Mocz

Badanie ogólne
moczu
Pobieranie materiału I




przerwa nocna (ok. 8 godzin)
jałowe, suche naczynie
dokładnie umyć okolice ujścia cewki moczowe
- detergentu (mydło)
- nie używać alkoholu i innych środków
dezynfekujących
środkowy strumień
Pobieranie materiału II

2 godziny – pobranie -> badanie


jeśli nie można wykonać w tym czasie badania należy
przetrzymywać mocz w temp +4 st C
nie pobierać w trakcie krwawienia miesięcznego

jeśli trzeba – przykryć ujście pochwy
Co można badać w moczu I
Właściwości fizyczne
 barwa
 przejrzystość
 ciężar właściwy
 zapach
 objętość
Co można badać w moczu II
Właściwości chemiczne
 białko
 glukoza
 ciała ketonowe
 urobilinogen
 bilirubina
 azotyny
 pH
Osad moczu
Dobowa zbiórka moczu
Barwa

słomkowożółta


różowy/czerwony (mioglobina, hemoglobina)







barwa pochodzi o urochromu (urobilinogen jest bezbarwny)
0,2 – 0,7 ml krwi w 1 l moczu – różowy
1ml /l – wyraźnie czerwony
intensywnie żółty – wit. B12, fenacetyna
pomarańczowy – silnie zagęszczony, bilirubina, karoteny, rifampicyna
brunatny/czarny – alkaptonuria, zatrucie fenolem, porfiria,
pozajelitowe podawanie preparatów żelaza, lewodopa
niebieski – błękit metylenowy, zakażenie pałeczka ropy błękitnej
ceglasty (+ osad) – fosforany bezpostaciowe
Przejrzystość






prawidłowo przejrzystość zupełna
elementy morfotyczne (nabłonki, RBC, WBC)
bakterie (dużo)
śluz
tłuszcz (mleczny)
nie każde zmętnienie świadczy o patologii

fosforany w moczu zasadowym (mocz długostojący)
Ciężar właściwy

ultrafiltrat kłębkowy – 1,010g/ml
1.003 – 1.030 g/ml – granice w jakich nerka może regulować ciężar właściwy

N: 1.020 g/ml (1,015 – 1,030)

↓







zasadowica
Przewodnienie
Hipotermia
moczówka, środki moczopędne
niewydolność nerek!!!
↑


odwodnienie
diureza osmotyczna (glukoza, inulina, uropolina, białkomocz) – szukać cukrzycy!
Ciężar właściwy

OSMOLARNOŚĆ



IZOSTENURIA



400-1100 mOsm/kg H2O
(2 ostatnie cyfry ciężaru właściwego x 26)
1,010-1,012 g/ml w ciągu całej doby przez minimum 2 dni
nerki nie są w stanie zagęszczać ani rozcieńczać moczu - odbiałczone osocze
BADANIE CIĘŻARU WŁAŚCIWEGO


metody fizyczne – urometr
metody enzymatyczne (paski testowe)



zmiana stałej dysocjacji związków jonowych w moczu
zawyża – białko, ciała ketonowe
zaniża – glukoza, pH>7, mocznik
pH 5,5 – 6,5

↑





dieta wegetariańska
zakażenie bakteryjne
niektóre leki
mocz długostojący!!!
↓





zakażenia bakteryjne
dieta wysokobiałkowa (mięsna)
kwasica metaboliczna
alkohol metylowy
choroby gorączkowe
Zapach - „charakterystyczny”


zależy od składu chemicznego
owocowy (aceton)


amoniak


ropomocz, masywne zakażenie bateryjne
mysi


zakażenie Proteus vulgaris
gnilny


ciała ketonowe (kwasica metaboliczna!)
fenyloketopnuria
syrop klonowy

leucynoza (choroba syropu klonowego
Objętość

1000-1500 ml/d






dieta (białko – spada pH – wzrasta objętość moczu)
podaż płynów
utrata płynów innymi drogami
stopień wydolności nerek
wiekx
stanu psychicznego (polidypsja psychogenna)

minimalna ilość potrzebna do wydalenia produktów przemiany
białkowej to 400-500 ml/d

poliuria (wielomocz) >2500ml/d– cukrzyca, moczówka prosta,
marskość nerek
oliguria (skąpomocz) < 400-500 ml/d
anuria (bezmocz) < 100ml/d


