Inflacja

Inflacja
Inflacja to proces wzrostu ogólnego poziomu cen
w gospodarce.
Wzrost cen części produktów nie musi oznaczad inflacji!!
Inflacja rozkwitła w momencie pojawienia się pieniądza
papierowego, a swoje oblicze w pełni pokazała w XX wieku.
Stopa inflacji
• Rodzaje inflacji
•
-
Ze względu na jej wielkośd:
inflacja pełzająca (0-5% rocznie),
inflacja krocząca (5-10%),
inflacja galopująca (10-150%),
hiperinflacja (powyżej 150%), chod czasem >50% miesięcznie.
Im mniejsza jest inflacja tym większe znaczenie mają jej zmiany.
Większe znaczenie ma wzrost/spadek inflacji między 4% a 8%
niż między 150% a 200%
• Hiperinflacja w Niemczech, 1922-23
Cena za funt (pół kg) chleba w Niemczech :
– 1914: 19 fenigów
– 1916: 22 fenigi
– 1919: 26 fenigów
– 1920: 1 marka i 20 fenigów (ok. 6 razy tyle, co 4 lata wcześniej)
– Czerwiec 1922: 3,50 marki
– Styczeń 1923: 700 marek
– Wrzesień 1923: 2 mln marek
– Październik 1923: 630 mln marek
– Listopad 1923: 80 mld marek
• Rodzaje inflacji
• Ze względu na swobodę kształtowania się
cen:
- jawna,
- ukryta.
Przyczyny inflacji mogą mied charakter popytowy,
podażowy lub monetarny.
O inflacji ciągnionej przez popyt mówimy
wówczas, gdy wzrost cen jest skutkiem przewagi
popytu zgłaszanego przez konsumentów nad
możliwościami gospodarki, które przejawiają się w
dostarczaniu właściwej ilości dóbr w określonym
czasie.
-Szoki popytowe
-Keynesowska koncepcja „luki inflacyjnej”
-Nadmierne wydatki rządu
Inflacja pchana przez koszty to inflacja wywołana
wzrostem cen czynników produkcji, głównie
surowców i kosztów pracy.
-Żądania płacowe
-Wzrost kosztów pracy
-Ceny „administrowane”
-Wzrost cen surowców i energii (szoki podażowe –
np. naftowe)
-Podwyżki VAT
Monetarna (ilościowa) teoria
inflacji
• Wg ilościowej teorii pieniądza wzrost podaży pieniądza powoduje
wzrost cen. Ilustruje to równanie wymiany:
MV = PY (równanie wymiany Fishera)
M - nominalna podaż pieniądza
V – prędkośd obiegu pieniądza (liczba transakcji obsługiwanych przez
jednostkę pieniądza w ciągu roku/ile razy przeciętna złotówka jest
używana w transakcjach wymiany)
P – poziom cen
Y – realna wielkośd produkcji
• Przy V = const i Y = const: M
P ,
•
•
•
Nadmierny w stosunku do tempa wzrostu PKB wzrost nominalnej podaży pieniądza
Deficyt budżetowy , jeśli jest pokrywany dodatkową emisją pustego pieniądza (tzw.
renta senioralna),
• Czemu rządy doprowadzają do hiperinflacji?
Kiedy rząd nie może podnieść podatków i sprzedać
obligacji, a ma duże wydatki, musi je finansować
dodrukiem pieniądza
• Teoretycznie, hiperinflacje łatwo zatrzymać: trzeba
przestać drukować pieniądza
• W rzeczywistości wymaga to drastycznego (i bolesnego)
zmniejszenia wydatków z budżetu państwa
• Wzrost podaży pieniądza a stopa inflacji, USA
Inflation
rate
(perc ent)
8
1910s
1970s
1940s
6
1980s
4
1950s
1990s
2
0
1890s
1930s
-2
-4
1960s
1900s
1880s
1870s
1920s
0
2
4
6
8
10
12
Growth in money supply (percent)
slide 12
Inflation rate 10,000
(perc ent,
logar ithmic
scale)
1,000
Democratic Republic
of Congo
Nicaragua
Angola
Brazil
Georgia
100
Bulgaria
10
Germany
Kuwait
1
USA
Oman
0.1
0.1
1
Japan
10
Canada
100
1,000
10,000
Money supply gr owth (percent, logar ithmic scale)
Hipoteza Fishera
• Przyspieszeniu tempa inflacji o 1% towarzyszy zbliżony
wzrost stopy procentowej (tj. o 1 punkt procentowy).
