Wpływ składników żywności na organizm (cz.II) - Woda Witaminy, Sole mineralne Wybrane składniki mineralne Nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT) Woda Stanowi ok. 60% masy organizmu: składnik krwi, płynów komórkowych, limfy jest środowiskiem reakcji biochemicznych środek transportu w organizmie czynnik termoregulacyjny w organizmie Dzienne zapotrzebowanie na wodę ok 1,5dm3 w różnych produktach: mięso chude – ok. 60-75% wody, warzywa owoce świeże – do 95% wody Witaminy Witaminy - grupa związków organicznych niezbędnych do funkcjonowania organizmu, organizm człowieka nie ma zdolności wytwarzania witamin: większość witamin jest pochodzenia egzogennego pobierana jest z pokarmem roślinnym lub zwierzęcym w postaci witamin lub prowitamin, wiele witamin wytwarza mikroflora bakteryjna układu pokarmowego wyjątkiem jest witamina D (endogenna) wytwarzana przez komórki skóry pod wpływem promieniowana uv. Awitaminoza – niedobór witamin i hiperwitaminoza – nadmiar witamin prowadzą do wielu schorzeń. Witaminy pełnią funkcje enzymów lub koenzymów. Podział witamin ze względu na rozpuszczalność Witaminy rozpuszczalne w wodzie Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach C, B1, B6, B12, H D, E, K ,F, M Witaminy łatwo są usuwane z organizmu, nie ma zagrożenia hiperwitaminozą Muszą być stale uzupełniane w organizmie z pokarmem, Ich niedobór prowadzi do awitaminozy Witaminy są magazynowane w postaci rozpuszczonej w tłuszczach Ich przyswajalność jest lepsza przy jednoczesnym spożyciem oliwy Istnieje zagrożenie hiperwitaminozą Sole mineralne Sole mineralne (składniki) mineralne – grupa związków nieorganicznych najczęściej w postaci soli lub w formie zdysocjowanej (w postaci kationów i anionów) Niedobór może prowadzić do zaburzeń funkcjonowania organizmu. Podział soli mineralnych: Makroelementy Stanowią > 0,1% masy w organizmie Dzienne zapotrzebowanie > 100mg Ca, P, S, Na, K, Cl, Mg Mikroelementy Stanowią < 0,01% masy w organizmie Dzienne zapotrzebowanie < 100mg Si, Fe, Zn, F, Br, Pb, Cu, I, Se, Cr, Mn Ultraelementy Pierwiastki stanowią % mniej niż milionowe części masy ciała Ag, Au, Ra . Pierwiastki biogenne i toksyczne Pierwiastki biogenne - wchodzą w skład związków organicznych: białka, węglowodany (cukry), tłuszcze (lipidy), kwasy nukleinowe (DNA, RNA), witaminy, hormony: C, H, O, P, S, Fe (hem czerwony barwnik krwi) Pierwiastki toksyczne: (kolorem niebieskim forma nietoksyczna): Hg, Pb, Ba2+ (Ba), Be, Tl, Th, Po Toksyczność danego pierwiastka wynika z dawki na kg masy ciała i odmiany alotropowej: np. dzienne spożycie fosforu: 900-1900mg/70kg ale fosfor biały w dawce 60mg jest dawką śmiertelną. Wybrane sole mineralne Składni soli mineralnych Funkcje Źródła i skutki niedoboru, dzienne spożycie/70kg ciała Utrzymanie prawidłowej pracy mięśni i nerwów Prawidłowa praca mięśnia sercowego i mózgu Sery dojrzewające, twarogi, mleko, jaja, sardynki, kapusta, orzechy Osłabienie mięśni (skurcze) dolegliwości kostne, depresje, zaburzenia pracy serca 250 – 380mg Wapń Ca Budowa kośćca Mleko i jego przetwory, nasiona roślin strączkowych, ryby Krzywica i zmniejszenie masy kostnej, osteoporoza i łamliwość kości u