Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie
advertisement
Załącznik Nr 1 do Uchwały Nr ………… Rady Miejskiej w Wadowicach z dnia ……roku Projekt Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wadowice na lata 2016-2022 opracowana przez Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Wadowicach Wadowice, 2016 rok Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wadowice na lata 2016-2022 SPIS STREŚCI 1.”AB INITIO…”- CZYLI ISTOTA I ZNACZENIE STRATEGII DLA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE. 3 2. PODSTAWA FORMALNA TWORZENIA STRATEGII. 4 3. ZASADY PRACY NAD STRATEGIĄ I ROLA ZESPOŁU ZADANIOWEGO. 6 4. „O STATYSTYCE SŁÓW KILKA…”- CZYLI STRUKTURA DEMOGRAFICZNA I PODSTAWOWE DANE O MIESZKAŃCACH GMINY 9 4.1. Struktura demograficzna mieszkańców Gminy Wadowice. 9 5. PROBLEMY SPOŁECZNE GMINY WADOWICE OCZAMI JEJ MIESZKAŃCÓW- CZYLI ROLA PARTYCYPACJI SPOŁECZNEJ W DEFINIOWANIU PROBLEMÓW I KSZTAŁTOWANIU STRATEGII. 6. DIAGNOZA WARUNKÓW ŻYCIA MIESZKAŃCÓW PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE. ORAZ ISTNIEJĄCYCH 12 6.1.Kapitał intelektualny mieszkańców. 12 6.2. Ochrona zdrowia. 16 6.3. Kultura, sport i rekreacja. 17 6.4. Rynek pracy i bezrobocie. 19 6.5. Ubóstwo. 21 6.6. Bezdomność. 23 6.7. Problemy osób niepełnosprawnych i starszych. 24 6.8. Zagrożenia współczesnej rodziny. 26 6.9. Uzależnienia od substancji psychoaktywnych. 31 6.10. Bezpieczeństwo i porządek publiczny. 32 7. „Mocna strona, słaba strona, szansa czy też zagrożenie?” - czyli ANALIZA SWOT POSZCZEGÓLNYCH OBSZARÓW SPOŁECZNYCH. 34 1 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wadowice na lata 2016-2022 8. ZAŁOŻENIA STRATEGII ROZWIĄZYWANIA GMINY WADOWICE NA LATA 2016-2022. PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH 42 9. „PRO PUBLICO BONO”- CZYLI REALIZACJA STRATEGII ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE NA LATA 2016-2022 DLA DOBRA OGÓŁU SPOŁECZEŃSTWA 53 9. „REAGUJEMY, Oceniamy, ulepszamy…”- MONITORING I EWALUACJA STRATEGII. Bookmark not defined. Error! 10. ŹRÓDŁA FINANSOWANIA 54 BIBLIOGRAFIA. 59 2 1. „Ab initio….”- czyli istota i znaczenie Strategii dla rozwiązywania problemów społecznych w gminie Wadowice. Polityka społeczna, według Kurzynowskiego to działalność państwa, samorządów i organizacji pozarządowych zmierzająca do kształtowania ogólnych warunków pracy i bytu ludności, prorozwojowych struktur społecznych oraz stosunków społecznych opartych na równości i sprawiedliwości społecznej, sprzyjających zaspokajaniu potrzeb społecznych na dostępnym poziomie.1 Przytoczona definicja zawiera aż trzy istotne dla polityki społecznej cele: dbałość o warunki bytu, prorozwojowe struktury i stosunki społeczne. Podmiotem odpowiedzialnym za kształtowanie i realizowanie polityki społecznej jest państwo, samorządy oraz organizacje pozarządowe. Jakość relacji oraz stopień współpracy między poziomem ogólnokrajowym, regionalnym oraz lokalnym decyduje o skuteczności polityki społecznej. Gmina, jako podstawowy element struktury samorządowej, powinna być szczególnie zaangażowana w rozwiązywanie problemów społecznych. Niestety, występuje często znaczna dysproporcja pomiędzy skalą problemów, potrzebą otrzymania pomocy, a dostępnymi w gminie instrumentami wsparcia. Należy podejmować stosowne działania w celu zrównoważenia tych dysproporcji. Potrzeba utworzenia dokumentu pozwalającego usystematyzować problematyczne kwestie i wskazać priorytety działań wynika ze świadomości, że niemożliwe jest niezwłoczne rozwiązanie wszystkich problemów. Jest to proces długofalowy, wymagający strategicznego podejścia opierającego się na diagnozie obszarów problemowych. Zatem opracowanie strategii rozwiązywania problemów społecznych jest wyrazem zaangażowania Gminy Wadowice w przeciwdziałanie niekorzystnym zjawiskom występującym w środowisku lokalnym. Należy pamiętać, iż dobrem nadrzędnym strategii rozwiązywania problemów społecznych jest człowiek jego potrzeby zarówno w kontekście indywidualnym, jak i społecznym. Strategia jest dokumentem opisującym, analizującym i wartościującym zjawiska w tym obszarze rzeczywistości, od którego zależy stworzenie wizji godnego życia zarówno jednostki, jak też grupy społecznej jako całości; w praktyce stanowi skuteczny instrument realizacji przyjętych założeń dla osiągnięcia stanu określonego w wizji. Opracowanie strategii jest również warunkiem pozyskiwania zewnętrznych środków finansowych na realizację 1 Kurzynowski A. (2001) Polityka społeczna- podstawowe pojęcia i zakres. W: Kurzynowski A. (red.), Polityka społeczna. Warszawa: Instytut Gospodarstwa Społecznego SGH, s. 11. Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wadowice na lata 2016-2022 projektów dotyczących sfery społecznej zarówno z budżetu państwa, jak też funduszy Unii. Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wadowice powstała na mocy art. 17 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, bowiem to właśnie Ustawa o pomocy społecznej nakłada na gminę obowiązek „opracowania i realizacji Gminnej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych ze szczególnym uwzględnieniem programów pomocy społecznej, profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych i innych, których celem jest integracja osób i rodzin z grup szczególnego ryzyka”. Głównym zadaniem strategii będzie wyrównanie szans społecznych mieszkańców Gminy Wadowice, dzięki efektywnej współpracy wszystkich partnerów działających w obszarze polityki społecznej (koordynacja podejmowanych działań), monitoring problemów społecznych oraz poziomu ich niwelowania , a także - ewaluacja oraz skuteczne i efektywne reagowanie na zmieniającą się sytuację społeczną. 