ZABURZENIA
advertisement
ZABURZENIA WCZESNODZIECIĘCE PODATNOŚĆ NA ZABURZENIA WCZESNODZIECIĘCE podatność na zaburzenia może wystąpić już w momencie narodzin i może być skutkiem struktur genetycznych lub powikłań, do jakich doszło w okresie prenatalnym różna etiologia zaburzeń • m.in. środowisko • autyzm wrodzone nieprawidłowości w funkcjonowaniu mózgu większość zanurzeń wynik podatności konstytucjonalnej i wpływów środowiska wystąpienie zaburzenia u podatnego dziecka zależy od: czynników środowiska, posiadanych przez dziecko siły i czynniki elastyczności model podatność – stres różnice płciowe skutek różnic płciowych rozwoju mózgu i doświadczeń socjalizacyjnych • chłopcy częściej zaburzenia o tendencjach destrukcyjnych, np. zaburzenia zachowania, ADHD • dziewczynki częściej zaburzenia odżywiania, depresje i lęki SPECYFICZNE ASPEKTY ZABURZEŃ DZIECIĘCYCH u różnych dzieci normalny rozwój postępuje w różnym tempie trudno odróżnić zaburzenie problemy psychiczne dzieci są trudniejsze do przewidywania niż u dorosłych u dzieci często występuje regres dzieci nie potrafią mówić o swoich problemach z taką łatwością jak dorośli, lecz niepokój z jakim maja do czynienia może się objawiać pośrednio w ich zachowaniach destrukcyjnych zróżnicowanie w spostrzeganiu zachowań dzieci przez dorosłych problemy dzieci często mają charakter konkretny i dotyczą szczególnej sytuacji lub kontekstu TYPY ZABURZEŃ DZIECIĘCYCH DSM-IV: zaburzenia dziecięce obejmują zachowania stanowiące odstępstwa od tego, czego oczekuje się od dziecka w określonym wieku i kontekście kulturowym; muszę mieś charakter trwały oraz wpływać na rozwój i codzienne funkcjonowanie dziecka = istotne jest cierpienie różnica miedzy zaburzeniem a odmianą rozwojową – stopień uciążliwości istotna jest faza rozwojowa, w której dziecko się akurat znajduje DSM-IV: 4 grupy zaburzeń dziecięcych 1 zaburzenia emocjonalne obejmują negatywne stany afektywne, zwłaszcza brak poczucia bezpieczeństwa, lęk, niepokój i smutek 1) reaktywne zaburzenie przywiązania niemowlę nie jest w stanie przywiązać się do opiekuna, co jest wynikiem wcześniejszego pozbawienia go takiej możliwości 2) lęk separacyjny 3) fobie 4) depresja dziecięca zaburzenia rozwojowe objawiają się znaczącym niedoborem zdolności intelektualnych, komunikacyjnych i społecznych autyzm zespół Retta dziecięce zaburzenie dezintegracyjne zespół Aspergera upośledzenie umysłowe zaburzenia uczenia się zaburzenia odżywiania i nawyków dość szeroko zróżnicowane symptomy, do których należą zachowania nieprzystosowawcze 1) bulimia 2) anoreksja 3) zaburzenia wydalania 4) zaburzenia mowy 5) zespół Tourette’a destrukcyjne zaburzenia zachowania brak samokontroli, obejmują takie tendencje jak nadmierna aktywność, nieuwaga, agresja, zapędy destrukcyjne i bunt zaburzenie zachowania zaburzenia opozycyjno – buntownicze zespół deficytu uwagi z nadruchliwością ADHD współwystępowanie zespołów chorobowych – dziecko spełnia kryteria więcej niż jednej diagnozy wielokrotność diagnozy 2 ZABURZENIA EMOCJONALNE obejmują subiektywny niepokój dziecka nie zakłócający jego postrzegania rzeczywistości są to: stany lękowe, zaburzenia nastroju, natręctwa myślowe i czynności przymusowe, fobie symptomy podobne do tych u dorosłych, np. poczucie niższości, skrępowanie, wycofanie społeczne, nieśmiałość, lęk, smutek różnice z dorosłymi: depresja u dziewczynek i chłopców na takim samym poziomie fobie prawie zawsze zaczynają się we wczesnym okresie przedszkolnym lek przestrzeni rzadko spotykany przed późnym okresem dorastania 1. REAKTYWNE ZABURZENIE PRZYWIĄZANIA główny symptom – widoczne