PLANTAFOL
advertisement
Nr 05/2009 (57) www.wrp.pl Strona Naruszeniem wyłącznego prawa do odmiany jest podjęcie przez jakikolwiek podmiot bez zgody hodowcy któregokolwiek z działań polegających na: wytwarzaniu, rozmnażaniu, przygotowywaniu do rozmnażania, oferowaniu do sprzedaży, sprzedaży lub wprowadzaniu do obrotu w inny sposób, eksportowaniu, importowaniu oraz przechowywać do każdego z tych celów, materiału siewnego odmiany chronionej. Artykuł sponsorowany Naruszenie wyłącznego prawa Plantafol W do odmiany i jego sankcje Dodatkowo, naruszeniem tego prawa jest działanie polegające na oznaczaniu materiału siewnego odmiany chronionej niewłaściwą nazwą lub użycie nazwy odmiany chronionej dla oznaczenia materiału ze zbioru lub materiału siewnego innej odmiany. W praktyce najczęstszymi naruszeniami jest oferowanie do sprzedaży lub sprzedaż materiału siewnego przez podmioty nie posiadające licencji udzielonej przez hodowcę (licencja pod rygorem nieważności winna mieć formę pisemną), albo sprzedaż materiału siewnego innej odmiany pod nazwą odmiany chronionej wyłącznym prawem. W przypadku stwierdzenia naruszenia przez określony podmiot danego prawa hodowcy służy szereg roszczeń cywilnoprawnych, wynikających z przepisów zarówno prawa krajowego, jak i wspólnotowego. Hodowca może domagać się od podmiotu działającego niezgodnie z prawem: zaniechania naruszania, usunięcia skutków naruszenia, naprawienia wyrządzonej szkody (na zasadach ogólnych albo poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej opłacie licencyjnej, która w chwili jej dochodzenia byłaby należna tytułem udzielenia przez hodowcę licencji, a w razie zawinionego naruszenia w wysokości odpowiadającej wielokrotności tego wynagrodzenia, jednak nie wyższej niż jej trzykrotność), wydania uzyskanych korzyści. Hodowca może także domagać się zamiszczenia przez ten podmiot jednokrotnego albo wielokrotnego ogłoszenia w prasie oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie lub podania do publicznej wiadomości części albo całości orzeczenia sądu wydanego w rozpatrywanej sprawie, w sposób i w zakresie określonym przez sąd. Dodatkowo, sąd może orzec o wycofaniu z obrotu, przyznaniu na własność hodowcy na poczet odszkodowania lub zniszczeniu bezprawnie wytworzonego materiału siewnego lub materiału ze zbioru oraz środkach i materiałach użytych do ich wytworzenia. Naruszenie wyłącznego prawa do odmian roślin skutkuje też powstaniem po stronie podmiotu naruszającego prawo odpowiedzialności karnej. Zgodnie z przepisami art. 37 ustawy z dnia 26 czerwca 2003 r. o ochronie prawnej odmian roślin naruszenia takie podlegają grzywnie, karze ograniczenia lub pozbawienia wolności do jednego roku. Dr Paweł Gała Uniwersytet Śląski w Katowicach produkcji roślinnej dość często pojawia się konieczność interwencyjnego zastosowania nawozów doPlantafol N całk. N-NO3 N-NH4 N-NH2 P2O5 Grupa wyjątkowych nawozów mineralnych stworzonych do dokarmiania dolistnego. Stosowanie w formie oprysku, w zależności od fazy rozwojowej i gatunku rośliny. pobieranie nawozów z gleby, intensywnego wzrostu i owocowania roślin czy niedoborów makro- i mikroelementów występujących w glebie. K2 O B Cu Fe Mn Mo Zn 30.10.10 30.0 3.0 3.0 24.0 10.0 10.0 0.02 0.05 0.1 0.05 0.005 0.05 10.54.10 10.0 - 8.0 2.0 54.0 10.0 0.02 0.05 0.1 0.05 0.005 0.05 5.15.45 5.0 5.0 - - 15.0 45.0 0.02 0.05 0.1 0.05 0.005 0.05 20.20.20 20.0 4.0 2.0 14.0 20.0 20.0 0.02 0.05 0.1 0.05 0.005 0.05 Roślina Formulacja Plantafol Buraki Kukurydza Rzepak Zboża Ziemniaki Termin stosowania Liczba zabiegów 20.20.20 Wzrost korzeni 2-3 5.15.45 Dwa miesiące przed zbiorem 1-2 10.54.10 Od fazy 3 liści 1-2 20.20.20 Wzrost łodyg 2-4 20.20.20 Wzrost wegetatywny jesienią 1 30.10.10 Początek wegetacji wiosną 1-2 20.20.20 Początek kwitnienia 1-2 20.20.20 Wzrost wegetatywny jesienią 1 30.10.10 Początek wegetacji wiosną 1-2 20.20.20 Strzelanie w źdźbło 1-2 10.54.10 Tworzenie zawiązków bulw 1-2 5.15.45 Wzrost bulw 2-4 Gwarantowany skład poszczególnych formulacji listnych. Wynika ona z niekorzystnych warunków pogodowych, utrudniających Nową grupą specjalistycznych nawozów dolistnych na rynku polskim są nawozy o nazwie PLANTAFOL. Charakteryzują się one bardzo dobrą rozpuszczalnością oraz szybkim pobieraniem i wykorzystywaniem przez rośliny. Jednocześnie z powodu przemyślanego skomponowania proporcji NPK w 4 różnych formulacjach oraz właściwej zawartości mikroelementów w postaci chelatów są one bardzo efektywne i pozwalają dostarczyć dokładnie takich składników nawozowych jakich potrzebuje dana roślina na poszczególnych etapach wzrostu. Zalecenia: Stosowanie dolistnie, w formie oprysku, w zależności od fazy rozwojowej i gatunku rośliny: 24kg/ha w 300-1000 litrów wody/ha n PLANTAFOL Kwalifikat plonem darzy! Cecha dobrych gospodarzy! grupa wyjątkowych nawozów mineralnych stworzonych do dokarmiania dolistnego Rolnik wysiał 150 kg zaprawionego materiału kwalifikowanego na 1 ha. 210 zł/ha minus dopłata z ARR 100 zł/ha koszt: 110 zł/ha Siew kwalifikowanego materiału siewnego to najlepszy wybór. Żadnych dodatkowych opłat dla hodowcy! Nabywca ma prawo do ekstra dopłaty z ARR oraz prawo do reklamacji w przypadku wadliwego produktu (reklamacje należy składać w miejscu zakupu, a do wiadomości w Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa oraz Agencji Nasiennej Sp. z o.o. w Lesznie. Kontrolujemy firmy nasienne w całej Polsce.) Własny ze zbioru? Obowiązkowa opłata z wyboru! Rolnik wysiał 150 kg zaprawionego materiału z własnego zbioru na 1 ha. 105 zł/ha + opłata za odstępstwo rolne ok. 13,5 zł/ha + spadek plonu (5%) ok. 90 zł/ha koszt: 208,5 zł/ha Każdy rolnik może podjąć decyzję o siewie nasion z własnego zbioru odmian populacyjnych zbóż, rzepaku, ziemniaka. Gospodarstwo większe niż 10 ha musi bez wezwania uiścić opłatę u hodowcy odmiany w ciągu 30 dni od siewu. Na stronie internetowej Agencji Nasiennej www.agencjanasienna.pl w dokumentach do pobrania znajdują się wykazy odmian wraz ze stawkami. Z targu? Od sąsiada? Tego siać nie wolno! Oj biada, oj biada…! Rolnik wysiał 150 kg zaprawionego materiału pirackiego na 1 ha. 135 zł/ha + opłata odszkodowawcza ok. 72 zł/ha + spadek plonu (10%) ok. 180 zł/ha koszt: 387 zł/ha Nie kupuj pirackich nasion ! Tu obowiązuje zasada: CO TANIE TO DROGIE. Nie daj się skusić niską ceną! Jeżeli sprzedający odmawia wystawienia faktury, lub worek nie posiada urzędowej etykiety należy odstąpić od zakupu, a o ofercie zawiadomić Państwową Inspekcję Ochrony Roślin i Nasiennictwa oraz Agencję Nasienną. Pirat sprzedający nasiona nielicencjonowane narusza szereg ustaw, a dodatkowo naraża kupującego na siew naruszający prawo. wr-126/08 PLANTAFOL jest idealnym nawozem do stosowania w następujących sytuacjach: Uzupełnianie nawożenia roślin uprawianych w glebie Wzmocnienie roślin w poszczególnych etapach rozwoju (wzrost wegetatywny, kwitnienie, zawiązywanie owoców, wzrost owoców, dojrzewanie owoców) Zabezpieczenie wymagań roślin w wyjątkowych sytuacjach (wysokie plonowanie, niewłaściwa kondycja gleby) Likwidowanie niedoborów makro i mikroelementów Arnaud Polska Sp. z o.o. 61-028 Poznań, ul. Warszawska 39/41 tel. 022 