2. Podstawa formalna tworzenia Strategii. Priorytetowe kierunki zawarte w Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Wadowice oraz planowane w ich ramach przedsięwzięcia są zgodne z kierunkami polityk w sferze społecznej zawartymi w dokumentach strategicznych formułowanych i realizowanych na poziomie Unii Europejskiej, na poziomie Kraju, na poziomie Regionalnym oraz Lokalnym. Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wadowice nawiązuje i korzysta z rozwiązań krajowych aktów prawnych, takich jak: 1. Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. 2. Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym . 3. Ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego . 4. Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. 5. Ustawa z dnia 21 czerwca 2001 r. o dodatkach mieszkaniowych . 6. Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. 4 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wadowice na lata 2016-2022 7. Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym. 8. Ustawa z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach. 9. Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych. 10. Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. 11. Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. 12. Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 o finansach publicznych. 13. Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii. 14. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2006 r. o spółdzielniach socjalnych. 15. Ustawa z dnia 8 grudnia 2006 r. o finansowym wsparciu tworzenia lokali socjalnych, mieszkań chronionych, noclegowni i domów dla bezdomnych. 16. Ustawa z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów. 5 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wadowice na lata 2016-2022 3. Zasady pracy nad Strategią i rola „Zespołu zadaniowego” . W celu opracowania Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wadowice, zaangażowane zostały instytucje oraz organizacje pożytku publicznego działające, wspierające oraz bezpośrednio realizujące zadania z zakresu pomocy społecznej. Burmistrz Wadowic Zarządzeniem NR 0050.191.2015.MOPS z dnia 31 lipca 2015 roku powołał Zespół zadaniowy ds. opracowania Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Wadowice na lata 2016-2022, w następującym składzie: 1)Pani Ewa Całus- Zastępca Burmistrza Wadowic- Przewodnicząca Zespołu, 2) Pani Małgorzata Chowaniec- Dyrektor Powiatowego Urzędu Pracy w WadowicachCzłonek Zespołu, 3) Pan Marek Ciepły- Prezes Wadowickiego Stowarzyszenia Integracji Społecznej Klub Abstynentów „VICTORIA” - Członek Zespołu, 4) Pan Dawid Droździkowski – Pełnomocnik Burmistrza ds. Realizacji Gminnego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz Przeciwdziałania NarkomaniiCzłonek Zespołu, 5) Pani Jadwiga Grygiel- Przewodnicząca Zespołu Interdyscyplinarnego ds. Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie w Gminie Wadowice- Członek Zespołu, 6) Pani Halina Kołaczyk- Prezes Zarządu Powiatowego Towarzystwa Przyjaciół Dzieci w Wadowicach- Członek Zespołu, 7) Pani Dorota Oboza- Prezes Stowarzyszenia AGRADO- Członek Zespołu, 8) Pani Krystyna Pawłowska – Członek Oddziału Miejskiego Polskiego Związku Emerytów, Rencistów i Inwalidów - Członek Zespołu, 9) Pan Zbigniew Przybek- Przedstawiciel KPP w Wadowicach- Członek Zespołu, 10) Pani Halina Stuglik – Kierownik ZOPO w Wadowicach- Członek Zespołu, 11) Pani Ludwika Tkacz- Radna Rady Miejskiej w Wadowicach - Członek Zespołu, 12) Pani Cecylia Wojtyła - Kierownik Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Wadowicach – Członek Zespołu, 6 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wadowice na lata 2016-2022 13) Pani Karolina Buchholz-Martyniak – Podinspektor Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Wadowicach - Członek Zespołu. Zespół jest organem inicjatywnym, konsultacyjnym i opiniodawczym Burmistrza Wadowic. Do zadań Zespołu należało podejmowanie wszelkich działań wspierających merytorycznie i organizacyjnie proces opracowania Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Wadowice na lata 2016-2022, w szczególności: zbieranie i udostępnianie danych niezbędnych do diagnozy społecznej Gminy, konsultowanie i opiniowanie materiałów powstających w toku opracowania Strategii, organizacja i udział w warsztatach planowania strategicznego, a także promocja procesu opracowania Strategii wśród mieszkańców. Praca w Zespole to zajęcie społeczne, za które nie przysługuje odrębne wynagrodzenie, dieta ani zwrot kosztów podróży. W pracach zespołu zadaniowego mogły uczestniczyć także inne osoby- jako organ doradczy, które wyraziły taką wolę - na zasadach i za zgodą Burmistrza Wadowic. Obsługę administracyjną prac Zespołu zapewniał Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Wadowicach. Diagnoza problemów społecznych w Gminie Wadowice została opracowana na podstawie danych będących w dyspozycji Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Wadowicach, Urzędu Miejskiego w Wadowicach, danych Głównego Urzędu Statystycznego, Powiatowego Urzędu Pracy w Wadowicach, Komendy Powiatowej Policji w Wadowicach oraz innych instytucji i organizacji pożytku publicznego współpracujących z Miejskim Ośrodkiem Pomocy Społecznej w Wadowicach, a także na podstawie anonimowej ankiety przeprowadzonej wśród 138 mieszkańców gminy Wadowice. 