• Definicja realnej stopy procentowej: nominalna stopa
procentowa skorygowana o wpływ inflacji;
r=i-p
r - realna stopa procentowa
i - stopa nominalna
p - stopa inflacji
Pomiary inflacji dokonywane są za pomocą
wskaźników.
indeks _ cenowy
koszt _ koszyka _ w _ cenach _ biezacych
*100
koszt _ koszyka _ w _ cenach _ bazowych
CPI (consumer price index)
mierzy wzrost cen dóbr nabywanych przez finalnych
konsumentów (gospodarstwa domowe).
Aby obliczad CPI konieczne jest stworzenie tzw. koszyka
inflacyjnego.
stopa _ inf lacji
CPI _ biezacy CPI _ poprzedni
*100
CPI _ poprzedni
• ZNIEKSZTAŁCENIE INDEKSU CPI
• NOWE PRODUKTY
• ZMIANA JAKOŚCI
• SUBSTYTUCJA
• DEFLATOR PKB
• PRODUCER PRICE INDEX = PPI = indeks cen produkcji
przemysłowej. Miernik cen płaconych przez producentów
za czynniki produkcji inne niż praca (surowce, materiały).
Informuje z wyprzedzeniem o zmianie cen dóbr
konsumpcyjnych i dlatego stosowany do przewidywania
koniunktury gospodarczej. => INDEKS CEN PRODUKCJI
SPRZEDANEJ PRZEMYSLU
Indeksy cenowe w Polsce 1993-2008 (rok poprzedni=100)
140
135
130
CPI
125
PPI
120
115
110
105
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
1999
1998
1997
1996
1995
1994
95
1993
100
Rok
Wskaźnik
cen
przy
podstawie
rok
poprzedni
= 100
Rok
Wskaźnik
cen
przy
podstawie
rok
poprzedni
= 100
Rok
Wskaźnik
cen
przy
podstawie
rok
poprzedni
= 100
Rok
Wskaźnik
cen
przy
podstawie
rok
poprzedni
= 100
1950
107,5
1965
100,9
1980
109,4
1995
127,8
1951
109,6
1966
101,2
1981
121,2
1996
119,9
1952
114,4
1967
101,5
1982
200,8
1997
114,9
1953
141,9
1968
101,6
1983
122,1
1998
111,8
1954
93,7
1969
101,4
1984
115,0
1999
107,3
1955
97,6
1970
101,1
1985
115,1
2000
110,1
1956
99,0
1971
99,9
1986
117,7
2001
105,5
1957
105,4
1972
100,0
1987
125,2
2002
101,9
1958
102,7
1973
102,8
1988
160,2
2003
100,8
1959
101,1
1974
107,1
1989
351,1
2004
103,5
1960
101,8
1975
103,0
1990
685,8
2005
102,1
1961
100,7
1976
104,4
1991
170,3
2006
101,0
1962
102,5
1977
104,9
1992
143,0
2007
102,5
1963
100,8
1978
108,1
1993
135,3
2008
104,2
1964
101,2
1979
107,0
1994
132,2
2009
103,5
• Stopa inflacji w wybranych krajach
26
Inflacja (% wzrost cen detalicznych)
24
UK
EU 15
22
USA
Japonia
OECD
20
18
16
14
12
10
8
6
4
2
0
-2
1965
1970
1975
1980
fig
1985
1990
1995
2000
W Polsce koszyk inflacyjny (2006) wyglądał następująco:
waga w %
O g ó ł e m: 100,00
Żywnośd i napoje bezalkoholowe
27,18
Napoje alkoholowe i wyroby tytoniowe
5,69
Odzież i obuwie
5,05
Użytkowanie mieszkania i nośniki energii
20,27
Wyposażenie mieszkania i prowadzenie gospodarstwa domowego
4,73
Zdrowie
5,27
Transport z wyłączeniem prywatnych środków transportu
4,61
Paliwa do prywatnych środków transportu
3,89
Łącznośd
5,62
Rekreacja i kultura
6,63
Edukacja
1,38
Restauracje i hotele
4,50
Inne towary i usługi
5,18
http://pl.wikipedia.org/wiki/Koszyk_inflacyjny
• KOSZYK CPI - POLSKA
•
Koszyk dóbr i usług konsumpcyjnych – Polska i UE
Skutki inflacji
Skutki inflacji
• Oddziaływaniami inflacji rządzą dwa główne
czynniki: czy jest ona zrównoważona i czy jest
antycypowana.