Białko

N: do 100mg / d (ślad) (150mg/d)
białko Tamma-Horsfalla
 śluz
 produkty degradacji nabłonków dróg moczowych


białkomocz

białko >100mg/d
Białkomocz fizjologicny





wysiłek fizyczny (nadmierny, długotrwały)
gorączka
oziębienie/ogrzanie okolicy nerek
pozycja stojąca
stres
Białkomocz przednerkowy









malaria
dur brzuszny
ciąża (ortostatyczny)
nadciśnienie tętnicze
gorączka
zatrucia
przekrwienie bierne
niedokrwistość hemolityczna
szpiczak mnogi (białko Bence Johneas)
Białkomocz nerkowy
KŁĘBUSZKOWY – uszkodzenie błony filtracyjnej
 selektywny – małe cząsteczki, 40-90kD

albuminy

transferyna, a1-antytrypsyna, a1-kwasna glikoproteina – markery KZN
 nieselektywny – cząsteczki powyżej 90kD (Ig)– elektroforeza wygląda jak w
surowicy

zespół nerczycowy, szpiczak, cukrzyca, skrobiawice
CEWKOWY – do 2 g/d 10-30 kD
 upośledzenie resorpcji zwrotnej małych białek (RESORPCYJNY)

wady cewek nabyte i wrodzone, nadmiar danego białka w surowicy

(galaktozemia, zespół Fanconiego, choroba. Wilsona)

B2-mikroglobulina
 (wydzielniczy) – b, Tamma Horsfala – wałeczki szkliste
Różnicowanie białkomoczu

kłębkowy
albumina> 30 mg
 B2-mikroglobulina< 0,25 mg/d


kanalikowy
albumin <30mg
 B2-mikroglobulina > 0,25 mg/d


mieszany
albumina >30mg
 B2-mikroglobulina > 0,25 mg/d

Białkomocz pozanekowy



stany zapalne dróg moczowych
nowotwory
dodatek płynów wysokobiałkowych
upławy
 nasienie
 działanie celowe pacjenta

Białkomocz


NORMOALBUMINURIA < 30 mg/d
MIKROALBUMINURIA - 30-300 mg/d (3-10 mg% w porcji)


Białkomocz minimalny 250-500 mg/d (< 50 mg% w porcji)


III trymestr ciąży, ortostatyczny, wysiłek fizyczny, zmiany temperatury
ciała
Białkomocz mierny 0,5-3 g/d (50-300 mg% w porcji) – dzieci do
200 mg%


cukrzyca – pierwszy wykładnik nefropatii
patologia kanalika, KZN na podłożu minimal change
Białkomocz masywny > 3 g/d (> 300 mg% w porcji)
Glukoza - brak



próg nerkowy - 180mg% w surowicy
cukrzyca , dożylne wlewy glukozy
fizjologiczna glukozuria


przejedzenie słodyczami, stan lękowy, kobiety ciężarne
glukozuria patologiczna


z hiperglikemią - cukrzyca, nadczynność tarczycy, kory
nadnerczy, leczenie ACTH
bez hiperglikemi - uszkodzenie cewek nerkowych (cukrzyca,
zatrucie metalami ciężkimi
Ciała ketonowe - brak

aceton, B-hydroksymaslan, kw. acetooctowy
(wykrywany testami paskowymi)

cukrzyca
wymioty, biegunki - kwasica ketonowa


przewaga B-hydroksymaslanu (nie wykrywany paskami)

głodzenie
gestoza

obecność ketonów - myśleć o wykonaniu gazometrii

Urobilinogen - ślad

Wzrost
żółtaczka hemolityczna
 choroby miąższowe wątroby
 wzrost produkcji w jelitach (zaparcia, zapalenia jelit,
niedrożność)


Spadek
ciężka żółtaczka mechaniczna
 zniszczenie flory bakteryjnej jelit

Bilirubina (-)


żółtaczki mechaniczne i miąższowe
zaburzenia metabolizmu bilirubiny
Azotyny


produkowane przez bakterie - pośredni test na
obecność bakterii w moczu
warunek - mocz musi długo zalegać w pęcherzu
Osady moczu
Przygotowanie materiału



ok. 10 ml świeżego moczu
odwirować
powiększenie 400x
Co można znaleźć w osadzie?