zakłócenie zdolności dziecka da nawiązania relacji z innymi przed piątym rokiem życia 2 podtypy tego zaburzenia: 1. zaburzenie z zahamowaniem trwała niezdolność inicjowania i reagowania na sytuacje interpersonalne dziecko silne zahamowanie, stale obserwuje zachowania innych, przeciwstawia się fizycznemu kontaktowi 2. podtyp odhamowany dzieci są niezahamowane w swoich relacjach społecznych na obcych reagują tak samo jak na osoby im znane kryteria diagnostyczne obejmują wczesne doświadczenia dziecka i symptomy dziecko musi być przez jakiś czas ofiarą poważnego zaniedbania lub bezpośrednich nadużyć przyczyna – niewłaściwa opieka 2. LĘK SEPARACYJNY dzieci wykazują nadmierną potrzebę kontaktu z opiekunami martwią się, że coś strasznego może się przytrafić rodzicom, rodzeństwu opierają się oddzieleniu od innych i wpadają w panikę 3 koszmary nocne na temat separacji ciągłe fizyczne symptomy lęku, takie jak: bóle brzucha, bóle głowy objawy muszą wystąpić nieprzerwanie co najmniej przez 2 dni 2 razy częściej u dziewczynek wraz z wiekiem wzrasta u nich ryzyko wystąpienia ataków paniki pierwszy epizod często – w wyniku traumatycznego przeżycia wspólne uwarunkowania genetyczne modelowanie lęków przez rodziców 3. FOBIE różnice kulturowe w zakresie intensywności, np. dzieci nigeryjskie – wyższy poziom niż amerykańskie, australijskie czy chińskie normalny strach przeradza się w fobię wówczas, gdy zachwiane zostają jego proporcje co do rzeczywistego zagrożenia, jakie stanowi dany obiekt dwa razy częściej u dziewczynek czasami rozwijają się w złożony i nieprzewidywalny sposób FOBIE SZKOLNE jedne z najczęstszych i najbardziej problematycznych fobii dziecięcych gdy dzieci dorosną stanowią grupę ryzyka wystąpienia różnego rodzaju problemów psychicznych, jak: agorafobia, trudności w pracy, zaburzenia osobowości dziecko dostarcz silnego strachu w momencie szykowania się do wyjścia do szkoły dobrze radzi sobie w szkole i wyraża pragnienie chodzenia do szkoły znaczna rola – zagrożenie poczucia własnej wartości i nierealistycznie wysoki poziom aspiracji 4. DEPRESJA DZIECIĘCA najbardziej trwały charakter na przestrzeni cyklu życia u dzieci mogą wystąpić objawy składające się na syndrom depresji ciężkie formy depresji nie są częste łagodniejsze formy depresji są jednakowo powszechne w dzieciństwie i w późniejszych okresach życia wskaźnik depresji znacznie wzrasta w wieku dorastania (wzrost szczególnie wyraźny u dziewcząt) wskaźnik depresji rośnie przy jednoczesnym spadku wieku pojawiania się pierwszych symptomów 4 czynniki ryzyka: przypadki depresji w rodzinie, stresujące wydarzenia życiowe, niskie poczucie własnej wartości, pesymistyczne nastawienie do życia źródła: zaburzenia w funkcjonowaniu rodziny takie jak konflikty pomiędzy rodzicami ZABURZENIA ROZWOJOWE DSM-IV: zasadnicza cecha zaburzeń rozwojowych – trudności dominujące w nabywaniu umiejętności poznawczych, językowych, ruchowych i społecznych przebieg często ma charakter chroniczny i niektóre oznaki widać nawet w wieku dorosłym łagodniejsze przypadki przystosowanie lub pełne wyleczenie DSM-IV: kategoria – uogólnione zaburzenia rozwojowe: autyzm zespół Retta dziecięce zaburzenie dezintegracyjne zaburzenie Aspergera charakteryzują się widocznymi nieprawidłowościami w przystosowaniu społecznym dziecka obejmują problemy w wielu dziedzinach funkcjonowania: rozwoju języka, uwadze, wrażliwości społecznej, sposobie spostrzegania i umiejętnościach ruchowych inne zaburzenia rozwojowe upośledzają funkcjonowanie poznawcze ale niekoniecznie zakłócają procesy przystosowania społecznego: 1) opóźnienie umysłowe 