oraz przebudowa oczyszczalni ścieków w Nowym Dworze. 20082015 Zaopatrzenie w gaz mieszkańców, obiekty komunalne i przemysłowe. Efekty ekologiczne. Powiat Skierniewicki Gmina Bolimów Gmina Skierniewice Środki wykonawcy 20092015 Poprawa stanu wód w rzekach i zbiornikach. Ochrona środowiska naturalnego. Gmina Kowiesy Głuchów Nowy Kawęczyn Do 85% środki UE Pozostałe budżet gmin Powiat Skierniewicki Do 85% środki UE Pozostałe budżet powiatu Rewitalizacja 1. Rewitalizacja i termomodernizacja siedziby Starostwa Powiatowego w Skierniewicach – budynku dawnego Sejmiku Skierniewickiego. 20102013 Poprawa stanu technicznego zabytkowego budynku dawnego Sejmiku Skierniewickiego. Termomodernizacja obiektu, oszczędność energii cieplnej, efekt ekologiczny. 20002010 Zwiększenie oferty kształcenia dla młodzieży. Termomodernizacja obiektu. Poprawa warunków kształcenia. Powiat Skierniewicki Do 85% środki UE Pozostałe budżet powiatu 2009 Zwiększenie oferty kształcenia dla młodzieży. Termomodernizacja obiektu. Poprawa warunków kształcenia. Powiat Skierniewicki WFOSiGW Powiat Skierniewicki Infrastruktura oświatowa 1. 2. Rozbudowa Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych w Głuchowie. Termomodernizacja i rozbudowa Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych w Bolimowie _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 127 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ Infrastruktura bioenergetyczna 1. 2. Pomoc i ułatwienia dla potencjalnych inwestorów przy tworzenia „Farm wiatrowych”. Zastosowanie energii ze źródeł odnawialnych w ZSP w Głuchowie i Domu Dziecka w Strobowie. 20082013 20092011 Zwiększenie udziału energii odnawialnej. Efekt ekologiczny. Budowa farm wiatrakowych w Żelaznej i Głuchowie. Zmniejszenie kosztów utrzymania placówek. Efekt ekologiczny. Inwestorzy Do 85% środki UE Pozostałe inwestorzy Powiat Skierniewicki Do 85% środki UE Pozostałe budżet powiatu Infrastruktura turystyczna 1. 2. Rozwój Muzeum Mazowsza Zachodniego w Lipcach Reymontowskich. Pomoc w rozwoju agroturystyki na terenie Powiatu. 20082011 Poszerzenie ekspozycji muzeum. Zmniejszenie kosztów utrzymania. Powiat Skierniewicki Środki MKiDN Środki UE Budżet powiatu 20082013 Powstanie nowych gospodarstw agroturystycznych. Rozwój i doposażenie istniejących gospodarstw. Zwiększenie atrakcyjności turystycznej powiatu. Powiat Skierniewicki Środki UE Sfera gospodarcza _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 128 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ Tworzenie Skierniewickiej Podstrefy ŁSSE 1. 2. Działania zmierzające do pozyskania terenów i obiektów po poligonie MSWiA w Raduczu. Działania zmierzające do przygotowania i uzbrojenia terenów pod przyszłe inwestycje gospodarcze podstrefy ŁSSE. 20082009 Pozyskanie terenów i obiektów pod powstanie podstrefy ŁSSE. Powiat Skierniewicki Środki krajowe i UE 20092010 Poszukiwanie potencjalnych inwestorów. Uzbrojenie terenu. Powiat Skierniewicki Inwestorzy Środki inwestorów Promocja gospodarcza powiatu 1. 2. Działania promocyjnoinformacyjne. 20082013 Wydawanie materiałów informacyjno-promocyjnych w tym w językach obcych dotyczących szczególnie sfery gospodarczej. Powiat Skierniewicki Budżet Powiatu Udział w imprezach targowych i wykorzystanie udziału innych jednostek samorządowych. 20082013 Udział w imprezach targowych co najmniej 2 razy w roku. Powiat Skierniewicki Budżet Powiatu Sponsorzy _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 129 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ VI. POWIĄZANIE PROJEKTÓW Z INNYMI DZIAŁANIAMI REALIZOWANYMI NA TERENIE POWIATU SKIERNIEWICKIEGO I WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO Spójność Planu rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego z innymi programami: Strategia Rozwoju Powiatu Skierniewickiego na lata 2000 – 2006, Strategia Rozwoju Województwa Łódzkiego, Prognoza oddziaływania makroekonomicznego realizacji Regionalnego Programu Operacyjnego dla województwa łódzkiego na lata 2007 - 2013 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Łódzkiego, Projekt Strategii Rozwoju Transportu na lata 2007-2013, Regionalna Strategia Innowacji Województwa Łódzkiego RSI LORIS 2005-2013. Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007-2013, Strategia Rozwoju Miasta Skierniewice na lata 2000 – 2015, Program Bzura 2004 – 2013. Plan Rozwoju Lokalnego jest dokumentem programowym, który integruje potrzeby społeczności lokalnej w zakresie społeczno-gospodarczym. W swoich ustaleniach bazuje na dokumentach i programach planistycznych będących podstawą polityki regionalnej zarówno na poziomie krajowym, wojewódzkim jak i powiatowym. Zgodność Planu Rozwoju Lokalnego ze strategicznymi dokumentami planistycznymi jest warunkiem koniecznym jego skutecznej realizacji. Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego w dużym stopniu oparty jest na Strategii Rozwoju Powiatu, skąd transponowane są zawarte w niej cele strategiczne oraz cele operacyjne. Zakres projektów zawarty w Indykatywnym Wykazie Indywidualnych Projektów Kluczowych dla Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego na lata 2007– 2013 nawiązuje tylko w jednym przypadku do projektów z PRL Powiatu Skierniewickiego, tj. w ramach Osi priorytetowej VI - Projekt Miasta Skierniewic: „Ożywienie społecznogospodarcze w północnowschodniej części województwa łódzkiego poprzez rewitalizację terenów powojskowych.” Przez region przebiegają dwa transeuropejskie korytarze transportowe (korytarz II o przebiegu równoleżnikowym zachód-wschód oraz korytarz VI o przebiegu południkowym północ-południe). _________________________________________________________________________ 130 Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ Szansą dla województwa jest tworzący się wokół stolicy Centralny Węzeł Komunikacyjny, obejmujący autostrady A1 i A2, planowaną szybką kolej Wrocław/PoznańŁódź- Warszawa oraz Port Lotniczy Łódź im. Władysława Reymonta. VI korytarz transportowy obejmuje dwa projekty priorytetowe określone w Decyzji Nr 884/2004/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r.: projekt Nr 23, obejmujący infrastrukturę kolejową na trasie Gdańsk- Warszawa- Katowice-granica państwa oraz projekt Nr 25 obejmujący autostradę Gdańsk- Katowice granica państwa. W Województwie Łódzkim, w najbliższych latach należy spodziewać się dalszego wzrostu obciążenia ruchem, zarówno ze strony transportu osobowego, jak i transportu towarowego (przede wszystkim kołowego) ze względu na sytuowanie się tu firm z branży logistycznej. Europejskim i światowym trendem organizacyjno- zarządczym w gospodarce jest tworzenie się klastrów, czyli mniej lub bardziej sformalizowanych grup podmiotów, powiązanych funkcjonalnie, które wspierają się w działaniach rynkowych i czerpią korzyści ze złożenia własnych specjalizacji w kompleks działań, w pełni zaspakajających rosnące wymagania rynku. Na terenie Województwa Łódzkiego powstały w okresie ostatnich dwóch lat następujące klastry: ŁÓDZKO – MAZOWIECKI KLASTER OWOCOWO WARZYWNY BIOENERGIA DLA REGIONU EKOENERGIA KLASTER ŁÓDZKI ROZWÓJ MIASTA I OKOLIC KLASTER MEDIALNY Na terenie powiatu skierniewickiego działają dwie Lokalne Grupy Działania: KRAINA RAWKI W skład, której wchodzą gminy powiatu rawskiego oraz gmina Kowiesy z powiatu skierniewickiego. Członkostwo wynika z charakteru gmin zrzeszonych w tym stowarzyszeniu (dobrze rozwinięta produkcja sadownicza i warzywnicza) LGD „kraina Rawki” przygotowuje się do dużego projektu związanego z wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii we współpracy LDG z Włoch i Hiszpanii. LOKALNA GRUPA DZIAŁANIA „GNIAZDO”, w ramach programu Leader + Leader+ wspomaga wdrażanie nowoczesnych strategii rozwoju terenów wiejskich. Leader+ jest inicjatywą wspólnotową, czyli programem bezzwrotnej pomocy Unii Europejskiej dla współpracujących ze sobą lokalnych partnerów. Władze lokalne, organizacje pozarządowe, _________________________________________________________________________ 131 Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ przedsiębiorcy otrzymują pomoc w związku ze zgłaszanymi przez nie projektami rozwoju na obszarach wiejskich. Cechą inicjatywy wspólnotowej jest to, że ma ona charakter eksperymentalny z punktu widzenia polityk wspólnotowych. Oznacza to, że w wyniku realizacji inicjatywy wspólnotowej w różnych miejscach i uwarunkowaniach pojawiają się nowatorskie metody, sposoby rozwiązywania problemów i to one właśnie mogą wpływać na politykę, jaką prowadzi UE w danej dziedzinie. Z ich doświadczeń będą korzystać Skierniewicki Klaster Owocowo - Warzywny oraz Klaster Bioenergia dla Regionu. W roku 2006, województwo posiadało ponad 2200 obiektów wpisanych do rejestru zabytków. Problem stanowi ich niezadowalający stan techniczny (60% zabytków wymaga remontów, w tym 30% remontów kapitalnych) oraz zbyt małe zagospodarowanie na cele kulturalno-turystyczne. Przygotowany Program Opieki nad Zabytkami dla Województwa Łódzkiego będzie również realizowany na terenie powiatu skierniewickiego i pobliskich dominujących ośrodkach kulturowych ziemi łowickiej i ziemi rawskiej. VII. OCZEKIWANE WSKAŹNIKI OSIĄGNIĘĆ PROGRAMU ROZWOJU LOKALNEGO DLA POWIATU SKIERNIEWICKIEGO Wszystkie zadania przyjęte do realizacji w ramach dofinansowania z budżetu UE objęte zostaną monitoringiem rzeczowym, który dostarczy danych obrazujących postęp w zaplanowanych i realizowanych inwestycjach oraz umożliwi ocenę jego wykonania. Zastosowano standardową koncepcję zestawu wskaźników, zgodną z logiką interwencji funduszy strukturalnych. Zasadniczy pomiar wskaźników odbywać się będzie na poziomie zadań, w poniższej tabeli zamieszczono schematyczne zestawy wskaźników dla każdego zadania objętego Planem. Poziom pierwszy dotyczy produktów (fizycznych) poszczególnych projektów, realizacja projektów czyli powstanie konkretnych produktów przekłada się na rezultaty projektów – stanowiące drugi poziom warstwy wskaźników. W dłuższym horyzoncie czasowym rezultaty przekładać się będą na polepszenie ogólnej sytuacji w powiecie w ramach poszczególnych