860 73 25, 022 860 73 17 fax 022 860 73 26 wr-069/09 Strona www.wrp.pl Doc. dr hab. Marek Mrówczyński, inż. Henryk Wachowiak IOR – PIB w Poznaniu Nr 05/2009 (57) Jednymi z najważniejszych szkodników zbóż o znaczeniu ekonomicznym są skrzypionki. W Polsce występują dwa gatunki skrzypionek należące do rodziny stonkowatych: skrzypionka zbożowa (Oulema melanopa L.) i skrzypionka błękitek (Oulema cyanella Voet.). Skrzypionki zbożowe – szkodniki zbóż D o niedawna liczebność skrzypionek była bardzo mała, nie powodując większych szkód gospodarczych, dopiero w ostatnich latach nasilenie występowania wzrosło na terenie całej Polski. Z dotychczasowych obserwacji wynika, że w rejonie Polski środkowej i północnej dominującym gatunkiem jest skrzypionka zbożowa, mniej licznie występuje skrzypionka błękitek. Natomiast w rejonie Polski południowowschodniej przeważa skrzypionka błękitek. Chrząszcze skrzypionek najchętniej żerują na najmłodszych częściach roślin żywicielskich. Jeżeli w strukturze zasiewów jest pełny udział zbóż ozimych i jarych, to najwcześniej wylęgłe chrząszcze rozpoczynają żerowanie na życie ozimym, ale w bardzo małym stopniu składają tam jaja. Na składanie jaj przenoszą się na pozostałe zboża ozime i jare. Proces żerowania i składania jaj jest rozciągnięty w czasie i może trwać 2-3 tygodnie, w zależności od panujących warunków atmosferycznych. Ciepła i słoneczna pogoda ma duży wpływ na liczbę składanych jaj. Podczas sprzyjających warunkach at- Artykuł sponsorowany mosferycznych jedna samica może złożyć 200-300 jaj. Wylęgłe larwy najczęściej przed kłoszeniem zbóż, po bardzo krótkim 2-4-dniowym żerowaniu na dolnych liściach, wędrują do wyżej położonych młodszych liści, aby na mosferycznych, gdy średnia dzienna temperatura powietrza przez 2-3 dni przekracza 100C, chrząszcze opuszczają leże zimowe. Następuje to w I i II dekadzie kwietnia i częściowo w I połowie I dekady maja. Już w I i II to przyczynić się on może zdecydowanie do obniżenia liczebności przyszłych populacji, ponieważ jaja i wylęgające się larwy zostają zmyte z powierzchni liści. Skrzypionki w zbożach należy zwalczać aktualnie Progi ekonomicznej szkodliwości: 1-1,5 larwy na jednym źdźble jęczmienia ozimego, pszenicy ozimej, pszenżyta ozimego i żyta oraz 0,5-1 larwy na jednym źdźble jęczmienia jarego, pszenicy jarej, pszenżyta jarego i owsa. nich kontynuować żer. Zdarza się, że późnej wychodzące chrząszcze składają jaja także na liściach flagowych i podflagowych. Często na tych liściach można spotkać wylęgłe pierwsze larwy z dolnych liści, chrząszcze i jaja. W zależności od przebiegu wiosennych warunków at- dekadzie maja dojrzałe samice skrzypionek składają intensywnie jaja na najmłodszych liściach zbóż będących w określonej fazie rozwojowej. Larwy wylęgają się w II i III dekadzie maja i I połowie I dekady czerwca. Jeżeli w II i III dekadzie maja wystąpi nawet krótki ulewny deszcz, zarejestrowanymi w Polsce insektycydami (tabela dostępna na www.wrp.pl). Ograniczeniu liczebności skrzypionek sprzyjają zabiegi agrotechniczne, izolacja przestrzenna od innych roślin zbożowych oraz zrównoważone nawożenie. n Firma Kazgod Sp z o.o., która współpracuje od kilkunastu lat z Aglukon GmbH w zakresie unowocześniania dolistnego dokarmiania roślin, w sezonie 2009 wprowadza na polski rynek nowy produkt – WUXAL® BORON. Produkt ten stanowi innowację w dolistnym dokarmianiu roślin, które wymagają interwencji dolistnej borem. Bor, zwany „pierwiastkiem młodości” jest ważnym składnikiem pokarmowym wielu roślin. Interwencja dolistna borem W wr-206/09 UXAL® BORON stanowi wyjątkowe na rynku połączenie dużej dawki boru (9,6%), azotu (11%), fosforu (13,6%) oraz mikroelementów – miedzi, żelaza, manganu, molibdenu i cynku – w formie chelatu z EDTA. Takie rozwiązanie pozwala na redukcję ilości zabiegów w roślinach uprawnych i lepsze logistyczne rozwiązania podczas wykonywania zabiegów dolistnego dokarmiania. Do tej pory na rynku brakowało produktu o takich składach makro- i mikroelementów, jednocześnie bezpiecznych dla roślin i posiadających istotne stężenia składników pokarmowych. Dzięki WUXAL® BORON – w jednej dawce 2/ha – można dostarczyć bardzo dużą ilość boru w formie chelatu boroetanoloaminy oraz azot i fosfor. Zawarty w nawozie – w dwóch formach – azot, pozwala zaktywizować roślinę do szybkiego przemieszczenia w roślinie nalistnie zastosowanych składników pokarmowych. Fosfor, jako składnik pokarmowy jest ważny w rozwoju młodych, intensywnie rosnących pędów i przy dolistnej aplikacji jest bardzo efektywny. Połączenie w jednym nawozie boru i fosforu pozwala na szybką regenerację merystemów wzrostowych roślin. Jest to istotna zaleta w sytuacji, kiedy fosfor, który jest zwykle pierwiastkiem słabo pobieranym z gleby, ma problemy z dotarciem podczas chłod- nej wiosny z korzeni do cierpiących z powodu jego braku stożków wzrostu roślin. Te dwa składniki zabezpieczają również rośliny w aktywną płodność, mającą przełożenie na wielkość plonów. Mikroelementy nawozu uzupełniają działanie makroelementów, podnosząc aktywność biochemiczną roślin. Zalety te sprawiają, że WUXAL® BORON jest produktem, który mocno aktywizuje rośliny i podnosi efektywność dolistnego dokarmiania. W uprawach rzepaku jeden zabieg tym produktem wczesną wiosną, daje widoczny i szybki efekt, którego podstawą jest wzrost aktywności liści i korzeni oraz regeneracja uszkodzeń mrozowych roślin. Tak aktywizowana ro- ślina, doskonale radzi sobie z pobieraniem innych ważnych składników pokarmowych z gleby. To przekłada się na późniejsze efekty plonowania rzepaku. Nawóz dedykowany jest do upraw intensywnych, cierpiących na niedostatki boru z intensywnie rozwijającą się częścią nadziemną – buraki, kukurydza, warzywa kapustne oraz wspomniany już rzepak. Wszystkie niezbędne informacje na temat nawozu WUXAL ® BORON oraz innych nawozów z rodziny Wuxal ® można uzyskać u przedstawicieli firmy Kazgod, w punktach handlowych oraz na stronie internetowej www.kazgod.com.pl n Nr 05/2009 (57) www.wrp.pl Dr Roman Kierzek IOR – PIB Poznań Strona Do wiosennego zwalczania chwastów dwuliściennych liczną grupę stanowią preparaty należące do tzw. regulatorów wzrostu (substancje aktywne: 2,4 D, MCPA, mekoprop, dichlorprop, dikamba), a zakres zwalczanych gatunków chwastów uzależniony jest od składu wymienionych komponentów. Zboża bez chwastów H erbicydy, które w swoim składzie zawierają tylko 2,4 D lub MCPA (odpowiednio Aminopielik Standard, Chwastox Extra) nie zwalczają m.in. takich gatunków jak: fiołek polny, gwiazdnica pospolita, rumianowate (maruna bezwonna, rumiany, rumianki), przetaczniki, przytulia czepna i rdesty. Dodatek do 2,4D lub MCPA pozostałych substancji aktywnych z tej grupy (np. dikamba) znacznie zwiększa zakres wrażli- może być stosowany aż do fazy 2-go kolanka zbóż. Zwalczanie miotły zbożowej i chwastów dwuliściennych Do zwalczania chwastów jednoliściennych i dwuliściennych nadal popularne są herbicydy zawierające chlorotoluron lub izoproturon. Z uwagi na kończące się rejestrację i przegląd substancji aktywnych liczba środków opartych na tych substancjach w ostatnim czasie znacznie zmalała. Chlorotoluron (np. Lentipur Flo 500 SC, Tolurex 500 SC) wykorzystywany jest przede polna, jasnota różowa, rdest ptasi, sporek polny, poziewnik szorstki, rumianek pospolity, tobołek polny i tasznik pospolity. W okresie wiosennym herbicydy oparte na tej substancji skutecznie zwalczają chwasty dwuliścienne i miotłę zbożową, gdy zabieg wykonywany jest bardzo wcześnie tzn. na przedwiośniu lub tuż po ruszeniu wegetacji wiosennej. Izoproturon występujący jako pojedyncza substancja (np.: Isoguard 500 SC, Isoguard 83 WG, Bison 83 WG, Protugan 500 SC) w okresie wiosennym stosuje się w mo- Zbieg oprysku herbicydowego należy wykonywać dyszami drobokroplistymi, dbając o równomierność pokrycia cieczą roboczą. Nie bez znaczenia jest temperatura i wilgotność powietrza w trakcie zabiegu. wych gatunków, chociażby o większość w/w gatunków. Herbicydy z grupy tzw. regulatorów wzrostu mogą być stosowane od początku do końca krzewienia zbóż. Wyjątkiem w tej grupie jest stosunkowo nowy środek z rodziny Chwastoxów - Chwastox AS 600 SL, który w odróżnieniu od innych preparatów zawierających MCPA wszystkim do zwalczania miotły zbożowej, ale także wielu innych uciążliwych gatunków chwastów. Do gatunków jednoliściennych wrażliwych na tę substancję zaliczyć można także wyczyniec polny i tomkę ościstą. Ponadto chlorotoluron skutecznie zwalcza takie gatunki dwuliścienne jak: chaber bławatek, gwiazdnica pospolita, niezapominajka mencie ruszenia wegetacji do końca krzewienia zbóż, przy czym miotła zbożowa nie powinna przekroczyć fazy 4-5 liści, czyli do fazy początku krzewienia. Do równoczesnego zwalczania miotły zbożowej i innych traw, a także dużej liczby gatunków chwastów dwuliściennych w zbożach ozimych (oprócz jęczmienia) można zastosować herbicyd Huzar 05 WG. Środek ten zalecany jest do zabiegów wykonywanych od momentu ruszenia wegetacji do końca krzewienia zbóż. Podobny zakres zwalczanych gatunków można uzyskać dzięki stosowaniu herbicydu Atlantis 04 WG łącznie z adiuwantami (Actirob 842 EC lub Olbras 88 EC), w okresie od chwili ruszenia wegetacji do początku strzelania w źdźbło roślin pszenicy, pszenżyta lub żyta. W przypadku masowego występowania przytuli czepnej można zastosować mieszaninę tego środka z herbicydami Sekator 6,25 WG lub Grodyl 75 WG. Na stanowiskach, na których spodziewamy się dużego nasilenia perzu właściwego można zastosować herbicyd Attribut (formulacja SG lub WG), najlepiej w wyższej zalecanej dawce (100 g/ha). Do wiosennego zwalczania miotły zbożowej, a także chwastów dwuliściennych środek ten można stosować w niższej dawce (60 g/ha) łącznie z innymi herbicydami (tabela), przy czym zabieg należy wykonać nie później niż do fazy pełni krzewienia pszenicy i pszenżyta. Wykorzystanie graminicydów i nie tylko Miotłę zbożową i wyczyniec polny można skutecznie zwalczać za pomocą graminicydów Puma Uniwersal 069 EW, Fantom 069 EW oraz niedawno wprowadzonego na rynek środka Axial 100 EC. Dwa pierwsze z nich zalecane są do stosowania w pszenicy ozimej po ruszeniu wegetacji wiosennej, praktycznie do fazy początku li- Herbicydy oparte na chlorotoluronie skutecznie zwalczają chwasty dwuliścienne i miotłę zbożową, gdy zabieg wykonywany jest bardzo wcześnie tzn. na przedwiośniu lub tuż po ruszeniu wegetacji wiosennej. ścia flagowego. W momencie zabiegu chwasty jednoliścienne nie powinny przekraczać fazy końca krzewienia. W celu równoczesnego zwalczania chwastów jednoliściennych i dwuliściennych graminicydy (Puma Uniwersal 069 EW, Fantom 069 EW) można łączyć ze środkami Granstar 75 WG lub Sekator OD, przy czym mieszanin tych nie należy stosować później niż w fazie 4-6 liści miotły zbożowej. Graminicyd Axial 100 EC, zalecany do stosowania łącznie z adiuwantem Adigir 440 EC, skutecznie zwalcza miotłę zbożową oraz wyczyniec polny we wszystkich 4 zbożach ozimych i może być stosowany od momentu ruszenia wegetacji wiosennej do fazy początku liścia flagowego zbóż. Do zwalczania miotły zbożowej i owsa głuchego preparat Grasp 250 SC stosuje się wyłącznie z adiuwantem Atplus 60 EC. W celu poszerzenia zakresu działania o gatunki dwuliścienne Grasp 250 SC można stosować w mieszaninie z preparatem Starane 250 EC. Należy pamiętać, że wyższe dawki herbicydów należy stosować przy zwalczaniu chwastów znajdujących w późniejszych fazach rozwojowych. W trakcie oprysku rośliny powinny być suche, nie wolno wykonywać zabiegu po deszczu, albo tez przed spodziewanym opadem. Tabela herbicydów i mieszanin zalecanych do odchwaszczania zbóż ozimych w okresie wiosennym dostępna na www.wrp.pl n wr-187/08 Strona www.wrp.pl Prof. dr hab. Henryk Czyż Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie Nr 05/2009 (57) Gospodarowanie na łąkach i pastwiskach ma na celu dostarczenie zwierzętom gospodarskim wartościowej i zdrowej paszy. Jej jakość winna pokrywać potrzeby zwierząt, wynikające z ich cech gatunkowych, rasowych, wieku czy poziomu wydajności. Pasze z użytków zielonych odgrywają podstawową rolę w żywieniu zwierząt. Dobre trawy – lepszy wynik ekonomiczny W ykorzystanie pasz z użytków zielonych zależy od terminu koszenia, czy spasania, strawności składników pokarmowych i koncentracji energii, a także cech fizycznych i organoleptycznych paszy. Im strawność bywa większa, tym pasza krócej zalega w przewodzie pokarmowym zwierząt i zwiększa się jej pobieranie. Wielkość dawki suchej masy i poziom koncentracji energii, to czynniki decydujące o produktywności zwierząt. Pobieranie paszy przez zwierzęta uzależnione jest także od struktury fizycznej paszy i jej smakowitości. Mniej wydajne są pasze wodniste oraz zawierające substancje swoiste, jak: alkaloidy, saponiny i glikozydy. Smakowitość rośnie przy zwiększonej zawartości cukrów rozpuszczalnych, np. życica trwała chętniej jest zjadana niż kupkówka pospolita, ponieważ zawiera więcej cukrów rozpuszczalnych i dwucukrów. właściwości mają także zioła pastewne, które przyczyniają się do zwiększenia zawartości makro- i mikroelementów. Ruń dobrej łąki powinna zawierać 50% traw wysokich, 30% średnio wysokich i niskich, 10-20% roślin motylkowatych oraz do 10% ziół. Wartość pastewna Należy zaznaczyć, że zwierzęta dobrze wygryzają ruń pastwiskową, bądź pobierają siano albo kiszonkę, jeśli nie mają do wyboru lepszej. Na łąkach i pastwiskach rośnie duża ilość roślin, należąca do różnych gatunków i grup. Rozróżnia się: trawy, rośliny motylkowate, zioła, chwasty, itp. Wartość pastewną poszczególnych gatunków i grup roślin oceniana jest na podstawie zawartości składników pokarmowych, smakowitości, właściwości die- Prof. dr hab. Janusz Podleśny IUNG-PIB w Puławach tetycznych i wpływu na wydajność użytkową zwierząt. Odmienne są także i inne ich właściwości, np. wysokość plonowania, trwałość, odporność na niesprzyjające warunki siedliskowe. Najbardziej wartościowe są trawy pastewne i rośliny motylkowate. Pasza wyprodukowana na łące i pastwisku, na których wymienione grupy roślin występują w dużych ilościach, ma dużą wartość pokarmową, gdyż jest smaczna, zasobna w białko, witaminy i inne składniki. Korzystne Ruń dobrej łąki W runi łąkowej lub pastwiskowej podstawową grupę roślin stanowią trawy. Trawy dzieli się na wysokie, które