• Inflacja zrównoważona – relacje cen pozostają
w dużej mierze niezmienne (wszystkie ceny
rosną w jednakowym tempie)
• Inflacja antycypowana – dająca się
przewidzied
Skutki inflacji
Inflacja
zrównoważona
Inflacja nie
zrównoważona
Inflacja
antycypowana
Nie ma kosztów
inflacji
Straty efektywności
Inflacja nie
antycypowana
Redystrybucja
dochodu i
bogactwa
Straty efektywności i
redystrybucja
KOSZTY INFLACJI
• zniekształcenie informacyjnej funkcji cen (rezultat: wypaczenie
struktury produkcji i konsumpcji)
• wzrost kosztów obsługi działalności gospodarczej (menu cost, zdarte
zelówki)
• ‘ucieczka’ od pieniądza (może prowadzid do np. dolaryzacji)
• redystrybucja dochodów (np. drenaż podatkowy, wzrost podatków od
zysków kapitałowych (ceny nominalne akcji rosną), korzystniejsza
sytuacja kredytobiorców niż pożyczkobiorców (w tym paostwa) obrona przed tymi zmianami to systemy indeksacji)
• wzrost niepewności i osłabienie aktywności gospodarczej - silne
procesy inflacyjne osłabiają działalnośd inwestycyjną i tym samym
hamują tempo wzrostu gospodarczego
• niekorzystne zmiany w bilansie płatniczym - jeśli np. inflacja w Polsce
kształtuje się na wyższym poziomie niż w innych krajach, to dobra
eksportowane przez polskie przedsiębiorstwa staja się mniej
konkurencyjne na rynkach światowych. Dobra importowane natomiast
stają się taosze w stosunku do dóbr krajowych- prowadzi to do spadku
eksportu i wzrostu importu
KRÓTKOOKRESOWA KRZYWA
PHILLIPSA - SPC
inflacja
związek między inflacją i bezrobociem
przy stałej stopie oczekiwanej inflacji i
stałej naturalnej stopie bezrobocia
B
10%
oczekiwana
stopa inflacji
A
naturalna
stopa
bezrobocia
SPC
6%
stopa
bezrobocia
• Przy oczekiwanej stopie inflacji równe 10% rocznie i naturalnej stopie
bezrobocia 6%, krótkookresowa krzywa PC przechodzi przez punkt A.
Nieoczekiwany wzrost globalnego popytu obniża bezrobocie i podnosi
inflację. Mamy więc ruch wzdłuż krzywej PC w lewo do punktu B.
• Nieoczekiwany spadek globalnego popytu powoduje wzrost bezrobocia i
obniża inflację. Mamy więc ruch wzdłuż krzywej PC w prawo.
• Krótkookresowa krzywa PC jest niczym krótkookresowa krzywa globalnej
podaży. Ruch Wzdłuż SAS powoduje wzrost poziomu cen i wzrost realnego
PKB. Ekwiwalentem tego w przypadku krzywej PC jest wzrost poziomu cen
i wzrost zatrudnienia czyli spadek bezrobocia.
Krzywa Phillipsa ‘wypędzenie z raju’ (publ. 1982 r., USA)
Inflacja i bezrobocie w Stanach Zjednoczonych
w latach 1964 - 1992
Stopa inflacji i
stopa bezrobocia
w USA
Inflacja i bezrobocie w Wielkiej Brytanii w latach 1964-1992
• DŁUGOOKRESOWA KRZYWA PHILLIPSA: LPC
(krzywa Friedmana-Phelpsa)
inflacja
LPC
10%
SPC
6%
stopa
bezrobocia
• Prace M.Friedman’a i E. Phelps’a
– iluzja pieniężna – podmioty „mylą” wartości
realne z nominalnymi
– krótko- i długookresowe efekty działao
– naturalna stopa bezrobocia
• DŁUGOOKRESOWA KRZYWA PHILLIPSA
• Jest to krzywa, która przedstawia związek pomiędzy
inflacja i bezrobociem, kiedy rzeczywista inflacja równa
się oczekiwanej inflacji, czyli w długim okresie. Krzywa
ta jest pionowa i równa naturalnej stopie bezrobocia. W
modelu globalnego popytu i globalnej podaży mamy
taki sam rezultat w długim okresie.
