Klasa IV
advertisement
WIOŚ Poznań Informacja o stanie środowiska w powiecie średzkim Spis treści I. Wstęp 1. Wprowadzenie 2. Ogólna charakterystyka powiatu II. Stan środowiska 1. Ochrona powietrza 2. Zagrożenie środowiska hałasem 3. Stan czystości i ochrona wód 3.1. Wody powierzchniowe 3.1.1. Jakość rzek 3.1.2. Jakość jezior 3.2. Wody podziemne 4. Ochrona powierzchni ziemi 4.1. Gospodarka odpadami 4.2. Gleby 5. Ochrona przyrody III. Działalność kontrolna WIOŚ Poznań na terenie powiatu średzkiego 2 WIOŚ Poznań Informacja o stanie środowiska w powiecie średzkim I. WSTĘP 1. Wprowadzenie Opracowanie to ma na celu przedstawienie stanu środowiska przyrodniczego oraz przybliżenie działalności kontrolnej Inspekcji Ochrony Środowiska na terenie powiatu średzkiego. W opracowaniu tym wykorzystano badania własne Inspekcji Ochrony Środowiska, wyniki badań będące w posiadaniu IOŚ oraz ustalenia prowadzonych kontroli użytkowników środowiska przez inspektorów IOŚ. 2. Ogólna charakterystyka powiatu Powiat średzki położony na południowy wschód od powiatu poznańskiego; sąsiaduje z czterema powiatami Wielkopolski, tj.: poznańskim, wrzesińskim, jarocińskim oraz śremskim. Powiat średzki zajmuje powierzchnię 624 km2. Liczba ludności powiatu średzkiego według GUS wynosi 54 577 (stan w dniu 31 grudnia 2005 roku), na 1 km2 powierzchni przypada średnio 87 osób. W skład powiatu średzkiego wchodzą: - jedna gmina miejsko - wiejska: Środa Wielkopolska, - cztery gminy wiejskie: Dominowo, Krzykosy, Nowe Miasto nad Wartą, Zaniemyśl. Około 1221,7 ha powierzchni to obszary prawnie chronione. Rezerwaty przyrody zajmują 21,6 ha; parki krajobrazowe 1080,0 ha,a obszary chronionego krajobrazu 141,7 ha. Miasto i gmina Środa Wielkopolska liczy około 30 tys. mieszkańców, zajmuje powierzchnię 207,1 km2. Gmina posiada: sieć wodociągową i telefoniczną (zrealizowane potrzeby w 100%), zmodernizowane w 100% linie energetyczne, rozwiązane w 80 % problemy dotyczące gospodarki wodno-ściekowej, sieć gazu ziemnego, nowoczesne składowisko odpadów oraz oczyszczalnię ścieków. Na terenie Środy mieści się obszar chronionego krajobrazu „Bagna Średzkie”, gdzie znajduje się około 35 gatunków ptaków wodnych i błotnych. Gmina Dominowo ma powierzchnię 79,3 km2 i zamieszkiwana jest przez 2,8 tys. ludności. Ma charakter typowo rolniczy, w nieznacznym stopniu jest zalesiona. Użytki rolne zajmują 6834 ha, gospodarstwa indywidualne 5820 ha oraz grunty orne ok. 6340 ha. Gmina obejmuje 23 miejscowości, jest całkowicie zwodociągowana, posiada biologicznomechaniczną oczyszczalnię ścieków w miejscowości Chłapowo, swoje własne składowisko odpadów znajdujące się w Orzeszkowie. Gmina Krzykosy ma charakter rolniczy. Powierzchnia wynosi 110,5 km2 z czego grunty orne zajmują 5907 ha, łąki i pastwiska – 1025 ha, a lasy 3050 ha. Gmina jest w 90 % zwodociągowana, posiada komunalne wysypisko śmieci oraz nowo wybudowaną nowoczesną oczyszczalnię ścieków, która znajduje się w miejscowości Sulęcinek. Krzykosy położone są w obszarze chronionego krajobrazu pradoliny Warty-Obry. Warta stanowi południową granicą gminy. 3 WIOŚ Poznań Informacja o stanie środowiska w powiecie średzkim Na uwagę zasługują parki krajobrazowe objęte ochroną konserwatorską w takich wsiach jak Garby, Murzynowo Leśne, Murzynówko, Młodzikowo i Sulęcin. Gmina Krzykosy posiada własną oczyszczalnię ścieków i składowisko odpadów w Pięczkowie. Zamieszkuje ją 6,4 tys. mieszkańców. Gmina Nowe Miasto nad Wartą ma charakter rolniczy. Powierzchnia gminy 119,5 km2, z czego grunty orne zajmują 7648 ha, łąki i pastwiska 798 ha, a lasy 2452 ha. Gmina posiada dobrze rozwiniętą infrastrukturę techniczną – 100% gminy jest zwodociągowane, 70% zgazyfikowane, 50% skanalizowane, funkcjonują trzy oczyszczalnie ścieków. Nowe Miasto położone jest w bardzo atrakcyjnym miejscu pod względem krajobrazowym jak i turystycznym. W miejscowości Dębno znajduje się: rezerwat faunistyczy należący do Żerkowsko-Czeszewskiego Parku Krajobrazowego oraz sześć kompleksów parkowo pałacowych w miejscowościach: Dębno, Szypłów, Skoraczew, Chocicza, Klęka i Boguszyn. Gmina obejmuje 31 miejscowości, posiada własne składowisko odpadów znajdujące się w Elżbietowie. Zamieszkiwana jest przez około 9 tys. ludności. Gmina Zaniemyśl ze względu na swoje położenie ma charakter rolniczo-turystyczny. Powierzchnia gminy wynosi 106,8 km2, z czego grunty orne zajmują 5929 ha, łąki i pastwiska 980, a lasy 2650 ha. Gmina Zaniemyśl liczy około 6 tys. mieszkańców. Z myślą o ochronie środowiska naturalnego rozwinięto system gospodarki odpadami, realizowane są następujące inwestycje: kanalizacja sanitarna i deszczowa, gazyfikacja oraz rekultywacja jezior. Liczne jeziora tj.: Raczyńske, Łękno, Jeziory Małe, Wielkie Jeziory stanowią atrakcję turystyczną dla zwiedzających. 4 WIOŚ Poznań Informacja o stanie środowiska w powiecie średzkim II. STAN ŚRODOWISKA 1. Ochrona powietrza Na terenie powiatu średzkiego badania monitoringowe stężeń zanieczyszczenia powietrza prowadzi Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna, wykonująca pomiary stężeń dwutlenku azotu na stanowisku w Środzie, przy ul. Żwirki i Wigury. Pomiary te wykonywane są pod kątem ochrony zdrowia ludzkiego. Natomiast Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska prowadzi badania dwutlenku siarki i dwutlenku azotu, metodą pasywną pod kątem ochrony roślin. Stanowisko pomiarowe zlokalizowane jest w Murzynowie Kościelnym. Zgodnie z obowiązującymi przepisami dla powiatu średzkiego za rok 2005 przygotowano roczną ocenę jakości powietrza. Celem corocznej oceny jakości powietrza jest uzyskanie informacji o stężeniach zanieczyszczeń na obszarze stref – powiatów. Oceny dokonuje się z uwzględnieniem dwóch grup kryteriów: ustanowionych ze względu na ochronę zdrowia ludzi oraz ze względu na ochronę roślin. Kryteria ustanowione ze względu na ochronę zdrowia ludzi i ze względu na ochronę roślin stanowią dwie niezależne grupy kryteriów oceny. Podstawę klasyfikacji stref w oparciu o wyniki rocznej oceny jakości powietrza stanowi – dopuszczalny poziom substancji w powietrzu oraz dopuszczalny poziom substancji powiększony o margines tolerancji. Tabela 1. Klasy stref i wymagane działania w zależności od poziomów stężeń zanieczyszczenia, uzyskanych w pierwszej rocznej ocenie jakości powietrza, dla przypadków gdy jest określony margines tolerancji Poziom stężeń nie przekraczający wartości dopuszczalnej* powyżej wartości dopuszczalnej* lecz nie przekraczający wartości dopuszczalnej powiększonej o margines tolerancji* powyżej wartości dopuszczalnej powiększonej o margines tolerancji* Klasa strefy A B C Wymagane działania brak - określenie obszarów przekroczeń wartości dopuszczalnych - określenie obszarów przekroczeń wartości dopuszczalnych oraz wartości dopuszczalnych powiększonych o margines tolerancji, - opracowanie programu ochrony powietrza *z uwzględnieniem dozwolonych częstości przekroczeń Tabela 2. Klasy stref i wymagane działania w zależności od poziomów stężeń zanieczyszczenia, uzyskanych w pierwszej rocznej ocenie jakości powietrza, dla przypadków gdy margines tolerancji nie jest określony Poziom stężeń nie przekraczający wartości dopuszczalnej* powyżej wartości dopuszczalnej* Klasa strefy A C Wymagane działania brak - określenie obszarów przekroczeń wartości dopuszczalnych, - działania na rzecz poprawy jakości powietrza opracowanie programu ochrony powietrza *z uwzględnieniem dozwolonych częstości przekroczeń Otrzymane w wyniku pomiarów stężenia nie przekraczały dopuszczalnych poziomów substancji w powietrzu, zestawiono je w tabeli 4 i 8. 