2) zaburzenie uczenia się i komunikowania 1. AUTYZM obejmują problemy w wielu dziedzinach funkcjonowania: rozwoju języka, uwadze, wrażliwości społecznej, sposobie spostrzegania i umiejętnościach ruchowych pierwsze symptomy autyzmu obserwowane są najwcześniej – zwykle w okresie niemowlęcym przez pierwsze 3 lata życia zdolność dziecka do reagowania na inne osoby nie rozwija się prawidłowo niedobory umiejętności społecznych, dziwne reakcje dziecka na otocznie dzieci nie interesują się, nie reagują na innych nie rozwija się normalne przywiązanie w okresie niemowlęcym – brak przytulania, brak kontaktu wzrokowego, niechęć do okazywania uczucia może się nie rozwinąć mowa 5 echolalia echopraksja odwrócenie zaimkowe reagują negatywnie na zmiany w programie dnia i w otoczeniu dzieci z reaktywnym zaburzeniem przywiązania: nie interesują ich kontakty społeczne, mają skłonność do ataków złości i są opóźnione w nauce (cechy autystyczne) różnica: w przypadku autyzmu brak wyraźnych dowodów zaniedbania lub nadużyć względem dziecka w początkowym okresie życia dzieci autystyczne: charakterystyczne nieprawidłowości w zakresie mowy i zachowań motorycznych ciężkie zaburzenia zdarzają się rzadko 3 razy częściej u chłopców brak związku ze statusem socjoekonomicznym SYMPTOMY AUTYZMU ROZWÓJ MOWY słabe stosowanie i rozumienie języka mówionego tu obserwacja stopnia opóźnienia – dobry predykator faza entuzjastycznego gruchania nie występuje u większości dzieci autystycznych w wieku 1 roku połowa tych dzieci nie używa nawet wyrazów jednosylabowych bardzo osobliwe dźwięki i wyrazy w pierwszej fazie mowy, takie coś jak ptasie piski tendencja do natychmiastowej lub opóźnionej echolalii echolalia – tendencja do powtarzania, kopiowania tego, co zostało właśnie usłyszane długotrwały i dość osobliwy charakter błędów gramatycznych odwracanie zaimków „ja” i „ty” i tendencja do odnoszenia się do siebie za pomocą swoich imion błędy fleksyjne niewłaściwe użycie końcówki –ing często identyfikują przedmioty ze względu na ich zastosowanie np. czajnik to „zrób – filiżankę – herbaty” brak kolokwializmów konwersja jest sztywna i pompatyczna dzieciom tym nie udaje się naśladować gestów lub inicjować zabaw „na niby” wolniej przyswajają sobie gesty społeczne, takie jak kiwnięcie ręką „pa pa” 2) ROZWÓJ SPOŁECZNY zwykle pierwsze symptomy – pewne aspekty zachowań społecznych jedna z cech – daleko posunięta powściągliwość, fizyczny i emocjonalny dystans od innych 6 dzieci te mają ogromne problemy ze zrozumieniem emocji wyrażanych przez innych i z używaniem własnej twarzy, głosu i gestów do komunikowania własnych stanów emocjonalnych dzieci te nie pojmują, że inni ludzie istnieją jako odrębne jednostki i że posiadają własne idee i uczucia cierpią na „ślepotę umysłu” 3) NIECHĘĆ DO ZMIAN zachowanie to przybiera skrajne formy ciężkie napady złości często układają z zabawek i innych przedmiotów długie ciągi oraz złożone struktury stwierdza się stereotypie: powtarzanie zachowań lub czynności motorycznych np. mogą poruszać palcami w określonej kolejności lub kołysać się w tył i w przód na krześle mają skłonności do samookaleczenia 4) ROZWÓJ INTELEKTUALNY iloraz inteligencji – główny czynni pozwalający przewidzieć późniejszy jego rozwój Ok 25-40% osiąga w testach inteligencji wynik powyżej 70 towarzyszą autyzmowi zdolności noszące znamiona geniuszu geniusz odnosi się do niezwykle wysokich zdolności, podczas gdy zdolności w innych sferach funkcjonowania są słabe lub umiarkowane np. umiejętności plastyczne, uzdolnienia pamięciowe kryteria diagnozy – przed ukończeniem 3 roku życia PRZYCZYNY