wyznaczają potencjał plonotwórczy oraz trawy średnio wysokie i niskie, które zagęszczają ruń w dolnej warstwie, przyczyniając się do lepszego wykorzystania światła, a tym sa- strzewa łąkowa, tymotka łąkowa, kupkówka pospolita, wyczyniec łąkowy, rajgras wyniosły, wiechlina łąkowa, życica trwała i kostrzewa czerwona. (Charakterystyka wybranych gatunków traw dostępna na www.wrp.pl) Poszczególne gatunki i grupy roślin tworzą różnorodne zbiorowiska, dostosowane do warunków wodnych, rodzaju gleby, jej żyzności oraz do przeprowadzanych zabiegów pratotechnicznych. Poznanie wymagań siedliskowych poszczegól- Zielonka na pastwiskach pobierana jest bezpośrednio przez zwierzęta. Takie zwierzęta, w porównaniu do żywionych w oborach, mają zapewniony ruch, korzystają z promieni słonecznych i świeżego powietrza, są zdrowsze i stwierdza się większy procent zacieleń. Dobre pastwisko pokrywa potrzeby pokarmowe krowy produkującej 15 – 18 litrów mleka dziennie. Jeden hektar pastwiska, o dobrej wydajności (ok. 30 t z ha), zapewnia wyżywienie 3 krowom w całym sezonie pastwiskowym. mym przestrzeni życiowej. Do najwartościowszych gatunków traw, nazywanych często szlachetnymi, należą, m. in.: ko- nych gatunków runi łąkowej, bądź pastwiskowej, jest warunkiem poprawnej gospodarki na tych użytkach. Ruń dobrej łąki powinna zawierać: 50% traw wysokich, 30% średnio wysokich i niskich, 10 – 20 % roślin motylkowatych oraz do 10% ziół. Na pastwisku te proporcje powinny się kształtować następująco: 30% traw wysokich, 50% traw średnio wysokich i niskich, 10 – 20% roślin motylkowatych oraz do 10% ziół. Zielonkę z łąki najczęściej nie wykorzystuje się do bezpośredniego skarmiania, lecz przeznacza się na siano, rzadziej na susz, czy kiszonkę. Plon zielonej masy kształtuje się w przedziale 20 – 40 ton z ha, a nawet więcej. Skład chemiczny runi łąkowej zależy w dużym stopniu od: składu florystycznego runi, terminu zbioru, poziomu nawożenia, układu warunków meteorologicznych w sezonie wegetacyjnym. Wielogatunkowa ruń łąkowa, z dominacją traw, powinna przeciętnie zawierać w suchej masie: 15% białka ogólnego, 30% włókna surowego, 3,5% tłuszczu surowego, 40% bezazotowych wyciągowych i 10% popiołu. n W ostatnich latach obserwuje się bardzo dynamiczny wzrost areału uprawy łubinu. Z danych statystycznych GUS wynika, że łubin zajmuje największą powierzchnię spośród wszystkich gatunków roślin strączkowych uprawianych w naszym kraju. W Polsce uprawia się trzy gatunki łubinu: wąskolistny, żółty i biały. Największą powierzchnię zajmuje łubin wąskolistny, nieco mniejszą łubin żółty i najmniejszą łubin biały. Choroby grzybowe łubinu B ardzo duży przyrost powierzchni zasiewów obserwuje się przede wszystkim w odniesieniu do łubinu wąskolistnego. Nasiona łubinu stanowią bardzo ważny komponent pasz treściwych, a w niektórych krajach także cenny składnik diety człowieka. Dzięki zdolności do wiązania azotu atmosferycznego łubin nie wymaga, bądź wymaga niewielkiego nawożenia azotowego, co ma znaczenie zarówno ekologiczne, jak i ekonomiczne. Charakteryzuje go ponadto dodatni bilans reprodukcji materii organicznej, dlatego stanowi bardzo dobry przedplon dla wielu roślin uprawnych. Ważne ogniwo zmianowania Uprawa łubinu zyskuje na znaczeniu w związku z realizacją programów rolnośrodowiskowych oraz rozwojem ekologicznego i integrowanego systemu gospodarowania, w których łubin stanowi ważne ogniwo zmia- nowania. Nie bez znaczenia są także wysokie i szybko rosnące ceny nawozów azotowych. W Polsce uprawia się głównie pastewne odmiany łubinu, określane jako „słodkie”, zawierające niewielkie ilości alkaloidów. Łubin może być porażany przez niewiele chorób grzybowych, ale gdy wystąpią warunki sprzyjające ich rozwojowi, choroby te mogą powodować bardzo duże uszkodzenia roślin prowadzące w skrajnych przypadkach nawet do całkowitego zniszczenia plantacji. Zwiększone nasilenie porażenia roślin obserwuje się w latach wilgotnych, sprzyjających rozwojowi różnych gatunków grzybów. Szczególnie groźnymi chorobami łubinów są antraknoza i fuzarioza określana niekiedy jako fuzaryjne więdnięcie łubinu. Ciepło i wilgoć na antraknozę Antraknozę wywołuje grzyb Colletotrichum ssp., rozprzestrzeniający się bardzo szybko na plantacji, zwłaszcza w warunkach wysokiej temperatury i dużej wilgotności powietrza. Optimum temperatury dla rozwoju zarodników grzyba wynosi powyżej 25 0C, przy wilgotności powietrza powyżej sie letnim, zagrożenie antraknozą było mniejsze niż w latach 1996-2002, w których duże nasilenie tej choroby spowodowało całkowite zniszczenie wielu plantacji i zmniejszenie zainteresowania rolników uprawą łubinu. Bardzo Tabela 1. Zaprawy zalecane do zwalczania chorób grzybowych łubinu (wg zaleceń Instytutu Ochrony Roślin na lata 2008/2009). Preparat Dawka na 100 kg nasion Vitavax 200 FS *Zaprawa nasienna T 75 DS/WS 350 ml + 700 ml H2O Należy zaprawić tylko dobrze 200g lub 200g + 600 ml H2O oczyszczone nasiona, pokrywając ich powierzchnię równomiernie odpowiednim preparatem. *W przypadku przewidywania większego nasilenia choroby dawkę preparatu można zwiększyć do 300 g/100 kg nasion, nie zwiększając dodatku wody. 90%. Szybkiemu rozwojowi infekcji sprzyja duża częstotliwość opadów oraz utrzymywanie się mokrej powierzchni organów roślin przez okres dłuższy niż 8-10 godzin. W ostatnich latach, ze względu na niedobór opadów w okre- Uwagi często występowanie antraknozy ma charakter regionalny i zależy od przebiegu warunków pogodowych na danym obszarze kraju. Nie należy lekceważyć tej choroby, bowiem jej duża szkodliwość wynika z bardzo szybkiego rozprze- strzeniania się infekcji. Objawy chorobowe uwidaczniają się najczęściej w początkowym okresie kwitnienia, ale w niektórych latach sprzyjających rozwojowi grzyba mogą wystąpić już w fazie siewki. Gniazda chorych roślin Porażone rośliny mają wygląd więdnących i zwisają do połowy kwiatostanu. Łodygi ulegają skręceniu i mają początkowo jaśniejsze zabarwienie. Następnie pojawiają się na nich eliptyczne, wydłużone, różowołososiowe plamy z brunatnym obrzeżem. W miejscu plam tkanki zasychają i twardnieją, powodując załamywanie się łodyg. Choroba może porażać nie tylko łodygi, ale także inne organy roślin, na przykład liście, a w późniejszym okresie rozwoju łubinu także strąki i nasiona. Na plantacji łubinu zaatakowanego przez antraknozę obserwuje się charakterystyczne gniazda chorych roślin. Zarodniki grzyba mogą być przenoszone przez wiatr na łubiny rosnące w znacznej odległości. Obserwuje się zróżnicowaną podatność poszczególnych gatunków łubinu na antraknozę. Najbardziej wrażliwy jest łubin biały, znacznie mniej łubin żółty i najmniej łubin wąskolistny. Prawdopodobnie większa odporność łubinu wąskolistnego na antraknozę jest jedną z przyczyn zwiększonego zainteresowania rolników jego uprawą niż pozostałymi gatunkami łubinu. Pierwotnym źródłem infekcji są nasiona, dlatego bardzo ważny jest wysiew zdrowego materiału siewnego oraz jego przedsiewne zaprawianie. (O zagrożeniach plantacji łubinu fuzariozą, opadziną liści, mączniakiem prawdziwym, oraz szarą pleśnią przeczytać można na www.wrp.pl)n Nr 05/2009 (57) www.wrp.pl Adam