7 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wadowice na lata 2016-2022 METODOLOGIA OPRACOWANIA DOKUMENTU RAMY PRAWNE I WARTOŚCI PRZYJĘTE DOKUMENTY STRATEGIA WOJEWÓDZKA OGÓLNOKRAJOWE PROGRAMY GMINNE ANALIZA DOKUMENTÓW I ICH WPŁYWU NA LOKALNĄ SPOŁECZNOŚĆ ŹRÓDŁA ZASTANE ŹRÓDŁA WYWOŁANE ANALIZA ZASOBÓW - Dane statystyczne ( GUS) - Analiza SWOT - Instytucje państwowe - Dane Miejskiego Ośrodka - Ankieta Pomocy Społecznej. -Dane Powiatowego Urzędu Pracy, - Instytucje samorządowe - NGO - Dane Policji, -Dane PCPR w Wadowicach, Dane organizacji pozarządowych, - Inne dane 8 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wadowice na lata 2016-2022 MISJA CELE STRATEGICZNE CELE SZCZEGÓŁOWE,KIERUNKI DZIAŁAŃ , PROGRAMY , PROJEKTY Zgodnie z zasadą partnerstwa i partycypacji Strategia powstała przy współudziale partnerów społecznych, do których zwrócono się z prośbą o zgłoszenie własnych uwag, wniosków i propozycji do projektu strategii. Przedmiotowy projekt został również umieszczony na stronie internetowej Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Wadowicach tak, aby każdy zainteresowany mógł się z nim zapoznać. 4. „O statystyce słów kilka…” – czyli struktura demograficzna i podstawowe dane o mieszkańcach Gminy. 4.1. Struktura demograficzna mieszkańców Gminy Wadowice. Sytuacja demograficzna jest umiarkowanie korzystna w gminie Wadowice. Liczba mieszkańców w wieku produkcyjnym przeważa liczbę mieszkańców w wieku przedprodukcyjnym oraz poprodukcyjnym. Jednak ludność gminy starzeje się, co w połączeniu z emigracją osób młodych, może przyczynić się do trudnej sytuacji demograficznej w gminie. 9 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wadowice na lata 2016-2022 Ludność Miasta Wadowice Ludność wsi Gminy Wadowice Ludność Gminy Wadowice ogółem 2014 19254 18918 38 172 2013 19309 18804 38 118 2012 19356 18712 38 068 Struktura ludności w podziale na wiek i płeć stanowi podstawę większości analiz demograficznych, gdyż determinuje skalę i rodzaj potrzeb społecznych. W latach 2012-2014 można zauważyć stopniowy wzrost liczby ludności z 38 068 mieszkańców w 2012 roku do 38 118 mieszkańców w 2013 roku . W 2014 roku gminę Wadowice zamieszkiwało 38 172 mieszkańców ogółem, w tym 18 480 mężczyzn oraz 19 692 kobiet. Sytuacja demograficzna w gminie Wadowice jest umiarkowanie korzystna. Najbardziej liczną grupą nadal jest ludność w wieku produkcyjnym. Mieszkańcy gminy Wadowice stanowią starzejącą się populację demograficzną, stopniowo maleje liczba osób do 18 roku życia, natomiast wzrasta liczba osób po 61/66 roku życia. 10 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wadowice na lata 2016-2022 6082 2014 2012 0 7083 6 0 8 3 6846 6 1 2 4 6645 5000 10000 Przedprodukcyjny 0-14 lat 15000 20000 Produkcyjny 25000 30000 35000 40000 45000 Poprodukcyjny 61/66 lat i więcej Ryc.1. Liczba ludności gminy Wadowice w latach 2012-2014 według kategorii wieku. Opracowanie własne na podstawie danych GUS. Bank Danych Lokalnych. Niekorzystne zmiany w strukturze demograficznej ludności gminy Wadowice przyczynią się do coraz większego obciążenia osób w wieku produkcyjnym, które będą musiały utrzymywać powiększającą się stale liczbę osób w wieku nieprodukcyjnym, w szczególności osób w wieku poprodukcyjnym. Jednym z przydatnych wskaźników demograficznych jest wskaźnik obciążenia demograficznego, przedstawiający ludność w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym. Wartość tego wskaźnika zwiększa się stopniowo od 2012 roku (58,8 osób w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym), w 2013 roku (59,6 osób w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym), aby w 2014 osiągnąć wartość 60,5 osób w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym. Starzenie się społeczeństwa wraz ze zmniejszającym się przyrostem naturalnym przyczynia się do powstania problemów: ekonomicznego, finansowego oraz społecznego. Ten niekorzystny trend demograficzny zachodzi w skali ogólnokrajowej, pojawiające się natomiast problemy społeczne powinny być rozwiązywane lokalnie. 11 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wadowice na lata 2016-2022 Prognozy demograficzne do roku 2035 przewidują, że współczynnik obciążenia demograficznego (liczby osób w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym) będzie wzrastał w ciągu najbliższych kilkunastu lat. Z każdym rokiem nie tylko ubywać będzie osób młodych, ale również będzie coraz mniej osób aktywnych zawodowo, na których spoczywać będzie obowiązek wypracowania środków finansowych dla osób w wieku poprodukcyjnym. 5. Problemy społeczne gminy Wadowice oczami jej mieszkańców- czyli rola partycypacji społecznej w definiowaniu problemów i kształtowaniu Strategii. Bardzo ważnym elementem polityki gminy Wadowice jest partycypacja społeczna. Chcieliśmy, aby to mieszkańcy Gminy mogli definiować problemy, a także wskazywać priorytety działań w zakresie rozwiązywania problemów społecznych. W celu umożliwienia jak największemu gronu mieszkańców wypowiedzenia się na temat problemów, jakie dotykają społeczeństwo, przeprowadzona została anonimowa ankieta. 