II - Gmina Działdowo
advertisement
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Działdowo II. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY 2.1. Dane administracyjne Gmina Działdowo położona jest w południowo – zachodniej części województwa warmińsko – mazurskiego w Powiecie Działdowskim. Graniczy od północy z gminą Dąbrówno (Powiat Ostródzki), od strony zachodniej z gminami Rybno i Płośnica (Powiat Działdowski), od strony południowej z gminami Kuczbork (Powiat Żuromiński) oraz Lipowiec Kościelny (Powiat Mławski), a od strony wschodniej z gminami Iłowo – Osada (Powiat Działdowski) oraz Kozłowo (Powiat Nidzicki). W centralnej części gminy znajduje się wydzielony obszar gminy Miejskiej Działdowo. Gmina Działdowo zajmuje powierzchnię 272,1 km2, na której położone jest 35 miejscowości zgrupowanych w 29 sołectwach. Jest to największa obszarowo gmina Powiatu Działdowskiego, zajmuje około 28,2 % jego powierzchni. Gmina Działdowo liczy 10 035 mieszkańców (stan na 31.12.2003 r), co czyni z niej trzecią najliczniej zamieszkaną gminę powiatu. Do najważniejszych szlaków komunikacyjnych na terenie gminy należą drogi o statusie wojewódzkim: nr 538 Nowe Miasto Lubawskie – Rozdroże, nr 545 Działdowo – Szczytno oraz nr 542 i 544. Przez teren gminy przebiegają również linie tworzące ważny węzeł komunikacyjny kolejowy: Warszawa – Działdowo – Gdańsk, Działdowo – Olsztyn, Działdowo – Brodnica. Źródło: Strona internetowa: www.dzialdowo.pl 11 II. CHARAKTERYSTYKA GMINY Program Ochrony Środowiska dla Gminy Działdowo 2.2. Położenie fizycznogeograficzne Zgodnie z podziałem fizycznogeogrficznym wg Kondrackiego (1994) obszar Gminy Działdowo należy do prowincji Niżu Środkowoeuropejskiego, podprowincji Pojezierza Południowobałtyckie oraz Niziny Środkowopolskiej i odpowiednio makroregionów Pojezierze Chełmińsko – Dobrzyńskie oraz Nizina Północnomazowiecka. Pojezierze Chełmińsko-Dobrzyńskie położone jest po prawej stronie Doliny Dolnej Wisły i po obu stronach jej dopływu Drwęcy. Jego powierzchnia wynosi 8611 km2. W obrębie tego makroregionu wyróżniono 6 mezoregionów. Gmina Działdowo znajduje się w obrębie dwóch mezoregionów: Równina Urszulewska i Garb Lubawski. Równina Urszulewska – stanowi wschodnią część Pojezierza ChełmińskoDobrzyńskiego. Mezoregion ten obejmuje powierzchnię 834 km2. Równina Urszulewska na północy graniczy z Garbem Lubawskim, na zachodzie i południu z Pojezierzem Dobrzyńskim, na wschodzie z Równiną Raciąską i Wzniesieniami Mławskimi. Garb Lubawski – różni się wyraźnie od terenów otaczających wysokościami bezwzględnymi przekraczającymi 200 m i względnymi przekraczającymi miejscami 100 m. Mezoregion ten obejmuje powierzchnię 1924 km2. Sąsiaduje od północnego wschodu z Pojezierzem Olsztyńskim, od zachodu granicę stanowi Dolina Drwęcy, od południa graniczy z Pojezierzem Dobrzyńskim i Równiną Urszulewską. Nizina Północnomazowiecka leży na północ od Doliny Środkowej Wisły i Dolnego Bugu oraz pomiędzy Wisłą i dopływem Narwi – Pisą. Przecinają ją w kierunku południowym Narew i Wkra. Kulminacje