osób starszych 600 – 1500mg (zależy od wieku) Chrom Cr Metabolizm cukrów, warunkuje działanie insuliny Orzechy, mąka pełnoziarnista, wątroba, grzyby, rośliny strączkowe, szparagi, brokuły Nietolerancja glukozy, depresja 0,01 -1,2mg Magnez Mg Wybrane sole mineralne Składni soli mineralnych Glin Al Mangan Mn Żelazo Fe Funkcje Źródła i skutki niedoboru, dzienne spożycie/70kg ciała Toksyczny (jego przyswajalność wzrasta w środ. kwasowym) Herbata, majeranek, liście laurowe, suszone figi, rodzynki Unikanie gotowanie potraw kwaśnych w naczyniach aluminiowych Utrzymanie struktury kości, łagodzenie strasu, poprawa pamięci i nastroju Orzechy, herbata, mąka pełnoziarnista, zielone warzywa, groszek, buraki, fasola, szpinak Opóźnienia w rozwoju fizycznym, wady układu kostnego, bóle stawów, zaburzenia koordynacji ruchów 0,4 - 10mg Składnik hemoglobiny Mięso, wątroba, ryby, żółtka jaj, twarogi, orzechy, mleko, warzywa strączkowe, brokuły, szpinak, krewetki Anemia, brak koncentracji, spadek sprawności fizycznej 6 - 40mg Wybrane sole mineralne Składni soli mineralnych Funkcje Cynk Zn Warunkuje biosyntezę białek, kwasów DNA i RNA, wpływa na kurczliwość mięśni Chude mięso, mleko, żółtka jaj, mąka pełnoziarnista, orzechy, owoce morza, chrzan, zielony groszek, buraki ćwikłowe, marchew, brukselka, szpinak, ser, cebula Zmniejszenia wydzielania hormonu wzrostu, insuliny, spadek odporności 5 – 40mg Prawidło funkcjonowanie tarczycy Sól jodowana, ryby morskie, owoce morza, drożdże, cebula, ananasy Rozrost tarczycy – wole, ociężałość umysłowa, otyłość 0,1 – 0,2mg Jod I Źródła i skutki niedoboru, dzienne spożycie/70kg ciała Wybrane sole mineralne Składni soli mineralnych Funkcje Źródła i skutki niedoboru, dzienne spożycie/70kg ciała Sód Na Regulacja gospodarki wodnej, napięcie i jędrność komórek skóry, wydzielania soków trawiennych, praca mięśnia sercowego Solone mięsa i wędliny, sery, kwaszona kapusta, solone potrawy, oliwki, chleb Nadmiar – nadciśnienie tętnicze, wzrost cholesterolu, choroby nerek, cukrzyca – obniżenie stężenia glukozy, choroby naczyniowe 12 – 15g Potas K Gospodarka hormonalna, funkcjonowanie stawów, stan włosów i skóry, usuwanie toksyn z wątroby, ochrona oczu przed zaćmą, przemiany tłuszczów i cukrów Awokado, brokuły, banany, ziemniaki, kapusta, chleb pełnoziarnisty, szparagi, nasiona strączkowych, mleko Nerwowość, zakłócenie snu, arytmia serca, znurzenie, zaparcia, omdlenia, suchość skóry, trądzik, bóle głowy, wydłużony czas gojenia ran 1400 - 7400 mg (dawka toksyczna – 6g, dwaka śmiertelna 14g) Identyfikacja kationów – próba płomieniowa Li+ Na+ K+ Rb+ Cs+ Mg+2 C a+2 Sr+2 Ba+2 Nienasycone kwasy tłuszczowe NNKT NNKT – nienasycone kwasy tłuszczowe: w cząsteczkach swoich zawierają między atomami węgla jedno lub więcej wiązań podwójnych: Oleinowy (1 wiązanie podwójne): C17H33COOH, Linolowy (2 wiązania podwójne): C17H31COOH Linolenowy (3 wiązania podwójne): C17H29COOH Estry (tłuszcze – lipidy) wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (linolowy, linolenowy) i glicerolu (gliceryny): wchodzą w skład błon białkowo-lipidowych komórek istoty białej mózgu są w substratami, z których powstają hormony tkankowe