Scenariusz lekcji astronomii
advertisement
Scenariusz multimedialnej lekcji dla dzieci i młodzieży Zespołu Szkół w Porąbce Uszewskiej. Podsumowanie obchodów Międzynarodowego Roku Astronomii 2009 w w/w szkole. Uzupełnieniem scenariusza są prezentacje zawierające slajdy dopasowane do jego treści. Temat: Odkryj swój Wszechświat Kasia I Człowiek od najdawniejszych czasów spoglądał na niebo. Jeśli nie było chmur, w ciągu dnia widział jasno świecące Słońce, które ”wędrowało” ze wschodu na zachód. Po zapadnięciu zmroku, dostrzegał gwiazdy, a ciemności nocy rozświetlał Księżyc. Kasia II Życie codzienne wymagało orientowania się w terenie. Człowiek nauczył się określać strony świata obserwując w dzień położenie Słońca, a w nocy położenie wybranych gwiazd. Bardzo dawno spostrzegł, że całe sklepienie niebieskie obraca się wokół jednego punktu, w pobliżu którego widoczna była jasna Gwiazda Polarna ułatwiająca określanie kierunku. Janek Dla dawnych ludów widoczne nocą gwiazdy i ich grupy były identyfikowane z bogami, postaciami mitologicznymi czy zwierzętami. Starożytni Grecy dostrzegali na niebie największego swojego bohatera – Heraklesa i pokonane przez niego potwory m. in. lwa nemejskiego . W innym miejscu nieba grupy gwiazd kojarzyły się Grekom z bohaterskim Perseuszem , który uratował od śmierci piękną Andromedę . Na niebie znalazł miejsce słynny myśliwy Orion. Kasia I Dla łatwiejszej orientacji całe niebo podzielono na 88 gwiazdozbiorów czyli konstelacji. Około 40 nazw nawiązuje do mitologii greckiej, inne wprowadzono w XVII i XVIII wieku między innymi przez gdańskiego astronoma Jana Heweliusza. Zgodnie z jego propozycją jeden z gwiazdozbiorów otrzymał nazwę Tarcza Sobieskiego dla uczczenia króla Jana III Sobieskiego i zwycięstwa pod Wiedniem 12 września 1683 roku. Kasia II W czasach starożytnych ludzie wyobrażali sobie gwiazdy jako świetlne punkty. w ciemną bezchmurną i bezksiężycową noc, gołym okiem można dostrzec 2500 do 3000 gwiazd. Gdy z początkiem XVII wieku po raz pierwszy spojrzano na niebo przez lunetę okazało się, że liczba dostrzeganych gwiazd jest nieporównywalnie większa, niż widocznych gołym okiem. 1 Gwiazdy znajdują się w ogromnych odległościach od Ziemi. Odległości pomiędzy gwiazdami są również olbrzymie. Kasia I Gwieździste niebo było natchnieniem dla wielu poetów, artystów, malarzy. Między innymi Juliusz Słowacki, którego rok przypadł w tym samym roku co rok astronomii pisał tak „ W pamiętniku do Zofii Bobrówny.” Interpretacja wiersza z płyty w wykonaniu Marka Grechuty . Kasia III Z badań astronomicznych wynika , że gwiazdy tworzą ogromne zgrupowania zwane galaktykami. Jedną z nich jest Droga Mleczna, która przebiega przez całe niebo i można ją podziwiać w bezchmurną noc. Naturę Drogi Mlecznej odkrył Galileusz, który jako pierwszy obserwował ją przez lunetę. Droga Mleczna należy do galaktyk spiralnych. W jednym z jej ramion znajduje się Układ Słoneczny, który tworzy Słońce wraz z krążącymi wokół niego planetami i innymi ciałami niebieskimi; Łukasz Słońce jest gwiazdą. . Powstało ok. 4,5 mld lat temu. Obraca się dookoła swej osi i stale się zmienia. W jego wnętrzu bez przerwy zachodzą reakcje jądrowe. Spośród