wzniesień przekraczają miejscami 200 m n. p. m. wysokości bezwzględnych, a wysokości względne dochodzą do 100 m. Nizina Północnomazowiecka ma powierzchnię 14 192 km2 i dzieli się na 7 mezoregionów. Gmina Działdowo położona jest w obrębie mezoregionu Wzniesienia Mławskie. Wzniesienie Mławskie – cechuje je występowanie wysokich wałów, które sięgają powyżej 200 m n.p.m. Mezoregion ten ma powierzchnię 2486 km2 . Wzniesienia Mławskie od południa sąsiadują z Równiną Raciąską nad Wkrą, od wschodu z Równiną Kurpiowską i Wysoczyzną Ciechanowską. (Przez środek regionu z południowego wschodu na północny zachód przez Mławę i Działdowo wiedzie magistrala kolejowa Warszawa Gdańsk i znajduje się węzłowa stacja kolejowa, z której oddzielają się linie do Olsztyna i Brodnicy). 12 II. CHARAKTERYSTYKA GMINY Program Ochrony Środowiska dla Gminy Działdowo 2.3. Warunki klimatyczne Warunki środowiskowe gminy w dużym stopniu uzależnione są od położenia geograficznego, z niego wynika odrębność danego regionu. W zależności od położenia kształtują się warunki przyrodnicze oraz klimatyczne danego obszaru. Warunki klimatyczne panujące na terenie gminy należą do umiarkowanych i w dużej mierze uwarunkowane są wpływami mas powietrza polarno – morskiego. Według regionalizacji klimatycznej R. Gumińskiego Gmina Działdowo położona jest głównie w obrębie dzielnicy mazurskiej, która poza obszarem górskim jest najchłodniejszym rejonem Polski. Podstawowe dane dotyczące klimatu Gminy Działdowo, opracowano na podstawie obserwacji prowadzonych w stacji meteorologicznej Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej (IMiGW) zlokalizowanej w Lidzbarku (dane z wielolecia 1949 -1971 r). Znajduje się ona poza obszarem Gminy Działdowo (w niedalekim sąsiedztwie) reprezentuje zbliżone warunki klimatyczne. Podstawowe parametry charakteryzujące klimat przedstawia tabela 1. Parametry klimatyczne ze stacji meteorologicznej w Lidzbarku Parametr Średnia roczna temperatura powietrza Średni roczny opad Średnia roczna prędkość wiatru Tabela 1 Wartość 6,8oC 575 mm 3,0 m/sek Źródło: Opracowanie własne Temperatura Na omawianym obszarze najcieplejszym miesiącem jest lipiec ze średnią temperaturą 17,5oC, najchłodniejszym styczeń -4,3oC. Ujemne miesięczne temperatury trwają średnio od września do maja włącznie. Pokrywa śnieżna pojawia się w okresie 1 – 5 grudnia, a zanika około 22 lutego. Opady atmosferyczne i wilgotność Najwyższe opady w ciągu roku, odnotowywane są w miesiącach letnich, najniższe w miesiącach zimowych od stycznia do marca. Na terenie gminy notuje się w okresie wegetacyjnym od IV do IX opady rzędu od 340 – 360 mm (dane ze Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Działdowo rok 2000). Rocznie natomiast wielkość opadów zawiera się w przedziale 540 – 610 mm. 13 II. CHARAKTERYSTYKA GMINY Program Ochrony Środowiska dla Gminy Działdowo Średnia roczna wilgotność powietrza przekracza 80 %. Największe wartości wilgotności obserwowane są od września do marca. Najniższe wartości wilgotności względnej obserwowane są z