Uwarunkowania ekonomiczne i środowiskowe rozwoju śródlądowej

UWARUNKOWANIA EKONOMICZNE I ŚRODOWISKOWE
ROZWOJU ŚRÓDLĄDOWEJ GOSPODARKI RYBACKIEJ
I AKWAKULTURY W POLSCE
Arkadiusz Wołos, Andrzej Lirski, Tomasz Czerwiński
Instytut Rybactwa Śródlądowego im. Stanisława Sakowicza w Olsztynie
III Kongres Nauk Rolniczych
10 września 2015 r. Warszawa Hotel Airport
Wpływ eutrofizacji na pogłowie ryb
Liczebność ryb
całkowita
karpiowate
koregonidy
drapieżne
Stopień eutrofizacji
CZYNNIKI PRZYRODNICZE
Eutrofizacja, zanieczyszczenia,
zakłócenia drożności cieków
Użytkowanie zlewni
Antropopresja
Drożność ekologiczna cieków
wodnych
Sukcesja gatunkowa ryb w
warunkach eutrofizacji
Spadek lub zanik populacji
gatunków wędrownych
Presja zwierząt rybożernych
Wpływ populacji zwierząt
rybożernych na populacje ryb
Wpływ populacji zwierząt
rybożernych na ekosystemy
wodne
GOSPODARKA
Czynniki rynkowe
•Wzrost zamożności
społeczeństwa
•Konkurencja na rynku żywności
•Zmiany popytu na ryby
słodkowodne i ich przetwory
•Konkurencja z rybami
produkowanymi w akwakulturze
Globalizacja
•Zmiany popytu i podaży
materiału zarybieniowego
węgorza europejskiego
•Import ryb i przetworów z
państw Unii Europejskiej i strefy
Schengen (np. Irlandia i
Norwegia)
•Import ryb i przetworów z poza
strefy Schengen (np. Wietnam,
Kanada i Kazachstan)
Zmiany klimatyczne
Zmiany termiki pór roku
Zmiany reżimu wodnego
Zmiany w termice i poziomach
wód
Zakłócenie tarła ryb
Ekspansja gatunków obcych
Poprawa stanu środowiska
Odbudowa populacji gatunków
malejących lub zanikających w
warunkach eutrofizacji
Poprawa warunków bytowych
gatunków wędrownych
Restytucja gatunków
dwuśrodowiskowych
RYBACKA
Czynniki socjoekonomiczne i
kulturowe
•Zmiany modelów
konsumpcyjnych ze względu na
zjawiska kulturowe i na rynku
pracy
•Zmiany demograficzne wędkarzy
i rybaków
•Rosnąca konkurencja o zasoby,
nasilenie konfliktów na linii
wędkarz - rybak
•Zmiany modelów wędkarskiej
eksploatacji ryb
CZYNNIKI EKONOMICZNE
Fundusze europejskie
•SPO Rybołówstwo i
przetwórstwo ryb 2004-2006
•PO Ryby 2007-2013
•PO Rybactwo i morze 2014-2020
Odłowy gospodarcze drobnych karpiowatych*
w latach 1970-1974, 1980-1984 i 2009-2013
*drobne karpiowate: leszcz S + leszcz M + płoć M + krąp + ukleja + drobnica nietowarowa
4500
3910
4000 3695
3957 4036
4156
3500
tony
3000
3969
3692
3548
3389
2583
2500
2000
1500
774
1000
635
820
621 655
500
0
1970 1971 1972 1973 1974
1980 1981 1982 1983 1984
2009 2010 2011 2012 2013
STAN GOSPODARKI RYBACKIEJ
- wybrane parametry produkcyjne
A) Obwody rybackie (pow. ok. 390 tys. ha)
2005
2013
3 470
2 700
21,9
36,2
2005
2014
wydajność gatunków zarybianych (kg/ha)
4,13
3,56
wydajność gatunków niezarybianych (kg/ha)
6,83
4,60
produkcja ryb (tony)
wartość zarybień (mln zł)
B) Jeziora (pow. ok. 270 tys. ha)
STAN GOSPODARKI JEZIOROWEJ
- wybrane parametry ekonomiczne
2005
2014
wartość odłowów (zł/ha)
76,08
92,24
wartość opłat wędkarskich (zł/ha)
57,84
68,21
wartość innych przychodów (zł/ha)
82,03
119,83
wartość zarybień (zł/ha)
26,06
55,39
wskaźnik rentowności (%)
9,15
7,36
przychody globalne (mln zł)
97
140
NAJWAŻNIEJSZE OBSZARY BADAŃ
Czynniki przyrodnicze – ichtiofauna - rybactwo
Monitoring
Gospodarka zarybieniowa
Wędkarstwo – ekosystemy wodne – ichtiofauna – rybactwo
Czynniki ekonomiczne i socjoekonomiczne – rybactwo
KIERUNKI BADAŃ – przykład OBSZARU „MONITORING”
Monitoring stanu, zmian i tendencji odłowów gospodarczych ryb w wodach
otwartych, sytuacji ekonomiczno-finansowej gospodarstw rybackich, gospodarki
zarybieniowej, zatrudnienia oraz procesów i działań marketingowych
Kontynuacja naukowego monitoringu i efektywności działań stymulujących
wdrażanie „Planu gospodarowania zasobami węgorza w Polsce”
Doskonalenie metody oceny stanu ekologicznego wód śródlądowych w oparciu
o analizy odłowów kontrolnych i gospodarczych oraz opracowanie i wdrożenie
metody tej oceny na podstawie odłowów wędkarskich
Uwarunkowania ekonomiczne i środowiskowe
rozwoju akwakultury w Polsce
Fot. Rymarowicz
Cztery główne typy gospodarstw
krajowej akwakultury
http://instalacje.haler.pl/
Aktualny stan akwakultury w Polsce
„Akwakultura ekstensywna”
1. Stawy karpiowe – 81 055 ha
(stan na 01.01.2015 r.)