miliardów gwiazd we Wszechświecie znajduje się najbliżej Ziemi – w odległości tylko 150 mln km. Światło pokonuję tę odległość w czasie 8 minut. i 20sekund. Mateusz I Wędrówka po Układzie Słonecznym rozpoczęta od gwiazdy centralnej, wiedzie do planety Merkury. W mitologii rzymskiej Merkury to imię szybkonogiego posłańca bogów. Grecy, nazywali tę planetę dwojako: gdy obserwowana była przed wschodem Słońca, zwano ją Apollinem, gdy widoczna była w godzinach wieczornych - Hermesem . Ta najbliższa Słońcu planeta należy do najmniejszych planet Układu, nie posiada naturalnych satelitów. Średnia temperatura powierzchni Merkurego wynosi około 200°C. Na pełny obieg wokół Słońca potrzebuje zaledwie 88 dni. 2 Iza Wenus, zwana siostrą Ziemi, jest drugą planetą Układu Słonecznego, licząc od Słońca. W ludowej tradycji nazywa się ją często Gwiazdą Wieczorną, kiedy widoczna jest w kilka godzin po zachodzie Słońca, albo Gwiazdą Poranną (Jutrzenką), gdy poprzedza wschód. Egipcjanie widzieli w niej boginię Izydę. Starożytni Grecy, z pewnością ze względu na blask i wynurzanie się zza porannego horyzontu, kojarzyli ją z niezwykłej urody boginią miłości Afrodytą która wyłoniła się z morskich fal u wybrzeży Cypru. Wenus jest najgorętszą planetą w Układzie Słonecznym, Temperatura w tej gigantycznej cieplarni przekracza 500°C, a nigdy nie spada poniżej 400°C; Wenus nie ma księżyców. W mitologii rzymskiej Wenus to bogini miłości Jurek W 1610 roku Galileusz skierował swoją lunetę na Wenus. . Dostrzegł on nie tylko tarczę Wenus, ale także fazy przypominające fazy Księżyca związane z tym, że światło słoneczne odbija się od powierzchni planety. Takie zmiany wyglądu tarczy były potwierdzeniem, że Wenus krąży wokół Słońca. Przyczyniło się to do koncepcji budowy Układu Słonecznego. Kosmologiczne wnioski Galileusza, a zwłaszcza jego silne poparcie tez Kopernika, stały się dla niego źródłem kłopotów i zaprowadziły uczonego przed trybunał inkwizycji, ale zbudowana przez niego luneta stała się narzędziem, którego nie można było ignorować i które na zawsze zmieniło historię astronomii. Eliza Ziemia to trzecia planeta licząc od Słońca. Podobnie jak Mars i Wenus jest ona masywną kulą. Z przestrzeni kosmicznej wygląda jak błękitna kula z przecinającymi jej powierzchnię małymi smugami. Swój kolor zawdzięcza oceanom i otaczającej ją atmosferze. Białe smugi ta pasma chmur. Atmosfera ziemska składa się głównie z azotu i tlenu. Dzięki temu na Ziemi możliwe jest ludzkie życie. Woda to podstawa życia na Ziemi. Oceany pokrywają prawie ¾ powierzchni planety. Ziemię uczeni nazywają „żyjącą” planetą. Naszą planetę starożytni Grecy nazywali Gea - Matka Ziemia. Symbolem Ziemi jest grecki symbol kuli. Piosenka z płyty „ O niebo Lepiej” w wykonaniu M. Szczęśniaka do której ułożono prezentację zawierającą slajdy z działalności Kółka Fizycznego w MRA. Lidka Po Słońcu, Księżyc jest najjaśniejszym, a zarazem najbliższym Ziemi dużym ciałem niebieskim. Podobnie jak planety nie świeci własnym światłem, ale możemy go dostrzec dzięki temu, że odbija dochodzące do niego promieniowanie słoneczne. Ponieważ nie ma atmosfery, nawet nieuzbrojonym okiem możemy obserwować jego powierzchnię. Obserwując