obszarów. Sytuacja ta opisana została za pomocą trzeciego poziomu wskaźników, dotyczących oddziaływania. Analiza przytoczonych wskaźników pozwoli na monitorowanie i ocenę procesu wdrażania Planu Rozwoju Lokalnego i realizacji objętych nim działań. _________________________________________________________________________ 132 Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ WSKAŹNIKI Lp. Tytuł projektu Produkt Rezultat Oddziaływanie Poprawa dostępności komunikacyjnej dla mieszkańców Powiatu Skierniewickiego. Zmniejszenie wypadkowości. Poprawa płynności ruchu przez miasto Skierniewice. Skala ponad powiatowa, znaczenie regionalne. Poprawa połączeń drogowych powiatu skierniewickiego z powiatem tomaszowskim i drogą krajową nr 8. Sfera przestrzenna Infrastruktura drogowa 1. Przebudowa drogi powiatowej Nr 1318E Maków - Dębowa Góra – Trzcianna–Kamion-Ruda wraz odcinkiem drogi 5103E na odcinku Mokra Lewa-Maków wraz z infrastrukturą towarzyszącą. Droga długości 18 370 m; Chodniki o długości 2,1 km, ścieżki rowerowe o długości 4,5 km. Skrócenie średniego czasu przejazdu miedzy dwoma punktami. Natężenie ruchu na drodze. Wzrost nośności powierzchni. Bezpieczeństwo i poprawa warunków życia mieszkańców. 2. Przebudowa drogi powiatowej SkierniewiceGłuchów-ŻelechlinekLubochnia na odcinku Głuchów-granica powiatu. Droga długości 1 170 m; Poprawa płynności ruchu. Zmniejszenie wypadkowości. Infrastruktura administracyjna i bezpieczeństwo publiczne 1. Rozbudowa sieci informatycznej w Starostwie Powiatowym w Skierniewicach – powstanie e-urzędu. 2. Infrastruktura Regionalnego Systemu Informacji Przestrzennej Województwa Łódzkiego – Powiat Skierniewicki zakup 22 sztuk komputerów zakup oprogramowania budowa sieci LAN – 56 punktów abonenckich montaż 4 sztuk serwerów zakup 4 szt. komputerów zakup 2 serwerów zakup systemu Backup zakup 1 plotera Poprawa dostępności do Internetu. Zastosowanie elektronicznego obiegu dokumentów oraz możliwości otrzymania i wysyłania pism i dokumentów z podpisem elektronicznym. Bezpieczny dostęp do Internetu dla interesantów. Digitalizacja danych geodezyjnych. Przenoszenie i przetworzenie danych analogowych do postaci cyfrowej. Budowanie społeczeństwa informacyjnego na poziomie powiatu oraz kreowanie popytu na usługi wiedzo chłonne. Budowanie społeczeństwa informacyjnego na poziomie powiatu oraz kreowanie popytu na usługi wiedzo chłonne. Infrastruktura wodno - kanalizacyjna, gazownicza, energetyczna 1. Budowa/ modernizacja gazociągu. Budowa zbiorników gazu w Bolimowie i Dębowej Górze, gmina Skierniewice, budowa 12 km gazociągu. Budowa II etapu obejmującego pozostałe gminy Powiatu Skierniewickiego nastąpi w latach 2013-2015. Zaopatrzenie w gaz ziemny mieszkańców Powiatu Skierniewickiego, odbiorców komunalnych i odbiorców przemysłowych. Wyrównanie różnic w poziomie rozwoju społecznogospodarczego powiatu, zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju i uwzględnieniem kwestii _________________________________________________________________________ 133 Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ oddziaływania na środowisko. 2. Budowa oczyszczalni ścieków w gminie Kowiesy. 3. Budowa oczyszczalni ścieków w gminie Głuchów na terenie wsi Michowice. 4. Przebudowa oczyszczalni ścieków w gminie Nowy Kawęczyn we wsi Nowy Dwór. Budowa małej oczyszczalni ścieków o parametrach: Qmax – 30 m3/d o stężeniu ścieków BZT5 – 40 mg O2/dm3 ChZTcr – 150 mg O2/dm3 Zawiesina ogólna 50 mg/dm3 Podłączenie ok. 4 budynków gminnych. Możliwość odprowadzenia w przyszłości ścieków z ok. 30 gospodarstw domowych Poprawa stanu czystości wód. Wzrost ilości oczyszczonych ścieków. Efekt ekologiczny. Wzrost atrakcyjności inwestycyjnej i turystycznej powiatu. Budowa oczyszczalni ścieków o parametrach: I etap 150-300 m3/d o stężeniu ścieków BZT5 – 40 mg O2/dm3 ChZTcr – 150 mg O2/dm3 Zawiesina ogólna 50 mg/dm3 II etap w latach 20132015. 300-700 m3/d - Podłączenie 11 wsi, - 1010 gospodarstw rolnych, - 40 budynków publicznych, - 39 sztuk przepompowni, Długość sieci kanalizacyjnej 74 km. Poprawa stanu czystości wód. Wzrost ilości oczyszczonych ścieków. Efekt ekologiczny. Wzrost atrakcyjności inwestycyjnej i turystycznej powiatu. Budowa oczyszczalni ścieków o parametrach: Qmax – 200 m3/dobe + 30 m3 ścieków dowożonych o stężeniu ścieków BZT5 – 40 mg O2/dm3 ChZTcr – 150 mg O2/dm3 Zawiesina ogólna 50 mg/dm3 Podłączenie ok. 300 budynków, Możliwość odprowadzenia w przyszłości ścieków z ok. 500 gospodarstw domowych Poprawa stanu czystości wód. Wzrost ilości oczyszczonych ścieków. Efekt ekologiczny. Wzrost atrakcyjności inwestycyjnej i turystycznej powiatu. Poprawa stanu technicznego zabytkowego budynku dawnego Sejmiku Skierniewickiego. Termomodernizacja obiektu, oszczędność energii cieplnej, efekt ekologiczny Poprawa wizerunku powiatu. Przywrócenie świetności dziedzictwu narodowemu. Realizowanie celów Odnowionej strategii Lizbońskiej w kwestiach oszczędności energii i ochrony klimatu. Rewitalizacja 1. Rewitalizacja i termomodernizacja siedziby