5 WIOŚ Poznań Informacja o stanie środowiska w powiecie średzkim Ocena pod kątem ochrony zdrowia: Na terenie powiatu wykonywano pomiary dwutlenku azotu metodą manualną. Dla pozostałych substancji wykorzystano pomiary substancji w innych strefach. Wyniki pomiarów dwutlenku azotu zestawiono w tabeli 3 Tabela 3. Dopuszczalna wartość stężenia dwutlenku azotu w roku 2005 pod kątem ochrony zdrowia /Dz. U. 2002.87.796/ Dopuszczalny Dopuszczalny poziom Dopuszczalna częstość Wartość Okres poziom NO2 NO2 w powietrzu przekroczenia marginesu w powietrzu powiększony o margines dopuszczalnego poziomu uśredniania stężeń tolerancji w [µg/m3] tolerancji w [µg/m3] w roku kalendarzowym jedna godzina 200 50 250 18 razy rok kalendarzowy 40 10 50 nie dotyczy Tabela 4. Stężenie średnie roczne dwutlenku azotu 2005 /według WSSE/ Stacja Stężenie substancji [μg/m3] Środa, ul. Żwirki i Wigury 21,3 Dla pozostałych substancji wykorzystano pomiary substancji w innych strefach otrzymując średnio w województwie: 1. dla benzenu - wartość średnia roczna 2,3 μg/m3 przy dopuszczalnym poziomie 5 μg/m3, 2. dla ołowiu - wartość średnia roczna 0,2 μg/m3 przy dopuszczalnym poziomie 0,5 μg/m3 3. dla ozonu – na terenie województwa dopuszczalna 8-godzinna pośród średnich kroczących przekraczana jest maksymalnie 7 razy przy dozwolonych 25 dniach, 4. dla pyłu zawieszonego PM10 średnia wartość roczna wynosi około 30,0 μg/m 3, przy dopuszczalnej 40 μg/m3, jednak w dużych miastach województwa odnotowano przekroczenia dopuszczalnej częstości przekraczania poziomu dopuszczalnego dla 24 h, 5. dla tlenku węgla – otrzymano maksymalną średnią 8-godzinną spośród średnich kroczących 2770 μg/m3, przy dopuszczalnej 10000 μg/m3 6. dla dwutlenku siarki – maksymalne stężenia 24-godzinne wynosiło 99 μg/m3, przy dopuszczalnym 125 μg/m3, natomiast stężenie 1-godzinne wynosiło 528 μg/m3, przy dopuszczalnym 350 μg/m3– przekroczenie dopuszczalnej wartości wystąpiło 2x przy dozwolonym 24 krotnym przekroczeniu poziomu dopuszczalnego. Tabela 5. Wynikowe klasy stref dla poszczególnych zanieczyszczeń oraz klasa ogólna dla strefy, uzyskane w ocenie rocznej dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia Nazwa strefy/powiatu średzki Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń dla obszaru całej strefy SO2 A NO2 A PM10 A Pb A C6H6 A CO A O3 A Klasa ogólna strefy A 6 WIOŚ Poznań Informacja o stanie środowiska w powiecie średzkim Ocena pod kątem ochrony roślin: Na terenie powiatu wykonywano pomiary tlenków azotu i dwutlenku siarki metodą pasywną. Dla pozostałych substancji wykorzystano pomiary substancji w innych strefach. Wyniki pomiarów substancji zestawiono w tabeli 8. Tabela 6. Dopuszczalna wartość stężenia dwutlenku siarki w roku 2005 pod kątem ochrony roślin /Dz. U. 2002.87.796/ Dopuszczalny Dopuszczalny poziom Dopuszczalna częstość Wartość Okres poziom SO2 w SO2 w powietrzu przekroczenia marginesu powietrzu w powiększony o margines dopuszczalnego poziomu uśredniania stężeń tolerancji [µg/m3] tolerancji w [µg/m3] w roku kalendarzowym rok kalendarzowy 20 0 20 nie dotyczy Tabela 7. Dopuszczalna wartość stężenia tlenków azotu w roku 2005 pod kątem ochrony roślin /Dz. U. 2002.87.796/ Dopuszczalny Dopuszczalny poziom Dopuszczalna częstość Wartość Okres poziom NOx w NOx w powietrzu przekroczenia marginesu powietrzu w powiększony o margines dopuszczalnego poziomu uśredniania stężeń tolerancji [µg/m3] tolerancji w [µg/m3] w roku kalendarzowym rok kalendarzowy 30 0 30 nie dotyczy Tabela 8. Stężenia średnie roczne dwutlenku siarki, tlenków azotu w roku 2005 /według WIOŚ/ Stanowisko Stężenie substancji [μg/m3] Murzynowo Kościelne dwutlenek siarki 6,29 tlenki azotu 19,55 Dla pozostałych substancji wykorzystano pomiary substancji w innych strefach otrzymując średnio w województwie: 1. dla ozonu – na terenie województwa w okresie wegetacyjnym (V-VII) otrzymano stężenia około 13000 μg/m3.h, przy dopuszczalnym 24000 μg/m3.h. Tabela 9. Wynikowe klasy stref dla poszczególnych zanieczyszczeń oraz klasa ogólna dla strefy, uzyskane w ocenie rocznej dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony roślin Nazwa strefy/powiatu średzki Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń dla obszaru całej strefy SO2 A NOx A O3 A Klasa ogólna strefy A W klasyfikacji stref pod kątem ochrony zdrowia i roślin, powiat średzki dla wymaganych rozporządzeniem substancji zaliczono do klasy A. Zaliczenie strefy do klasy A związane jest z informacją, że jakość powietrza atmosferycznego na jej obszarze jest zadowalająca, otrzymywane stężenia nie przekraczają podanych w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 06 czerwca 2002 roku /Dz. U. Nr 87, poz.796/ dopuszczalnych poziomów substancji w powietrzu. 7 WIOŚ Poznań Informacja o stanie środowiska w powiecie średzkim Natomiast wszystkie działania, inwestycje prowadzone i podejmowane na obszarze strefy nie powinny wpływać na pogorszenie stopnia jakości powietrza atmosferycznego. 2. Zagrożenie środowiska hałasem Ze względu na powszechność występowania, znaczny zasięg oddziaływania oraz liczbę narażonej ludności podstawowym źródłem uciążliwości akustycznych dla środowiska są trasy komunikacyjne. Przez obszar powiatu średzkiego przebiegają: drogi krajowe nr 11 i 15 oraz drogi wojewódzkie nr 432 i 436. W roku 2005 WIOŚ wykonał w ramach badań monitoringowych pomiary poziomu hałasu w rejonie Szkoły Podstawowej przy ul. Dąbrowskiego w Środzie Wielkopolskiej. Punkty pomiarowe zlokalizowano w bezpośrednim sąsiedztwie ul. Dąbrowskiego, w odległości 1 m od krawężnika, na wysokości 1,5 m nad powierzchnią terenu, oraz w odległości odpowiadającej położeniu elewacji budynku szkoły, na wysokości 4 m. Zmierzone i obliczone wartości równoważnego poziomu hałasu wynosiły: - w bezpośrednim sąsiedztwie ulicy, na wys. 1,5 m – 65,0 dB, przed elewacją budynku szkoły– 60,3 dB. - przy zarejestrowanym natężeniu ruchu pojazdów 360 pojazdów na godzinę, z czego 6% stanowiły pojazdy ciężkie. Zgodnie z wymogami rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 29 lipca 2004 roku /Dz. U. Nr 178, poz. 1841/ dopuszczalna wartość równoważnego poziomu hałasu