Prezentacja - Akademia Młodego Ekonomisty

Akademia Młodego Ekonomisty
Kształtowanie się cen
Dlaczego ceny się zmieniają?
dr Jacek Jastrzębski
Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu
25 października 2012 r.
EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY
WWW.UNIWERSYTET-DZIECIECY.PL
Cena – jak ją zdefiniować?
Cena to ilość pieniędzy, które trzeba
oddać, gdy chce się nabyć jednostkę
jakiegoś dobra (produktu lub usługi)
1
Cena – jak ją zdefiniować?
Szerzej: cena to stosunek ilości, w jakim
dwa dobra wymieniane są na siebie
Cena – co decyduje o jej
poziomie?
Pytanie o to, co przesądza o rozmiarach
cen to jedno z podstawowych
zagadnień stawianych w ekonomii
naukowej. Pytanie to nurtowało ludzi
również na długo przed początkiem
ekonomii naukowej
2
„Paradoks wartości” – czasy
starożytne
Woda – jest niezbędna do życia, odgrywa
kluczowe znaczenie w zaspokajaniu
podstawowych potrzeb ludzkich
Diament – można się bez niego obejść, nie
jest niezbędny do życia
Dlaczego zatem cena diamentu jest znacznie
wyższa od ceny wody?
Cena – co decyduje o jej
poziomie?
W XVIII w, tzw. ekonomiści klasyczni
(Adam Smith, David Ricardo)
twierdzili, że o cenie (czyli wartości
wymiennej) przesądzają koszty
produkcji (przede wszystkim ilość
pracy niezbędnej do wytworzenia
produktu)
3
Cena – co decyduje o jej poziomie?
W II połowie XIX w. w myśleniu
ekonomicznym pojawiła się tzw.
„rewolucja marginalna”: zaczęto myśleć
w kategoriach przyrostów
powodowanych przez kolejne jednostki
dobra. Istotnej zmianie uległa wówczas
cała teoria wartości. Pojawiły się pojęcia:
użyteczność całkowita, użyteczność
marginalna
Miary zadowolenia – użyteczność
całkowita (UC) i marginalna (UM)
ilość jednostek UC
dobra
konsumenta A
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
20
37
51
62
71
78
82
85
87
88
UM
konsumenta A
20
17
14
11
9
7
4
3
2
1
UC
konsumenta B
32
60
84
104
120
132
140
144
145
142
UM
konsumenta B
32
28
24
20
16
12
8
4
1
-3
4
Cena w świetle szkoły
psychologicznej
W ramach „rewolucji marginalnej” w
ekonomii pojawiła się tzw. szkoła
austriacka (psychologiczna), która
sformułowała tezę, że cena z jednej
strony jest wynikiem użyteczności, jaką
dają konsumentom poszczególne
jednostki danego dobra, z drugiej zaś
zależy od ilości tego dobra.
Cena w świetle szkoły psychologicznej
Nr kolejnej sztuki
Maksymalna cena, którą
konsument A jest skłonny
zapłacić
Maksymalna cena, którą
konsument B jest skłonny
zapłacić
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
40
36
32
28
24
20
16
12
8
4
35
32
29
26
23
20
17
14
11
8
5
Cena produktu a wynagrodzenie
czynników produkcji
Zgodnie z rozumowaniem klasyków, to
wynagrodzenia czynników produkcji mają
charakter pierwotny względem ceny produktu –
to one składają się na koszty produkcji i
decydują o cenie produktu
W szkole psychologicznej jest odwrotnie: najpierw
ustalana jest cena (na podstawie użyteczności i
ilości dobra), a dopiero potem cena ta jest
rozkładana na wynagrodzenia czynników
produkcji
Cena w świetle szkoły
psychologicznej
Jak za pomocą podejścia szkoły
psychologicznej można rozwiązać
starożytny parodoks wartości?
6
Wkład Alfreda Marshalla
W tym samym czasie, w którym rozwijała się
szkoła psychologiczna (II poł. XIX w.), w
Anglii swoje prace tworzył Alfred Marshall
Marshall zauważył, że o cenie decydują zarówno
koszty, jak i użyteczność.
Kształtowanie się cen wyjaśnił za pomocą popytu
oraz podaży. W ten sposób Marshall
sformułował podstawy współczesnej teorii cen.
Popyt
Popyt to związek pokazujący ile jednostek
danego produktu konsumenci chcą nabyć
w ciągu określonego okresu przy różnych
poziomach cen. Popyt najwygodniej
przedstawia się w formie tablicy popytu
lub w formie krzywej popytu.
7
Tablica popytu
Cena za sztukę
Ilość sztuk, jaką konsumenci
chcą kupić
95
86
77
68
59
50
41
32
23
14
5
8
11
14
17
20
23
26
29
32
Krzywa popytu
Cena (P)
110
95
86
77
68
59
5
8
11
14
17
ilość (QD)
8
Podaż
Podaż to związek pokazujący ile jednostek
danego produktu producenci chcą
dostarczyć na rynek w ciągu określonego
okresu przy różnych poziomach cen.
Podaż najwygodniej przedstawia się w
formie tablicy podaży lub w formie
krzywej podaży.
Tablica podaży
Cena za sztukę
Ilość sztuk, jaką producenci
chcą sprzedać
82
74
66
58
50
42
34
26
18
10
36
32
28
24
20
16
12
8
4
0
9
Krzywa podaży
cena (P)
42
34
26
18
4
P
8
12
Ilość (Qs)
16
Model rynku
S
nadwyżka podaży
P1
D
QD1
QS1
Q
10
P
Cena równowagi
S
Pe
E
D
Q
Qe
Popyt i podaż razem
Cena za sztukę
Wielkość podaży
Cena za sztukę
Wielkość popytu
82
74
66
58
50
42
34
26
18
10
36
32
28
24
20
16
12
8
4
0
95
86
77
68
59
50
41
32
23
14
5
8
11
14
17
20
23
26
29
32
11
Czynniki decydujące o popycie
- preferencje (użyteczność),
- dochody,
- ceny innych dóbr (zamiennych lub
konsumowanych łącznie),
- przewidywania zmian cen,
- liczba ludności.
Zmiany popytu
Cena (P)
wzrost
P1
spadek
D’
D
D’’
ilość (QD)
12
Czynniki decydujące o podaży
- ceny czynników produkcji (surowców,
płace pracowników itp.),
- technologia,
- podatki,
- przewidywania zmian cen,
- liczba przedsiębiorstw wytwarzających
dane dobro.
Zmiany podaży
Cena (P)
S
S’
wzrost
P1
S’’
spadek
ilość (QS)
13
Jaki skutek przyniesie wzrost
P
dochodów? S
E
P’
P1
E
D2
D1
Q1
Q’
Q2
Q
Co będzie, gdy produkt wyjdzie z
P
mody?
S
E
P1
P’
D1
E’
D2
Q’
Q1
Q
14
Jaki skutek przyniesie wprowadzenie
P
nowej technologii?
S1
S2
P1
D
Q1
Q2
Q
Jaki skutek przyniesie wzrost cen
P
surowców? S2
S1
P2
P1
D
Q2
Q1
Q
15
W jakich sytuacjach to nie
mechanizm rynkowy ustala cenę?
1) dy na rynku działa jeden lub tylko kilku
producentów – w takiej sytuacji krzywa
podaży nie istnieje; monopol sam ustala
cenę na podstawie popytu;
2) gdy prawo przewiduje ingerencję
stosownych organów w ustalanie ceny np:
energie elektryczna, gaz, ciepło, woda i
ścieki, itp.
16