WSPÓŁCZESNA ARCHITEKTURA SAKRALNA

WSPÓŁCZESNA ARCHITEKTURA SAKRALNA
w GDAŃSKU
Miasto Gdańsk ma ponad tysiącletnią historię. Od początku swego istnienia związane jest
z państwem polskim. Pojawia się jako gród słowiański, jako punkt oparcia państwa polskiego nad
Bałtykiem. W wieku XIV przechodzi pod panowanie krzyżackie, aby po 150 latach, w 1454 roku
powrócić pod panowanie władców polskich. Za czasów ich rządów, aż do połowy XVII wieku
następuje okres wielkiego rozwoju i wzrostu potęgi miasta Gdańska. Epokę tę zakończyło
osłabienie pozycji państwa polskiego, uwikłanego w wiele konfliktów zbrojnych. W weku XVIII
miasto Gdańsk nadal pozostaje głównym portem Rzeczpospolitej, ale rozwija się znacznie
wolniej. Po II rozbiorze Polski Gdańsk zostaje włączony do Prus. W latach międzywojennych
XX wieku ma status wolnego miasta. Po II wojnie światowej wraca do Polski. Niestety,
w trakcie walk miasto zostaje całkowicie zniszczone. Z zabytkowego Głównego Miasta nie
pozostaje prawie nic, poza stertą gruzów - zniszczenia obejmują około 90 % zabudowy.
Z początkowego okresu, z czasów architektury romańskiej, nie pozostało prawie nic,
poza fragmentami kościoła św. Mikołaja na Głównym Mieście oraz obecnej katedry w Oliwie,
w tamtych czasach kościoła zakonu cystersów.
Po spaleniu miasta słowiańskiego przez Krzyżaków następuje okres rozwoju miasta
w jego do dnia dzisiejszego zachowanym kształcie przestrzennym. Krzyżacy wydają dokumenty
lokacyjne najpierw dla Głównego Miasta w 1343 roku, potem dla Starego Miasta w 1370 roku.
W latach następnych powstają kolejne dzielnice : Stare Przedmieście, Długie Ogrody, Nowe
Ogrody , Nowe miasto, Młode Miasto, Dolne Miasto. W tym okresie powstała większość
gotyckich świątyń : kościoły NMP, św. Mikołaja, św. Jana na Głównym Mieście; kościoły
św. św. Katarzyny, Brygidy, Józefa, Elżbiety, Bartłomieja, Jakuba w obrębie dzisiejszego
Starego Miasta; kościoły ś. Trójcy oraz Piotra i Pawła na Starym Przedmieściu; kościół św.
Barbary na Długich Ogrodach oraz kościoły w Oliwie.
W okresie renesansu nie powstała żadna budowla sakralna. Okres baroku upamiętnił się
powstaniem Kaplicy Królewskiej (przy kościele NMP) na Głównym Mieście oraz kościołem
św. Ignacego Loyoli na Orunii.
W wieku XIX i w pierwszej połowie wieku XX powstają nowe świątynie na terenie
dzielnic podmiejskich : kościół Serca Jezusowego na ul. Gościnnej ; kościół św. Piotra i Pawła
( garnizonowy) we Wrzeszczu; kościół Niepokalanego Poczęcia NMP na ul Łąkowej na Dolnym
Mieście; kościół św. Jadwigi w Nowym Porcie; obecny kościół cystersów Matki Bożej Królowej
Polski w Oliwie; drugi kościół w Nowym Porcie (obecnie Niepokalanego Serca Maryi) ; kościoły
Najświętszego Serca Pana Jezusa , św. Andrzeja Boboli na ul . Mickiewicza oraz Matki Bożej
Nieustającej Pomocy na ul. Słowackiego we Wrzeszczu ; kościół św. Antoniego w Brzeźnie ;
kościół św. Piotra i Pawła w Jelitkowie ; kościół Matki Bożej Bolesnej na ul. Głębokiej ;
kościół św. Anny w Letniewie ; kościół św. Stanisława Biskupa we Wrzeszczu ; kościół Chrystusa
Króla w Gdańsku ; kościół św. Franciszka z Asyżu na ul. Kartuskiej na Siedlcach.