pochodzącego od dróg dla terenów zabudowy związanej ze stałym lub wielogodzinnym pobytem dzieci i młodzieży wynosi LAeq = 55 dB dla szesnastu godzin pory dziennej (600 – 2200). Wykonane pomiary wskazują na przekroczenie dopuszczalnej wartości poziomu równoważnego hałasu w środowisku w rejonie szkoły. Powodem degradacji klimatu akustycznego w omawianym rejonie jest ruch pojazdów. W roku 2005 nastąpiła realizacja ustawowego obowiązku wykonania przez zarządzających drogami okresowych pomiarów poziomu hałasu w rejonie dróg. W ramach monitoringu realizowanego przez GDDKiA pomiary poziomu hałasu przeprowadzono na terenie powiatu średzkiego w rejonie drogi krajowej nr 11 w miejscowościach Miąskowo i Klęka. Wyniki pomiarów i rejestracji natężenia ruchu pojazdów przedstawia poniższa tabela. Tabela 10. Wyniki pomiarów i rejestracji natężenia ruchu pojazdów w otoczeniu drogi krajowej nr 11 na terenie powiatu średzkiego. L.p. Miejscowość Odległość od jezdni LAeq (dB) Pora dzienna Natężenie Udział ruchu pojazdów pojazdów ciężkich 747 21% LAeq (dB) Pora nocna Natężenie Udział ruchu pojazdów pojazdów ciężkich 253 44% 1 Miąskowo 10 m 72,1 2 Miąskowo 20 m 69,4 747 21% 68,0 253 44% 3 Klęka 10 m 70,1 731 22% 68,6 299 39% 4 Klęka 20 m 67,4 731 22% 65,6 299 39% 70,4 W przypadku miejscowości Miąskowo teren objęty pomiarami hałasu jest obszarem nie podlegającym ochronie akustycznej (brak zabudowy), natomiast w miejscowości Klęka 8 WIOŚ Poznań Informacja o stanie środowiska w powiecie średzkim otoczenie trasy stanowi zabudowa mieszkaniowa jedno- i wielorodzinna, której pierwsza linia zlokalizowana jest w odległości od około 10 do 30 m od drogi. Dopuszczalne wartości poziomu równoważnego hałasu dla tego typu zabudowy wynoszą odpowiednio 60 dB w porze dziennej i 50 dB w porze nocnej, stąd też wyniki pomiarów świadczą o przekroczeniach wartości dopuszczalnych przed pierwszą linią zabudowy odpowiednio o kilka do 10 dB w dzień i kilkanaście decybeli w nocy. W ramach monitoringu realizowanego przez Wielkopolski Zarząd Dróg Wojewódzkich pomiary poziomu hałasu przeprowadzono na terenie powiatu średzkiego w rejonie drogi wojewódzkiej nr 432 w Środzie Wielkopolskiej. Wyniki pomiarów i rejestracji natężenia ruchu pojazdów przedstawia tabela 11. Tabela 11. Wyniki pomiarów i rejestracji natężenia ruchu pojazdów w otoczeniu drogi wojewódzkiej nr 432 w Środzie Wielkopolskiej. Pora dzienna L.p. Miejscowość 1 Środa Wlkp. Odległość od jezdni 8m LAeq (dB) 69,0 Pora nocna Natężenie Udział ruchu pojazdów pojazdów ciężkich 386 17 % LAeq (dB) 52,6 Natężenie Udział ruchu pojazdów pojazdów ciężkich 62 35% Otoczenie drogi wojewódzkiej w rejonie objętym pomiarami na terenie Środy stanowi obustronna zabudowa mieszkaniowa wielorodzinna, której pierwsza linia zlokalizowana jest w odległości od około 7 do 10 m od drogi. Dopuszczalne wartości poziomu równoważnego hałasu dla tego typu zabudowy wynoszą odpowiednio 60 dB w porze dziennej i 50 dB w porze nocnej, stąd też wyniki pomiarów świadczą o przekroczeniu wartości dopuszczalnych przed pierwszą linią zabudowy odpowiednio o ok. 9 dB w dzień i 13 dB w nocy. Na terenie powiatu średzkiego nie stwierdzono występowania warunków zagrożenia hałasem, tj. przekroczeń wartości progowych poziomu hałasu określonych rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 stycznia 2002 roku (Dz. U. Nr 8 , poz. 81), wskazujących na szczególnie drastyczne przypadki przekraczania kryteriów poprawności klimatu akustycznego. 9 WIOŚ Poznań Informacja o stanie środowiska w powiecie średzkim 3. Stan czystości i ochrona wód 3.1. Wody powierzchniowe 3.1.1. Jakość rzek Badania i ocena jakości wód powierzchniowych płynących w 2005 roku prowadzone były w oparciu o kryteria określone w nieaktualnym rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 roku w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód /Dz. U. Nr 32, poz. 284/. Powyższe rozporządzenie obowiązywało do 1 stycznia 2005 roku. Zgodnie z rozporządzeniem jakość wód zaliczana jest do jednej z pięciu klas czystości. Wody I klasy są to wody o bardzo dobrej jakości, II klasy to wody dobrej jakości, III klasy – wody zadawalającej jakości, natomiast wody IV klasy to wody niezadowalającej jakości i wody V klasy o złej jakości. Ogólną ocenę jakości wód rzek dokonuje się w każdym punkcie pomiarowym. Dla każdego wskaźnika jakości wody badanego z częstotliwością jeden raz w miesiącu wyznacza się wartość odpowiadającą percentylowi 90, przy mniejszej częstotliwości badań przyjmuje się najmniej korzystną wartość. Dla określenia ogólnej klasy czystości w danym punkcie pomiarowym dokonuje się porównania wartości wskaźnika (z wyłączeniem wskaźników jakości wód występujących w warunkach naturalnych w podwyższonych stężeniach) z wartościami granicznymi wyznaczonymi dla pięciu klas, przyjmując klasę od najniższej obejmującą, łącznie z wyższymi klasami, 90% ilości wskaźników. W ramach monitoringu diagnostycznego prowadzono badania 51 wskaźników fizykochemicznych i biologicznych (w tym mikrobiologicznych) z częstotliwością określoną w rozporządzeniu: wskaźniki fizyczne – temperatura, zapach, barwa, zawiesiny ogólne i odczyn pH; wskaźniki tlenowe – tlen rozpuszczony, BZT5 , ChZT-Mn, ChZT-Cr, ogólny węgiel organiczny; wskaźniki biogenne – amoniak, azot Kjeldahla, azotany, azotyny, azot ogólny, fosforany i fosfor ogólny; wskaźniki zasolenia – przewodność w 20oC, substancje rozpuszczone, zasadowość ogólna, siarczany, chlorki, wapń, magnez, fluorki; metale w tym ciężkie – arsen, bar, bor, chrom ogólny, chrom (VI), cynk, glin, kadm, mangan, miedź, nikiel, ołów, rtęć, selen i żelazo; wskaźniki zanieczyszczeń przemysłowych – cyjanki wolne, fenole, pestycydy (suma lindanu i dieldryny), substancje powierzchniowo czynne anionowe, oraz WWA (wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne); wskaźniki biologiczne – saprobowość fitoplanktonu, saprobowość peryfitonu, chlorofil „a”; wskaźniki mikrobiologiczne – liczba bakterii grupy coli typu kałowego oraz bakterii grupy coli. Maskawa to prawobrzeżny dopływ Warty, uchodzący do niej w 307,2 km. Całkowita długość rzeki wynosi 56,4 km, a powierzchnia zlewni 620,8 km2. Obszar źródłowy stanowią łąki koło wsi Nekielka. Wpływa do Warty w pobliżu Józefowa, 11 km na wschód od miasta Śrem. Głównymi dopływami Maskawy są – prawobrzeżna: Struga Średzka (długość 15,7 km, powierzchnia zlewni 58,2 km2, wpływa do Maskawy w km 26,0), lewobrzeżne: Wielki Rów (o długości 27,2 km i powierzchni zlewni 99,8 km2, uchodzi do Maskawy w km 22,2) oraz Miłosławka (o długości 36,3 km i powierzchni zlewni 182,9 km2, ujście do Maskawy w km 12,8). Zlewnia ma charakter rolniczy, a wody Maskawy i jej dopływów wykorzystywane są dzięki systemowi piętrzeń do nawodnień oraz do napełniania stawów rybnych. Znaczącym źródłem zanieczyszczenia wód jest przemysł rolno-spożywczy. Wpływ na jakość