kolei od kwietnia do sierpnia. Przy czym wilgotność osiąga wartości ok. 68 % w maju i ok. 90 % w listopadzie i grudniu. Stosunki wietrzne Przeważającymi wiatrami na terenie gminy są wiatry z sektora zachodniego i wschodniego, a najrzadziej występują wiatry z sektora północnego. Wiatry zachodnie stanowią około 20 %, a wiatry wschodnie około 16 % wszystkich notowanych wiatrów. Największe prędkości wiatrów notowane są jesienią i zimą – wiatry bardzo silne i porywiste, a najmniejsze latem – cisze występują najczęściej w sierpniu. Zachmurzenie Teren gminy charakteryzuje się (w stosunku do przeciętnych w Polsce) większym średnim zachmurzeniem, czyli większą liczbą dni pochmurnych (największa ilość dni pochmurnych występuje w listopadzie). W ciągu roku na terenie gminy odnotowuje się około 30 dni pogodnych, które najczęściej występują we wrześniu. Obszar gminy cechuje raczej krótki okres wegetacyjny, który dla Działdowa wynosi 180 – 190 dni. 2.4. Użytkowanie terenu Wiejska Gmina Działdowo pod względem użytkowania terenu jest obszarem rolniczym. Układ funkcjonalno – przestrzenny dzieli gminę na 2 części: zachodnio – północną – tereny rolnicze; wschodnio – północno - południową – tereny leśne i jeziora; Uproszczoną strukturę użytkowania gruntów na terenie Gminy Działdowo, na podstawie danych pochodzących z Urzędu Gminy w Działdowie przedstawiono w tabeli 2. 14 II. CHARAKTERYSTYKA GMINY Program Ochrony Środowiska dla Gminy Działdowo Formy użytkowania terenu w Gminie Działdowo Rodzaje gruntów Powierzchnia ogólna Użytki rolne Użytki leśne Grunty zabudowane i zurbanizowane Wody Tereny inne Tabela 2 Powierzchnia ewidencyjna [ha] 27 211 20 508 4 893 972 108 730 Udział w ogólnej powierzchni [%] 100 75,4 18,0 3,6 0,4 2,6 Źródło: Urząd Gminy w Działdowie; Jak wynika z powyższej tabeli największy udział procentowy w powierzchni gminy mają użytki rolne zajmują bowiem około 75 % powierzchni. Nieduży obszar zajmują natomiast użytki leśne 18 %. Na uwagę zasługuje również mały udział wód 0,4 %. Dane zamieszczone w tabeli 2 przedstawiono na poniżej zamieszczonym wykresie 1. Formy użytkowania terenu w Gminie Działdowo Użytki leśne 17,98% Grunty zabudowane i zurbanizowane 3,57% Wody 0,40% Tereny inne 2,68% Użytki rolne 75,37% Taki sposób użytkowania gruntów w oparciu o zasoby przyrodnicze i kulturowe umożliwia gminie częściowy rozwoju w kierunku turystycznym. Ponadto funkcja turystyczna może przy zachowaniu zasady zrównoważonego rozwoju stać się równorzędna z funkcją rolniczą. 15 II. CHARAKTERYSTYKA GMINY Program Ochrony Środowiska dla Gminy Działdowo 2.5. Uwarunkowania społeczne 2.5.1 Procesy demograficzne Gmina liczy 10 035 mieszkańców na powierzchni równej 272,1 km2. (Dane wg Oddziału US w Olsztynie na dzień 31.12.2003 roku). Zgrupowuje około 15 % ogólnej liczby mieszkańców powiatu. Gęstość zaludnienia w Gminie Działdowo wynosi blisko 40 M/km2. Zróżnicowanie pod względem wieku ludności gminy w roku 2002 przedstawia poniższa tabela: Struktura demograficzna ludności Gminy Działdowo (rok 2002) Wiek Przedprodukcyjny