RBC, WBC
nabłonki
wałeczki
osady mineralne



istoty żywe





kryształy
nieupostaciowane
bakterie
grzyby
Trichomonas vaginalis
owsiki
inne


wata
kryształy leków
Upostaciowane - leukocyty

0-8 wpw
zakażenie układu moczowego
 przewlekła niewydolność krążenia
 stany gorączkowe
 odwodnienie
 wysiłek fizyczny

Upostaciowane - erytrocyty

do 2 wpw (krwinkomocz)

przednerkowy


nerkowy


skazy krwotoczne, leczenie przeciwzakrzepowe, złośliwa faza
NT
KZN, nowotwory gruźlica nerek, urazy nerki
pozanerkowy



kamica układu moczowego, zakażenia układu moczowego,
brodawczaki pęcherza,
rak prostaty, krew menstruacyjna
świadome działanie pacjenta
Upostaciowane - nabłonki

dostają się do moczu, w czasie przepływu przez drogi moczowe fizjologiczne zluszczanie

kanaliki nerkowe




- prawie zawsze wykazują cechy zwyrodnienia
- tylko w moczu zawierającym białko i wałeczki nabłonkowe (cechy
uszkodzenia kłębuszków)
miedniczki i moczowody




nabłonek przejściowy (maczugowate komórki)
z warstwy powierzchniowej - płaskie, wielokątne, owalne
z głębszych warstw - okrągłe, gruszkowate, wrzecionowate
pęcherz moczowy


1-warstwowy płaski
małe wielokątne lub okrągłe komórki
cytoplazma drobnoziarnista, pęcherzykowate jądro
baldaszkowate
ujście cewki moczowej


duże wielokątne, w skupiskach
często postrzępione brzegi
Wałeczki

tylko w kwaśnym pH




gp rozpuszcza się w pH zasadowym
odlewy białkowe kanalików nerkowych
mechanizm powstawania nieznany
zbudowane z białka Tamma-Horsfalla
Wałeczki prawdziwe


SZKLISTE
KOMÓRKOWE


nabłonkowe
ziarniste

gruboziarniste



leukocytarne
erytrocytarne
drobnoziarniste




tłuszczowe
woskowe
hemoglobinowe
mioglobionowe
Wałeczki rzekome




cylindroidy
bakteryjne
mineralne
jądrowe
Liczba Addisa




dobowe wydalanie składników morfotycznych
(RBC, WBC, nabłonki, wałeczki szkliste)
zbiórka 12 godzinna
kwaśny mocz !!!
normy:
WBC, nabłonki – 600tyś – 3 mln / dobę
 RBC – 130tyś – 2 mln / dobę
 wałeczki szkliste – 2 – 5tyś /dobę

Słownik: wałeczek - choroba

ERYTROCYTARNE


LEUKOCYTARNE


zespół nerczycowy
WOSKOWE


ostra niewydolność kanalików nerkowych
TŁUSZCZOWE


ciężkie uszkodzenie miąższu nerek
NABŁONKOWE


odmiedniczkowe zapalenie nerek
ZIARNISTE


kłębuszkowe zapalenie nerek
ciężkie nefropatie
BAKTERYJNE, DROŻDŻOWE

stany zapalne lub grzybicze dróg moczowych
Kryształy

Odczyn kwaśny




Odczyn obojętny




kryształy szczawianu octowego
kryształy kwasu moczowego
moczany bezpostaciowe
kryształy szczawianu octowego
fosforany wapniowe
fosforany bezpostaciowe
Odczyn zasadowy







fosforany bezpostaciowe
fosforany wapniowe
trójfosforany amonowomagnezowe
moczany amonowe
siarczany wapniowe
kryształy fosforanu magnezowego
kryształy węglanu wapniowego
Kryształy patologiczne

Cystyny


Tyrozyny, leucyny


wrodzony defekt przemiany kwasu moczowego
Bilirubiny


ostry zanik miąższu wątroby
Ksantyny


wrodzony defekt metabolizmu cystyny
choroby manifestujące się obecnością bilirubiny w moczu
Cholesterolu

uszkodzenie nerek znacznego stopnia, zespół nerczycowy
Dobowa zbiórka
moczu
DZM – pobieranie materiału





II mocz po nocy
↓
I mocz po nocy nastepnego dnia
do szczelnego naczynia
chłodne, ciemne miejsce
wymieszać
zapisać objętość
dostarczyć 100 ml
DZM – konserwowanie moczu

kryształki tymolu


10N HCl


porfiryny
parafina


katecholaminy, steroidy
Na2CO3, ciemna butelka


badania biochemiczne
amoniak
6N HCl (1-2ml/1,5-2l moczu)

Ca, P
DZM – co badamy









klirens kreatyniny
klirens amylazy
dobowe wydalanie białka
bilans azotowy – kreatynina, mocznik, białko
dobowe wydalanie Ca2+
dobowe wydalanie fosforanów
dobowe wydalanie Na+, K+
kwas hydroksyprolinowy, kwas D-aminolewulinowy
NA, A, aldosteron, kortyzol, testosteron, estrogeny,
BhCG...