wód mają również ścieki odprowadzane do rzeki z oczyszczalni pracujących dla większych miejscowości: Nekla, 10 WIOŚ Poznań Informacja o stanie środowiska w powiecie średzkim Środa Wlkp., Miłosław, Łękno oraz z dziesięciu mniejszych oczyszczalni o przepustowości do 65,0 m3/d. Monitoring diagnostyczny prowadzony jest obecnie na terenie powiatu średzkiego w siedmiu punktach kontrolno-pomiarowych. Na rzekach: Maskawa – w Gieczu, w km 39,6, Maskawa – poniżej Środy Wlkp., w km 26,6, Maskawa – w Kępie Wielkiej, w km 7,8, Struga Średzka – ujście do Maskawy w km 0,5, Wielki Rów – w Szlachcinie w km 3,9, Miłosławka – w Miąskowie, w km 13,5, Warta – Nowa Wieś Podgórna w km 342,5 Maskawa - jakość wód górnego odcinka rzeki, do miasta Środa Wielkopolska była zła, odpowiadająca V klasie. W odcinku ujściowym do Warty stan czystości wód uległ poprawie do klasy IV. W Gieczu na zakwalifikowanie rzeki do V klasy wpływ miały wysokie stężenia związków fosforu i azotu (amoniak i azot Kjeldahla), niedotlenienie wód, wysoka zawartość materii organicznej. Parametry określające stan biologiczny i mikrobiologiczny wód oznaczano w klasach od II do IV. Wskaźniki zanieczyszczeń przemysłowych i metali utrzymywały się w zakresie I/II klasy, w przypadku fenoli w IV klasie, a manganu – III klasie. Jakość wód badana poniżej Środy uległa znacznemu pogorszeniu, o zakwalifikowaniu wód do V klasy zdecydowało 14 wskaźników (27,5 %). Wartości ponadnormatywne oznaczono dla wszystkich wskaźników tlenowych, biogennych oraz mikrobiologicznych. Wśród wskaźników biologicznych chlorofil również przyjmował stężenia w zakresie norm V klasy, pozostałe; saprobowość fitoplanktonu i peryfitonu utrzymywały się na poziomie IV klasy. Również w normach IV klasy występowały stężenia: substancji rozpuszczonych, wapnia, rtęci i fenoli. W dolnym biegu rzeki w miejscowości Kępa Wielka, jakość nieznacznie poprawiła się, osiągając poziom IV klasy. Wartości stężeń zaliczanych do V klasy występowały jedynie dla związków fosforu, tlenu rozpuszczonego oraz fenoli. Pozostałe wskaźniki określające zawartość materii organicznej oraz związki azotu oznaczono w III/IV klasie. Wskaźniki biologiczne wskazywały na III klasę czystości. Tabela 12. Punkt pomiarowy Giecz Poniżej Środy Wlkp. Kępa Wielka Ocena stanu czystości Maskawy w 2005 roku Ilość wskaźników w klasach [%] Kilometr biegu rzeki I II III IV 39,6 37,3 13,7 19,6 13,7 26,6 39,2 9,8 7,8 15,7 1,5 41,2 7,8 23,5 19,6 V 15,7 27,5 7,8 Klasyfikacja ogólna V V IV Struga Średzka - w odcinku ujściowym charakteryzowały ją wody złej jakości, zaliczone do V klasy. Wskaźniki określające zawartość materii organicznej w wodzie oraz mikrobiologiczne oznaczono w normach V klasy. Również wysokie stężenia stwierdzono dla substancji biogennych, saprobowości fitoplanktonu i peryfitonu oraz chlorofilu na poziomie IV/V klasy. Wskaźniki zanieczyszczeń przemysłowych dla fenoli osiągnęły poziom III klasy, dla WWA (wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych) poziom IV klasy. Wśród metali rtęć oznaczono w V klasie, mangan i bar w III klasie. Wielki Rów - prowadził w odcinku ujściowym wody IV klasy. Wpływ na stan czystości miały zły stan sanitarny, wysokie stężenia azotanów i fosforanów oraz barwa. Na poziomie norm IV klasy oznaczono osiem parametrów: ChZT-Cr, azot Kjeldahla, azot i fosfor ogólny, substancje rozpuszczone, rtęć oraz saprobowość fitoplanktonu i peryfitonu. Wskaźniki zanieczyszczeń przemysłowych utrzymywały się w normach II/III klasy, a metale - I/II klasy. 11 WIOŚ Poznań Informacja o stanie środowiska w powiecie średzkim Miłosławka –badana na stanowisku w Miąskowie prowadziła wody złej jakości, zaliczone do V klasy czystości. Wskaźniki tlenowe, biogenne i mikrobiologiczne utrzymywały się w przedziale norm IV/V klasy. Zasolenie było zróżnicowane w zakresie od I klasy do IV. Wśród wskaźników biologicznych; chlorofil oznaczono w II klasie, a saprobowość fitoplanktonu i peryfitonu w IV klasie. Stężenie metali z wyjątkiem manganu (III klasa) i rtęci (V klasa) utrzymywały się w normach I klasy czystości. Wskaźniki zanieczyszczeń przemysłowych występowały w przedziale norm od I do III klasy. Przez obszar powiatu średzkiego przepływa na odcinku 38 km rzeka Warta (340,0 km – 302,0 km), w tym 16 km stanowi granicę z powiatem śremskim. Jakości wód rzeki na terenie powiatu mogą zobrazować badania prowadzone w Nowej Wsi Podgórnej w km 342,5. Jakość wód rzeki w badanym punkcie była zadawalająca, odpowiadała III klasie czystości. Poziom natlenienia wód był bardzo dobry utrzymywał się w normach I klasy. Ilość materii organicznej określonej wskaźnikiem BZT5 odpowiadała normom III klasy, natomiast wskaźnik ChZT-Cr przyjmował znacznie większe wartości mieszczące się w normach IV klasy. Oznaczane w wodzie związki azotu i fosforu utrzymywały się na poziomie II/III klasy. Również wszystkie wskaźniki zasolenia oraz ilości zawiesiny ogólnej kwalifikowały się do I/II klasy czystości. Wśród metali w tym ciężkich jedynie arsen i cynk zaliczono do III klasy, stężenia pozostałych oznaczanych metali było niskie w zakresie norm I klasy, sporadycznie II klasy czystości. Zawartość cyjanków, WWA (wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych) oraz pestycydów była minimalna (I klasa), fenoli odpowiadała poziomowi II klasy. Dla saprobowości fitoplanktonu i peryfitonu wyznaczono III klasę czystości. Zawartość chlorofilu „a” w wodach rzeki Warty utrzymywała się w zakresie norm IV-V klasy. Stan sanitarny wód zaliczono do klasy IV. Monitoring rybny Regionalne Zarządy Gospodarki Wodnej wytypowały do badań rzeki, w których wody winny spełniać wymagania odpowiednie dla życia w warunkach naturalnych ryb łososiowatych i karpiowatych. W powiecie średzkim wytypowano rzeki: Wartę i Maskawę jako przeznaczone do bytowania ryb karpiowatych. W wyniku oceny stwierdzono, że wody w żadnym punkcie kontrolno-pomiarowym nie odpowiadają wymaganiom, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 4 października 2002 roku /Dz. U. Nr 176, poz. 1455/. Badania stanu czystości rzek w 2005 roku w punktach pomiarowo-kontrolnych na terenie powiatu średzkiego wykazały złą jakość wód. Z wyjątkiem punktu pomiarowego na Warcie rzeki prowadzą wody IV lub V klasy. W porównaniu z ubiegłym rokiem jednak stan wód nieznacznie się poprawił – na rzece Maskawa w miejscowości Kępa Wielka odnotowano IV klasę czystości (w roku 2004 – V klasa), taka sama sytuacja miała miejsce na rzece Wielki Rów. Wskaźnikami, które decydowały o złej jakości wód były przede wszystkim wskaźniki tlenowe, biogenne oraz mikrobiologiczne. W rzekach badanych na terenie powiatu średzkiego nie stwierdzono przydatności do bytowania ryb karpiowatych. Głównymi wskaźnikami degradującymi przydatność wód do bytowania ryb były azotyny i fosfor ogólny, dodatkowo na rzece Maskawa we wszystkich punktach kontrolno-pomiarowych tlen rozpuszczony, BZT-5, azot amonowy i niejonowy amoniak. 