• Krótkookresowa PC pokazuje wyraźnie, że możliwy jest
arbitraż między inflacją a bezrobociem w krótkim
okresie przy pomocy polityki pieniężnej lub fiskalnej.
Natomiast pionowa PC w okresie długim przypomina o
bezużyteczności polityk popytu na dłuższą metę i o
centralnej roli rynku pracy w perspektywie
długoterminowej.
Jak poradzid sobie z inflacją?
• Środki polityki gospodarczej:
- restrykcyjna polityka monetarna,
- restrykcyjna polityka dochodowa (np. wprowadzenie opodatkowania
wzrostu wynagrodzeo ponad pewien, wyrażony w procentach, próg),
• Zmiany instytucji - ograniczenie możliwości rządu zwiększania nominalnej
podaży pieniądza .
Np.:
- prawne uniezależnienie banku centralnego od rządu i zobowiązanie go do
dbania o stabilnośd cen,
- ustawowe ustanowienie górnej granicy tempa rocznego wzrostu
nominalnej podaży pieniądza,
-regularne korygowanie nominalnych granic przedziałów opodatkowania i
nominalnej wysokości wszelkich płatności,
- indeksacja - automatyczne dostosowywanie wyrażonych nominalnie
zobowiązao dłużników do skutków oczekiwanej i nieoczekiwanej inflacji.
Inflacja bazowa – wzrost poziomu cen w
określonymInflacja
czasie, pobazowa
wyeliminowaniu
wpływu czynników sezonowych oraz
szoków podażowych.
Od marca 2009 r. Narodowy Bank Polski oblicza i publikuje
cztery miary inflacji bazowej:
•inflacja po wyłączeniu cen administrowanych (ustalane przez
państwo, samorząd, regulatorów)
•inflacja po wyłączeniu cen najbardziej zmiennych (żywność,
energia, dostęp do internetu, usługi prawne)
•inflacja po wyłączeniu cen żywności i energii,
•15% średnia obcięta
Podstawy ekonomii
Czysta inflacja
Czysta inflacja – przypadek szczególny , WSZYSTKIE ceny
dóbr i czynników produkcji wzrastają w tym samym
tempie
Stagflacja
Stagflacja okres, w którym gospodarkę
cechuje wysoka stopa bezrobocia i inflacji
oraz niski poziom aktywności gospodarczej.
Podstawy ekonomii
Deflacja
Deflacja ogólny spadek poziomu cen w wyniku redukcji zasobów
pieniądza. Polityka deflacyjna realizowana jest przez banki i
paostwo poprzez zmniejszanie emisji pieniądza, podnoszenie
wysokości rezerw obowiązkowych w bankach, zwiększanie
podatków i opłat oraz gromadzenie nadwyżki budżetowej.
• Deflacja może wystąpid w sposób naturalny jako skutek kryzysu
i wynika ze stanu nierównowagi rynkowej. Nadwyżka podaży
nad popytem jest nazywana wówczas luką deflacyjną.
Podstawy ekonomii
Deflacja
• Na największą skalę deflacja wystąpiła w
okresie Wielkiego Kryzysu w latach 192933. W tym okresie w Stanach
Zjednoczonych poziom cen obniżył się o
około 30%. W ostatnich latach deflacja
występowała lub występuje w Japonii,
Czechach oraz na Litwie.
Podstawy ekonomii
Dezinflacja
Dezinflacja – spadek poziomu inflacji.
Inflacja wynosiła w roku 2002 – 30%, a w
roku 2003 – 20%. Ceny ciągle rosną, jednak
tempo inflacji obniża się.
Podstawy ekonomii
Slumpflacja
Slumpflacja – sytuacja w której spada
produkcja oraz szybką rosną ceny i
bezrobocie.
Podstawy ekonomii
Dziękuję za uwagę