AUTYZMU 1. TEORIE PSYCHOGENETYCZNE rodzice introwertycy, „chłód emocjonalny” itp. większość dzieci autystycznych doświadcza normalnego podejścia i praktyk wychowawczych ze strony rodziców 2. TEORIE BIOLOGICZNE Ok 10% rodzin z 1 dzieckiem autystycznym ma przynajmniej jeszcze jedno takie dziecko podatność genetyczna na autyzm może skutkować problemami poznawczymi przyjmującymi subtelne lub bardziej skrajne formy pewne nieprawidłowości w budowie mózgu mózgi dzieci autystycznych maja ponadprzeciętne rozmiary nieprawidłowości w budowie móżdżku – zmniejszenie niektórych jego obszarów te nieprawidłowości towarzyszą także innym zaburzeniom rozwojowym m.in. zespołowi Retta obszary mózgu, które maja istotną rolę w „odczytywaniu” informacji przekazywanych przez przedstawicieli tego samego gatunku – jądro migdałowate 7 uszkodzenie tych obszarów limnicznych – ogranicza zdolność rozpoznawania znajomych twarzy dzieci autystyczne zachowują się tak, jakby nie były świadome myśli i intencji innych ludzi dzieci miewają napady padaczki (u 30%) wyższy poziom niewłaściwych fal mózgowych niż u zdrowych tylko niektóre dzieci mają epizody epilepsji wskazuje to na możliwość istnienia kilku typów autyzmu, z których każdy może mieć inne przyczyny wadliwe funkcjonowanie neuroprzekaźników mózg nie jest w stanie przekazywać informacji z jednego neuronu do drugiego wzrost aktywności serotoniny zachwianie równowagi aktywności serotoniny pomiędzy półkulami mózgu niższy poziom serotoniny w lewej półkuli i we wzgórzu niż w prawej często doświadczają poważnych zaburzeń biologicznych jak: syndrom X, fenyloketonuria, różyczka, zapalenie mózgu wysoki poziom powikłań położniczych i noworodkowych, np. zarażenie matki różyczką podczas ciąży 2. ZESPÓŁ RETTA różnica między autyzmem – inny przebieg i zespół symptomów najczęściej ujawnia się pomiędzy 5 a 48 miesiącem życia wg DSM-IV: od urodzenia do 4 lat rzadkie zaburzenie, 1 na 10000 dzieci dotyczy tylko dziewczynek przyczyna - genetycznie uwarunkowanym zaburzeniem w obrębie chromosomu X i jest śmiertelny dla embrionu płci męskiej jednostki nie mogą mieć potomstwa podatność prawdopodobnie jest wynikiem mutacji genu, a nie dziedziczenia po rodzicach przebieg zespołu: ٭ z początku rozwój fizyczny i emocjonalny jest normalny ٭ Ok 1 roku życia objawy: spowolnienie wzrostu główki i spadek umiejętności ruchowych i komunikacyjnych = widoczny regres rozwojowy; ٭ zaczyna się wycofywanie z kontaktów społecznych, sztywne obstawanie przy nieużytecznych czynnościach ruchowych i zaczyna się okazywanie stereotypowych i powtarzających się ruchów palców, rąk lub całego ciała większość cierpi na upośledzenie umysłowe zaburzenie to ma trwały i postępujący charakter spowodowany mutacją konkretnego genu w obrębie chromosomu X 8 przyczyna – pewne wydarzenie w okresie życia płodowego 3. DZIECIĘCE ZABURZENIE DEZINTEGRACYJNE rozwój dziecka mieści się w granicach normy, do czasu gdy ukończy 2 rok życia DSM-IV: typowy wiek ujawnienia – okres 3-4 lat objawy: spadek umiejętności w przynajmniej 2 z 3 obszarów: 1. językowym 2. społecznym 3. ruchowym symptomy przypominają te u dzieci autystycznych, m.in. nieprawidłowości w komunikacji, stereotypowe zachowania ruchowe, niechęć do kontaktów społecznych występuje częściej u chłopców przyczyny – nieznane 4. ZESPÓŁ ASPERGERA łagodna forma autyzmu ujawnia się najpóźniej wiążą się z nim dotkliwe problemy główny objaw – upośledzenie kontaktów społecznych, któremu towarzyszą powtarzające się wzorce zachowania i ograniczenie zainteresowania dzieciom nie udaje się nawiązać kontaktu wzrokowego, ich mimika rzadko