12 WIOŚ Poznań Informacja o stanie środowiska w powiecie średzkim 3.1.2 Jakość jezior W roku 2005 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu, na obszarze powiatu średzkiego nie prowadził badań wód jeziornych. W ramach monitoringu regionalnego badania jezior prowadzi się zgodnie z zasadami Systemu Oceny Jakości Jezior, który zakłada częstotliwość raz na pięć lat. W ostatnich latach 2000-2004 w powiecie badano jezioro Raczyńskie w roku 2001. 3.2. Wody podziemne Wody podziemne z powodu ich gospodarczego znaczenia oraz powszechnego zagrożenia jakości, zostały objęte programem badań jakości w stałych punktach badawczych w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska. Ze względu na brak aktualnego rozporządzenia dotyczącego sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu wód podziemnych, ocena jakości wód w 2005 r. została wykonana w oparciu o nieaktualne Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 r. w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód /Dz. U. Nr 32, poz. 284/. Rozporządzenie to straciło moc z dniem 01.01.2005 r. Według tego rozporządzenia klasyfikacja stanu wód podziemnych obejmuje pięć klas jakości tych wód: a) klasa I – wody o bardzo dobrej jakości, b) klasa II – wody dobrej jakości, c) klasa III – wody zadowalającej jakości, d) klasa IV – wody niezadowalającej jakości, e) klasa V – wody złej jakości Klasy jakości wód określone zostały poprzez porównanie wartości stężeń poszczególnych wskaźników z wartościami granicznymi zamieszczonymi w załączniku nr 3 ww. rozporządzenia. Przy ustalaniu klasy jakości wód podziemnych możliwe było przekroczenie wartości granicznych trzech wskaźników. Przekroczenie to mieściło się w granicach przyjętych dla bezpośrednio niższej klasy jakości. Natomiast niedopuszczalne było przekroczenie wartości granicznych następujących wskaźników jakości wody: arsenu, amoniaku, azotanów, azotynów, fluorków, chromu, kadmu, miedzi, niklu, ołowiu, rtęci, cyjanków, fenoli, pestycydów, wielopierścieniowych węglowodorów, olejów mineralnych oraz substancji powierzchniowo czynnych anionowo. Przeprowadzona w 2005 r. ocena dotyczyła różnych poziomów użytkowych wód podziemnych. Od roku 2006 ma zostać wdrożony monitoring stanu chemicznego wód podziemnych zgodny wymaganiami Ramowej Dyrektywy Wodnej, podstawowym obszarem oceny będą jednolite części wód podziemnych (JCWPd), a ocena stanu chemicznego będzie dokonana zgodnie z projektem rozporządzenia Ministra Środowiska stanowiącym wykonanie delegacji zawartej w art.38a ust.1 ustawy Prawo wodne. Zgodnie z definicją zawartą w Prawie wodnym (Dz. U. 2001 r. Nr 115, poz. 1229 z późniejszymi zmianami, art. 9.1.4b) przez „jednolite części wód podziemnych” (ang. GWB Groundwater Bodies) rozumie się określoną objętość wód podziemnych w obrębie warstwy wodonośnej lub zespołu warstw wodonośnych, zatem JCWPd obejmują wody podziemne, które występują w warstwach wodonośnych o porowatości i przepuszczalności, umożliwiającej pobór 13 WIOŚ Poznań Informacja o stanie środowiska w powiecie średzkim znaczący w zaopatrzeniu ludności w wodę lub przepływ o natężeniu znaczącym dla kształtowania pożądanego stanu wód powierzchniowych i ekosystemów lądowych. Znaczący pobór wód podziemnych w celu zaopatrzenia ludności w wodę do spożycia, jest to pobór wynoszący średnio więcej niż 10 m3/d, albo pobór zaopatrujący co najmniej 50 osób. W Polsce zostało wyznaczonych przez Państwowy Instytut Geologiczny (wraz ze swoimi Oddziałami) w konsultacji z RZGW, GIOŚ i BGW - 161 jednolitych części wód podziemnych, przy czym 26 JCWPd oceniono jako zagrożone pod względem ilościowym i chemicznym. W obszarze Dorzecza Odry wyznaczono 65 jednolitych części wód podziemnych, z tego na terenie województwa wielkopolskiego występuje 18 części, trzy z nich oceniono jako zagrożone, są to JCWPd nr 62, 73, 74 . W roku 2005 na terenie powiatu średzkiego monitoring zwykłych wód podziemnych realizowany był w sieci obserwacyjnej regionalnej i lokalnej. Na terenie powiatu średzkiego występuje Główny Zbiornik Wód Podziemnych nr 150 - jest to „pradolina warszawsko-berlińska” (GZWP nr 150), zbiornik czwartorzędowy mający znaczenie ponadregionalne, gdyż równoleżnikowo przecinając obszar Wielkopolski przebiega dalej na wschód i na zachód. Zbiornik ten narażony jest na zanieczyszczenia antropogeniczne ze względu na swój „odkryty” charakter (intensywna wymiana pomiędzy wodami infiltracyjnymi a podziemnymi). Główny Zbiornik Wód Podziemnych (GZWP) na terenie powiatu średzkiego PoSzacunkowe Średnia wierzch zasoby Wiek Typ głębokość Nazwa zbiornika -nia dyspozycyjne utworów zbiornika km2 m tys.m3/d GZWP 150 Pradolina Warszawa-Berlin 1904 Qp porowy 25-30 456 Objaśnienia: Qp –zbiornik czwartorzędowy pradolinny W ramach monitoringu regionalnego w roku 2005 badania wód podziemnych prowadzono na terenie powiatu w jednym punkcie w miejscowości Solec, gmina Krzykosy – nr otworu 72. Punkt ten zlokalizowany jest w JCWPd nr 73. Badania wykazały, iż podobnie jak w roku 2004 jakość wody odpowiadała klasie IV –czyli są to wody o niezadowalającej jakości. LZWP Zagospodarowanie Tr Miąższość izolacji Poziom Solec Głębokość otworu Lokalizacja 72 Zbiornik Nr otworu. Ocena jakości wód podziemnych w punkcie badawczym sieci regionalnej na terenie powiatu średzkiego w roku 2005 Klasa wód 103,5 57,0 ZW IV Wskaźniki w zakresie stężeń odpowiadających wodzie o niezadowalającej i złej jakości Klasa IV Klasa V NH4, K, Hg, PO4 Objaśnienia: Zbiornik: LZWP – Lokalny Zbiornik Wód Podziemnych; Stratygrafia: Tr trzeciorzęd; Głębokość otworu: w metrach poniżej poziomu terenu; Zagospodarowanie terenu w odległości do 100 m od otworu: ZW – zabudowa wiejska; Klasa wód: IV – wody niezadowalającej jakości, V – wody złej jakości; Wskaźniki: K - potas, PO4 - fosforany, NH4 amoniak, Hg - rtęć. 14 WIOŚ Poznań Informacja o stanie środowiska w powiecie średzkim Monitoring wód podziemnych w sieci lokalnej w roku 2005 prowadzony był dla składowiska odpadów komunalnych miasta Środa Wielkopolska w miejscowości Nadziejewo, dla składowiska odpadów komunalnych w miejscowości Pięczkowo w gminie Krzykosy, dla składowiska odpadów komunalnych w m. Orzeszkowo, gmina Dominowo oraz dla składowiska odpadów komunalnych w miejscowości Elżbietów, gmina Nowe Miasto n.Wartą. Składowisko odpadów komunalnych w miejscowości Nadziejewo Na składowisku prowadzono badania wody podziemnej 4 razy w roku z czterech piezometrów. Wg nieobowiązującej już klasyfikacji MŚ z 2004 r. wody z otworów P-1 i P-2 można zaliczyć do klasy IV, a z otworów P-3 i P-4 do klasy II, (ocena obejmowana wartość maksymalną 10 wskaźników: pH, przewodność elektrolityczna, OWO, Cu, Zn, Pb, Cd, Cr+6, Hg, WWA, są to parametry wymagane zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 9.12.2002 r. w sprawie zakresu, sposobu