Paradowski Strona W ochronie kukurydzy przed chwastami przyjęło się, że wykonywany jest tylko jeden zabieg: doglebowy lub dolistny. W wielu państwach Unii Europejskiej z założenia stosowane są dwa zabiegi. Poniżej przedstawiono podstawowe zalecenia odchwaszczania kukurydzy nalistnie. Poszczególne zabiegi można wykonać na plantacjach odchwaszczanych doglebowo, na których nie stwierdzono spodziewanego efektu chwastobójczego, no i oczywiście na polach jeszcze nie odchwaszczanych. Powschodowe odchwaszczanie kukurydzy N alistną ochronę przed chwastami dwuliściennymi można zacząć już od pierwszego liścia kukurydzy i prowadzić do trzeciego liścia. Do tego celu służą stare i nowe formy użytkowe acetochloru w formie herbicydów Guardian i Trophy (2,0-2,5 l/ha). Zwalczają one kilka podstawowych gatunków dwuliściennych, do których należą fiołki, gwiazdnica, jasnoty, komosa, przetaczniki, rdest plamisty, szarłat, tasznik, tobołki i żółtlica oraz ograniczają występowanie chwastnicy jednostronnej. W tym samym terminie można zastosować herbicyd Click 500 SC (1,5 l/ha) zawierający terbutyloazynę. Jest to związek triazynowy, wykazujący dobry efekt w zwalczaniu bodziszka drobnego, fiołków, gwiazdnicy, komosy, maruny, przytulii, rdestów, szarłatu, tasznika i tobołków. W celu poszerzenia zakresu zwalczanych chwastów zarejestrowano go łącznie z wyżej wymienionym środkiem Guardian Max 840 EC (1,5 + 2,5 l/ha). Uzyskanie dobrych efektów chwastobójczych po aplikacji tej mieszaniny dało podstawy do produkcji gotowej fabrycznej mieszaniny Guardian CompleteMix 664 SE (3,5 l/ha). Terbutyloazyna znajduje się także w herbicydach Lumax 537,5 SE (3,5-4,0 l/ha) i Successor T 550 SE (4,0 l/ha). W pierwszym łącznie m.in. z Smetolachlorem, co daje gwarancję skutecznego zwalczania chwastów prosowatych, w drugim łącznie z petoksamidem, substancją aktywną całkowicie nową na krajowym rynku. Nowości mile widziane Aktualnie każda nowa substancja w okresie obserwowania zjawiska uodparniania się chwastów jest mile widziana w doborze herbicydów. Omówione związki z terbutyloazyną są zalecane krótko po wschodach kukurydzy (mogą być także stosowane bezpośrednio po siewie) na młode rozwijające się chwasty. Wyjątek stanowi Zeagran 340 SE (1,6-2,0 l/ha), który ze względu na drugi komponent (bromoksynil) jest zalecany tylko nalistnie w fazie od 2 aż do 8 liści kukurydzy. Wśród zabiegów nalistnych dużą popularnością cieszy się znany od dawna Titus 25 WG (50-60 g/ha) przeznaczony do zwalczania chwastów dwuliściennych oraz jednoliściennych jednorocznych i wieloletnich. Chwasty wieloletnie, w tym perz, należy zwalczać najwyższą dawka preparatu. Titus jest selektywny dla kukurydzy także w późniejszych fazach rozwojowych, nawet do 7 liścia. Należy go koniecznie stosować łącznie z adiuwantem Trend 90 EC w stężeniu 0,1% (100 ml adiuwanta na 100 l wody). Titus 25 WG jest dobrym komponentem do wielu mieszanin z innymi herbicydami (Banvel 480 SL – 30-40 g + 0,4 l/ha, Harmony 75 WG lub Refine 75 WG – 50 + 10 g, Successor T 550 SE 30 g + 2,25 l/ha, Mustang 306 SE – 30-60 g + 0,6 l/ha), wtedy jednak zabiegi są ograniczone do wcześniejszych terminów. Mieszaniną z Mustangiem 306 SE lub samym Mustangiem (0,6 l/ha) można zwalczać chwasty np. komosę, przytulię i/lub rumianki w zaawansowanych fazach rozwojowych. Proces ich zamierania jest długi, ale ich konkurencyjność jest wyeliminowana nieomalże po samym zabiegu. Rimsulfuron, substancja aktywna herbicydu Titus 25 WG jest również jednym z dwóch komponentów nowego herbicydu Hector 53,6 WG (70-90 g/ha) zalecanego w fazie 2-8 liści kukurydzy łącznie z adiuwantem Trend 90 EC. Jego druga substancja aktywna to również związek sulfonylomocznikowy – nikosulfuron, popularny jako herbicyd produkowany przez różne koncerny. Do produktów handlowych należą Accent 75 WG (60-80 g/ha), Innovate 240 SC (0,2-0,25 l/ha), Milagro Extra 060 SC (0,75 l/ha) i Milagro Extra 6 OD (0,75 l/ha). Preparaty te są zaleca z adiuwantami, w dawkach dzielonych oraz w mieszaninach z innymi środkami chwastobójczymi. Przykładem mieszanin jest możliwość łącznego stosowania Milagro Extra 060 SC z Callisto 100 SC (0,5 + 0,75 l/ ha). Callisto 100 SC można stosować także pojedynczo (1,01,5 l/ha). Kolejnym środkiem sulfonylomocznikowym, który podobnie jak Titus 25 WG i pojedyncze herbicydy zawierające nikosulfuron, zwalczającym między innymi perz właściwy jest MaisTer 310 WG (0,1-0,15 kg/ha), zalecany także do stosowania w dawkach dzielonych. Grupę herbicydów sulfonylomocznikowych zamyka Mocarz 75 WG (0,2 kg), który w składzie posiada także nieco 2,4-D. Preparat może być także stosowany w adiuwantem. Zalecany jest w fazie 2-5 liści kukurydzy na chwasty w fazie 2-4 liści. Także skutecznie ogranicza chwasty (komosę, przytulię, rumiany) w starszych fazach rozwojowych, jednak wtedy proces ich zamierania jest dłuższy. Obecnie jest opracowywana metoda łącznęgo stosowania tego środka z graminicydem Focus Ultra 100 EC. Póki co, oba preparaty zalecane są oddzielnie. Focus Ultra 100 EC jako graminicyd z założenia jest fitotoksyczny w stosunku do kukurydzy. Jednak aktualnie wyhodowano 15 odmian (Ajaxx Duo, Alvito Duo, Birko Duo, Ciclixx Duo, Es Ultrastar, Friedrixx Duo, LG 32.33 Duo, LG 3252 Duo, Lexxor Duo, Lorexx Duo, Magixx Duo, Mas 27 CR, Tapixx Duo, Taxxoa Duo, Unixx Duo.), które nie są na niego wrażliwe. Właśnie tylko w nich można stosować ten preparat w pełnych dawkach lub obniżonych łącznie z adiuwantem, w celu zwalczania chwastów prosowatych (1,0-1,5 l/ha) i perzu właściwego (2,5-4,0 l/ha). Program ten nosi nawę Duo System. Regulatory wzrostu Oddzielna grupa środków nalistnych to preparaty należące do regulatorów wzrostu. Należą tu takie substancje jak 2,4-D, MCPA, dikamba, chlopyralid i fluroksypyr. 2,4-D występuje w małych ilościach w omówionym preparacie Mustang 306 SE (0,6 l/ha) i już wycofywanym Aminopieliku Gold 530 EW (1,0-1,25 l/ha). MCPA to jeden ze składników Chwastoxu Turbo 340 SL (1,752,0 l/ha), drugi to dikamba, która jest jedynym składnikiem preparatów Banvel 480 SL i Dikamba 480 SL (oba w dawce 0,5 l/ha). Chlopyralid jest reprezentowany przez znany Lontrel 300 SL (0,35- 0,5 l/ha), przeznaczony w kukurydzy głównie do zwalczania rumianów i rumianków oraz wieloletniego ostrożnia polnego. Z kolei fluroksypyr, znajdujący się w już wymienionym Aminopieliku Gold 530 EW oraz pojedynczo w Starane 250 EC (1,0 l/ha), zalecany jest przede wszystkim do zwalczania – i to w każdej fazie rozwojowej przytulii czepnej. Ostatnie z dwóch wymienionych herbicydów nie zwalczają komosy, o czym należy koniecznie pamiętać i jeżeli występuje – zwalczyć innymi herbicydami. Wymienione herbicydy zalecane są od fazy 2-6 liści kukurydzy. Wiadome, że ich substancje aktywne (regulatory wzrostu) mogą wpływać ujemnie na rozwój, głównie, generatywny kukurydzy. Dlatego też lepiej wykonywać nimi zabiegi nie później niż do fazy piątego liścia. Później mogą Artykuł sponsorowany Nalistną ochronę przed chwastami dwuliściennymi można zacząć już od pierwszego liścia kukurydzy i prowadzić do trzeciego liścia. Do tego celu służą stare i nowe formy użytkowe acetochloru. ujemnie wpływać na