6. Diagnoza warunków życia mieszkańców problemów społecznych w gminie Wadowice. oraz istniejących 6.1.Kapitał intelektualny mieszkańców. Istotnymi problemami występującymi w gminie jest odpływ do innych miast młodych wykształconych mieszkańców oraz stosunkowo niski kapitał społeczny mieszkańców. Z pewnością te dwie kwestie wymagają uwagi ze strony władz lokalnych. Rozwój współczesnej gospodarki w coraz większym stopniu opiera się na wiedzy. Znaczenia nabierają takie cechy, jak gotowość do planowania, uczenia się, otwarcie się na globalną konkurencję. Raport diagnozujący Kapitał Intelektualny Polski przedstawia 12 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wadowice na lata 2016-2022 definicję kapitału intelektualnego dla całego kraju oraz wyróżnia cztery istotne jego komponenty.2 Kapitał Intelektualny definiowany w tym raporcie, to: „ogół niematerialnych aktywów ludzi, przedsiębiorstw, społeczności, regionów i instytucji, które odpowiednio wykorzystane mogą być źródłem obecnego i przyszłego dobrostanu kraju” i składa się z czterech komponentów: kapitału ludzkiego, kapitału strukturalnego kapitału społecznego oraz kapitału relacyjnego.3 Kapitał intelektualny Polski nadal dzieli istotny dystans w stosunku do najbardziej rozwiniętych państw w Europie. Poniżej przedstawiona została diagnoza kapitału intelektualnego dla Gminy Wadowice , uwzględniające wyróżnione cztery komponenty. Kapitał ludzki to potencjał zgromadzony we wszystkich mieszkańcach, ich wykształceniu, doświadczeniach życiowych, umiejętnościach i postawach, który odpowiednio wykorzystany, może służyć poprawie społecznego dobrobytu mieszkańców.4 Wykształcenie mieszkańców powiatu wadowickiego w 2011 roku było lepsze niż wykształcenie wszystkich Polaków. Problemem natomiast staje się emigracja, do innych miast w Polsce, młodych osób z wyższym wykształceniem. Poziom wykształcenia mieszkańców Polski badany był podczas Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań w roku 2011. Na terenie powiatu wadowickiego badaniem objęte zostały 134862 osoby w wieku powyżej 13 lat. Wyniki tych badań wskazują, że mieszkańcy powiatu są dobrze wykształceni, .Największa grupa mieszkańców powiatu posiada wykształcenie zasadnicze zawodowe (43 266). Niewiele mniejsza rzesza obywateli powiatu posiada wykształcenie średnie policealne (38 216 ), 7300 mieszkańców powiatu ukończyło gimnazjum, 25 457 mieszkańców powiatu ukończyło szkołę podstawową, zaś 1280 nie ukończyło szkoły podstawowej i pozostaje bez wykształcenia szkolnego. Dyplomem uczelni wyższej może pochwalić się 15 107 obywateli powiatu wadowickiego , co jest wartością niższą 2 Raport o Kapitale Intelektualnym Polski (2008). Przygotowany przez Zespół Doradców Strategicznych Prezesa Rady Ministrów pod kierownictwem Pawła Bochniarza). 3 Ibidem., s. 6. 4 Ibidem., s. 6. 13 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wadowice na lata 2016-2022 w konfrontacji z wartością regionu małopolskiego , która jest wysoka dzięki wykształconym obywatelom Krakowa. Dane dotyczące wykształcenia mieszkańców pochodzą z Narodowego Spisu Powszechnego, który przeprowadzony został w 2011 roku. Od tego czasu wzrosła dostępność szkolnictwa oraz liczba osób, które decydują się zdobywać coraz wyższe wykształcenie, dlatego też można przypuszczać, że w chwili obecnej wykształcenie mieszkańców będzie bardziej korzystne od wskaźników prezentowanych . Kapitał strukturalny przejawia się w namacalnych elementach infrastruktury systemu edukacji i innowacji, w liczbie i ofercie edukacyjnej placówek oświatowych, naukowych, badawczych, infrastrukturze teleinformatycznej oraz własności intelektualnej.5 Na terenie gminy Wadowice funkcjonuje wiele placówek oświatowych oferujących kształcenie na każdym etapie edukacji. Bogata oferta edukacyjna jest w dużym stopniu dopasowana do lokalnych potrzeb. Pozytywną informacją jest zwiększający się dostęp uczniów do Internetu w szkołach. Na terenie gminy znajdują się liczne placówki oświatowe, które zapewniają dzieciom i młodzieży, a także dorosłym możliwość kształcenia się na wszystkich etapach rozwoju. Zapewnienie możliwości kształcenia w szkołach podstawowych i gimnazjach jest zadaniem samorządu gminnego. W wielu wypadkach od gminy zależy także stworzenie korzystnego klimatu dla rozwoju szkolnictwa ponadgimnazjalnego na jej obszarze, czyli ułatwienie dostępności dalszej i hierarchicznie wyższej edukacji dla mieszkańców. Tradycje oświaty i rozwój cywilizacyjny miasta i okolicy wykształciły dobrą i gęstą sieć placówek edukacyjnych nie tylko szczebla podstawowego, ale także średniego. Zabezpieczone są warunki do opieki nad dziećmi w wieku przedszkolnym, a także warunki do nauki w szkołach podstawowych i gimnazjach. W Gminie Wadowice funkcjonuje 7 przedszkoli publicznych oraz 5 niepublicznych , 12 szkół podstawowych publicznych oraz 4 prowadzone przez stowarzyszenia, 8 gimnazjów publicznych oraz 3 prowadzone przez stowarzyszenia. 5 Ibidem, s. 6. 14 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wadowice na lata 2016-2022 Dalszą naukę proponują podlegające władzom powiatowym, a zlokalizowanych na terenie gminy Wadowice pięć zespołów szkół ponadgimnazjalnych. Szkoły te dysponują ofertą o różnorako zestawionych profilach kształcenia i zapewniają edukację nie tylko dla uczniów z terenu gminy Wadowice, ale całego powiatu, a nawet spoza jego obszaru. W strukturach wymienionych zespołów działają między innymi: trzyletnie licea ogólnokształcące, trzyletnie licea profilowane, czteroletnie technika, dwu i trzyletnie szkoły zawodowe. Absolwenci liceów mogą podjąć naukę w szkołach policealnych (zdobycie zawodu), a absolwenci zasadniczych szkół zawodowych w liceach uzupełniających czy technikach, po których ukończeniu mogą zdać maturę. Kapitał społeczny to potencjał zgromadzony we wszystkich mieszkańcach, wyrażający się w postaci obowiązujących norm postępowania, zaufania, zaangażowania. Współpraca oraz wymiana wiedzy przyczyniają się do wzrostu dobrostanu mieszkańców.6 Kapitał relacyjny to potencjał związany z wizerunkiem