Starostwa Powiatowego w Skierniewicach – budynku dawnego Sejmiku Skierniewickiego. Objęcie pracami rewitalizacyjnymi budynku o pow. 3033 m2. Podniesienie współczynników cieplnych i energetycznych o 20%. _________________________________________________________________________ 134 Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ Infrastruktura oświatowa 1. Rozbudowa Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych w Głuchowie. Obiekt o kubaturze 10.093,33 m3, powierzchnia całkowita 1322,56 m2, wybudowanie kotłowni ekologicznej, sali gimnastycznej z zapleczem, ocieplenie ścian i dachu budynku. Zwiększenie oferty kształcenia dla młodzieży. Termomodernizacja obiektu. Poprawa warunków kształcenia Podniesienie konkurencyjności powiatu poprzez inwestowanie w kapitał ludzki. Realizowanie Odnowionej strategii Lizbońskiej w kwestiach promowania zrównoważonego rozwoju i dbałości o środowisko naturalne. 2. Termomodernizacja i rozbudowa ZSP w Bolimowie. Ocieplenie dachu i ścian obiektu o kubaturze 13 610 m3, wymiana stolarki drzwiowej i okiennej tj. 86 sztuk okien i 2 sztuki drzwi. Zastosowanie pompy ciepła. Zwiększenie oferty kształcenia młodzieży. Poprawa walorów estetycznych budynku. Termomodernizacja obiektu. Podniesienie konkurencyjności powiatu poprzez inwestowanie w kapitał ludzki. Realizowanie celów Odnowionej strategii Lizbońskiej w kwestiach oszczędności energii i ochrony klimatu. 1. Zastosowanie systemów grzewczych, opartych o źródła odnawialne w ZSP w Głuchowie. Montaż kotłów na biomasę typu HL90 o mocy 150 kW i jednego kotła olejowego o mocy 80 kW. Zmniejszenie kosztów utrzymania placówek. Efekt ekologiczny. Realizowanie Odnowionej strategii Lizbońskiej w kwestiach promowania zrównoważonego rozwoju i dbałości o środowisko naturalne. 2. Zastosowanie systemów grzewczych, opartych o źródła odnawialne w Domu Dziecka w Strobowie. Montaż 2 kotłów na biomasę o moc 105 Kw i 6 kolektorów płaskich próżniowych H 400V. Zmniejszenie kosztów utrzymania placówek. Efekt ekologiczny. Realizowanie Odnowionej strategii Lizbońskiej w kwestiach promowania zrównoważonego rozwoju i dbałości o środowisko naturalne. 1. Rozwój Muzeum Mazowsza Zachodniego w Lipcach Reymontowskich. Modernizacja 3 budynków muzeum. Powstanie 1 pracowni koła garncarskiego. I sali wystawowej poświęconej sztuce ludowej Powiatu Skierniewickiego. Infrastruktura energetyczna oparta o odnawialne źródła energii Infrastruktura turystyczna Poszerzenie ekspozycji muzeum. Zmniejszenie kosztów utrzymania. Znaczenie regionalne i ponadregionalne, wzrost atrakcyjności powiatu pod względem turystycznym i rozwój kulturalny. _________________________________________________________________________ 135 Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ VIII. PLAN FINANSOWY NA LATA 2008 – 2013 Z UWZGLĘDNIENIEM ŚRODKÓW POMOCOWYCH Celem tego opracowania jest oszacowanie możliwości finansowych samorządu pod kątem realizacji zamierzonych inwestycji. Dokument ten sporządzony został w wyniku przeprowadzenia analizy podstawowych kategorii finansowych realizowanych przez samorząd oraz w oparciu o dane planistyczne, przygotowane przez pracowników Starostwa Powiatowego, dotyczące polityki gospodarczej jednostki. Ustawa o finansach publicznych wprowadza limity zadłużeń dla jednostek samorządowych oraz procedury ostrożnościowe i sanacyjne, które są dla samorządu wyznacznikiem do realizacji. Podstawowe ograniczenia wynikają z artykułów 169, 170 oraz 79 ustawy. Jednocześnie należy uwzględniać przebieg czasowy podejmowanych inwestycji i kreując budżety samorządów lokalnych, które przejmą inwestycje w użytkowanie- uwzględnić zwiększenie kosztów utrzymania przebudowanych dróg i poboczy. Efekt ten niezwykle często jest zapominany w długofalowych projekcjach finansowych dla inwestycji infrastrukturalnych. 8.1. ANALIZA BUDŻETU POWIATU SKIERNIEWICKIEGO Realizacja zadań inwestycyjnych stojących obecnie przed samorządami terytorialnymi podlega licznym regulacjom i ograniczeniom prawnym, głównie o charakterze finansowym. Najważniejsze ustawy regulujące gospodarkę finansów powiatów, to: 1) ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym , 2) ustawa z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych, 3) ustawa z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego. Głównie ustawa o finansach publicznych wprowadza limity zadłużeń dla jednostek samorządowych oraz procedury ostrożnościowe i sanacyjne, którym jednostki te muszą sprostać. Podstawowe ograniczenia wynikają z artykułów 169, 170 oraz 79 przywołanej wyżej ustawy. Projekcja potencjału inwestycyjnego Powiatu Skierniewickiego ma na celu oszacowanie możliwości samorządu w zakresie finansowania zamierzonych inwestycji. W celu wykreowania tych wielkości konieczne jest przeprowadzenie analizy ex- ante obejmujące kilka etapów. _________________________________________________________________________ 136 Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ I tak:1) projekcja nadwyżki operacyjnej 1 – nadwyżka operacyjna stanowi różnicę