rak szyjki macicy

Nasza szkoła bierze udział w programie
POPULACYJNY PROGRAM PROFILAKTYKI
I WCZESNEGO WYKRYWANIA
RAKA SZYJKI MACICY
Zapraszamy do przeglądania prezentacji
RAK SZYJKI MACICY
PROBLEM MEDYCZNY
I SPOŁECZNY
PIOTR BOBKIEWICZ
WOJEWÓDZKI OŚRODEK KOORDYNUJĄCY
DLA POPULACYJNEGO PROGRAMU
PROFILAKTYKI RAKA SZYJKI MACICY
PODSTAWOWE POJĘCIA W ONKOLOGII
Nowotwór - guz utworzony z intensywnie mnożących się
komórek organizmu, nie podlegający jego kontroli
RAK SZYJKI MACICY
CZĘSTOŚĆ WYSTĘPOWANIA RAKA SZYJKI MACICY NA ŚWIECIE
LICZBA PRZYP. NA 100 000 OSÓB
<9,4
<16,8
<25,8
<33,4
<87,3
UMIERALNOŚĆ NA RAKA SZYJKI MACICY
5 DZIENNIE
2000 ROCZNIE
RAK SZYJKI MACICY
PROBLEM MEDYCZNY
MACICA
PĘCHERRZ
MOCZOWY
JELITO
GRUBE
INWAZYJNY RAK SZYJKI MACICY
RAK SZYJKI MACICY
1. 70-80% - typ płaskonabłonkowy, 15-25% typ gruczołowy
2. Zazwyczaj poprzedzony tzw. stanami przedrakowymi:
- dysplazja nabłonka: małego, średniego i dużego stopnia,
3. Od stadiów przedrakowych do rozwoju inwazyjnego raka
upływa od 5 do 12 lat (duże możliwości profilaktyki)
4. Stadia przedrakowe są wyleczalne w 100% !
5. Rak inwazyjny jest bardzo trudny w leczeniu
i może doprowadzić do śmierci chorej !
CZYNNIKI RYZYKA
RAKA SZYJKI MACICY
- przetrwała infekcja HPV,
- wiek (45-55 r.ż.),
- wczesne rozpoczęcie współżycia,
- duża liczba partnerów seksualnych,
- duża liczba porodów,
- niski status socjoekonomiczny,
- palenie tytoniu,
- obniżenie odporności immunologicznej
CZYNNIKI RYZYKA RAKA SZYJKI MACICY
(prawdopodobne)
- wieloletnia antykoncepcja hormonalna,
- dieta uboga w antyoksydanty,
- częste stany zapalne
ROLA HPV
Rak szyjki macicy poprzedzony jest zakażeniem
onkogennym typem HPV (rak jest następstwem infekcji)
Z punktu widzenia ryzyka rozwoju choroby nowotworowej
ponad 100 odkrytych typów HPV dzieli się na typy o:
- wysokiej onkogenności (typy onkogenne: 16 i 18
najczęściej współistnieją z rakiem szyjki macicy)
- niskiej onkogenności (typy nieonkogenne: rzadko stwierdzane
w komórkach raka; częściej stają się przyczyną rozwoju
brodawek w okolicach ano-genitalnych: 6,11)
HPV
HUMAN PAPILLOMA VIRUS
Wirus jest mikroorganizmem o prostej budowie:
1. materiał genetyczny - podwójna nić DNA
otoczona:
2. białkową otoczką zwaną kapsydem
HPV
HUMAN PAPILLOMA VIRUS
Wirus nie jest w stanie
samodzielnie przeżyć i namnażać się !
Jako klasyczny „pasożyt” musi trafić do
komórki gdzie odtworzy swój cykl życiowy
Najczęściej są to komórki nabłonka
wielowarstwowego płaskiego
HPV
TRANSMISJA ZAKAŻENIA
Bezpośredni kontakt zakażonej skóry lub błon śluzowych
Najczęstsza droga zakażenia - kontakt seksualny
HPV łatwo wnika do komórek (nie musi zaistnieć pełny stosunek seksualny)
Większa liczba kontaktów seksualnych = większe ryzyko infekcji HPV
Barierowe środki antykoncepcyjne zmniejszają tylko ryzyko zakażenia
Nosicielami (źródłem zakażenia) mogą być zarówno kobiety jak i mężczyźni
Nie dojdzie do zakażenia poprzez środki higieny, bieliznę, aparaturę medyczną
Coraz częściej obserwuje się występowanie
rozrostów brodawkowatych w obrębie narządów
płciowych
U mężczyzn rzadziej dochodzi do rozwoju raka
prącia (niż u kobiet raka szyjki macicy)
Źródło dalszej transmisji HPV
HPV
BRODAWCZAKOWATOŚĆ KRTANI U DZIECI
HPV
RAK SZYJKI MACICY
NARZĄD RODNY KOBIETY
SZYJKA MACICY
Patofizjologia raka płaskonabłonkowego szyjki macicy
Ektopia
Nabłonek prawidłowy
Regeneracja nabłonków
REGRESJA
ZMIAN
HPV
CIN
INNE KOKARCINOGENY
-czynniki immunologiczne
RAK INWAZYJNY
NEOPLAZJA SZYJKI MACICY
RAK SZYJKI MACICY
PROBLEM SPOŁECZNY
Rak szyjki macicy, drugi najczęściej
występujący rak u młodych Europejek1
Europa, kobiety (15–44 lat)
Nowe zachorowania na raka (2002): 128,550
Rak szyjki macicy
Pierś
Czerniak
Jajnik
Tarczyca
Okrężnica/odbytnica
Chłoniak ziarniczy
Chłoniak nieziarniczy
Trzon macicy
Mózg-CNS
Żołądek
Białaczka
Płuco
Nerka
Jama ustna
Trzustka
Pęcherz
Wątroba
Gardło inne
Szpiczak mnogi
Krtań
Nosowa cz. gardła
Przełyk
1. Ferlay J, Bray F, Pisani P, Parkin DM. Lyon, France: IARC Press; 2004.
RAK SZYJKI MACICY - STRUKTURA WIEKOWA
RAK SZYJKI MACICY - PROBLEM SPOŁECZNY
WYSOKIE KOSZTY LECZENIA
ODSZKODOWANIA I RENTY
ABSENCJA W PRACY
WYŁĄCZENIE Z AKTYWNOŚCI ZAWODOWEJ
DESTRUKCYJNY WPŁYW NA PSYCHIKĘ
OBCIĄŻAJĄCY WPŁYW NA BLIŻSZE
I DALSZE OTOCZENIE CHOREGO
RAK SZYJKI MACICY
PORAŻKA
TRUDNA WALKA Z RAKIEM SZYJKI MACICY
PROFILAKTYKA
WHO
Największy wpływ na przedłużenie średniej
długości życia na świecie miało wprowadzenie
profilaktyki i upowszechnienie zasad higieny
na skalę populacyjną
PROFILAKTYKA
- pierwotna,
- wtórna
PROFILAKTYKA RAKA
SZYJKI MACICY
1. PIERWOTNA
- zapobieganie infekcji HPV,
- immunizacja
2. WTÓRNA
- przesiewowe badania cytologiczne
PROFILAKTYKA WTÓRNA
PROFILAKTYKA
PIERWOTNA
Stosowane i proponowane metody profilaktyki raka szyjki macicy
METODA
POPULACJA
cytologia
25-59
kolposkopia
25-59
test HPV
szczepionka
HPV (16, 18,
6, 11)