gminy na zewnątrz, poziomem integracji z globalną gospodarką, atrakcyjnością gminy dla inwestorów, partnerów handlowych, turystów.7 Gmina Wadowice dzięki realizowanej strategii promocji, poprawia i umacnia swój wizerunek ośrodka turystycznego, ale również gospodarczego i kulturalnego w regionie. Ze względu na osobę Jana Pawła II oraz niezwykłą atrakcyjność turystyczną miasta, przyciągają do Wadowic rzesze turystów pragnących przejść szlakiem dzieciństwa i młodości Ojca Świętego. To dzięki osobie Papieża, Wadowice pozostają na ustach całego świata i przesądzają o szczególnym charakterze całej okolicy. Duża ilość szlaków turystycznych, rozwinięta infrastruktura miasta, rozwinięta baza gastronomiczna oraz noclegowa gminy Wadowice sprawiają, że coraz więcej turystów z Polski, jak również z zagranicy docenia również turystyczne walory naszej Gminy. 6 Ibidem., s. 6. 7 Ibidem., s. 6. 15 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wadowice na lata 2016-2022 6.2.Ochrona zdrowia. Na terenie Gminy Wadowice działają placówki medyczne, oferujące zróżnicowaną ofertę świadczeń. Z otrzymanych od respondentów ankiet, mieszkańcy wskazują na słabą dostępność do usług medycznych. Starzenie się mieszkańców w przyszłości będzie wyzwaniem dla infrastruktury zdrowotnej istniejącej w gminie. W zakresie podstawowej opieki medycznej całodobową pomoc dla mieszkańców i leczenie ambulatoryjne świadczą prywatne spółki medyczne i gabinety lekarskie . W 2013 roku w Gminie Wadowice funkcjonowało 17 aptek i 1 punkt apteczny, zaś w 2014 roku funkcjonowało 18 aptek i 1 punkt apteczny .W zakresie leczenia specjalistycznego opiekę zapewniają Powiatowa Przychodnia Specjalistyczna w Wadowicach, a także poradnie specjalistyczne w Krakowie oraz innych ośrodkach. W PPS funkcjonuje kilkanaście poradni, obsługujących mieszkańców Gminy Wadowice oraz powiatu. Są to poradnie: Chirurgii Ogólnej, Chorób Zakaźnych i Hepatologii, Onkologiczna, Chorób Płuc i Gruźlicy, Chorób Naczyń, Dermatologiczna, Diabetologiczna, Endokrynologiczna, Poradnia dla Kobiet, Kardiologiczna, Laryngologiczna, Leczenia Uzależnień , Medycyny Pracy, Neurologiczna, Okulistyczna , Gabinet Leczenia Zeza, Ortopedyczna, Rehabilitacyjna, Reumatologiczna, Dla dzieci z ryzyka Okołoporodowego, Geriatryczna, Psychologiczna, Urologiczna, Zdrowia Psychicznego oraz sześć poradni konsultacyjnych: Konsultacyjna poradnia dziecięca, Konsultacyjna poradnia dla kobiet, Konsultacyjna poradnia chirurgiczna, Konsultacyjna poradnia Chorób Wewnętrznych przy oddziale Wewnętrznym I, Konsultacyjna Poradnia Chorób Wewnętrznych przy Oddziale Wewnętrznym II, Konsultacyjna Poradnia Oddziału Chirurgii Urazowej. Istnieją także pracownie: Spirometrii, Endoskopii , Audiometrii, Kinezyterapii i fizykoterapii , Elektrokardiografii, Ultrasonografii, Rentgenologiczna z aparatem do mammografii oraz Gabinet Zabiegowy, Pracownia Tomografii Komputerowej i Centralne Laboratorium z pracownią analityki ogólnej, hematologii, chemii klinicznej , cytologii, mikrobiologii, serologii grup krwi, serologii, serologii i kiły, Bank Krwi. Szpital Powiatowy im. Jana Pawła II zlokalizowany jest w dwóch kompleksach budynków u podnóża Karmelu, po obu stronach ul. Karmelickiej i zapewnia opiekę nie tylko dla mieszkańców gminy, ale całego powiatu .W Szpitalu funkcjonuje trzynaście oddziałów: Oddział Wewnętrzny I, 16 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wadowice na lata 2016-2022 Oddział Wewnętrzny II, Oddział Anestezjologii i Intensywnej Terapii, Oddział Dziecięcy ,Oddział Chirurgii, Pododdział Chirurgii Urazowej, Oddział Geriatryczny, Oddział Ginekologiczno-Położniczy, Oddział Noworodkowy, Oddział Obserwacyjno-Zakaźny, Szpitalny Oddział Ratunkowy z Centralną Izbą Przyjęć, Izba Przyjęć GinekologicznoPołożnicza, Izba Przyjęć Oddziału Obserwacyjno-Zakaźnego. Świadczenia zdrowotne w zakresie ratownictwa medycznego realizowane są przez zespoły wyjazdowe Działu Pomocy Doraźnej stacjonujące w Wadowicach, Kalwarii oraz Andrychowie. Obecnie ZZOZ w Wadowicach ma 5 zespołów ratownictwa medycznego. W Wadowicach stacjonują też 2 zespoły, jeden „S” czyli specjalistyczny, drugi podstawowy „P”. Zespoły te świadczą usługi bezpłatnie w ramach kontraktu z NFZ. W celu zapobiegania najczęściej występującym chorobom wśród społeczeństwa Narodowy Fundusz Zdrowia finansuje profilaktyczne programy zdrowotne (profilaktyka raka szyjki macicy, raka piersi,). W Wadowicach realizowane są różne profilaktyczne programy zdrowotne, jednakże z uwagi na niską świadomość zdrowotną Polaków, ograniczenia dotyczące uczestnictwa w programie, pomimo promocji podejmowanych działań, procent osób, które zostają objęte programem jest niski. Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Wadowicach wraz z innymi instytucjami działającymi na terenie gminy realizuje ogólnopolskie programy edukacyjne, programy wojewódzkie oraz kampanie informacyjne. Również Gmina Wadowice, poprzez prowadzenie programów profilaktycznych, jak na przykład „ Zdrowe Wadowice”, przyczynia się do zwiększania dostępu do usług medycznych. Problem dostępu do usług medycznych oraz profilaktyka zdrowia jest ogromnym problemem dla gminy. Koniecznym jest pozyskiwanie funduszy zewnętrznych przez Gminę w celu niwelowania skutków ułomności systemowych uwarunkowań służby zdrowia. 