między dochodami a wydatkami bieżącymi; wysokość tej kwoty wskazuje na zdolność jednostki do samodzielnego regulowania zobowiązań z tytułu zaciągniętych kredytów i pożyczek oraz finansowania inwestycji; 2) projekcja wolnych środków na inwestycje– tj. środków dostępnych na inwestycje, stanowią różnic między nadwyżką operacyjną a wydatkami na spłatę zadłużenia; 3) projekcja możliwości inwestycyjnych - określenie tych możliwości pozwala ocenić, czy samorząd może sfinansować swoje zamierzenia inwestycyjne bez zewnętrznych źródeł zasilania, zostały one wyznaczone jako różnica między wolnymi środkami na inwestycje a planowanymi do poniesienia wydatkami inwestycyjnymi; 4) projekcja potencjału inwestycyjnego, jako końcowy efekt analizy - odzwierciedla on relację między oczekiwaniami społecznymi a możliwościami finansowymi jednostki. Ponieważ charakter opracowania obejmuje dynamiczne sytuacje finansowo-rzeczowe, wszelkie analizy należy prowadzić sukcesywnie w miarę kolejnych lat realizacji inwestycji poszczególnych jednostek samorządowych. 8.2. ANALIZA ZEWNĘTRZNYCH ŹRÓDEŁ FINANSOWANIA PROGRAMU ROZWOJU LOKALNEGO Obok Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego, planowane działania mogą być finansowane z programów: PO Infrastruktura i Środowisko zorientowany jest na podniesienie atrakcyjności powiatu w zakresie infrastrukturalnym i ekologicznym, a więc zgodnym z podstawowym kierunkiem rozwoju Powiatu Skierniewickiego; PO Innowacyjna Gospodarka wspierający rozwój polskiej gospodarki w oparciu o innowacyjne przedsiębiorstwa. 1 Pojęcie „nadwyżka operacyjna” w kontekście jednostek samorządu terytorialnego, zostało po raz pierwszy użyte przez Ministerstwo Finansów w dokumencie pn. „Nadwyżka operacyjna w jednostkach samorządu terytorialnego”. Dokument ten został pozytywnie zaopiniowany przez Zespół ds. Systemu Finansów Publicznych Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego w dniu 18 października 2005 r. Aktualnie jest to najważniejszy wskaźnik sytuacji finansowej jst. _________________________________________________________________________ 137 Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ PO Kapitał Ludzki wspiera m.in. przedsięwzięcia wpływające na: wzrost potencjału ludzkiego, rozwój kadr na lokalnym rynku pracy, efektywne zatrudnienie i potencjał adaptacyjny przedsiębiorstw i ich pracowników, podniesienie poziomu wykształcenia społeczeństwa. Ponadto województwo łódzkie uczestniczyć będzie w dwóch programach współpracy transnarodowej - Obszar Europy Środkowej; Region Morza Bałtyckiego oraz w programie współpracy międzyregionalnej INTERREG IV C, obejmującym całe terytorium Unii Europejskiej. PO Rozwój Obszarów Wiejskich wspiera obszary interwencji RPO WŁ skierowane na rozwój obszarów wiejskich. Niektóre z działań mogą uzyskać wsparcie finansowe z: 7 Program Ramowy w zakresie badań i rozwoju technologicznego, zwłaszcza działania proekologiczne i związane z bioenergetyką; Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Norweski Mechanizm Finansowy Uczenie się Przez Całe Życie (Lifelong Learning Programme) program UE w zakresie wsparcia edukacji i doskonalenia zawodowego. Funkcjonują tu programy skierowane do różnych grup docelowych: Comenius, Erasmus, Leonardo da Vinci oraz Grundtvig. Program Kultura 2007-2013 Program „Obywatele dla Europy” dla samorządów lokalnych oraz organizacji pozarządowych na rzecz promowania aktywnego obywatelstwa europejskiego. Przedstawione zostały podstawowe programy finansowania działań objętych Planem Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007 – 2015. W przypadku rozpatrywania konkretnych projektów, należy przeanalizować możliwości wsparcia finansowego, a w tym wymagany stopień zaangażowania środków własnych, sprawdzić zakres wymogów formalnych, grono upoważnionych beneficjentów i szczegółowy zakres działań objętych tym programem. Istnieje jeszcze wiele innych źródeł na pozyskanie zewnętrznego finansowania w zależności od zakresu merytorycznego podejmowanych w projekcie działań oraz grupy docelowej, do jakiej projekt będzie skierowany. Przedstawiony poniżej wykaz działań inwestycyjnych, zakłada podjęcie projektu w określonym zakresie czasowym i przy określonym budżecie, niemniej dane te mogą ulegać zmianie w czasie _________________________________________________________________________ 138 Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ opracowywania dokumentacji projektowej czy na skutek konieczności posiadania w budżecie JST kwot wymaganych na wkład własny, czy też na sfinansowanie projektu zanim nastąpi refundacja. _________________________________________________________________________ 139 Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ Tabela nr 14. Wykaz rozpoczętych działań inwestycyjnych. Wykaz działań inwestycyjnych NAZWA INWESTYCJI OKRES REALIZACJI JST WARTOŚĆ OGÓŁEM ŚRODKI UE ŚRODKI BUDŻETU PAŃSTWA ŚRODKI JST - 3.420.649,94 zł - - 24.239,04 zł - - - - INNE ŚRODKI FUNDUSZE PRYWATNE KRAJOWE 1) przebudowa dróg powiatowych i gminnych: Poprawa dostępności komunikacyjnej między gminami Powiatu Skierniewickiego wraz z infrastrukturą towarzyszącą. 