rozwój kukurydzy, co może być sko- relowane z jej niektórymi odmianami. n Rolnicy stosujący w uprawie gleby biotechnologię EM-Farming™, wskazują na właściwości przyspieszania rozkładu masy organicznej i procesów próchnicznych oraz regulacji stosunków powietrzno-wodnych, zwiększających pojemność wodną. Wspomóc wegetację N iebagatelną rolę odgrywa też rozkładanie trucizn, łącznie z pestycydami – dezynfekcja gleby, wypieranie procesów gnilnych na rzecz fermentacji, wypieranie a następnie likwidacja patogenów i szkodników, udostępnianie trudno dostępnych dla roślin makro- i mikroelementów. Tak szeroka dobroczynność biotechnologii EMFarming™ jest przykładem umiejętnego wykorzystania naturalnego mechanizmu działania pożytecznych mikroorganizmów występujących w każdym zdrowym, zrównoważonym środowisku. W zdrowej glebie dominują pożyteczne mikroorganizmy wywołujące próchniczne procesy roz- kładu materii organicznej. Wyjątkowe właściwości biotechnologii EMFarming™, opartej na specjalnie skomponowanych niemodyfikowanych genetycznie mikroorganizmach występujących w zdrowym środowisku, pozwalają na przywracanie dominacji pożytecznych mikroorganizmów w każdym ekosystemie. n Stosowanie EM w kolejnych latach Czynniki Kontrola (bez EM) I II Fosfor i potas 300,0 0,0 0,0 Fungicydy 200,0 100,0 0,0 0,0 Azot 200,0 200,0 150,0 100,0 Wapno 50,0 0,0 0,0 Regulatory wzrostu 60,0 60,0 60,0 Herbicydy 200,0 200,0 150,0 100,0 50,0 0,0 Materiał siewny 200,0 200,0 150,0 120,0 90,0 80,0 5 1EM (165 l EM-A) 0,0 300,0 300,0 300,0 200,0 150,0 Suma nakładów w zł 1210,0 1060,0 750,0 620,0 390,0 230,0 Zmniejszenie nakładów w zł - 150,0 409,9 590,0 820,0 980,0 Plon w tonach 5-6 5,5-6,5 6-7 6,5-7,5 7-8 7,5-8,5 Zwyżka plonu - 200,0 400,0 600,0 800,0 1000,0 Zysk w zł - 350,0 800,0 1190,0 1620,0 1980,0 Głębokość orki (cm) 25-30 25-30 20 15 15 12 Oszczędność energii - - 10% 20-30% 30-40% 40-60% III 0,0 IV V 0,0 0,0 0,0 0,0 50,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Zestawienie kosztów i zysków w kolejnych latach stosowania EM (wg G. Stielow) w zł/ha. Strona 10 www.wrp.pl Doc. dr hab. Marek Mrówczyński, inż. Henryk Wachowiak IOR–PIB w Poznaniu Nr 05/2009 (57) Szkodniki zagrażające uprawom rzepaku podczas kwitnienia i zawiązywania łuszczyn to chowacz pryszczarek i pryszczarek kapustnik (szkodniki łuszczynowe). Największe straty powodują na rzepaku jarym, rzepak ozimy uszkadzany jest w mniejszym stopniu. Szkodniki łuszczynowe C hrząszcze chowacza podobnika opuszczają miejsca zimowania, gdy temperatura powietrza przekroczy 150C. Na plantacjach pierwsze chrząszcze pojawiają się, gdy rzepak jest w fazie luźnych kwiatostanów. Masowy przelot chrząszczy odbywa następuje w okresie początku kwitnienia rzepaku ozimego, gdy temperatura powietrza osiągnie 180C. Przygotowuje „grunt” Na zewnątrz uszkodzone łuszczyny można rozpoznać po lekkim zgięciu w miejscu, gdzie złożone zostało jajo oraz po wygryzionym otworze o średnicy około 0,8 mm, przez który dorosła larwa opuściła łuszczynę. Larwy przepoczwarczają się w glebie. W lipcu i sierpniu po wylęgnięciu młode chrząszcze przemieszczają się z plantacji na sąsiadujące żywopłoty lub na skraj lasu. Chrząszcze zimują w warstwie ściółki. Chowacz podobnik wydaje tylko jedno pokolenie w ciągu roku. Duże znaczenie mają pośrednie skutki żerowania – przygotowanie warunków do składania jaj dla dużo groźniejszego pryszczarka kapustnika. Wysysa soki Pryszczarek kapustnik to muchówka wielkości około 1,5 mm, o barwie brunatnej z żółtoczerwonym odwłokiem, długich czułkach i odnóżach. Larwy są początkowo przezroczyste, później białe, następnie stopniowo żółkną, aż do koloru pomarańczowego, są wysmukłe, beznogie o długości do 2 mm. Pryszczarek kapustnik zimuje jako stadium larwalne w kokonach na głębokości od 5 do 10 cm, na polu, gdzie uprawiano rzepak. Muchówki nalatują na rzepak od początku kwitnienia roślin. Nalot pryszczarka kapustnika trwa około 1 miesiąca. Samice składają grupowo jaja do młodych wykształcających się łuszczyn, wybierają często miejsca uszkodzone już przez chowacza podobnika lub grad. Do młodych łuszczyn długości 1 cm samica może również sama złożyć jaja. Rozwój jaj trwa od W zależności od warunków agroklimatycznych, występują 2 lub 3 pokolenia pryszczarka kapustnika. Wysokie temperatury powietrza w maju i czerwcu oraz brak ulewnych opadów deszczu sprzyjają powstawaniu większej liczbie pokoleń pryszczarka kapustnika. Całkowity rozwój jednego pokolenia trwa około miesiąca. Rzepak ozimy zagrożony jest przez pierwsze i drugie pokolenie, natomiast rzepak jary i gorczyca atakowane są głównie przez drugie i trzecie pokolenie pryszczarka. Tabela 1. Insektycydy zarejestrowane do zwalczania chowacza podobnika i pryszczarka kapustnika. Insektycyd Dawka w l lub kg/ha Optymalna temperatura działania Ammo Super 100 EW 0,1 poniżej 20ºC Bulldock 025 EC 0,25 poniżej 20ºC Decis 2,5 EC 0,3 poniżej 20ºC Decistab TB 12 tab. poniżej 20ºC Fastac 100 EC 0,1 poniżej 20ºC Fury 100 EW 0,1 poniżej 20ºC Karate Zeon 050 CS 0,15 poniżej 20ºC Mavrik 240 EW 0,2 poniżej 20ºC Minuet 100 EW 0,1 poniżej 20ºC Mospilan 20 SP 0,12 obojętny Patriot 100 EC 0,075 poniżej 20ºC Patriot 2,5 EC 0,3 poniżej 20ºC Ripcord Super 050 EC 0,2 poniżej 20ºC Sumi-Alpha 050 EC 0,25 poniżej 20ºC Talstar 100 EC 0,1 poniżej 20ºC 3 do 4 dni, natomiast larwy potrzebują do rozwoju 7-10 dni. Larwy występują zwykle po kilkadziesiąt w jednej łuszczynie, wysysają soki z młodych nasion oraz ze ścian łuszczyn. Na brzegach niektórych plantacji silnie uszkodzonych można znaleźć nawet ponad 100 larw w jednej łuszczynie. Przed dojrzewaniem, łuszczyny nabrzmiewają, skręcają się i żółkną. Po upływie około 3 tygodni od złożenia przez samice jaj łuszczyna pęka, a nasiona osypują się. Zagrożenie grupowe Najgroźniejsze dla rzepaku jest występowanie na polu jednocześnie chowacza podobnika i pryszczarka kapustnika. Uszkodzenia łuszczyn spowodowane przez chrząszcze chowacza podobnika są dla samic pryszczarka dużym ułatwieniem w składaniu jaj. Powoduje to bardzo wysoki procent zasiedlonych przez szkodniki łuszczyn. Obserwacje wskazują, że dużo nowych odmian rzepaku charakteryzuje się cieńszą okrywą łuszczyn. Wpływa to na uniezależnienie się pryszczarka kapustnika od uszkodzeń spowodowanych przez chowacza podobnika, w związku z tym może wystąpić dużo większa szkodliwość tej muchówki. Należy przypuszczać, że w najbliższych latach zagrożenie upraw rzepaku ozimego przez pryszczarka kapustnika może wzrosnąć. Uszkodzenia łuszczyn spowodowane przez chowacza podobnika i pryszczarka kapustnika są bramą wejścia dla bardzo groźnych chorób rzepaku: suchej zgnilizny kapustnych, czerni krzyżowych i szarej pleśni. Zwalczając szkodniki łuszczynowe, ogranicza się porażenie łuszczyn przez choroby. Dokładnie policzyć Określenie liczebności szkodników łuszczynowych należy rozpocząć już przed kwitnieniem rzepaku. Należy obserwować naloty chrząszczy chowacza podobnika na plantacjach, zwłaszcza od strony zadrzewień i ubiegłorocznych plantacji rzepaku, 2-3 razy w ciągu tygodnia. Szczególnie dokładnie obserwacje należy prowadzić w tych rejonach uprawy rzepaku, gdzie w ubiegłym roku stwierdzono