oraz warunków prowadzenia monitoringu składowisk odpadów. Dz.U. nr 220 poz.1858). Wody odciekowe pobrano do badań 4 razy w roku ze zbiornika retencyjno-ewaporacyjnego, z którego latem są rozdeszczowywane na składowisku, a w chłodniejszej porze przewożone do oczyszczalni ścieków. Wody te charakteryzują się dużą ilością związków biogennych (azot amonowy, azot ogólny, fosfor ogólny) oraz substancji organicznych (OWO, BZT 5). Dla tych wskaźników wystąpiły przekroczenia poziomu dopuszczalnego dla ścieków odprowadzanych do wód i do ziemi. Badania metanu w gazie składowiskowym wykazały w kilku studniach przekroczenia 5 % (jest to próg alarmowy wybuchowości). Największe stężenie wystąpiło w studni nr 2 w kwietniu 13 %, w studni nr 3 w maju 10,3 % i studni nr 10 w październiku 10,7 %. W związku z tym wzrosły wymagania zmniejszające ryzyko powstania pożaru na składowisku. Jednak budowa instalacji do spalania biogazu będzie uzasadniona, gdy stężenie metanu będzie zbliżało się do 25-30 %. Składowisko odpadów komunalnych w miejscowości Pięczkowo Na składowisku prowadzono badania wody podziemnej 4 razy w roku z dwóch piezometrów (P-1, P-2) usytuowanych na odpływie ze składowiska i jeden raz z nowego od listopada 2005 r. piezometru P-3, znajdującego się na dopływie do składowiska. Wg nieobowiązującej już klasyfikacji MŚ z 2004 r. wody z otworów P-1 i P-3 można zaliczyć do klasy IV, a z otworu P-2 do klasy V (ocena obejmowała wartość maksymalną 10 wskaźników: pH, przewodność elektrolityczna, OWO, Cu, Zn, Pb, Cd, Cr+6, Hg, WWA, są to parametry wymagane zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 9.12.2002 r. w sprawie zakresu, sposobu oraz warunków prowadzenia monitoringu składowisk odpadów. Dz.U. nr 220 poz.1858). Zaznaczyć należy, iż w Raporcie końcowym z badań wykonanych na składowisku w Pięczkowie przekazanym do WIOŚ w Poznaniu przez Urząd Gminy w Krzykosach, woda podziemna została zaliczona do klasy II. Różnica w ocenie wynika nie tylko z zakresu ilości ocenianych wskaźników, lecz przede wszystkim dotyczy oceny dwóch wskaźników: ołowiu i kadmu, które powinny być zaliczone do klasy IV, a w otrzymanym Raporcie zaliczono je do klasy II. Wody odciekowe pobrano do badań 4 razy w roku ze zbiornika retencyjnego. Wody te charakteryzują się dużą ilością związków biogennych (azot amonowy, azot ogólny) oraz substancji organicznych (OWO, BZT5). Dla tych wskaźników wystąpiły przekroczenia poziomu dopuszczalnego dla ścieków odprowadzanych do wód i do ziemi. Odcieki nie stanowią żadnego zagrożenia dla środowiska gruntowo-wodnego, gdyż są gromadzone w szczelnym zbiorniku, a ich utylizacja odbywa się w oczyszczalni mechaniczno-biologicznej w Sulęcinku gmina Krzykosy. 15 WIOŚ Poznań Informacja o stanie środowiska w powiecie średzkim Składowisko nie posiada studni odgazowującej. Stąd jedynie we wrześniu przeprowadzono badanie emisji metanu. Stężenie metanu w powietrzu wynosiło 0,1 % obj. Jest to niski poziom, spowodowany m.in. tym, że na składowisko trafia bardzo niewielka ilość odpadów biodegradowalnych. Składowisko odpadów komunalnych w miejscowości Orzeszkowo Na składowisku przeprowadzono badania wody podziemnej jeden raz w roku z trzech piezometrów (P-1, P-2, P-3). Wg nieobowiązującej już klasyfikacji MŚ z 2004 r. wody z otworu P-1 zaliczono do II klasy, a wody z otworów P-2, P-3 do klasy I (ocena obejmowana 10 wskaźników: pH, przewodność elektrolityczna, OWO, Cu, Zn, Pb, Cd, Cr+6, Hg, WWA, są to parametry wymagane zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 9.12.2002 r. w sprawie zakresu, sposobu oraz warunków prowadzenia monitoringu składowisk odpadów. Dz.U. nr 220 poz.1858). Badań odcieków i gazu składowiskowego nie prowadzono. Składowisko odpadów komunalnych w miejscowości Elżbietów Na składowisku przeprowadzono badania wody podziemnej jeden raz w roku z trzech piezometrów (P-1, P-2, P-3). Wg nieobowiązującej już klasyfikacji MŚ z 2004 r. wody z tych piezometrów zaliczono do III klasy, (ocena obejmowana 10 wskaźników: pH, przewodność elektrolityczna, OWO, Cu, Zn, Pb, Cd, Cr+6, Hg, WWA, są to parametry wymagane zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 9.12.2002 r. w sprawie zakresu, sposobu oraz warunków prowadzenia monitoringu składowisk odpadów. Dz.U. nr 220 poz.1858). Wody odciekowe pobrano do badań jeden raz w roku z uszczelnionego zbiornika betonowego. Wody te charakteryzują się dużą ilością związków biogennych (azot amonowy, azot ogólny), oraz substancji organicznych (OWO, BZT5). Dla tych wskaźników wystąpiły przekroczenia poziomu dopuszczalnego dla ścieków odprowadzanych do wód i do ziemi. Odcieki nie stanowią żadnego zagrożenia dla środowiska gruntowo-wodnego, gdyż są gromadzone w szczelnym zbiorniku, a ich utylizacja odbywa się w gminnej oczyszczalni w Chociczy gmina Nowe Miasto n. Wartą. Składowisko nie posiada studni odgazowującej, pomiarów emisji metanu nie przeprowadzono. 16 WIOŚ Poznań Informacja o stanie środowiska w powiecie średzkim 4. Ochrona powierzchni ziemi 4.1. Gospodarka odpadami W ramach realizacji Państwowego Monitoringu Środowiska, Wojewódzkie Inspektoraty Ochrony Środowiska prowadzą monitoring gospodarki odpadami, pozwalający gromadzić informacje o: ilości wytwarzanych odpadów z uwzględnieniem ich wykorzystania, usuwania lub unieszkodliwienia, w tym unieszkodliwienia przez składowanie; składowiskach z uwzględnieniem stopnia i sposobu ich zabezpieczenia; obrocie odpadami niebezpiecznymi. Tabela 13. Bilans odpadów w powiecie średzkim w roku 2004 i 2005 /według WIOŚ/ Odpady /Mg/ Powiat średzki wytworzone magazynowane Poddane odzyskowi Unieszkodliwione poza składowaniem Unieszkodliwione przez składowanie Rok 2004 Rok 2005 169338,9 176650,6 230,3 253,8 168982,8 176200,0 141,3 233,5 231,2 181,7 Tabela 14. Bilans odpadów niebezpiecznych w powiecie średzkim w roku 2004 i 2005 /według WIOŚ/ Odpady /Mg/ Powiat średzki wytworzone magazynowane Poddane odzyskowi Unieszkodliwione poza składowaniem Unieszkodliwione przez składowanie Rok 2004 Rok 2005 85,2 3079,3 215,7 115,0 24,5 3008,8 101,2 169,3 0,0 0,0 Z przeprowadzonych badań monitoringowych wynika, że na terenie powiatu średzkiego najwięcej odpadów powstało z grupy 02 czyli odpady z rolnictwa, sadownictwa, upraw hydroponicznych, rybołówstwa, leśnictwa, łowiectwa oraz przetwórstwa żywności w ilości 160870,0Mg. W 82% były to odpady z przemysłu cukrowniczego wytworzone przez Pfeifer&Langen Polska S.A. - Zakład w Środzie Wlkp. 100% tych odpadów zostało poddanych procesowi odzysku czyli wykorzystania przez rolników. Znaczące ilości odpadów wytwarza także Średzka Spółdzielnia Mleczarska w ilości 15362,0Mg. Jest to odpadowa serwatka, która również w większości jest poddawana procesowi odzysku. Natomiast najwięcej odpadów niebezpiecznych w 2005 wytworzonych zostało również przez Pfeifer&Langen Polska S.A. - Zakład w Środzie Wlkp. Był