1 Lider projektu: Powiat Skierniewicki 2008-2011 Partnerzy projektu: Gmina Nowy Kawęczyn Gmina Maków Gmina Skierniewice Przebudowa drogi powiatowej Skierniewice-Głuchów-ŻelechlinekLubochnia na odcinku Głuchów-granica powiatu. * 13.552.669,76 zł 10.132.019,82 zł 2008 96956,17 zł 72.717,12 zł - 2009 71.600,00 zł 21.217,50 zł - 2010 7.256.215,11 zł 5.442.161,33 zł - 1.814.053,78 zł - - 2011 6.127.898,48 zł 4.595.923,86 zł - 1.531.974,62 zł - - - - 294.945,61 zł - - 7.072,50 zł 43.310,00 zł ** Powiat Skierniewicki Gmina Nowy Kawęczyn Gmina Maków Gmina Skierniewice 2008 450.000 zł Powiat Skierniewicki _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 140 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ Przebudowa drogi powiatowej nr 1318E relacji Maków-Dębowa Góra-TrzciannaKamion-Ruda na odcinku od skrzyżowania z drogą wojewódzką nr 705 do skrzyżowania z drogą powiatową nr 1303E o długości 1,932m. 2.296.611,03 zł - 1.148.305,51zł 1.148.305,52zł - - 3.793.363 zł - - 3.793.363 zł - - 2008 2009 11.980 zł - - - 11.980 zł - - - 2010 1.250.000 zł - - 1.250.000 zł - - 2011 1.265.692 zł - - 1.265.692 zł - - 2012 1.265.691 zł - - 1.265.691 zł - - - 98.220 zł - - - 14.640 zł - - 2009 Powiat Skierniewicki 2) infrastruktura oświatowa 2008 - 2012 Rozbudowa Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych w Głuchowie. Powiat Skierniewicki 3) społeczeństwo informacyjne Rozbudowa sieci informatycznej w Starostwie Powiatowym w Skierniewicach – powstanie e-urzędu. 2 2008 - 2009 626.470 zł 528.250 zł 2008 14.640 zł 2009 611.830 zł 528.250 zł - 83.580 zł - - 2008 - 2011 860.000 zł 562.182 zł - 297.818 zł - - 2008 18.300 zł 11.963 zł - 6.337 zł - - - Powiat Skierniewicki Infrastruktura Regionalnego Systemu _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 141 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ Informacji Przestrzennej Województwa Łódzkiego – Powiat Skierniewicki 2009 154.930 zł 101.278 zł - 53.652 zł - - 2010 2011 Województwo Łódzkie Powiat Skierniewicki 321.212 zł 365.558 zł 209.976 zł 238.965 zł - 111.236 zł 126.593 zł - - * inwestycja zrealizowana w kwocie 294.945,61 zł na dzień 10.10.2008 r. – kwota wynikająca z przetargu ogłoszonego przez Zarząd Powiatu w Skierniewicach. ** wkład własny – koszty niekwalifikowalne. 1 W wyniku postępowania przetargowego nr RW.3431-1-1/10 podpisana została umowa z Wykonawcą na kwotę 13.144.483,59 zł 2 W wyniku podpisania umowy z firmą F5 Konsulting w Starostwie Powiatowym w Skierniewicach wprowadzono system elektronicznego obiegu dokumentów, wydatkując na ten cel 5.170 zł. _________________________________________________________________________ Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu 142 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ IX. SYSTEM WDRAŻANIA Zadania o charakterze inwestycyjnym, przewidziane do realizacji w ramach PRL Powiatu Skierniewickiego będą przygotowywane w zależności od potencjalnego źródła finansowania i wymagań konkursowych z opracowaniem opisu na odpowiednich formularzach aplikacyjnych. Główną rolę w ich przygotowaniu, odegrają pracownicy Starostwa Powiatowego, pracownicy gmin, ubiegających się o środki zewnętrzne, którzy jednocześnie będą odpowiedzialni za pełen nadzór nad realizacją zadań. Podstawowe zadanie w tym procesie spełniać będą pracownicy następujących Wydziałów: - Wydział Rozwoju, Promocji i Współpracy, - Wydział Ochrony Środowiska, - Wydział Dróg. Pracownicy wyżej wymienionych Wydziałów odpowiedzialni będą m. in. za: - przygotowanie dokumentacji technicznej, - przygotowanie wniosków według obowiązujących procedur i zasad oraz złożenie ich w odpowiednim terminie w Instytucji Wdrażającej dany program, - współpracę z samorządem powiatowym i wojewódzkim, oraz z Instytucjami Zarządzającymi programami, a także z Zarządem Województwa Łódzkiego jak również z Instytucjami Płatniczymi, m.in. z Urzędem Wojewódzkim w Łodzi. Obowiązki pracowników, zaangażowanych w realizację PRL i pozyskiwanie środków z zewnętrznych źródeł w zakresie wdrażanych projektów, będą obejmować: - nadzór nad terminową realizacją PRL / monitoring/, - przygotowanie i wykonanie przetargów, - właściwą archiwizację dokumentów, - opracowanie okresowych, rocznych i końcowych raportów monitoringowych z realizacji projektów, - zapewnienie właściwej promocji projektów, zgodnej z kierunkami rozwoju powiatu skierniewickiego oraz z wytycznymi do konkretnych programów dotacyjnych. Nadzór nad całością realizowanych projektów będzie sprawować Zarząd Powiatu i Starosta Skierniewicki, we współpracy z wójtami gmin i Prezydentem Miasta Skierniewice. Partnerem Starosty we wszystkich działaniach strategicznych będą ponadto: Rada Powiatu w Skierniewicach; Zarząd Powiatu w Skierniewicach; _________________________________________________________________________ 143 Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ Lokalne środowiska opiniotwórcze; Zewnętrzne instytucje