Kliknij tutaj, aby zapoznać się z lekcją 1

Początki socjologii
Spotkanie 1
Przygotował dr Piotr Wiench
Źródła socjologii
• Początki socjologii związane z epoką
pozytywizmu;
• Źródła wiedzy o społeczeństwie
poprzedzające socjologię:
– wiedza potoczna;
– sztuka;
– filozofia społeczna;
– tradycja religijna;
Wiedza potoczna, zdroworozsądkowa
• jest najstarszym sposobem gromadzenia
spostrzeżeń dotyczących świata;
• oparta na autorytecie przodków;
• często w postaci przysłów;
• nie musi być sprawdzana, jest pochopna;
• oparta na stereotypach;
• prowadzi do błędnych uogólnień;
Wiedza zdroworozsądkowa a nauka
Nauka:
• obserwacja;
• eksperyment;
• wnioskowanie;
Wiedza zdroworozsądkowa:
• wyrażanie ocen;
• emocjonalny charakter,
• apodyktyczna;
• chaotyczna;
Wątki społeczne w sztuce
• sztuka pokazuje hierarchię społeczną
• malarstwo (zwłaszcza malarstwo rodzajowe
– pokazuje obraz życia codziennego)
• literatura (powieść realistyczna)
• dramat: temat władzy i posłuszeństwa
• w powieści realistycznej literatura powinna
być lustrem
• W Polsce - realizm w powieściach Reymonta
Społeczeństwo w filozofii społecznej i
religii
• Filozofia społeczna
– ustalanie prawidłowości, jakimi kieruje się
społeczeństwo;
– rozwija się od czasów Antyku (Sokrates, Platon,
Arystoteles);
• Religia
– Mahabharata, Biblia, Koran
– wizja historii i miejsca człowieka
Ćwiczenie
– W jaki sposób przed powstaniem socjologii jako nauki
ludzie próbowali usystematyzować swoją wiedzę o
społeczeństwie?
– Zaznacz prawidłowe odpowiedzi
•
•
•
•
•
•
•
filozofia społeczna
statystyka
wiedza potoczna
ontologia
tradycja religijna
sztuka
film dokumentalny
Ćwiczenie do lekcji 1
• Podaj przykłady przysłów, nie wymienionych
na wykładzie, związanych ze społeczeństwem
i prześlij je na forum;
• Jakie dzieło sztuki, nie wymienione na
wykładzie, odzwierciedlające relacje
społeczne zapadło Ci w pamięć? Prześlij
przykład na forum;
Początki socjologii
• August Comte – termin socjologia:
– socius (towarzysz) + logos (wiedza);
• socjologia nauką o sterowaniu
społeczeństwem;
• Comte inspiratorem pozytywizmu;
• postulat oparcia wszelkiej wiedzy na
doświadczeniu;
• wiedza powinna być sprawdzalna;
August Comte
Początki socjologii jako nauki
• Filozof Herbert Spencer w "Studium
socjologii« przedstawił zarys socjologii;
• Emil Durkheim, francuski socjolog pod
wpływem pozytywizmu przedstawia "Zasady
metody socjologicznej”;
• podstawy pozytywistycznego nurtu w
socjologii;
• socjolog powinien badać fakty społeczne jak
fizyk czy chemik;
Herbert Spencer
Idee Durkheima
• samobójstwo nie jest indywidualną decyzją, ale
faktem społecznym;
• 4 typy samobójstwa:
– egoistyczne (słaba społeczna integracja i słaba
regulacja moralna);
– altruistyczne (społeczna integracja i silna regulacja
moralna);
– anomiczne (termin anomia Durkheima jako chaos
norm, słaba społeczna integracja i słaba regulacja
moralna);
– fatalistyczne (gdy społeczeństwo nie daje nam
możliwości wyjścia z jakiejś sytuacji);
Emil Durkheim
Idee Durkheima
• Analiza znaczenia religii:
– totemizm i późniejsze religie opierają się na
podziale na rzeczy święte (sacrum) i świeckie
(profanum)
• pytanie o przyczyny spójności społeczeństwa
– solidarność jako wyjaśnienie zjawiska spójności
Max Weber i antypozytywizm
• Max Weber - stanowisko
antypozytywistyczne:
• socjologia nie może badać ludzi tak jak nauki
przyrodnicze
• Weber przekonany o konieczności
uwzględniania, że badania dotyczą ludzi;
• koncepcja socjologii rozumiejącej
(interpretatywnej) – socjolog musi ludzi
zrozumieć i wniknąć w motywy ich działania;
Max Weber
Idee Webera
• Jednym z zadań socjologii tworzenie typów
idealnych - uproszczonych modeli;
• Etyka protestancka i duch kapitalizmu:
– surowa etyka i moralność pracy przyczyniły się do
rozwoju kapitalizmu;
– oszczędność i pracowitość sprzyjały działaniom
rozpędzającym gospodarkę;
– oszczędności i inwestycje tworzą wzrost;
– Weber wykazał wpływ idei na tempo wzrostu
gospodarczego;
Dwa nurty socjologii
• wywodząca się od Durkheima orientacja
pozytywistyczna:
– pomiar jako jedną z najistotniejszych metod badań;
– narzędziem pomiaru jest zwykle ankieta;
– metody ilościowe;
• pochodząca od Webera orientacja
antypozytywistyczna:
– wywiady ;
– metody jakościowe;
Społeczeństwo w myśli Karola Marksa
• Marks: rewolucjonista i myśliciel społeczny;
• teoria podziału klasowego i koncepcja ideologii:
– podział na uprzywilejowanych wyzyskiwaczy i
wyzyskiwane klasy nieposiadające;
– ideologie mające zamaskować charakter stosunków
społecznych;
– pojęcie ideologii: grupy interesu są skłonne do
narzucania swoich poglądów;
– współcześnie - zamiast ideologii pojęcie dyskursu;
Ćwiczenie do lekcji 1
Który z wymienionych na wykładzie myślicieli
najbardziej przyczynił się do powstania socjologii?
Wybierz 3 najważniejsze nazwiska.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
John Locke
Max Weber
David Hume
Karol Marks
Włodzimierz Lenin
Emil Durkheim
Herbert Spencer
Ćwiczenie
• Dopasuj nazwisko do pojęcia:
• Durkheim - Weber
• Pozytywizm - Antypozytywizm