to asfalt zawierający smołę w ilości 3000,0Mg powstały w wyniku prac remontowych na terenie Zakładu w Środzie Wlkp. Ten odpad również w całości poddany został odzyskowi. W obrębie powiatu średzkiego w roku 2005 zarejestrowano cztery czynne składowiska odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne. Dla składowisk w miejscowości Pięczkowo i Radliniec Elżbietowo zakończenie eksploatacji przewiduje się przed rokiem 2009 a dla pozostałych dopiero po 2012 roku. 17 WIOŚ Poznań Informacja o stanie środowiska w powiecie średzkim Składowiska w miejscowościach: Orzeszkowo, Pięczkowo i Radliniec Elżbietowo nie posiadają pozwolenia na użytkowanie i zezwolenia na odzysk lub unieszkodliwianie. Składowisko w Nadziejewie w 2005 roku złożyło wniosek do Urzędu Wojewódzkiego o pozwolenie zintegrowane. Pozwolenie nie zostało jeszcze wydane tj. do 25 sierpnia 2006 roku. Ilość nagromadzonych odpadów oraz powierzchnie składowiska przedstawia tabela 15. Tabela 15. Miejscowość Powierzchnia składowiska /ha/ Typ składowiska Data uruchomienia 1 Dominowo Orzeszkowo 715,2 2,5 IN 1993 2 Krzykosy Pięczkowo 150,0 2,0 IN 1993 Nowe Miasto n/Wartą Środa Wlkp. Radliniec Elżbietowo Nadziejewo 1152,7 7,0 IN 1992 18281,6 11,0 IN 1993 3 4 folia PEHD geomembran a PEHD geomembran a PCV folia PEHD Monitoring składowiska Gmina Zabezpieczenie podłoża Lp. Ilość odpadów składowana w 2004 roku /Mg/ Wykaz składowisk na terenie powiatu średzkiego w roku 2005. 4 1,3,4 3,4 1,3,4 Objaśnienia: Typ składowiska: IN odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne Monitoring składowiska: 1 gazu wysypiskowego, 3 wód odciekowych, 4 wód podziemnych. 4.2. Gleby Monitorowanie skażeń gleb Wielkopolski prowadzi Okręgowa Stacja Chemiczno-Rolnicza w Poznaniu. Rok 2004 był piątym rokiem pomiarowym w badaniach gleb, a zarazem ostatnim w cyklu obejmującym lata 2000 – 2004. Ponieważ w roku 2004 próbki gleby pobrane na terenie powiatu średzkiego nie wykazywały podwyższonej zawartości metali ciężkich i siarki siarczanowej, w roku 2005 na terenie tego powiatu nie prowadzono badań gleb. 18 WIOŚ Poznań Informacja o stanie środowiska w powiecie średzkim 5. Ochrona przyrody Na terenie powiatu średzkiego wyróżniono następujące obszary objęte ochroną: • Żerkawsko - Czeszewski Park Krajobrazowy - obejmujący 1.080 ha terenu gminy Nowe Miasto w okolicach Dębna, • "Dębno nad Wartą" - rezerwat faunistyczny - obejmujący 21,62 ha, utworzony dla zachowania i ochrony środowiska, rzadkich gatunków zwierząt bezkręgowych. Rezerwat wchodzi w skład Żerkawsko - Czeszewskiego Parku Krajobrazowego, • Użytki ekologiczne na terenie gminy Zaniemyśl o łącznej powierzchni 18,3 ha, w tym największy pod nazwą "Chmielniki", utworzony dla ochrony zadrzewień i zakrzewień śródpolnych, naturalnych łąk bagiennych oraz torfowisk, które stanowią naturalna ochronę ptactwa i dziko żyjącej zwierzyny, • Obszar chronionego krajobrazu "Bagna Średzkie" w m. Środa Wlkp. o pow. 120 ha, którego teren w dolinie Strugi Średzkiej jest ostoją dla wielu rzadkich gatunków ptaków wodnych i błotnych - ok. 25 chronionych gatunków, • Pomniki przyrody, których łącznie na terenie powiatu zarejestrowano 88 szt. Są to przeważnie pojedyncze stare drzewa, aleje, głazy narzutowe. 19 WIOŚ Poznań Informacja o stanie środowiska w powiecie średzkim III. DZIAŁALNOŚĆ KONTROLNA WIOŚ POZNAŃ NA TERENIE POWIATU ŚREDZKIEGO W ewidencji WIOŚ w Poznaniu odnotowano 115 podmiotów gospodarczych prowadzących działalność na terenie powiatu. W roku 2005 przeprowadzono 16 kontroli w zakresie: gospodarki wodnościekowej, poważnych awarii, ochrony powietrza, gospodarki odpadami, wypełniania wymagań ochrony środowiska na etapie inwestycji, kontroli rynku, kontroli instalacji wymagających pozwolenia zintegrowanego. W 6 kontrolach nie stwierdzono naruszeń przepisów ochrony środowiska; w pozostałych 10 kontrolach takie naruszenia występowały. Najczęściej stwierdzone zastrzeżenia dotyczyły: braku ewidencji wytwarzanych w zakładzie odpadów, przekroczenia warunków pozwolenia określającego rodzaje i ilości gazów i pyłów dopuszczalnych do wprowadzania do powietrza. niedopełnienia obowiązku przekazywania do Marszałka Województwa i WIOŚ informacji i danych potrzebnych do naliczania opłat za korzystanie ze środowiska niedopełnienia obowiązku przekazywania do Marszałka Wojewódzka rocznego zbiorczego zestawienia danych o rodzajach i ilościach wytworzonych odpadów. W wyniku stwierdzonych, w skontrolowanych jednostkach, naruszeń przepisów ochrony środowiska zastosowano następujące sankcje karne: nałożono 3 mandaty karne na łączną kwotę 600,00 zł; Zestawienie liczbowe działań kontrolnych Jednostka administracyjna Gmina Dominowo Gmina Krzykosy Gmina Nowe Miasto Miasto i Gmina Środa Gmina Zaniemyśl Powiat średzki Liczba podmiotów gospodarcz Liczba ych w kontroli ewidencji WIOŚ Liczba decyzji Liczba zarządzeń ustalającyc h kary pokontrolnych biegnące Liczba mandatów karnych Liczba decyzji Kary za okres wymierzając trwania e kary za przekroczeń okres kwota /tys. zł/ trwania przekroczeń - 9 14 2 2 1 - 14 2 1 1 - 2 69 9 115 10 2 16 6 1 10 2 4 3 3 1 3 4,87 2,99 7,86 Gospodarka wodno – ściekowa Oczyszczalnia w Łęknie - Mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków typu Lemna ze stacją chemicznego strącania fosforu, eksploatowana jest przez Zakład Gospodarki Komunalnej w Zaniemyślu. Do oczyszczalni doprowadzone są za pośrednictwem systemu kanalizacyjnego ścieki z terenu miejscowości Zaniemyśl i Łękno. Ponadto obiekt posiada punkt przyjmowania ścieków dowożonych z pozostałej części Gminy. Dobowa ilość oczyszczanych ścieków wynosi średnio 350 m³/d i nie przekracza ilości dozwolonej, określonej w pozwoleniu wodnoprawnym. W latach 2000r. - 2003r. przeprowadzono rozbudowę i modernizację oczyszczalni ścieków w Łęknie. Rozruch technologiczny zmodernizowanej oczyszczalni zakończono 1.01.2004r. Odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest ziemia. 20 WIOŚ Poznań Informacja o stanie środowiska w powiecie średzkim Zakład Gospodarki Komunalnej w Zaniemyślu przeprowadza kontrolne analizy odprowadzanych ścieków, które potwierdzają spełnianie przez oczyszczalnię warunków, określonych w pozwoleniu wodnoprawnym. Kontrola WIOŚ, przeprowadzona w II kwartale 2005r. nie wykazała uchybień w zakresie przestrzegania obowiązujących przepisów ochrony środowiska. Zakład wniósł terminowo opłaty za korzystanie ze środowiska. Oczyszczalnia ścieków w Sulęcinku. Oczyszczalnia jest eksploatowana przez Urząd Gminy w Krzykosach. Oczyszczalnię kontrolowano w IV kwartale 2005r. Urząd Gminy w Krzykosach posiada pozwolenie wodnoprawne na szczególne korzystanie z wód w zakresie odprowadzania ścieków wydane decyzją przez Starostę Średzkiego, termin ważności decyzji 31.12.2025r. Odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest kanał Borowski. Projektowana wielkość oczyszczalni wyrażona w RLM=750 RLM Faktyczna ilość ścieków w tym ścieki dowożone wynosi ok. 80m3/d.