doradcze. Nadzór nad kwestiami finansowymi, związanymi z realizacją projektów sprawuje Skarbnik Powiatu, który kontrasygnuje wszystkie dokumenty. Organem kontrolnym działań finansowych jest Regionalna Izba Obrachunkowa w Łodzi. X. SPOSOBY MONITOROWANIA, OCENY ORAZ KOMUNIKACJI SPOŁECZNEJ 10.1. SPOSOBY MONITOROWANIA WDRAŻANIA PLANU ROZWOJU LOKALNEGO Monitoring i ocena "Planu Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007 – 2015” będzie polegać na systematycznej, okresowej ocenie stopnia realizacji zadań zapisanych w dokumencie oraz wprowadzaniu modyfikacji, wynikających ze zmieniających się czynników zewnętrznych i wewnętrznych, wpływających na rozwój społeczny i gospodarczy powiatu. Starosta Powiatu Skierniewickiego będzie odpowiadać za monitoring i ewaluację zadań zawartych w programie, dla którego jest jednostką wdrażającą. Nad kompleksowym wdrożeniem całego dokumentu powinni czuwać Kierownicy Wydziałów- w Starostwie Powiatowym oraz w Urzędach Gmin zgodnie działaniami, określonymi w PRL i zakresem obowiązków. Monitoring realizacji PRL będzie ciągle korelowany z monitoringiem osiągania celów poszczególnych projektów, prowadzonych zgodnie zapisami dokumentów programowych oraz innych wytycznych związanych z wdrażaniem poszczególnych programów. Monitoring realizacji projektów odbywać się będzie zgodnie z zapisami umów finansowania projektów, wg, których beneficjenci są zobligowani do składania raportów zgodnie z przygotowanymi formatami (w wersji papierowej i elektronicznej).Liczba i charakter składania raportów zależy od harmonogramu rzeczowo-finansowego realizowanych projektów. Za przygotowanie raportów monitoringowych odpowiedzialny jest właściwy wydział Starostwa Powiatowego, który współpracuje w tym zakresie z innymi instytucjami bezpośrednio zaangażowanymi w realizacji projektów. Na podstawie raportów, które podlegają każdorazowo zatwierdzeniu przez Starostę możliwe będzie dokonanie obiektywnej oceny realizacji zamierzeń Planu Rozwoju Lokalnego. _________________________________________________________________________ 144 Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ Raz do roku wraz z oceną realizacji innych dokumentów programowych powiatu i gmin z perspektywy realizacji budżetu, władze powiatu skierniewickiego będą miały za zadanie podsumować realizację zamierzeń inwestycyjnych przedstawionych w PRL, przypadających na poprzedni rok i rozpisać szczegółowe zadania na rok bieżący, uwzględniając między innymi postęp realizacji projektów i harmonogram wnioskowania o kolejne środki zgodnie z terminami aplikowania określonymi przez Zarząd Województwa Łódzkiego, bądź dysponentów innych programów. Podsumowanie realizacji PRL w roku ubiegłym będzie przedkładane do oceny Radzie Powiatu po zakończeniu pierwszego kwartału roku następnego. Ocena realizacji PRL opierać się będzie na elemencie finansowym, czyli zgodności zamierzeń finansowych planu z ich rzeczywistą realizacją oraz wynikającym z tego elemencie rzeczowym, czyli stopniu osiągnięcia podstawowych wskaźników produktu, rezultatu i oddziaływania określonych w niniejszym PRL. W celu ułatwienia nadzoru i kontroli nad realizacją Programu Rozwoju Lokalnego na lata 2007 2015 dla powiatu skierniewickiego ważne jest wprowadzenie zestawu obiektywnych mierników pozwalających skutecznie monitorować postępy w realizacji programu w poszczególnych obszarach strategicznych. 10.1.1. Wskaźniki monitorowania infrastruktury drogowej, przedsiębiorczości i ochrony środowiska Wskaźnikami monitorowania infrastruktury drogowej, przedsiębiorczości i ochrony środowiska będą m.in. - długość wybudowanych dróg gminnych - długość zmodernizowanych dróg gminnych - długość wybudowanych chodników - długość zmodernizowanych chodników - długość wybudowanych ciągów pieszo- rowerowych - liczba wybudowanych punktów oświetleniowych, opartych np. o energię słoneczną - liczba zmodernizowanych punktów oświetleniowych - długość wybudowanej sieci wodociągowej - długość zmodernizowanej sieci wodociągowej - długość wybudowanej sieci kanalizacyjnej - długość zmodernizowanej sieci kanalizacyjnej _________________________________________________________________________ 145 Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ - liczba wybudowanych oczyszczalni ścieków - liczba projektów organizacji i wdrażanie systemów selektywnej zbiórki odpadów i recyklingu - powierzchnia zmodernizowanej bazy kultury i turystyki - powierzchnia odrestaurowanych obiektów dziedzictwa kulturowego - powierzchnia zrewitalizowanych obiektów dziedzictwa kulturowego - liczba zmodernizowanych obiektów infrastruktury kulturalnej - powierzchnia uzbrojonego terenu. 