Antykoncepcja

1. Antykoncepcja
2. Niepłodność
dr n. med. Tomasz Olejniczak
Katedra i Klinika Zdrowia Matki i Dziecka
Kierownik Katedry i Kliniki: Prof. dr hab. med. Tomasz Opala
1. Antykoncepcja
 Świadome
działanie
mające
na
celu
zapobieganie zajściu w ciążę
 Daje możliwość regulacji płodności
 Umożliwia podejmowanie decyzji o posiadaniu
potomstwa w chwili, gdy istnieją optymalne
warunki dla dziecka i rodziny
Wskaźnik Pearla
 Jest to wskaźnik skuteczności metod
antykoncepcyjnych
 Odsetek niepowodzeń w grupie 100
kobiet stosujących daną metodę przez
okres 1 roku
 Im
wyższy wskaźnik, tym mniej
skuteczna metoda
Metody regulacji poczęć
Metoda
Wskaźnik Pearla
Antykoncepcja hormonalna
0,05-0,3
Wkładka wewnątrzmaciczna
0,1-2,1
Implanty
0,2-1
Zastrzyki hormonalne
0,3-1
Prezerwatywa
2-15
Mechaniczne środki dopochwowe
2-15
Chemiczne środki dopochwowe
5-20
Metody naturalne
6-25
Stosunek przerywany
8-17
Bez żadnej metody
85
Metody naturalne
 Oparte są na zauważalnych przez kobietę zmianach w
zakresie podstawowej temperatury ciała i śluzu
szyjkowego
 Może być stosowane przez kobiety o silnej motywacji,
bardzo dobrej znajomości własnego organizmu,
regularnie miesiączkujące o ustabilizowanym trybie
życia
 Wymagają reżimu codziennego pomiaru temperatury
i prawidłowej oceny i zauważania różnic w wyglądzie
śluzu szyjkowego
 Wskaźnik Pearla 6-25
Metody naturalne - termiczna




Pomiar temperatury w warunkach podstawowych, po
przebudzeniu, przed opuszczeniem łóżka
Pomiar temperatury w pochwie lub jamie ustnej
Obserwowany wzrost temperatury jest niewielki (0,2-0,8°C)
i dowodzi obecności czynnego ciałka żółtego co świadczy o
przebytym oznacza początek fazy lutealnej
Metoda ta określa czas owulacji i wyznacza następujący po
niej okres niepłodności, który teoretycznie rozpoczyna się
czwartego dnia podwyższonej temperatury
Metody naturalne - termiczna
Zalety:
 Całkowita obojętność dla zdrowia
Wady:
 Konieczność powstrzymywania się od stosunków płciowych
 Wymaga dyscypliny, dokładności, systematyczności
 Możliwe błędy przy interpretacji otrzymywanych wyników
 Duża możliwość błędów przy stanach zapalnych
Metody naturalne - śluzowa
 Polega na obserwacji charakterystycznych zmian śluzu
szyjkowego
 W okresie przedowulacyjnym śluz jest śliski, przezroczysty i
rozciągliwy, wypływa z pochwy „kaskadą” – śluz płodny
 Po owulacji śluz jest gęsty, lepki, kleisty, matowy,
 Okres płodny występuje w 4. dniu po pojawieniu się śluzu
płodnego
Metody naturalne - śluzowa
Zalety:
 Całkowita obojętność dla zdrowia
Wady:
 Konieczność powstrzymywania się od stosunków
płciowych
 Wymaga dyscypliny, dokładności, systematyczności
 Trudności z właściwą interpretacją wyników
 Duża możliwość błędów przy stanach zapalnych
Metody naturalne
 Stres, wyczynowe uprawianie sportu,
choroby, używki, zmiany klimatu oraz
leki mogą wpływać na długość cyklu i
wystąpienie owulacji.
 W takich przypadkach naturalne metody
planowania rodziny często bywają
zawodne
Metody chemiczne
 Polegają
na stosowaniu dopochwowo substancji
plemnikobójczych (spermicydów), występujących w
postaci: pianek, globulek, kremów.