CZĘSTOŚĆ
CYTOLOGIE
W ŻYCIU
KOBIETY
co 3 lata
12
co 3 lata
12
20-50

co 10 lat
4
(USA) 30+

co 3 lata
10
35 i 40
(Goldie et
al.

przed
inicjacją
seksual.
nie wyklucza badań
cytologicznych
nie wyklucza badań
cytologicznych
2
1?
nie wyklucza badań
cytologicznych
- na jak długo daje odporność?
- skierowana jest przeciwko 2 spośród znanych aktualnie
15 typów o średnim i wysokim potencjale onkogennym
PROFILAKTYKA
PIERWOTNA
SZCZEPIENIA PRZECIWKO HPV
SZCZEPIONKA:
1.(HPV 16, 18, 6, 11,)
2.(tylko HPV 16,18)
SZCZEPIENIA PRZECIWKO HPV
ZALECENIA:
1. Osoby młode (12-26 lat),
2. Przed rozpoczęciem
kontaktów seksualnych,
3. Osoby z grup ryzyka
PROFILAKTYKA
WTÓRNA
PROFILAKTYKA WTÓRNA
CYTOLOGICZNE
BADANIA
PRZESIEWOWE
BADANIE CYTOLOGICZNE
1. Pobranie podczas badania ginekologicznego komórek
nabłonkowych z szyjki macicy
2. Pobrane komórki umieszcza się na szkiełku, barwi i ocenia
pod mikroskopem
3. Badanie cytologiczne, nazywane również Pap-testem,
pozwala w wykryć nieprawidłowe komórki
4. Nie zawsze stwierdzenie komórek nieprawidłowych jest
równoznaczne z obecnością raka (stany przedrakowe !)
5. Powtarzane co 3 lata badanie cytologiczne pozwala wykryć
chorobę nowotworową w stadiach w pełni wyleczalnych
POCHWA
MACICA
SZYJKA
NABŁONEK PŁASKI
NABŁONEK GRUCZOŁOWY
KOMÓRKI PRAWIDŁOWE
KOMÓRKI RAKA
PROGRAM PRZESIEWOWY (SKRININGOWY)
CECHY
- aktywny - indywidualne zaproszenia
- populacyjny - obejmujący całą określoną
administracyjnie populację (miasto, gmina itp.)
- powtarzany co 3 lata
- skomputeryzowany
- wszystkie kobiety w wieku 25 - 59 lat
POPULACYJNY PROGRAM PROFILAKTYKI RAKA SZYJKI
MACICY
ORGANIZACJA
COK
WOK
REJESTR
NOWOTWORÓW
ETAP
PODSTAWOWY
ETAP
DIAGNOSTYCZNY
ETAP
POGŁĘBIONY
NFZ
ZAPRASZAMY DO AKTYWNEGO
UCZESTNICTWA W OGÓLNOPOLSKIM
PROGRAMIE WCZESNEGO WYKRYWANIA
I PROFILAKTYKI RAKA SZYJKI MACICY
-kobiety w wieku 25-59 lat,
-kobiety, które w ciągu ostatnich 3 lat
nie miały badania cytologicznego
w ramach NFZ,
-badanie jest bezpłatne,
-wystarczy zgłosić się do jednej z placówek
etapu podstawowego na pobranie cytologii
WARUNKI
SUKCESU
ZGŁASZALNOŚĆ !
CYTOLOGIA
ŚWIADOMOŚĆ
ZDROWOTNA
DOTARCIE Z INFORMACJĄ
O PROBLEMIE
DO JAK
NAJWIĘKSZEJ LICZBY KOBIET
I MĘŻCZYZN !
EDUKACJA MŁODZIEŻY !
PRZEKAZUJCIE WIEDZĘ !