6.3. Kultura, sport i rekreacja. Mieszkańcy gminy oraz turyści mogą korzystać z poprawiającej się, bogatej oferty wydarzeń kulturalnych oraz rozwiniętej infrastruktury sportowej. Na terenie Gminy 17 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wadowice na lata 2016-2022 Wadowice działa wiele organizacji społecznych, stowarzyszeń, instytucji kulturalnych oraz klubów sportowych. Gmina Wadowice, oprócz zabytków, oferuje turystom bogatą ofertę imprez kulturalnych, które w głównej mierze realizuje Wadowickie Centrum Kultury wraz z Urzędem Miejskim , współpracując z przedszkolami, szkołami, organizacjami społecznymi, stowarzyszeniami, oraz instytucjami artystycznymi. W Gminie Wadowice działa dużo klubów sportowych . Obok sekcji piłki nożnej, działających w większości klubów, sukcesy odnoszą również drużyny piłki koszykowej, siatkowej, zawodnicy tenisa stołowego, karatecy oraz łucznicy, pływacy. W Wadowicach organizowane są liczne imprezy sportowe i rekreacyjne o zasięgu ogólnopolskim, a nawet międzynarodowym. Każdego roku uczestniczą w nich tysiące miłośników sportu i ruchu na świeżym powietrzu. Od kilku lat miasto gości uczestników np. Biegu Solidarności, kilkakrotnie było miejscem startu lub mety etapów kolarskiego Wyścigu Solidarności i Olimpijczyków. Turystycznymi szlakami Beskidu Małego opiekują się członkowie miejscowego Oddziału PTTK Ziemia Wadowicka, którego tradycje sięgają okresu międzywojennego. Organizacja ta ma znaczący dorobek w zakresie turystyki kwalifikowanej, zwłaszcza turystyki górskiej i znakowania szlaków w Beskidach. Obecnie wadowicki PTTK jest współorganizatorem Zlotu Szlakami Jana Pawła II. Do swoich dawnych tradycji sportowych nawiązuje także reaktywowane w 1990 roku Towarzystwo Gimnastyczne Sokół, będące organizatorem wielu zawodów sportowych, ale także imprez o charakterze patriotycznym. Sokół organizuje m.in. od kilku lat w listopadzie doroczny Bieg Niepodległości z okazji rocznicy odzyskania niepodległości przez Polskę w 1918 r. Dumą mieszkańców Gminy Wadowice jest pełnowymiarowa Kryta Pływalnia Delfin, która została nagrodzona jako jeden z najlepiej zaprojektowanych i wykonanych obiektów tego typu w kraju w 2002 r. Obiekt posiada homologację Polskiego Związku Pływackiego z prawem organizacji zawodów regionalnych i innej rangi w porozumieniu z PZP. Ponadto do turystycznej infrastruktury towarzyszącej w gminie zaliczyć należy: stadion sportowy 650-lecia Wadowic na dawnych Błoniach Miejskich, korty tenisowe, klub jeździecki oraz trzy stajnie prywatne w okolicy Wadowic .Gmina posiada rozwiniętą infrastrukturę sportowo-rekreacyjną, do której można zaliczyć Stadion Sportowy, Krytą Pływalnie Delfin, Orlik, liczne boiska wielofunkcyjne. W Wadowicach działa również wiele klubów i stowarzyszeń sportowych, między innymi : Klub Karate „MAGAWASHI”, Wadowicki Klub Sportowy 18 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wadowice na lata 2016-2022 „ SEIDO Karate”, KS „ AQUILA” Wadowice, LKS „AMATOR” Babica, LKS „ISKRA” Klecza , LKS „ ŁYSA GÓRA” Zawadka, LKS „ OLIMPIA” Chocznia, LKS „ RELAKS” Wysoka, LKS „ SKAWA” Jaroszowice, LKS „ZASKAWIANKA” Wadowice , MKS „ SKAWA” Wadowice, PUKS „ KAROL” Wadowice, PTG „SOKÓŁ” Wadowice, Ognisko TKKF „ Leskowiec”, Stowarzyszenie na Rzecz Upowszechniania Kultury Fizycznej i Sportu „ALPS”, Związek Harcerstwa Polskiego Komenda Hufca Ziemi Wadowickiej. 6.4. Rynek pracy i bezrobocie. Problem bezrobocia jest poważnym problemem społecznym. Stopa bezrobocia rejestrowanego w powiecie wadowickim jest niższa od stopy bezrobocia rejestrowanego dla całego kraju, ale wyższa niż stopa bezrobocia rejestrowana dla województwa małopolskiego. Wśród zarejestrowanym bezrobotnych z terenu Gminy Wadowice, ponad połowa osób doświadczała bezrobocia od dłuższego czasu. Bezrobocie dotyka głównie ludzi młodych – do 25 roku życia oraz osób powyżej 50 roku życia. Bezrobocie jest zjawiskiem trudnym do zmierzenia. Statystyki najczęściej odnoszą się do skali bezrobocia rejestrowanego (jawnego), ujmując w ten sposób tylko część osób pozostających bez pracy. Polskie bezrobocie ma w dużym stopniu charakter bezrobocia długotrwałego. Bezrobotni długoterminowi, pozostający bez pracy dłużej niż rok, stanowią większość wśród bezrobotnych. Grupa bezrobotnych krótkoterminowych wykazuje się większą aktywnością na rynku pracy, częściej podejmuje prace dorywcze, a także częściej rejestruje się w urzędach pracy, w celu znalezienia pracy, otrzymania świadczeń zdrowotnych oraz przysługującego części z nich zasiłku. Wykazują się także większą gotowością do podjęcia pracy. Bezrobotni pozostający bez pracy dłużej niż rok utrzymują się dzięki wsparciu rodziny i świadczeń pomocy społecznej. Poważnym skutkiem bezrobocia jest ubożenie rodziny, które często prowadzi do narastania konfliktów i napięć między członkami rodziny oraz przyczynia się do powstawania patologii społecznych. Brak perspektyw zatrudnienia, szczególnie w przypadku bezrobotnych długoterminowych, powoduje degradację pozycji społecznej tych osób. Długotrwałe bezrobocie często prowadzi do ubóstwa i marginalizacji społecznej. 