Produkcyjny Poprodukcyjny Ogółem Tabela 3 Obszary wiejskie 2 735 5 495 1 256 9 486 Źródło: Dane Urzędu Statystycznego w Olsztynie W Gminie Działdowo w roku 2002 przeważały osoby w wieku produkcyjnym (5 495 osób), które stanowiły 57,9 % wszystkich mieszkańców gminy. Wysoki był również udział mieszkańców w wieku przedprodukcyjnym (2 735), który wynosił 28,8 %. Mieszkańcy w wieku poprodukcyjnym stanowili natomiast 13,2 %. Prognoza demograficzna gminy jest ważna ze względu na planowanie działań rozwojowych oraz strategiczne. Zmianę liczby mieszkańców gminy w okresie od 2000 do 2003 przedstawiają zamieszczona poniżej tabela 4 oraz wykres 2. Zmiana liczby mieszkańców Gminy Działdowo Gmina ogółem Zmienność [%/rok] Tabela 4 2000 2001 2002 2003 Zmiana od 2000 roku 9 896 9 832 9 486 10 035 139 - (-) 0,6 (-) 3,5 (+) 5,8 (+) 1,4 Źródło: Opracowanie własne Wykres 2. Zmiana liczby mieszkańców Gminy Działdowo w okresie od 2000 r do 2003 r. 16 II. CHARAKTERYSTYKA GMINY Program Ochrony Środowiska dla Gminy Działdowo 12 000 10 000 9 896 9 832 9 486 10 035 8 000 2000 2001 6 000 2002 2003 4 000 2 000 0 Na podstawie danych zawartych w tabeli można zauważyć następujące zmiany w strukturze demograficznej gminy: liczba mieszkańców gminy na przestrzeni ostatnich 4 lat wzrosła o 1,4 %; największy spadek liczby mieszkańców gminy nastąpił w roku 2002 roku; dalej w roku 2003 nastąpiła wzrost liczby mieszkańców gminy. Można przyjąć, iż w latach kolejnych liczba ludności przy optymistycznych prognozach demograficznych będzie stabilna, być może z niewielką tendencją zwyżkową (nieprzekraczającą 2 - 5 %). Podstawowe wskaźniki demograficzne dotyczące Gminy Działdowo w zestawieniu z danymi powiatowymi przedstawiono w tabeli 5. Podstawowe wskaźniki demograficzne gminy i powiatu Wskaźnik Ludność Przyrost naturalny Saldo migracji Przyrost naturalny na 1 000 mieszkańców Gmina Działdowo 2001 2002 9 832 9 486 71 47 bd bd 7,2 4,9 Tabela 5 Powiat Działdowski 2001 2002 67 441 65 698 252 177 bd bd 3,7 2,7 Źródło: Dane Urzędu Statystycznego Liczby ludności jest warunkowana przyrostem naturalnym oraz saldem migracji. 17 II. CHARAKTERYSTYKA GMINY Program Ochrony Środowiska dla Gminy Działdowo 2.4.2. Struktura sieci osadniczej Siedziba Urzędu Gminy Działdowo mieści się na terenie miasta Działdowa, które tworzy Gminę Miejską Działdowo. Sieć osadniczą Gminy Działdowo tworzy 35 miejscowości zgrupowanych w 29 sołectwach. Zestawienie jednostek osadniczych przedstawia tabela 6: Jednostki osadnicze na terenie gminy Lp. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 Miejscowość Burkat Bursz Drzazgi Filice Gnojenko Gnojno Gąsiorowo Grzybiny Jankowice Kisiny Klęczkowo Komorniki Kramarzewo Krasnołąka Księży Dwór Kurki Lipówka Malinowo Myślęta Mosznica Niestoja Petrykozy Pierławki Pożary Prusinowo Rywociny Rudolfowo Ruszkowo Sękowo Sławkowo Turza Wielka Uzdowo Wilamowo Wysoka Zakrzewo Ogółem Tabela 6 Liczba mieszkańców 411 70 10 197 44 289 277 435 271 579 81 79 374 256 840 380 110 99 253 110 142 335 266 310 59 102 151 777 90 442 700 