ulega zmianie (w kontakcie z kimś) ich postawa i ruchy ciała sprawiają wrażenie mechanicznych mają niewiele przyjaciół częściej u chłopców nieporadność kontaktów społecznych w niektórych dziedzinach są wybitnie uzdolnione kryteria diagnostyczne: nieczuły na wrażenia mimiczne lub gesty innych ludzi ignoruje bodźce społeczne ze środowiska aktywnie unika kontaktu wzrokowego „zdaje się patrzeć przez ludzi” UOGÓLNIONE ZABURZENIE ROZWOJU – NIESPECYFICZNE 9 PDD-NOS o dziecko wykazuje „podobne do autystycznych” nieprawidłowości zachowania i opóźnienie rozwojowe, chociaż nie spełnia kryteriów autyzmu ani żadnego innego zaburzenia 5. UPOŚLEDZENIE UMYSŁOWE to symptom a nie schorzenie AAMR: „Upośledzenie umysłowe odnosi się do poważnych ograniczeń obecnego funkcjonowania. Charakteryzuje się znacznie poniżej przeciętnego funkcjonowaniem intelektualnym, współistniejącym z pokrewnymi ograniczeniami w przynajmniej dwóch z następujących odpowiednich obszarów umiejętności przystosowawczych: komunikacji, samodzielności, prowadzenia domu, umiejętności społecznych, korzystania z zasobów społeczności, samostanowienia, zdrowia i bezpieczeństwa, praktycznych umiejętności edukacyjnych, wypoczynku i pracy. Upośledzenie umysłowe ujawnia się przed 18 rokiem życia.” – kryterium diagnostyczne (DSM-IV) często obecne u dzieci z autyzmem i schizofrenią Ok 1% więcej mężczyzn POMIAR UPOŚLEDZENIA UMYSŁOWEGO diagnoza: niskiemu ilorazowi inteligencji towarzyszy niedobór zdolności radzenia sobie z wymaganiami życia codziennego klasyfikacja uczniów oparta na pełnej ocenie a nie tylko wynikowi w teście inteligencji kryterium – iloraz inteligencji poniżej 70 testy inteligencji stworzone dla niemowląt i przedszkolaków to testy osiągnięć mierzą rozmaite umiejętności ruchowe, społeczne i poznawcze testy dla niemowląt – ocena rozwoju sensomotorycznego, umiejętności komunikacyjne i wrażliwość społeczną testy dla przedszkolaków – ocena m.in. umiejętności percepcyjnych i ruchowych, pamięć ultrakrótką, zdolność podążania w określonym kierunku, proste różnicowanie, rozpoznawanie niespójności, określenie części ciała, powszechnych przedmiotów i ich funkcji skale zachowań adaptacyjnych oceniają stopień, w którym jednostka sprosta standardom osobistej niezależności i odpowiedzialności społecznej oczekiwanej dla wieku dziecka i grupy kulturowej każda grupa kulturowa posiada ten sam średni potencjał POZIOMY UPOŚLEDZENIA UMYSŁOWEGO Poziomy upośledzenia umysłowego 10 Poziom Procent osób upośledzonych Lekkie 85 50-55 do Ok 70 Umiarkowane 10 35-40 do 50-55 Ciężkie 4 20-25 do 35-40 Głębokie >1 Poniżej 20 lub 25 Iloraz inteligencji LEKKIE UPOŚLEDZENIE UMYSŁOWE dzieci rozwijają zdolności społeczne i komunikacyjne podobnie jak inne dzieci i w tym samym czasie opóźnienie niezauważalne do czasu rozpoczęcia nauki mogą potrzebować pokierowania w sytuacji stresu ekonomicznego dobrze funkcjonują na stanowiskach niewymagających kwalifikacji UMIARKOWANE UPOŚLEDZENIE UMYSŁOWE potrafią w okresie przedszkolnym nauczyć się rozmawiać i komunikować trudności z nauczeniem się konwencji społecznych nie wychodzą poza zakres 2 klasy niezgrabność ruchów mogą podróżować samodzielnie po znanych terenach częściowo zarabiać CIĘŻKIE UPOŚLEDZENIE UMYSŁOWE przed ukończeniem 5 roku życia słaby rozwój ruchowy, mowa ograniczona lub nie wykształca się w gole mogą się nauczyć mówić i zasady higieny pod nadzorem – proste czynności GŁĘBOKIE UPOŚLEDZENIE UMYSŁOWE ciężkie upośledzenie pod względem zachowań dostosowawczych nie są w stanie opanować poza najprostszymi zadań ruchowych mogą się rozwinąć pewne zdolności ruchowe