Księżyc przez lunetę widać na jego powierzchni pierścieniowe 3 góry zwane kraterami. Jeden z nich nazwany został „Kopernik”, inny Heweliusz Zmiany w wyglądzie tarczy Księżyca nazywamy fazami. Galileusz rozpoczął obserwacje Księżyca w 1609 roku. Analizując wyniki swoich obserwacji doszedł do wniosku, że powierzchnia Księżyca jest nierówna, szorstka, pełna zagłębień i wzniesień. Podważyło to teorię Arystotelesa na budowę Księżyca według której miał on być kulą zbudowaną z eteru. Patrycja Czesław Miłosz „Przypowieść o maku” Agnieszka Mars, jest jednym z najpiękniejszych obiektów nocnego nieba. Jest czwartą planetą Układu Słonecznego, licząc od Słońca, dwukrotnie mniejszą i dziesięciokrotnie lżejszą od Ziemi. Na Marsie znajduje się najpotężniejszy wulkan w Układzie Słonecznym - Olympus Mons, o średnicy podstawy ponad 500 km i wysokości 25 km. Jest on więc niemal trzykrotnie wyższy od Mont Everestu! Dwa niewielkie księżyce Marsa: Fobos (Groza) i Dejmos (Strach), przywołują imiona synów mitycznego boga wojny. Justyna Jowisz - król planet, piąta planeta według oddalenia od Słońca i największa planeta Układu Słonecznego. Jest również jednym z najjaśniejszych obiektów na niebie. Nosi imię największego rzymskiego boga. Jowisz okrąża Słońce w ciągu prawie 12 lat, w odległości ponad pięciokrotnie większej niż odległość Ziemi od Słońca - 780 mln km. Jowisz jest tysiąc razy lżejszy od Słońca, a ponad trzysta razy cięższy od naszej planety! Porównanie z Jowiszem pozwala ocenić, jak maleńką drobiną kosmiczną jest Ziemia.! Jowisz ma wiele satelitów. Są to bardzo interesujące obiekty. Najsłynniejsze z nich, odkryte w 1610 roku przez Galileusza, to: Io, Europa, Ganimedes i Kallisto. Galileusz nazwał je gwiazdami medycejskimi a odkrycie ich uważał za największe osiągnięcie. Jarek Saturn jest drugą co do wielkości planetą w Układzie Słonecznym. Jest to ostatnia planeta, którą łatwo można oglądać gołym okiem. Wokół Saturna krąży 18 satelitów. Większość z nich to kule lodowe. Najbardziej zewnętrzny pierścień, który można oglądać z Ziemi jest tak ogromny, że spacer wzdłuż niego trwałby 95 lat. W 1610 roku Galileusz przez lunetę po raz pierwszy zaobserwował Saturna. Planeta widziana była jako owalna lub z uszami. 4 Monika Urana zauważył przypadkowo przez teleskop w 1781 roku angielski astronom William Hershel i początkowo wziął go za kometę. Średnicą planeta ta przewyższa Ziemię czterokrotnie, masą zaś - piętnastokrotnie. Krąży w odległości 2,8 mld km od Słońca. Uran jest mniejszy, ale gęstszy, od Jowisza oraz Saturna i tak samo jak one otoczony gęstą atmosferą, składającą się głównie z wodoru i helu. Jego atmosfera zawiera jednak również gaz, który nadaje planecie jej piękny niebieski odcień, a mianowicie metan. Uran to prawdziwa lodownia - temperatura spada tam do (-200) stopni Celsjusza. Ma 15 księżyców Piotrek Neptuna odkryto w 1846 roku. Prędkość wiatrów na Neptunie dochodzi do 1600 km/h. Neptun posiada 8 księżyców. Do jego obserwacji konieczne są bardzo silne teleskopy. Nawet przez teleskop planeta wygląda jak rozmyte kółeczko. Neptun położony jest 30 razy dalej od Słońca niż Ziemia. Ze względu na swój zielono-niebieski kolor