Zalety
 Możliwość natychmiastowego użycia
 Brak wpływu na karmienie piersią
 Jako uzupełnienie innych metod
 Zwiększa wilgotność pochwy
Wady
 Ograniczona skuteczność
 Wymaga stosowania 15-20 min przed każdym
stosunkiem
 Częste uczulenia na składniki preparatu
Metody mechaniczne
 Polegają na stworzeniu bariery między plemnikiem a
gotową do zapłodnienia komórką jajową
 Powinny
być
połączone
z
preparatami
plemnikobójczymi
Rodzaje:
• Prezerwatywa
• Błona i krążek dopochwowy
• Kapturek naszyjkowy
• Prezerwatywa dla kobiet
Metody mechaniczne prezerwatywa
Zalety:
 Ogólnie dostępna
 Nie powoduje skutków ubocznych
 Brak wpływu na laktację
 Może być stosowana z innymi metodami
 Niska cena jednostkowa
 Zmniejsza ryzyko zakażenia chorobami
przenoszonymi drogą płciową
Wady:
 Zmniejsza doznania seksualne
 Możliwe uczulenie na lateks
 Możliwe wady fabryczne
Kształtka wewnątrzmaciczna
 Są to różnego kształtu miękkie, plastikowe wkładki





umieszczane w macicy w celu zapobieżenia ciąży
Obecnie stosuje się tzw. kształtki bioaktywne,
zawierające miedź, srebro oraz uwalniające
progestegeny
Zakładane powinny być podczas miesiączki
Po porodzie można założyć kształtkę po 6 tygodniach,
po cięciu cesarskim po 3 miesiącach
Rozważyć stosowanie u nieródek
Skuteczność wynosi kilka lat
Kształtka wewnątrzmaciczna
Przeciwwskazania:
 Podejrzenie ciąży
 Stany zapalne narządów płciowych i miednicy mniejszej
 Krwawienie z dróg rodnych o nieznanym pochodzeniu
 Uczulenie na budulce wkładki
 Nieprawidłowa budowa anatomiczna macicy, wady rozwojowe
 Duże mięśniaki macicy
 Wszczepiona sztuczna zastawka serca
 Ciąża pozamaciczna w wywiadzie
Kształtka wewnątrzmaciczna
Zalety:
 Wysoka skuteczność
 Łatwa dostępność
 Brak niepożądanych działań ogólnoustrojowych
 Odwracalność płodności zaraz po usunięciu kształtki
 Można stosować podczas laktacji
 Brak wpływu na aktywność seksualną
Kształtka wewnątrzmaciczna
Wady:
 Zwiększone ryzyko wystąpienia ciąży pozamacicznej
 Możliwość występowania nieprawidłowych krwawień
 Ryzyko nasilenia stanów zapalnych miednicy mniejszej
 Ryzyko poronienia przy zajściu w ciążę
 Ryzyko przebicia macicy w trakcie zakładania
 Możliwość wypadnięcia kształtki
 Bolesne i obfite miesiączki
Antykoncepcja hormonalna
 Tabletki dwuskładnikowe (estrogenowo-progestagenowe)
• Jednofazowe
• Dwufazowe
• Trójfazowe
 Tabletki jednoskładnikowe (gestagenne)
 Zastrzyki z progestagenami
 Tabletki „po stosunku”
Antykoncepcja hormonalna
 Zapobiegają
owulacji
poprzez
hamowanie
wydzielania gonadotropin działając na podwzgórze
i przysadkę
 Progestageny
wywołują
supresję
LH
w
konsekwencji hamując jajeczkowanie
 Estrogeny blokując wydzielanie FSH zapobiegają
selekcji i wzrostowi pęcherzyka dominującego
 Wpływają na błonę śluzową jamy macicy
 Wpływają na śluz szyjkowy
Sterylizacja
 Ubezpłodnienie
polega na trwałym pozbawieniu
funkcji rozrodczych
 U kobiet – przerwanie ciągłości jajowodów
 U mężczyzn – przerwanie ciągłości nasieniowodów
 Najpewniejszy sposób, ale zazwyczaj nieodwracalny
 W Polsce nie wykonuje się na żądanie
www.kobiety.org
2. Niepłodność
Niepłodność (sterilitas): częściowy lub całkowity brak
zdolności do wytwarzania pełnowartościowych gamet
lub niezdolność do ich zapłodnienia
N. pierwotna: brak ciąży mimo regularnego
współżycia płciowego przez okres powyżej 12 m-cy
bez stosowania jakichkolwiek metod
antykoncepcyjnych.
N. wtórna: brak ponownego zajścia w ciążę
N. małżeńska: dotycząca par małżeńskich
N. żeńska: polega na braku jajeczkowania z powodu
różnych
przyczyn
lub
niemożności
zapłodnienia
spowodowanej zaburzeniami rozwojowymi lub uszkodzeniem
narządów płciowych miednicy mniejszej
N. jajnikowa: polega na niemożności zajścia w ciążę ze
względu na zaburzenia rozwojowe lub uszkodzenia miąższu
jajnika przez procesy zapalne, nowotworowe, endometroizę i
in.
N. jajowodowa: wynika z zaburzeń rozwojowych lub
wtórnych uszkodzeń czynności lub struktury jajowodów
uniemożliwiających wędrówkę plemników i kontakt z
komórką jajową.