Po zakończeniu II wojny światowej na terenach między Gdańskiem a Oliwą postało
wiele nowych dzielnic mieszkaniowych. Utrudniano jednak budowę na terenie tych osiedli
nowych budowli sakralnych. Dopiero w latach osiemdziesiątych pozwolono na budowę nowych
kościołów, wiele z nich nadal jest nieukończonych.
Przykłady współczesnych budowli sakralnych :
1.
Kościół Matki Bożej Częstochowskiej - Gdańsk – Wrzeszcz, ul. Marii Curie – Skłodowskiej
parafialny, księży pallotynów, zbudowany w latach 1982 –85 według projektu
Andrzeja Szczypińskiego, Długość 22,5 m, szerokość 18,6 m, wysokość 11 ,powierzchnia
użytkowa 357 m2. Wystrój wnętrza nowoczesny, wykonany w latach 1984 – 87 przez
zespół ; Janinaę karczewską, Janinę Szmidt - Stefanowicz i J. Gąsienicę.
2.
Kościół NMP Królowej Różańca Świętego – Gdańsk – Przymorze, ul. Zwycięzców 19 -0
parafialny, zbudowany w latach 1972 – 76 według projektu Leopolda Taraszkiewicza,.
Wymiary 54 x 44 m, wysokość 32,5 m, powierzchnia użytkowa 1850 m2. Kościół dolny
poświecony w 1972 roku, górny w 1976 roku. Wystrój wnętrza wykonany według projektu
L. Taraszkiewicza. Witraże w ołtarzu wykonane według proj. Mar4ii Leszczyńskiej.Droa
Krzyżowa wykonana według proj. Kazimierza Kalkowskiego.
3.
Kościół Zmartwychwstania Pańskiego – Gdańsk – Wrzeszcz , ul. Gomółki 11,
parafialny, księży zmartwychwstańców,. Początkowo kaplica drewniana (1948), potem
pierwszy kościół murowany (1954), następnie rozebrany, kolejny zbudowany według
proj. Szczepana Szotyńskiego. Powierzchnia użytkowa – 1720 m2.
4.
Kościół Błogosławionej Doroty z Mątew – Gdańsk - Jasień, ul. Kartuska 398.
Parafialny. Parafia erygowana w 1979 roku. Kaplica murowana z 1982 roku.
Nowy kościół według proj. Henryka Dezora w budowie. Przewidziana powierzchnia
użytkowa 1260 m2.
5.
Kościół Matki Bożej Saletyńskiej – Gdańsk – Sobieszewo. Parafialny, księży saletynów.
Kościół z 1745 roku (poewangelicki) spłonął w 1986 roku. Nowy kościół budowany
według proj. Antoniego Taraszkiewicza. Przewidziana powierzchnia użytkowa 858 m2.
6.
Kościół Bożego Ciała – Gdańsk – Morena, ul. Piecewska 9. Parafialny, parafia
erygowana w 1977 roku. Kościół w budowie, dewukondygnacyjny, według proj.
Tadeusza Skwiercza. Powierzchnia użytkowa kościoła dolnego, czynnego od 1979 roku.
wynosi 900 m2, górnego 2000 m2, chóru 500 m2.
7.
Kościół św. Maksymiliana Marii Kolbe – Gdąnsk - Suchanino, ul. Mozarta . Parafialny.
Parafia erygowana w 1982 roku. Kaplica – barak poświęcona w 1970 roku.
Kościół w budowie , proj. Lech Zaleski. Przewidziana powierzchnia użytkowa 2528 m2.
8.
Kościół św. Urszuli Ledóchowskiej – Gdańsk – Chełm, ul. Witosa. Parafialny, parafia
erygowana w 1985 roku. Kościół w budowie, proj. Szczepan Baum i Andrzej Kwieciński.
Całkowita powierzchnia użytkowa 925 m2, kaplica dolna 300 m2.
8. Kościół św. Stanisława Kostki – Gdańsk – Oliwa, ul. Abrahama 43. Parafia erygowana
15 sierpnia 1982. Kościół zbudowany w latach 1982 – 86 według projektu M. Kuczyńskiego
i S. Frątczaka. Długość 25m, szerokość 25 m, wysokość 19 m. Powierzchnia
użytkowa 620 m2.
Bibliografia :
- biskup Zygmunt Pawłowicz - „Kościoły Gdańska i Sopotu” – Gdańsk, 1991
- praca dyplomowa – B. Piórczyńska, B. Suchorska – „Architektura sakralna Gdańska”