19 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wadowice na lata 2016-2022 Powiatowy Urząd Pracy w Wadowicach zanotował w grudniu 2012 roku 1881 osób bezrobotnych z terenu Gminy Wadowice, w tym 970 kobiet. Wśród zarejestrowanych bezrobotnych, 490 osób uzyskało status bezrobotnego do 25 roku życia, 804 osoby uzyskały status bezrobotnego długotrwale, 383 osoby przekroczyły 50 rok życia, 114 osób udokumentowało niepełnosprawność . Lepiej przedstawiała się sytuacja w 2013 roku, gdy PUP na koniec roku zanotował 1775 osób bezrobotnych z terenu Gminy Wadowice , w tym 920 kobiet. Wśród zarejestrowanych bezrobotnych, 443 osoby uzyskały status bezrobotnego do 25 roku życia, 901 osób uzyskało status bezrobotnego długotrwale, 391 osoby przekroczyły 50 rok życia, 100 osób udokumentowało niepełnosprawność. Znaczny spadek bezrobocia można było zaobserwować w 2014 roku, kiedy to na koniec grudnia w ewidencji bezrobotnych odnotowano 1466 osób bezrobotnych z terenu Gminy Wadowice , w tym 748 kobiet. Wśród zarejestrowanych bezrobotnych, 308 osób uzyskało status bezrobotnego do 25 roku życia, 768 osób uzyskało status bezrobotnego długotrwale, 362 osoby przekroczyły 50 rok życia, 103 osoby udokumentowały niepełnosprawność8. W powiecie wadowickim stopa bezrobocia rejestrowanego według stanu na koniec roku 2012 wynosiła 13,6% i była wyższa niż stopa bezrobocia rejestrowanego dla całego kraju (13,4 %) oraz stopa bezrobocia rejestrowanego dla województwa małopolskiego (11,4 %). W 2013 roku, wynosiła 13,3 % i była nieco niższa niż stopa bezrobocia rejestrowanego dla całego kraju (13,4 %), jednak wyższa niż stopa bezrobocia rejestrowanego dla województwa małopolskiego (11,5 %). W 2014 roku obserwujemy znaczny spadek stopy bezrobocia w powiecie wadowickim ( 10,9 %), która jest niższa niż stopa bezrobocia rejestrowanego dla całego kraju (11,4 %) , lecz nieco wyższa aniżeli stopa bezrobocia rejestrowanego dla województwa małopolskiego (9,7 %).9 Bezrobocie dotyka głównie ludzi młodych . Powiatowy Urząd Pracy w Wadowicach organizuje zajęcia aktywizacyjne oraz programy szkoleniowe dla osób bezrobotnych. Do form pomocy oferowanych przez Powiatowy Urząd Pracy osobom bezrobotnym należy zaliczyć, między innymi, staże i szkolenia, przygotowanie zawodowe dorosłych, prace interwencyjne i roboty 8 Sprawozdania MPiPS-Powiatowy Urząd Pracy w Wadowicach 9 Ibidem. 20 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wadowice na lata 2016-2022 publiczne, prace społecznie użyteczne, udzielanie jednorazowych środków na podjęcie działalności, gospodarczej, wyposażenie lub doposażenie stanowiska pracy, udzielanie porad grupowych, organizacja zajęć aktywizacyjnych, grupowych informacji zawodowych oraz organizowanie spotkań informacyjnych. Powiatowy Urząd Pracy w Wadowicach realizuje ponadto różne programy, w tym Program aktywizacji zawodowej . 6.5. Ubóstwo. System pomocy społecznej w Gminie Wadowice oferuje kompleksową pomoc osobom znajdującym się w trudnej sytuacji życiowej. W 2014 roku z pomocy Ośrodka korzystało 550 rodzin ( liczba osób w rodzinach: 1777) , w tym z powodu ubóstwa korzystały 262 rodziny. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej współpracuje z instytucjami, organizacjami pozarządowymi, instytucjami rynku pracy oraz służbami mundurowymi. Osoby trwale ubogie cechuje poczucie bezradności, bezsilności oraz zepchnięcia na margines. Z powodu podejmowania prac dorywczych i potrzeby oszczędzania, takie osoby nie uczestniczą czynnie w życiu społecznym ani nie korzystają z dóbr kulturowych. Ubóstwo można rozpatrywać z punktu widzenia jednostek i rodzin, borykających się ze stałym brakiem środków finansowych. Staje się ono kwestią społeczną, gdy natężenie i skala sytuacji charakteryzujących je wywiera destrukcyjny wpływ na rozwój społeczno-gospodarczy całego kraju. Do grup szczególnie zagrożonych ubóstwem można zaliczyć rodziny, w których członkowie utrzymują się z niezarobkowych źródeł, innych niż renta czy emerytura. Utrwalanie się biedy powoduje zmianę stylu życia rodziny oraz przyczynia się do powstania wielu niekorzystnych zjawisk, jak: zaniedbania w opiece i wychowaniu, alkoholizm, przemoc w rodzinie, przestępczość. Najczęstszymi powodami udzielania pomocy społecznej w 2014 roku były długotrwała i ciężka choroba, ubóstwo, bezrobocie oraz niepełnosprawność. 21 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wadowice na lata 2016-2022 Tab. Powody przyznawania pomocy społecznej w Wadowicach w latach 2012 - 2014. Źródło danych: Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Wadowicach. Liczba rodzin w 2012 r. Liczba osób w rodzinach 2012 r. Ubóstwo 227 699 273 907 262 836 Bezrobocie 233 850 276 1013 244 897 Długotrwała lub ciężka choroba 278 832 290 902 296 835 Niepełnosprawność 206 613 235 711 232 683 Bezradność w sprawach opiekuńczowychowawczych i prowadzeniu gospodarstwa domowego 115 513 127 582 135 589 Potrzeba ochrony macierzyństwa 55 358 66 404 111 686 Alkoholizm 94 268 98 300 78 223 Bezdomność 16 16 11 11 14 14 Przemoc w rodzinie 25 95 29 120 21 101 Narkomania 0 0 0 0 1 1 PRZESŁANKApowód trudnej sytuacji życiowej Liczba Rodzin 2013 r. Liczba osób w rodzinach 2013 r. Liczba rodzin w 2014 r. Liczba osób w rodzinach 2014 r. Osoby znajdujące się w trudnej sytuacji życiowej mogą liczyć na pomoc Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej, w tym w formie świadczeń pieniężnych (zasiłek celowy, zasiłek okresowy, zasiłek stały, zasiłek celowy specjalny). Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej świadczy również pomoc rzeczową i finansową dla mieszkańców Gminy Wadowice w ramach programu „Pomoc państwa w zakresie dożywiania” oraz pomoc o charakterze niepieniężnym, do której zaliczyć można pracę socjalną, opłacanie składek na ubezpieczenie społeczne, zdrowotne, sprawienie pogrzebu, zapewnienie schronienia, odpłatność za pobyt w domu pomocy społecznej, dożywianie dzieci, gorący posiłek. Wszystkie osoby korzystające ze świadczeń pieniężnych objęte były pomocą w formie pracy socjalnej 22 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wadowice na lata 2016-2022 Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej realizuje ponadto zadania zlecone gminie z zakresu administracji rządowej, udzielając pomocy w formie świadczeń rodzinnych (zasiłek pielęgnacyjny, zasiłek rodzinny wraz z dodatkami, jednorazowy zasiłek z tytułu urodzenia dziecka, świadczenia pielęgnacyjne), a także przyznaje świadczenia alimentacyjne i podejmuje działania wobec dłużników alimentacyjnych. Warto pokreślić, że pracownicy Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej współpracują z Powiatowym Urzędem Pracy, przekazując osobom bezrobotnym informacje dotyczące możliwości skorzystania z poradnictwa zawodowego oraz szkoleń organizowanych w PUP. Od 2008 roku Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej realizuje projekty miękkie z udziałem środków ze źródeł zewnętrznych. 