N. czynnościowa: polega na braku jajeczkowania
wywołanego różnymi przyczynami przy prawidłowym
anatomicznie narządzie płciowym.
N. mechaniczna: wynika z zaburzeń rozwojowych lub
wtórnych
uszkodzeń
narządu
płciowego
żeńskiego
uniemożliwiających odbycie stosunku płciowego lub
stanowiących przeszkodę w wędrówce plemników w różnych
N. męska: częściowy lub całkowity brak zdolności do
wytwarzania żywych plemników lub niezdolność do
odbycia stosunku płciowego
N. idiopatyczna: niemożność zajścia w ciążę w
sytuacji, gdy za pomocą dostępnych badań
diagnostycznych nie można wyjaśnić przyczyny
niepłodności
N. immunologiczna: niemożność zajścia w ciążę
spowodowana procesami immunologicznymi u
kobiety lub mężczyzny.
Niemożność donoszenia ciąży (infertilitas):
sytuacja, w której następuje zapłodnienie
komórki jajowej i jej zagnieżdżenie, ale
kolejne ciąże kończą się poronieniami lub
porodami przedwczesnymi i urodzone płody
nie wykazują cech pełnego zdrowia, co
uniemożliwia ich dalszy prawidłowy rozwój.
Niepłodność dotyczy ok. 15% par
Z tej liczby ok. 4% pozostaje bez potomstwa mimo
podjętego leczenia.
Czynnik męski stanowi 26-46% niepłodności.
Okres maksymalnej płodności kobiety przypada na
20-25 rż.
N. idiopatyczna występuje u 3,5-22% par.
Zaburzenia owulacji występują u 10-50% kobiet
Czynnik jajowodowy występuje u 11-75% kobiet
Przyczyna maciczna lub szyjkowa występuje u 3-48%
kobiet
Diagnostyka niepłodności
Wywiad
Badanie kliniczne + usg
Ocena owulacji
Badanie nasienia i test penetracyjny
Badania hormonalne
Badania genetyczne
Histerosalpingografia (HSG)
Laparoskopia
Histeroskopia
Badania rentgenowskie
Wywiad
- Uwzględnienie przeszłości
ginekologicznej i położniczej pacjentki
oraz najbliższej rodziny
- Wszelkie choroby, zabiegi, zażywane
leki, pobyty w szpitalu
- Warunki życia i zawodowe
USG sonda dopochwowa
- zobrazowanie struktury jajnika, macicy,
endometrium.
- ocena owulacji
HSG – Histerosalpingografia
- podawanie środka cieniującego do macicy i
wykonywanie zdjęć rtg
- diagnozowanie nieprawidłowości macicy i jajowodów
Endoskopia
Laparoscopia – pozwala precyzyjnie ocenić
stan anatomiczny jajowodów i kwestię
ewentualnej endometriozy
Histeroskopia - pozwala precyzyjnie ocenić
stan anatomiczny jamy macicy i pobranie
biopsji endometrium
Badania hormonalne
- ocena stężeń :
- gonadotropin FSH, LH
- prolaktyny
- steroidów płciowych (estradiol,
progesteron, testosteron)
- hormonów tarczycy i nadnerczy
Badania genetyczne
Ocena kariotypu rodziców, najbardziej
przydatne w przypadkach niepowodzeń
ciąży
Wywiad rodzinny ukierunkowany na
ewentualne niepowodzenia
Leczenie
Zaburzeń jajeczkowania
Postępowanie chirurgiczne
Postępowanie w czynniku szyjkowym
Postępowanie w czynniku macicznym
Techniki wspomaganego rozrodu
Leczenie farmakologiczne
- Antyestrogeny – cytrynian klomifenu, tamoksyfen,
- Gonadotropiny (ludzka menopauzalna hMG,
kosmówkowa hCG, rekombinowane rFSH i rLH)
- Analogi gonadoliberyny GnRH (agoniści i antagoniści)
- Hormony steroidowe (estrogeny, progestageny,
kortykosteroidy)
- Inne (bromokryptyna, metformina)
Leczenie chirurgiczne
- mikrochirurgia w laparotomii
- mikrochirurgia w laparoscopii
- korekty jamy macicy w histeroskopii
Metody wspomaganego rozrodu
Inseminacja nasieniem męża AIH
Inseminacja nasieniem dawcy AID
Dojajowodowe przeniesienie gamet (GIFT)
Transfer zygoty do jajowodu (ZIFT)
Transfer zarodków do jajowodu (TET)
Pozaustrojowe załpodnienie i transfer zarodka
(IVF-ET)
Docytoplazmatyczna iniekcja plemników
(ICSI)