761 43 363 299 10 035 Źródło: Urząd Gminy w Działdowie (stan na 31.12.2003 r.) 18 II. CHARAKTERYSTYKA GMINY Program Ochrony Środowiska dla Gminy Działdowo 2.6. Uwarunkowania gospodarcze 2.6.1. Podmioty gospodarki narodowej w rejestrze KUPON – REGON Na terenie Gminy Działdowo - stan na 31.12.2002 r. (Główny Urząd Statystyczny) - funkcjonowało 312 podmiotów gospodarczych, zarejestrowanych w systemie REGON. Według rejestru gminnego liczba tych podmiotów wynosi 228. W większości są to małe i średnie przedsiębiorstwa, których utworzenie głównie podyktowane było pogarszającą się sytuacją zakładów państwowych. W sektorze usługowym zarejestrowanych jest 96 podmiotów, w sektorze handlowym 95, w sektorze produkcyjnym 16 oraz 21 zdefiniowanych jako inne. W większości przeważają przedsiębiorstwa małe, zatrudniające od 1 do 5 pracowników. Nowym zjawiskiem gospodarczym na terenie gminy powinien być rozwijający się rynek gospodarstw agroturystycznych – co ze względu na założenia zrównoważonego rozwoju powinno znaleźć wsparcie ze strony władz gminy w postaci rozwiązań systemowych. Do najważniejszych podmiotów gospodarczych na terenie Gminy Działdowo należą między innymi: Przedsiębiorstwo Produkcji Betonów Budownictwa Rolniczego KOMBET Komorniki; Zakład Produkcji Przewodów Elektrycznych ELTRIM w Ruszkowie; PPHU GREJPOL w Malinowie; Zakład Produkcji Kotłów C O w Malinowie; Zakład Przetwórstwa Mięsnego w Uzdowie. 2.6.2. Gospodarka rolna Na terenie gminy znajduje się ponad 20 000 ha użytków rolnych. W rejonie Gminy Działdowo dominują gospodarstwa o orientacji ogólnorolnej. Struktura produkcji roślinnej (główne uprawy) przedstawia się w sposób prezentowany w poniższej tabeli. 19 II. CHARAKTERYSTYKA GMINY Program Ochrony Środowiska dla Gminy Działdowo Produkcja roślinna dominująca na terenie gminy Rodzaj upraw [ha] Pszenica Żyto Jęczmień Mieszanki zbożowe Pszenżyto Ziemniaki Tabela 7 Średnie plony [q/ha] 33 21 27 25 35 193 Powierzchnia upraw [ha] 1 150 1 900 1 780 1 630 1 850 650 Źródło: Urząd Gminy w Działdowie Główne kierunki produkcji zwierzęcej to: hodowla trzody chlewnej, bydła opasowego i mlecznego. Struktura użytkowania gruntów w gospodarstwach rolnych przedstawia się następująco: Struktura użytkowania gruntów w gospodarstwach rolnych w Gminie Działdowo Tabela 8 Ogółem Użytki rolne [ha] 20 508 15 701 26 3 289 1 492 4 893 1 810 27 211 Użytki rolne Grunty orne Sady Łąki Pastwiska Lasy i grunty leśne Pozostałe grunty Razem [%] 75,4 18,0 6,6 100,0 Źródło: Rocznik statystyczny Województwa Warmińsko – Mazurskiego 2003 r W strukturze obszarowej gospodarstw rolnych dominują gospodarstwa małe skupione głównie w rękach rolników indywidualnych. Przedstawia to poniższa tabela 9: Struktura obszarowa gospodarstw Gminy Działdowo Wielkość gospodarstw do 2 ha 2 – 5 ha 5 –7 ha 7 – 10 ha 10 – 15 ha 15 – 20 ha powyżej 20 ha Razem Tabela 9 Liczba gospodarstw 78 100 36 64 153 97 145 673 Źródło: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Działdowo, Gospodarka rolna i leśna; D A L E J 20 II. CHARAKTERYSTYKA GMINY