Neptun nosi imię rzymskiego boga mórz. Kasia I Przełomem w zrozumieniu obserwowanego ruchu sfery niebieskiej oraz ruchu planet na sferze było sformułowanie przez Mikołaja Kopernika teorii heliocentrycznej. Jej podstawowe tezy Kopernik zawarł w opublikowanym w 1543 roku dziele „ O obrotach sfer niebieskich”. Zgodnie z teorią Kopernika , Słońce zajmuje centralne miejsce w Układzie, a wokół niego obiegają planety. Kopernik napisał: Luiza „A w środku wszystkich planet ma swą siedzibę Słońce. Czyż bowiem w tej najpiękniejszej świątyni moglibyśmy umieścić ten znicz w innym albo lepszym miejscu niż w tym, z którego on może wszystko równocześnie oświetlać? Wszakże nie bez słuszności nazywają go niektórzy latarnią świata, inni rozumem jego, jeszcze inni władcą(...). Tak więc zaprawdę Słońce, jakby na tronie królewskim zasiadając kieruje rodziną planet krzątającą się dokoła” Kasia II Nasz Układ Planetarny to nie tylko planety wraz z księżycami, ale również bardzo wiele różnych skał, kamieni i pyłów obiegających Słońce. Wśród nich na uwagę zasługują komety. Adam Mickiewicz tak pisał w VIII księdze „Pana Tadeusza” Edyta „Dziś oczy i myśli wszystkich pociąga do siebie Nowy gość dostrzeżony niedawno na niebie: Był to kometa pierwszej wielkości i mocy Zjawił się na zachodzie, leciał ku północy.(...) Warkocz długi w tył rzucił i część nieba trzecią Obwinął nim, gwiazd krocie zagarnął jak siecią 5 i ciągnie je za sobą, a sam wyżej głową Mierzy, na północ, prosto w gwiazdę biegunową” Łukasz Ziemia jest maleńką cząstką Kosmosu, którą człowiek chce jak najbardziej poznać, chce dotrzeć najdalej jak tylko jest to możliwe. Od momentu wystrzelenia pierwszego sztucznego satelity – w 1957 roku – na orbitach wokółziemskich umieszczono ponad 5000 różnych satelitów z których ponad 2500 nadal obiega Ziemię. Każdego roku na różnych orbitach umieszczanych jest około 100 kolejnych satelitów. Kasia II Ponadto nad naszymi głowami, na wysokości od kilkuset do około 36 tysięcy kilometrów obiegają Ziemię m. in.: odrzucone fragmenty wyposażenia satelitów i rakiet tradycyjne śmieci wyrzucone przez załogowe stacje kosmiczne resztki paliw kosmicznych odpryski farby, spaliny i wiele innych. Śmieci kosmiczne są praktycznie niezniszczalne, gdyż będąc poza atmosferą, niemal nie podlegają korozji ani rozkładowi biologicznemu. Jedynie te, które obiegają Ziemię na wysokości do 1500 km po kilkudziesięciu latach ulegają spaleniu wpadając do gęstszych warstw atmosfery. Pozostałe mogą obiegać Ziemię przez setki lub nawet tysiące lat. Kasia I Warto na końcu Międzynarodowego Roku Astronomii zaapelować o to, aby wszystkie działania dzięki którym poznajemy Kosmos, nie zakłócały jego naturalności. Abyśmy mogli długo cieszyć się błękitem nieba, wschodem i zachodem Słońca, oglądać planety, Księżyc i rozgwieżdżone niebo. Piosenka wraz z teledyskiem http://www.youtube.com/watch?v=e9cokbcbsx8 „Uratuj Kosmos” w wykonaniu uczennicy. Edyty. Przy układaniu scenariusza korzystałam z: 1. podręcznika: „Fizyka i astronomia dla każdego” pod redakcją Barbary Sagnowskiej wyd. Zamkor, 2. Strony internetowej http://www.pl.euhou.net/index.php?option=com_content&task=blogca tegory&id=5&Itemid=141 6