poważna deformacja fizyczna, problemy z ośrodkowym układem nerwowym, opóźnienie wzrostu słaba kondycja zdrowotna i odporność krócej żyją 11 PRZYCZYNY UPOŚLEDZENIA UMYSŁOWEGO wynik zaburzeń chromosomowych wpływu określonych substancji i infekcji w okresie prenatalnym komplikacje podczas porodu fizyczne urazy mózgu po urodzeniu problemy metaboliczne i żywieniowe choroby mózgu sytuacje psychospołeczne np. niedobory, nadużycia, zaniedbania o kulturowo rodzinne upośledzenie umysłowe 6. ZABURZENIA UCZENIA SIĘ są to trudności, które odzwierciedlają opóźnienie rozwojowe, głównie w sferze mowy i umiejętności matematycznych dzieci uważa się za niezdolne do nauki DSM-IV: 3 podstawowe typy zaburzeń uczenia się: 1) zaburzenie czytania 2) zaburzenie umiejętności matematycznych 3) zaburzenie pisania różnica z upośledzeniem umysłowym jednostki są opóźnione jedynie w zakresie specyficznych zdolności poznawczych, a nie we wszystkich sferach funkcjonowania umysłowego nie mają poważnych problemów społecznych typowych dla uogólnionych zaburzeń rozwojowych diagnoza: dziecko prezentuje poziom znacznie odbiegający od oczekiwanego, określonego dla rodzaju szkoły, wieku i poziomu inteligencji dla dzieci w wieku 8-13 lat problem – opóźnienie większe niż 2 lata względem ich wieku rzeczywistego TRUDNOŚCI W CZYTANIU = DYSLEKSJA wolniej przyswajają sobie umiejętności językowe, maja trudności z ortografią, często w rodzinie pojawił się problem z czytaniem kłopoty w innych dziedzinach uczenia się 3 razy więcej chłopców przyczyny – opóźnienie rozwoju mózgu; nienormalne funkcjonowanie połączeń w lewej półkuli społeczny wymiar poważnych problemów z czytaniem – rzadko sięgają po książkę lub gazetę często nie udaje im się ukończyć szkoły średniej 12 zaskakująca część wyrasta na dorosłych, którym się świetnie wiedzie w życiu ZABURZENIA ODŻYWIANIA I NAWYKÓW podstawowe symptomy obejmują: zakłócenia indywidualnych wzorców odżywiania, wydalania, ruchu lub komunikacji 1. ZABURZENIA ODŻYWIANIA mogą przybierać skrajne formy: od przyjmowania nadmiernych ilości pożywienia do drastycznego jego ograniczenia są to anoreksja i bulimia ANOREKSJA I BULIMIA pojawiają się w okresie dorastania, trwają dłużej niż do końca wczesnej dorosłości ANOREKSJA objawy anoreksji: ٭ silny lęk przed przybraniem na wadze ٭ odmowa utrzymywania wagi na minimalnym poziomie odpowiednim dla wieku i wzrostu ٭ zaburzony wizerunek własnego ciała 2 podtypy ludzi: 1) powstrzymujący się – odmawiają przyjmowania pokarmu 2) przeczyszczający się – odmawiają przyjmowania pokarmu, gdy już zjedzą prowokują wymioty lub środki przeczyszczające w celu pozbycia się jedzenia z organizmu skutki anoreksji: spadek ciśnienia krwi, obniżenie temperatury ciała, zagrażająca życiu arytmia serca, opóźnienie wzrostu kości i anemia, zatrzymanie menstruacji BULIMIA odnoszą się do swoich zachowań/wyglądu fizycznego ze skrajnym krytycyzmem po przejedzeniu – wypróżniają się, wywołując wymioty, nadużywając środków przeczyszczających i moczopędnych czy innych leków, głodząc się lub wykonując forsowne ćwiczenia fizyczne często epizody objadania się i przeczyszczania nawyk poczucie wstydu, niepokoju i bezradności w następstwie tych epizodów zwykle ich przytłacza chorują na ciężką depresję 13 skutki: rozległa próchnica zębów, problemy z cyklem miesiączkowym, poważna utrata płynów organicznych i zachwianie równowagi elektrolitów regulujących pracę serca (uszkodzenie serca) PRZYCZYNY ANOREKSJI I BULIMII stanowią odmianę zaburzeń nastroju obniżenie nastroju i depresja – częste więcej kobiet białych niż czarnych normy kulturowe kobiety, które