minimum 5% uszkodzonych łuszczyn lub, gdy zaobserwowano 100 uszkodzonych łuszczyn na 1 m2. Progiem ekonomicznej szkodliwości dla chowacza podobnika jest wystąpienie w okresie kwitnienia rzepaku 1 chrząszcz na 2 roślinach, gdy równocześnie na plantacji wystąpi pryszczarek kapustnik w nasileniu 1 muchówka na 1 roślinie. Natomiast, gdy na plantacji jest większe nasilenie chowacza podobnika, Larwy pryszczarka kapustnika są początkowo przezroczyste, później białe, następnie stopniowo żółkną, aż do koloru pomarańczowego, są wysmukłe, beznogie o długości do 2 mm. czyli 1 chrząszcz na 1 roślinie to wówczas ekonomicznym zagrożeniem jest występowanie 1 muchówki pryszczarka kapustnika na 3-4 roślinach. Kiedy i jak zwalczać? Termin zwalczania szkodników łuszczynowych zależy od ich liczebności na plantacji. Najczęściej zwalcza się szkodniki łuszczynowe w okresie opadania płatków kwiatowych i wykształcania się pierwszych łuszczyn. W przypadku masowego występowania szkodników łuszczynowych zabieg ochrony roślin należy powtórzyć po upływie 7-10 dni. Zwalczając słodyszka rzepakowego ogranicza się również liczebność szkodników łuszczynowych. Insektycydy zarejestrowane do zwalczania szkodników łuszczynowych przedstawiono w tabeli. Intensywniejszej ochrony przed pryszczarkiem kapustnikiem wymagają plantacje położone w pobliżu upraw ubiegłorocznych. Plantacje powyżej 10 ha mogą być chronione w większości wypadków tylko w pasie brzeżnym. Najtańszym sposobem ograniczania liczebności szkodników łuszczynowych jest metoda polegająca na przestrzeganiu co najmniej 4-letniej przerwy w uprawie rzepaku na tym samym polu oraz zachowanie izolacji przestrzennej od ubiegłorocznych upraw rzepaku. Zabieg opryskiwania roślin najlepiej przeprowadzić wieczorem, po zakończeniu dziennego lotu pszczół, przestrzegając okresu prewencji. n wr-187/08 Nr 05/2009 (57) www.wrp.pl Strona 11 wr-004/09 Strona 12 www.wrp.pl Jerzy Osowski IHAR – Radzików ZNiOZ Bonin Straty plonu w wyniku występowania i rozwoju agrofagów wynoszą w skali globalnej ponad 40%. Przy zaniechaniu ochrony chemicznej wysokość strat wzrasta prawie dwukrotnie i wynosi 70%. Także w Polsce na uprawach ziemniaka w ostatnich latach obserwujemy wzrost strat powodowanych przez zarazę ziemniaka. Obecnie ich wysokość przy zaniechaniu ochrony chemicznej lub jej niewłaściwym prowadzeniu wynosi ponad 50%. Ochrona ze wskazaniem W rozpoczynającym się sezonie wegetacyjnym plantatorzy będą musieli podjąć szereg decyzji związanych z prowadzeniem ochrony swoich plantacji. Decyzje dotyczące sposobu prowadzenia ochrony uzależnione są od odporności odmiany, wczesności, kierunku uprawy, rodzaju środków ochrony zastosowanych do jej prowadzenia i najważniejsze, przeciwko jakim agrofagom będzie ona skierowana. Do najgroźniejszych chorób zagrażających plantacjom ziemniaka w sezonie wegetacyjnym w Polsce zaliczyć możemy: zarazę ziemniaka, alternariozę ziemniaka oraz czarną nóżkę. Czerwcowa alternarioza i zaraza Termin wystąpienia na plantacjach alternariozy i zarazy ziemniaka jest uzależniony od warunków meteorologicznych i odporności uprawianej odmiany. Średni termin wystąpienia objawów alternariozy w Polsce to 50–70 dni od daty sadzenia. Na podstawie badań przeprowadzonych w ostatnich latach w ZNiOZ w Boninie najwcześniejsze terminy wystąpienia alternariozy stwierdzano w województwach lubelskim, pomorskim, mazowieckim, łódzkim i dolnośląskim około 50– 55 dni po sadzeniu. Generalnie jednak na terenie kraju choroba występuje najczęściej w miesiącu czerwcu, a szczególnie w jego drugiej i trzeciej dekadzie. Zwalczanie alternariozy w sezonie wegetacyjnym to przede wszystkim prowadzenie ochrony chemicznej, którą rozpoczynamy od momentu wystąpienia pierwszych objawów choroby na roślinach ziemniaka. Średni termin pojawu zarazy ziemniaka w Polsce według badań ankietowych wynosił 60–80 dni od daty sadzenia. Jednak w ostatnich latach coraz częściej obserwowany jest wcześniejszy termin wystąpienia choroby, który zmusza plantatorów do wcześniejszego rozpoczynania ochrony chemicznej podwyższając tym samym koszty jej prowadzenia. W obecnym czasie długość prowadzenia ochrony chemicznej przy odmianach o dłuższym okresie wegetacji wynosi ponad 3 miesiące. Trzy systemy ochrony Istotnym elementem, mającym duży wpływ na skuteczność prowadzonej ochrony chemicznej, jest termin jej rozpoczynania. Obecnie w Polsce, są w użyciu trzy systemy prowadzenia ochrony. Systemem najczęściej stosowanym jest tzw. ochrona uproszczona. Zabiegi ochronne są prowadzone od momentu zwierania się roślin w międzyrzędziach (przy uprawie wąskiej do 67,5 cm) i w rzędach (uprawa w rozstawie 75 cm i więcej). Drugi z systemów to ochrona intensywna – oparta na wykorzystaniu faz fenologicznych roślin (stadia wzrostu) w uprawie. Zabiegi są rozpoczynane od momentu powstania potencjalnego ryzyka wystąpienia choroby, np. od zakończenia fazy wschodów ziemniaka lub od osiągnięcia przez rośliny wysokości 10–15 cm. Aplikację fungicydów prowadzi się rutynowo, co 7–10 dni. Systemem ochrony najmniej rozpowszechnionym jest ochrona zrównoważona, która jest oparta o wykorzystanie do Nr 05/2009 (57) wyznaczania terminów kolejnych zabiegów ochronnych systemu decyzyjnego (DSS). Działa on w oparciu o komputerowe wyliczanie na podstawie licznych parametrów (temperatura, wilgotność względna powietrza, data wschodów, rodzaj zastosowanego środka ochrony roślin oraz przewidywany termin zbioru), tzw. indeksu ryzyka wystąpienia choroby. W momencie zaistnienia takiego ryzyka system nakazuje wykonanie zabiegu ochronnego. Liczne badania przeprowadzone w ZNiOZ w Boninie na systemie NegFry potwierdzają skuteczność jego działania i ograniczenie liczby zabiegów ochronnych w zależności od odporności uprawianej odmiany o 30 do 40%. Ważne, jak chronić Ważnym, ale często pomijanym aspektem mającym wpływ na skuteczność prowadzonej ochrony chemicznej, jest sposób przeprowadzenia zabiegu ochronnego. Warto zwrócić uwagę na stan opryskiwacza, sprawdzić szczelność wszystkich połączeń, wydatek cieczy z dysz, aby uzyskać jednolite pokrycie cieczą roboczą na całej opryskiwanej powierzchni. Jest to bardzo istotne, zwłaszcza przy stosowaniu herbicydów, gdzie zbyt wysoka dawka może powodować poparzenia roślin. W przypadku stosowania fungicydów warto jest zastanowić się nad doborem właściwego rodzaju dysz, które zapewnią równomierne pokrycie na całej opryskiwanej powierzchni. Także doboru dysz można dokonać pod względem uniknięcia znoszenia cieczy roboczej na skutek występowania porywów wiatru, Nazwa handlowa Substancja biologicznie czynna Dawka na 1 ha Karencja dni 7 Środki o działaniu powierzchniowym (kontaktowym) Altima 500 SC * fluazynam 500 g 0,3 –0,4 l Antracol 70 WG propineb 1,8 kg 7 2,0–3,0 l 21 Bravo 500 SC Gwarant 500 SC chlorotalonil 500 g 2,0 l 1 kaptan 3,0–3,5 kg 7 Champion 50 WP miedź w postaci wodorotlenku 2,5–3,0 kg 7 Cuproxat 345 SC trójzasadowy siarczan miedzi 5,0 l 29 2,5–3,5 l 7 5,0 kg 7 2,0–3,0 kg 14 Captan 50 WP Cuproflow 375 SC Miedzian 50 WG; WP Dithane NeoTec 75 WG; Indofil 80 WP; Penncozeb 80 WP; Sancozeb 80 WP; Vondozeb 80 WP tlenochlorek miedziowy mankozeb