10.1.2. Wskaźniki dotyczące edukacji, ochrony zdrowia, pomocy społecznej - liczba zmodernizowanych szkół - powierzchnia zmodernizowanych szkół - liczba wybudowanych obiektów sportowych - liczba zmodernizowanych obiektów sportowych - powierzchnia wybudowanych obiektów sportowych - powierzchnia zmodernizowanych obiektów sportowych - liczba wybudowanych obiektów infrastruktury społeczno- ekonomicznej - liczba zmodernizowanych obiektów infrastruktury społeczno-ekonomicznej - powierzchnia wybudowanych obiektów infrastruktury społeczno- ekonomicznej - powierzchnia zmodernizowanych obiektów infrastruktury społeczno-ekonomicznej - powierzchnia obiektu z wybudowaną infrastrukturą techniczno-sanitarną - powierzchnia obiektów ze zmodernizowaną infrastrukturą techniczno- sanitarną - liczba urządzeń infrastruktury techniczno-sanitarnej - długość wymienionej instalacji - liczba zakupionego sprzętu na potrzeby obiektów sportowych/ dydaktycznych/ społeczno-edukacyjnych - liczba obiektów wyposażonych w sprzęt sportowy/ dydaktyczny/ społeczno- edukacyjny - powierzchnia obiektów wyposażonych w sprzęt sportowo / dydaktyczno- edukacyjny - liczba zmodernizowanych lokalnych ośrodków zdrowia - powierzchnia zmodernizowanych lokalnych ośrodków zdrowia - liczba budynków poddanych termoizolacji - powierzchnia budynku poddana termoizolacji - liczba budynków zaopatrzonych w systemy ogrzewania słonecznego _________________________________________________________________________ 146 Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ - liczba mini- elektrowni wiatrowych - liczba obiektów przystosowanych dla potrzeb osób niepełnosprawnych - powierzchnia obiektów przystosowanych dla potrzeb osób niepełnosprawnych. 10.2. SPOSOBY INICJOWANIA WSPÓŁPRACY POMIĘDZY SEKTOREM PUBLICZNYM, PRYWATNYM I ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI Plan Rozwoju Lokalnego wskazuje na obszary konieczne do wsparcia z punktu widzenia mieszkańców powiatu oraz organizacji tu funkcjonujących. Zamierzenia inwestycyjne określone w Planie wynikają z potrzeb zgłaszanych do władz powiatu i władz gmin przez sołtysów, przewodniczących zarządów osiedlowych, radnych oraz różnych przedstawicieli życia społeczno-gospodarczego. Władze powiatu liczą na jeszcze większe zaangażowanie instytucji niepublicznych i mieszkańców w realizacji idei rozwoju społeczno - gospodarczego powiatu. Pracownicy Starostwa Powiatowego i Urzędów Gmin będą zachęcać zarówno instytucje, jak również przedsiębiorców do wzmożonej aktywności w pozyskiwaniu zewnętrznych funduszy na prowadzoną przez nich działalność. Bieżąca ocena realizacji PRL dokonywana będzie w okresie rocznym podczas spotkań Starosty z członkami Skierniewickiej Izby Gospodarczej, Senatami uczelni wyższych, organizacjami pozarządowymi i środowiskami opiniotwórczymi. 10..3. PUBLIC RELATIONS PLANU ROZWOJU LOKALNEGO Najważniejszym narzędziem komunikacji z potencjalnymi odbiorcami informacji w dobie rozwijającego się społeczeństwa informacyjnego, obok bezpośrednich kontaktów z zainteresowanymi, jest sieć internetowa. Powiat skierniewicki posiada własny portal internetowy www.powiat.skierniewice.pl, który stwarza nieograniczone możliwości w zakresie m. in. promocji osiągnięć PRL i zachęcenia podmiotów, mających siedzibę na terenie i poza nim do korzystania z jego efektów. Bardzo ważne jest wykorzystanie potencjału gospodarczego, jaki będzie skutkiem realizacji PRL, jak również należy pamiętać, o rosnącej atrakcyjności turystyczno- krajoznawczej powiatu, która w połączeniu z dziedzictwem historycznym tych terenów powinna przyczynić się do intensyfikacji działalności turystycznej i agroturystycznej, zwłaszcza, że powiat skierniewicki leży pomiędzy dwiema największymi aglomeracjami w Polsce. _________________________________________________________________________ 147 Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007- 2015 __________________________________________________________________________________________________________________ Realizacja zadań zawartych w "Planie Rozwoju Lokalnego Powiatu Skierniewickiego na lata 2007 - 2015" wymaga akceptacji społecznej. Nie ulega najmniejszej wątpliwości, że również skuteczność działań zapisanych w tym dokumencie zależy w dużym stopniu od akceptacji społeczności lokalnej proponowanych przedsięwzięć. W związku z tym, public relations zadań wynikających z Planu Rozwoju Lokalnego na lata 2007 – 2015 powinien w przystępny sposób prezentować: - przyczyny / powody/ wyboru poszczególnych zadań, - spodziewane rezultaty, - zalety wybranych wariantów działania. Należy mieć na uwadze, że public relations nie ograniczają się jedynie do współpracy z lokalną prasą i mediami. Bardzo ważnym czynnikiem społecznej akceptacji dla programu są spotkania z grupami osób, których dotyczą wdrażane zadania a odbiorcami projektu, a także ukształtowanie mechanizmów poparcia społecznego dla realizacji zadań z Planu Rozwoju Lokalnego. Za realizację tzw. Public Relations związanego z wdrażaniem Planu Rozwoju Lokalnego odpowiedzialni są pracownicy Starostwa Powiatowego w Skierniewicach oraz Wójtowie poszczególnych gmin. _________________________________________________________________________ 148 Stowarzyszenie Doradców Gospodarczych Pro-Akademia, 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 238, tel. 42-636-12-59, fax 42-636-12-26 e-mail: [email protected], www.proakademia.eu