są szczególnie czułe na przekazy społeczne dotyczące szczupłej sylwetki wcześniej niż inne dziewczyny wchodzą w okres dojrzewania modele bulimii – obniżenie poziomu stresu przyjmowanie pokarmu w stresujących okolicznościach po to, by uciec od lęków i niepokoju (krótkotrwała gratyfikacja w jedzeniu); wypróżnienie jest sposobem obniżenia lęku spowodowanego objadaniem się psychospołeczne teorie anoreksji głęboka potrzeba niezależności spowodowanej nadmierną kontrolą za strony rodziny część była wcześniej molestowana seksualnie przez członka rodziny kultura masowa „fetysz ciała” i rozwój zaburzeń odżywiania w kulturach zachodnich 2. ZABURZENIA NAWYKÓW obejmują zaburzenia wydalania, ruchu i komunikacji problemy dotyczące enurezy (mimowolnego oddawania moczu) oraz nieotrzymania kału mogą mieć istotne psychospołeczne przyczyny i konsekwencje istotne dla funkcjonowania dziecka są również zdolności wyraźnego komunikowania się i utrzymanie świadomej kontroli nad własnym zachowaniem 1) ZABURZENIA WYDALANIA trening czystości ENUREZA – nietrzymanie moczu – mimowolne oddawanie moczu przynajmniej 2 razy w miesiącu u dzieci pomiędzy 5 a 6 rokiem życia i przynajmniej raz w miesiącu u starszych wraz z wiekiem obserwuje się znaczny spadek moczenia nocnego społeczne konsekwencje stwarzają warunki do pojawienia się poważnych zaburzeń psychicznych ENKOPREZA – niezdolność do panowania nad oddawaniem stolca, rzadsza od enurezy ٭ wiąże się z innymi problemami zdrowotnymi PRZYCZYNY ENUREZY: enureza pierwotna – dziecko nigdy nie nauczyło się panować nad oddawaniem moczu 14 enureza wtórna – występuje mimo że dziecko opanowało trening czystości przyczyna – czynniki psychospołeczne jak stres predyspozycje do moczenia się mogą być dziedziczone schorzenia fizyczne dzieci mogą być mniej wrażliwe na bodźce sygnalizujące przepełnienie pęcherza, zwłaszcza podczas snu tendencja do pozostawania w fazie najgłębszego snu dłużej niż normalnie 2) JĄKANIE jąkanie stanowi znaczne zaburzenie rytmu mowy wahanie się nad pewnymi słowami dysrytmia u jąkających się jest bardziej widoczna zaczerwienienie lub ból widoczne na twarzy zwykle pierwsze oznaki jąkania zauważane przed 3 rokiem życia 4 razy częściej wśród chłopców przyczyny – nieznane podejrzenie – nieprawidłowości w obrębie lewej półkuli czynniki genetyczne skutki psychiczne często są wyśmiewane i odtrącane przez kolegów, spadek zainteresowania nauką i obniżenie osiągnięć wiele z nich popada w depresję 3) TIKI tik stanowi pojawiający się nagle i powtarzający się mimowolny ruch lub wydawany dźwięk tiki ruchowe: mruganie potrząsanie szyją grymasy twarzy tiki głosowe: ٭ pochrząkiwanie ٭ pociąganie nosem ٭ szczekanie osoby nie mają władzy nad ich występowaniem nasilają się w warunkach stresu i rzadko podczas snu z większa częstotliwością występują w czasie innych zaburzeń psychicznych ZESPÓŁ TOURETTE’A główne symptomy: mnogość tików ruchowych i przynajmniej jeden tik głosowy 15 występują wielokrotnie w ciągu dnia kryteria DSM-IV: musi ujawniać symptomy przynajmniej przez rok muszą one być przyczyną niepokoju lub pewnego upośledzenia funkcjonowania zaburzenie musi pojawić się przed 18 rokiem życia wiele dzieci cierpi również na natręctwa myślowe i czynności przymusowe częściej występuje u chłopców najbardziej uciążliwy objaw zespołu Tourette’a – koprolalia – przymus wypowiadania wulgarnych słów symptomy u większości dzieci z zaburzeniem Tourette’a słabną wraz z wiekiem PRZYCZYNY obszary podkorowe zwłaszcza zwoje podstawy mózgu, w których znajdują się skupiska receptorów dopaminy pewne znaczenie wzgórza obszary te