Pennfluid 420 SC Folpan 80 WG Funguran-OH 50 WP Konkret 50 WP Mag 50 WP Merpan 50 WP Merpan 500 SC Miedzian Extra 350 SC 3,0 l 7 folpet 2,0 kg 23 wodorotlenek miedzi 2,5–3,0 kg 7 mankozeb+tlenochlorek miedziowy 3,0–3,5 kg 14 miedź w postaci wodorotlenku 2,5 kg 7 3,5 kg 26 3,0 l 26 kaptan tlenochlorek miedziowy 4,0–5,0 l 7 Polyram 70 WG metiram 1,5–1,8 kg 14 Unikat 75 WG zoksamid 2,0 kg 14 dimetomorf + mankozeb 2,0 kg 14 2,0 kg 11 2,0 kg 11 7 Środki o działaniu wgłębnym Acrobat MZ 69 WG Curzate M 72,5 WP; WG Toska 72,5 WP cymoksanil + mankozeb Pyton 60 WG fenamidon + mankozeb 1,25 kg Revus 250 SC mandipropamid 0,6 l 3 Tanos 50 WG cymoksanil + famoksat 0,5–0,7 kg 11 Valbon 72 WG bentiowalikarb + mankozeb 1,6 kg 14 2,0 kg 14 2,0 kg 14 propamokarb HCL + mankozeb 2,0 l 14 metalaksyl-M + mankozeb 2,0 kg 14 Infinito 687,5 SC fluopicolid + propamokarb HCL 1,2–1,6 l 7 Pyton Consento 450 SC fenamidon + propamokarb HCL 1,5–2,0 l 7 Środki o działaniu układowym Galben M 73 WP Fantic M WP Tatto C 750 SC Ridomil Gold MZ 68 WG benalaksyl + mankozeb Środki o działaniu układowo-wgłębnym Tabela 1. Wykaz środków ochrony roślin zarejestrowanych do zwalczania alternariozy i zarazy ziemniaka. * - kolor czerwony środki zarejestrowane do zwalczania alternariozy ziemniaka który przy sile przekraczającej 4 m/s nie są w stanie zapewnić równomiernego pokrycia roślin. Rozwiązaniem pozwalającym na uniknięcie skutków zmiennych kierunków wiatru jest zastosowanie dysz antyznoszeniowych lub dysz z dodatkowym strumieniem powietrza, które mogą ten problem zminimalizować, pozwalając na prowadzenia za- biegu nawet w tak zmiennych warunkach. Niewskazane jest także prowadzenie zabiegu ochronnego przy silnej operacji słonecznej, gdyż następuje szybkie odparowanie substancji aktywnej i spada skuteczność zastosowanego środka ochrony roślin. W przypadku zbyt dużego zgromadzenia się roztworu roboczego na roślinie, a szczególnie na końcach liści, może przy wysokiej temperaturze dojść do nekrotyzacji tkanki liści, zmniejszając tym samym powierzchnię asymilacyjną, dzięki której rośliny gromadzą plon. Najbezpieczniej jest wykonać zabieg ochronny w godzinach wieczornych, kiedy temperatura powietrza jest trochę niższa i kiedy rośliny zdążą ostygnąć. Cały materiał na www.wrp.pl wr-050/09 Nr 05/2009 (57) www.wrp.pl Hanna Gawińska-Urbanowicz IHAR–ZNiOZ w Boninie Strona 13 Przyczyną obniżenia wartości handlowej ziemniaków jadalnych, jakości surowca do przetwórstwa oraz wartości nasiennej sadzeniaków jest parch zwykły ziemniaka. Zaliczany jest obok parcha srebrzystego i ospowatości do chorób skórki bulw. Powoduje tzw. parszywienie bulw tworząc na skórce brunatne, nieregularne, różnej wielkości strupy odgraniczone od zdrowego miąższu warstwą skorkowaciałych komórek. Rzadziej parch wywołuje rany na stolonach, korzeniach i podziemnych częściach łodyg. Bakterie czynią szkody C horobotwórcze bakterie atakują bulwy tylko w czasie ich wzrostu w stadium od początku formowania zawiązków do osiągnięcia przez nie średnicy 1 cm. Wnikają przez młodą, Bakterie – sprawcy parcha posiadają zdolność do bytowania w niekorzystnych warunkach glebowych. Są odporne na suszę i przy braku wilgoci zachowują żywotność przez wiele lat, co stwarza dodatkową uciążli- Bakterie chorobotwórcze wnikają do wnętrza bulw przez delikatną skórkę, szparki oddechowe lub zranienia. Na glebach lekkich bardzo ważne jest nawadnianie i zapewnienie optymalnych warunków wegetacyjnych. jeszcze słabo rozwiniętą skórkę lub zranienia, czy szparki oddechowe. Głównym źródłem infekcji jest gleba, zwłaszcza gleby lekkie o niskiej wilgotności w okresie wiązania bulw. wość w ich eliminowaniu. Występowanie i nasilenie choroby zależy także od warunków glebowych i meteorologicznych w okresie infekcji. Gleby piaszczyste, lekkie, ciepłe o du- żej pojemności powietrznej stwarzają sprzyjające warunki dla rozwoju patogena. Wysokie nawożenie azotem, słomiastym obornikiem zwłaszcza w roku uprawy zwiększa infekcję bakteryjną. Stwierdzenie obecności na plantacji ziemniaka bakterii Clavibacter michiganensis ssp. sepedonicus, powodujących bakteriozę pierścieniową ziemniaka, nie wzbudza zadowolenia w oczach plantatora. Skutki wystąpienia ognisk tej choroby są dla producenta bardzo niekorzystne, bo prowadzą do wyłączenia jego plantacji z użytkowania. Należy ona do organizmów kwarantannowych, podlegających z mocy przepisów ustawy obowiązkowemu zwalczaniu. Typowe symptomy pojawiają się późno, zwykle po kwitnieniu roślin. Występowanie bakteriozy pierścieniowej zależy od przebiegu warunków pogodowych, podatności odmiany oraz stężenia bakterii. Warunkami sprzyjającymi rozwojowi infekcji są: temperatura 20-250C, wysoka wilgot- ność gleby, a długo utrzymująca się susza wzmaga nasilenie objawów choroby, doprowadzając do więdnięcia roślin. Pierwsze symptomy choroby zauważalne są na najniższych partiach liści wokół łodygi albo tylko z jednej strony. Brzegi chorych liści zwijają się do wewnątrz i ku górze, a następnie zmieniają barwę od jasnozielonej po szarozieloną, później żółkną, i w końcu brunatnieją. Objawy infekcji bulw widoczne są po jej przekrojeniu w pierścieniu wiązek przewodzących, w postaci różnego rodzaju przebarwień: od szklistych poprzez kremowe do żółtych. Po ściśnięciu chorej bulwy na zewnątrz wydostaje się kremowy, serowaty śluz wraz z komórkami bakte- ryjnymi. Na powierzchni skórki bulw można również zauważyć gniazdkowe pęknięcia, jak i czerwonawe do brunatnych plamy wokół oczek. Należy do chorób stwarzających utrudnienia w jej wykryciu ze względu na powolne narastanie objawów, które często mylone są z innymi patogenami. n n Alverde chroni ziemniaki Koncern BASF oferuje na bieżący sezon nowy insektycyd dedykowany do upraw ziemniaków. Alverde 240 SC zawiera nową substancję czynną, jaką jest metaflumizon, zakwalifikowany do nowej sub-grupy, 22B w klasyfikacji dotyczącej mechanizmów działania (IRAC). Substancja czynna odznacza się specyficzną strukturą chemiczną. Metaflumizon nie wymaga bioaktywacji metabolicznej. Oddziaływanie na organizmy zwalczanych szkodników polega na blokowaniu kanałów sodowych w systemie nerwo- wym owadów. Powoduje to w pierwszej kolejności zaprzestanie żerowania, połączone ze znacznym ograniczeniem ruchliwości poszczególnych osobników. Zakres zwalczanych gatunków chrząszczy i innych: stonka ziemniaczana, pchełki, zachodnia stonka kukurydziana, zmieniki (poprzez działanie kontaktowe), Heterotermes tenui. Śmierć motyli następuje po 6 – 72 godz., chrząszczy 1 – 12 godz. W ostatnim czasie zwraca się baczną uwagę na oddziaływanie wszelkich środków ochrony roślin na ekosys- tem, w którym będą stosowane. Szczególnym nadzorem objęte są insektycydy wyrządzające ogromne szkody pośród owadów pożytecznych. Alverde został przebadany pod kątem bardzo niskiej toksyczności w stosunku do takich gatunków, jak: dziubałki, złotooki, wyłupieniowate, zażardka spp., biedronkowate, dobroczynkowate. Zalecana dawka nowego preparatu określona została na 0,2-0,25 l/ha. Produkt jest dostępny w trzech rodzajach opakowań: 0,1 l – 0,4-0,5 ha, 0,25 l – 1 ha, 1,0 l – 4 ha. Daniel Alankiewicz 7IELKIESTONKOBICIE wr-039/09