( zakładana ilość ścieków 150m3/d) Podczas kontroli pobrano informacyjną próbkę ścieków do badań laboratoryjnych, które potwierdziły prawidłową pracę oczyszczalni. Urząd Gminy wnosi w terminie opłaty za korzystanie ze środowiska na konto Urzędu Marszałkowskiego. Kontrola WIOŚ nie wykazała uchybień w zakresie przestrzegania obowiązujących przepisów ochrony środowiska. Ochrona powietrza STOMIL spółka z o.o. w Środzie Wlkp. W zakładzie prowadzona jest produkcja wyrobów metalowo-gumowych. Zakład posiada uregulowany stan formalnoprawny w zakresie dopuszczalnej emisji gazów i pyłów wprowadzanych do powietrza. Wojewoda Wielkopolski w 2004 roku wydał decyzję udzielającą pozwolenia na wprowadzanie gazów i pyłów do powietrza z instalacji zlokalizowanych na terenie zakładu. Termin ważności decyzji określono na 22.12.2014 roku. Zakład realizuje obowiązki wynikające z w/w pozwolenia w zakresie ochrony powietrza. Opłaty za korzystanie ze środowiska zakład wnosi w ustawowych terminach, a prowadzoną ewidencję emitowanych gazów i pyłów do powietrza przekazuje Marszałkowi Województwa Wielkopolskiego i WIOŚ w Poznaniu. Za lata 2003 - 2004 zakład nie był obciążony karami pieniężnymi za przekroczenia dopuszczalnych wartości emisji określonych w pozwoleniu na wprowadzanie gazów i pyłów do powietrza. Podczas kontroli w kwietniu 2005 roku Laboratorium Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Poznaniu wykonało kontrolne pomiary emisji gazów i pyłów wprowadzanych do powietrza z emitorów galwanizerni oraz emitorów myjki. Na podstawie w/w wyników pomiarów stwierdzono przekroczenie warunków pozwolenia Wojewody Wielkopolskiego z 2004 roku z emitorów myjki. W związku z powyższym wydano decyzję ustanawiającą wymiar kary biegnącej. Zakład posiada prawomocne pozwolenie Wojewody Wielkopolskiego z 2003r na wytwarzanie odpadów niebezpiecznych i innych niż niebezpieczne, w tym na odzysk i zbieranie odpadów. W okresie objętym kontrolą Zakład nie wytworzył większych ilości odpadów niż ustalone w w/w pozwoleniu. W zakładzie prowadzona jest ewidencja powstających odpadów zgodnie z wzorami dokumentów określonych w rozporządzeniu Ministra Środowiska. Zarządzeniem pokontrolnym zobowiązano zakład do usunięcia uchybień stwierdzonych podczas kontroli w zakresie ponadnormatywnej emisji gazów z myjki. 21 WIOŚ Poznań Informacja o stanie środowiska w powiecie średzkim Gospodarka odpadami Przedsiębiorstwo Usługowo – Handlowe „Maj” Andrzej Jurek Środa Wlkp. Przedsiębiorstwo Usługowo – Handlowe „Maj” z siedzibą w Środzie Wlkp. prowadzi działalność gospodarczą w zakresie zbierania i transportu odpadów innych niż niebezpieczne. Zbierane są przede wszystkim odpady papieru i tektury oraz metali żelaznych i nieżelaznych poprzez skup od osób fizycznych Kontrolowany podmiot zajmował się także zbieraniem odpadów makulatury i złomu na składowisku odpadów komunalnych w miejscowości Czmoń. Firma posiada decyzję Starosty Średzkiego udzielającą zezwolenia na zbieranie i transport odpadów innych niż niebezpieczne. Powyższa decyzja obowiązuje do dnia 30.12.2014 roku. W trakcie przeprowadzania kontroli stwierdzono brak prowadzenia ewidencji ilościowo – jakościowej zbieranych odpadów oraz brak wypełnienia obowiązku sporządzenia sprawozdawczości w zakresie zbiorczego zestawienia danych o rodzajach i ilości odpadów, o sposobach gospodarowania nimi oraz o instalacjach i urządzeniach służących do odzysku i unieszkodliwiania tych odpadów. Zarządzeniem pokontrolnym zobowiązano zakład do usunięcia uchybień stwierdzonych podczas kontroli. Kontrole zakładów zobowiązanych do uzyskania pozwolenia zintegrowanego Ferma Drobiu LWT Mizgier s.c. Marianowo Brodowskie, Środa Wlkp. Wielkość chowu ok. 400 tys. szt. kur rocznie, co stanowi 1371 DJP. Zakład w czasie przeprowadzania kontroli (wrzesień 2005) przygotowywał dokumentację celem uzyskania do dnia 31.12.2005r wymaganego pozwolenia zintegrowanego. Podczas kontroli stwierdzono następujące uchybienia: brak ewidencji ilościowo-jakościowej wytwarzanych odpadów, brak przekazywania Marszałkowi Województwa Wielkopolskiego rocznych zbiorczych zestawień o rodzajach i ilościach wytwarzanych odpadów. Zarządzeniem pokontrolnym zobowiązano zakład do usunięcia uchybień stwierdzonych podczas kontroli. Właściciele wykonali zarządzenie pokontrolne oraz złożyli do Wielkopolskiego Urzędu Wojewódzkiego dokumentację i wniosek o wydanie pozwolenia zintegrowanego. Kontrola zakładów demontażu pojazdów wycofanych z eksploatacji Zakład TOS. Technicznej Obsługi Samochodów w Środzie Wlkp. Kontroli podlegała gospodarka odpadami. Kontrola wykazała, że nie prowadzono rzetelnej ewidencji wytwarzanych odpadów, nie składano Marszałkowi Województwa rocznych zbiorczych zestawień o rodzajach i ilościach wytwarzanych odpadów. Wydano zarządzenia pokontrolne celem wyeliminowania stwierdzonych uchybień. Zakład jest w takcie realizacji zarzadzeń pokontrolnych. Kontrole rynku Średzka Spółdzielnia Mleczarska „JANA” Środa Wlkp. Zakład prowadzi skup mleka surowego, produkcję artykułów mlecznych (napoje mleczne – jogurty, kefiry, maślanki; masło, sery twarogowe, mleko spożywcze, śmietanki). Kontrola przeprowadzona w III kwartale 2005r. dotyczyła wyrobów wprowadzanych do obrotu podlegających ocenie zgodności, w zakresie spełniania przez nie zasadniczych wymagań dotyczących ochrony środowiska. Kontrolowane wyroby – dwa opakowania z tworzywa sztucznego oraz opakowanie wielomateriałowe spełniają zasadnicze wymagania określone w przepisach ochrony środowiska. Przeciwdziałanie poważnym awariom Na terenie powiatu nie ma obiektów zakwalifikowanych do zakładów o dużym lub zwiększonym ryzyku wystąpienia poważnej awarii. Potencjalnymi sprawcami awarii mogą być stacje paliw i zakład: Zakład Przetwórstwa Owocowo-Warzywnego Sp. z o.o. - Kijewo koło Środy Wlkp. 22 WIOŚ Poznań Informacja o stanie środowiska w powiecie średzkim Zakład Przetwórstwa Owocowo-Warzywnego w Środzie Wlkp. Sp. z o.o. w Kijewie k/Środy Wlkp. Zakład zajmuje się przetwórstwem owoców i warzyw, ich konfekcjonowaniem i sprzedażą Po kontroli w zakresie przeciwdziałania poważnym awariom i gospodarki odpadami wydano zarządzenie pokontrolne dotyczące przedłożenia Marszałkowi Województwa rocznego zbiorczego zestawienia danych o rodzajach i ilościach wytwarzanych odpadów oraz Wojewódzkiemu Inspektorowi Ochrony Środowiska informacji i danych, wykorzystanych do ustalenia wysokości opłat za korzystanie ze środowiska. Zakład zobowiązanie wykonał. Po wystąpieniu pokontrolnym do Komendy Powiatowej PSP w Środzie Wlkp. Zakład został zobowiązany do aktualizacji instrukcji na wypadek zagrożenia pożarowego i innego miejscowego zagrożenia. Zdarzenia o znamionach poważnych awarii W 2005 r. na terenie powiatu nie wystąpiły zdarzenia mające znamiona poważnej awarii. 23