pełnią role w kontrolowaniu ruchów kończyn i twarzy czynniki genetyczne czynniki niegenetyczne DESTRUKCYJNE ZABURZENIA ZACHOWANIA objawy – w wieku przedszkolnym lub na początku szkoły podstawowej wszystkie przypadki częściej dotyczą chłopców 3 typy destrukcyjnych zaburzeń zachowania: 1. zaburzenia zachowania charakteryzują się trwałym zachowaniem polegającym na pogwałceniu praw innych ludzi i podstawowych norm społecznych często popadają w konflikt z prawem 2. zaburzenie opozycyjno – buntownicze obejmuje brak posłuszeństwa, lecz nie dochodzi do pogwałcenia praw innych dzieci prezentują wzorzec zachowań negatywnych, wrogich i buntowniczych 3. zespół deficytu uwagi z nadruchliwością (ADHD) charakteryzuje się impulsywnością, brakiem uwagi i nadpobudliwością 1. ZABURZENIE ZACHOWANIA dziecko łamie najistotniejsze reguły zachowania 16 wskaźnik nieuczciwości – wysoki niejednokrotnie łamią najbardziej podstawowe normy relacji międzyludzkich często okazują agresję fizyczną i okrucieństwo wobec innych kłamstwo i oszustwo staje się nawykiem zróżnicowanie płciowe ٭3 razy częściej u chłopców ٭dziewczęta częściej kłamią i chodzą na wagary ٭chłopacy częściej agresja fizyczna wzorzec zachowań z wiekiem ulega zmianom: ٭wczesny lub średni okres dzieciństwa kłamstwa, bójki i agresja wobec zwierząt ٭okres dorastania napady uliczne, z bronią w ręku, gwałty PODTYPY ZABURZENIA ZACHOWANIA 1. dzieci z trwałymi tendencjami antyspołecznymi i agresywnymi w okresie od dzieciństwa do wkroczenia w wiek dorosły 2. osoby, które nie zostały sklasyfikowane jako młodociani przestępcy, lecz u których w okresie dzieciństwa obserwuje się problemy z zachowaniem i którzy nadal doświadczają chronicznych trudności w funkcjonowaniu społecznym, takich jak kłopoty z utrzymaniem stałego zatrudnienia, burzliwe problemy osobiste, objawiają agresję fizyczną lub znęcają się nad małżonkiem 3. w dzieciństwie tych osób przypadków nie stwierdza się jakichkolwiek niepokojących zdarzeń, po czym w okresie dorastania pojawiają się problemy z zachowaniem istnieje mała grupa dzieci posuwających się do śmiercionośnych aktów agresji 2. ZABURZENIA OPZYCYJO – BUNTOWNICZE ODD tracą panowanie nad sobą, kłócą się z dorosłymi, aktywnie sprzeciwiają obwiniają za swoje zachowanie innych różnica miedzy zaburzeniem zachowania pogwałcenie prawa lub podstawowych konwencji społecznych dzieci z zaburzeniem opozycyjno- buntowniczym nie posuwają się do nagminnych aktów agresji fizycznej, niszczenia mienia, kradzieży lub oszustwa problemy w zrozumieniu i rozwiązywaniu problemów międzyludzkich przyczyny – podobne do tych w zaburzeniach zachowania jeśli jedno dziecko cierpi na to, to drugie będzie cierpiało na to a nie na tamto 3. ZESPÓŁ DEFICYTU UWAGI Z NADWRAŻLIWOŚCIĄ - ADHD DSM-IV rozróżnia 3 podtypy: 1. typ łączony 17 2. typ dominujący nieuważny 3. typ dominujący nadpobudliwy – impulsywny przypadki ADHD – dzieci cierpiące z powodu skrajnych problemów z koncentracją uwagi i nadpobudliwości w szkole i w domu nie maja specyficznych problemów z przetwarzaniem informacji problem tkwi w samokontroli stosunek chłopców do dziewczynek – 4:1 do 9:1 obserwuje się zaburzenia zachowania, skłonności przestępcze, nadużywanie narkotyków PRZYCZYNY: czynniki genetyczne potencjalne geny warunkujące ADHD – geny kodujące dwa podtypy receptorów dopaminy, czyli D2 i D4 czynniki środowiskowe komplikacje w okresie rozwoju płodowego toksyny pochodzące ze środowiska – m.in. ołów niedostateczne pobudzenie co utrudnia koncentrację otoczenie społeczne dziecka zakłócenia w życiu rodzinnym, częste zmiany miejsca zamieszkania, rozwód 18