2. Liczba podmiotów – ok. 1 tys.
(powyżej 1 ha)
3. Produkcja ryb konsumpcyjnych
„Akwakultura intensywna”
1. Liczba podmiotów (stawy przepływowe typu
pstrągowego oraz systemy recyrkulacyjne)
– ok. 160
2. Produkcja ryb konsumpcyjnych
– ok. 18 tys. ton
– ok. 22 tys. ton
Łączne zatrudnienie ok. 5,5 tys. osób
Łączna wartość produkcji ryb konsumpcyjnych ok. 360 mln zł
Łączna wartość produkcji akwakultury łącznie z materiałem obsadowym i zarybieniowym
ok. 500 mln zł
Czynniki stymulujące rozwój akwakultury:
1. Wzrost zapotrzebowania na ryby i produkty rybne do konsumpcji
2. Zarybienia jako element wdrażania działań powstrzymujących i
odwracających obserwowane tendencje do ograniczania różnorodności
gatunków organizmów wodnych w wodach śródlądowych
www.ompzw.pl
Produkcja ryb konsumpcyjnych w krajowej akwakulturze w latach 2005 – 2014 (tys. ton)
22
20
18
16
14
12
Karpie
10
Pstrągi
8
Inne
6
4
2
0
'05
'06
'07
'08
'09
'10
'11
'12
'13
'14(P)
Schemat zależności funkcjonowania akwakultury
NAJWAŻNIEJSZE OBSZARY BADAŃ
Czynniki przyrodnicze a akwakultura
Monitoring
Akwakultura jako narzędzie czynnej ochrony bioróżnorodności
ekosystemów wodnych
Nowe technologie chowu ryb i organizmów wodnych
Nowe gatunki organizmów wodnych
Zdrowie ryb
Czynniki ekonomiczne, socjoekonomiczne, rynkowe
KIERUNKI BADAŃ – przykład OBSZARU „Czynniki
przyrodnicze a akwakultura”
badania wpływu chowu i hodowli organizmów wodnych na
środowisko oraz metody ograniczające ich negatywne
oddziaływanie
analiza wpływu zmian klimatycznych na warunki chowu ryb
(wpływ zmieniającego się bilansu wody oraz jej termiki na
stosowane dotychczas technologie)
wycena pozaprodukcyjnych wartości stawów karpiowych
wycena strat powodowanych przez zwierzęta rybożerne
technologie ekologicznej produkcji ryb
Podstawowe elementy stanowiące podstawę określenia wartości stawów:
A. Z uwzględnieniem walorów pozaprodukcyjnych stawów
B. Z uwzględnieniem stawu jako nieruchomości
X
\
Regulacja
stosunków
wodnych
Zapas
wody
Siedliska
Regulacja
stosunków
wodnych
Ryby odłowy
STAWY
zasób
Rekreacja
Odbiór i
rozkład
biogenów
Krajobraz
Bioróżnorodność
Średnia wartość walorów pozaprodukcyjnych stawów rybnych
w Polsce w 2011 r. wyniosła ok. 219 tys. zł/ha ewidencyjny
stawów i dziesięciokrotnie przekraczała wartość rynkową
stawów w tym okresie
Zapas
wody
\
Siedliska
Rekreacja
Ryby odłowy
X
\
X
STAWY
nieruchomość
Odbiór i
rozkład
biogenów
Krajobraz
Bioróżnorodność
\ - brak wpływu na wartość lub wpływ nieznacznie pozytywny
X - brak wpływu lub negatywny wpływ na poziom wartości
rynkowej
Wg Turkowski 2010
PODSUMOWANIE
Warunkiem zrównoważonego rozwoju śródlądowej
gospodarki rybackiej i akwakultury oraz podniesienia
innowacyjności i konkurencyjności sektora jest
wykorzystanie wiedzy naukowej i wyników badań
Budowa, implementacja i realizacja strategicznych
planów Unii Europejskiej w zakresie rybactwa i
akwakultury jest ściśle uzależniona od badań
naukowych oraz obiektywnych opinii i raportów
uzyskanych od środowisk naukowych
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