6.6. Bezdomność. Osoby bezdomne z terenu gminy mogą liczyć na wsparcie instytucji, zapewnienie posiłku, odzieży, a także zakwaterowanie w schronisku dla bezdomnych. Działania podejmowane na terenie gminy zaspokajają zapotrzebowanie istniejącego problemu bezdomności. Bezdomność określa się jako względnie trwałą sytuację człowieka nieposiadającego miejsca spełniającego warunki mieszkalne, w którym mógłby stale i bez ograniczeń przebywać, ani aktualnej możliwości lub chęci uzyskania takiego miejsca. 10 Kategoria bezdomnych jest efektem niewłaściwej realizacji mieszkalnictwa, będącego funkcją socjalną państwa. Bezdomność może być również efektem dobrowolnie podjętej decyzji o wyborze takiego stylu życia, występowania patologii w rodzinie, jak również może być wynikiem eksmisji, stanowiącej jedną z częstszych przyczyn bezdomności. Dzięki współpracy wielu instytucji oraz organizacji pożytku publicznego , osoby bezdomne przebywające na terenie gminy mogą uzyskać kompleksową pomoc i wsparcie. Przy współpracy z Kuchnią św. Brata Alberta przy Parafii Ofiarowania N.M.P., 10 Piekut-Brodzka D. (2000). O bezdomnych i bezdomności, Warszawa, s. 42. Za: Głąbicka K. (2004) Polityka społeczna państwa polskiego u progu członkostwa w Unii Europejskiej. Radom: Instytut Technologii Eksploatacji., s. 178. 23 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wadowice na lata 2016-2022 Stowarzyszeniem Bank Żywności Kraków, Polskim Komitetem Pomocy Społecznej w Wadowicach, Zgromadzeniem SS. Albertynek Posługujących Ubogim, Domem Samotnej Matki im. Emilii Wojtyłowej w Wadowicach, bezdomne osoby, będące klientami Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej mają możliwość skorzystania z ciepłego posiłku, suchego prowiantu, zaopatrywane są w niezbędną odzież, koce, mogą skorzystać z łaźni, a także kierowane są do schronisk dla bezdomnych, a ich pobyt w schronisku finansuje Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej. 6.7. Problemy osób niepełnosprawnych i starszych. 1. Wśród niepełnosprawnych mieszkańców, najwięcej osób posiada orzeczenie z powodu upośledzeń narządu ruchu oraz chorób układów oddechowego i krążenia. Osoby niepełnosprawne charakteryzują się niewielką aktywnością zawodową. Należy podkreślić, że wraz z wiekiem wzrasta liczba osób z orzeczoną niepełnosprawnością, co w kontekście niekorzystnych zmian demograficznych, może nasilić problemy osób niepełnosprawnych w przyszłości. 2. Starzenie się społeczeństwa staje się problemem powszechnym we współczesnym świecie. Rola i pozycja człowieka starego w nowoczesnym, zmodernizowanym społeczeństwie bardzo się zmieniła. Obecnie nie do końca można sprecyzować pojęcie – człowiek starszy. Wiek biologiczny nie zawsze jest tożsamy ze zmianami psychofizycznymi, dlatego przyjmujemy, że tym pojęciem będziemy określać ludzi w wieku poprodukcyjnym, czy emerytalnym. Trzeba pamiętać, że starzenie się jest procesem, dlatego nie powinien to być okres nagłego wycofania się z życia społecznego, kulturalnego i towarzyskiego, ponieważ może to spowodować osamotnienie i izolację. Mając na uwadze strukturę rodzin, które nie są w pełni wydolne w zaspakajaniu potrzeb swoich najstarszych członków, istnieje potrzeba zbudowania sprawnego systemu pomocy, który będzie uwzględniał najważniejsze potrzeby ludzi starszych. Karta Praw Osób Niepełnosprawnych uchwalona 1 sierpnia 1997 r. określa niepełnosprawnego jako osobę, której obniżona sprawność funkcjonalna (sensoryczna, fizyczna i/lub psychiczna) trwale lub okresowo utrudnia, ogranicza lub uniemożliwia życie 24 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wadowice na lata 2016-2022 codzienne, naukę, pracę oraz pełnienie ról właściwych dla płci i wieku, zgodnie z normami prawnymi i zwyczajowymi.11 W Polsce liczba niepełnosprawnych wzrasta, co może wiązać się między innymi ze starzeniem się społeczeństwa. Natężenie zjawiska niepełnosprawności nasila się z wiekiem. Starzenie się społeczeństwa jest związane ze zmniejszaniem się odsetka nowonarodzonych oraz wydłużaniem przeciętnego trwania życia. Wśród osób starszych, obok inwalidztwa, problemem jest również samotność, choroba, życie w ubóstwie, poczucie braku przydatności. Do najczęstszych przyczyn niepełnosprawności można zaliczyć choroby, wypadki, zatrucia i urazy. Często niepełnosprawność jest wynikiem przewlekłej choroby. Należy zaznaczyć, że częstość występowania chorób przewlekłych wzrasta wraz z wiekiem. Na terenie Gminy Wadowice realizowany jest szereg zadań, których celem jest między innymi rozszerzenie działań sprzyjających utrzymaniu zdrowia psychicznego, przełamanie w środowisku lokalnym stereotypów dotyczących osób z zaburzeniami psychicznymi oraz integracja tych osób. Zasoby Gminy - Instytucje działające na terenie gminy, świadczące pomoc osobom niepełnosprawnym i starszym: Dom Pomocy Społecznej prowadzony przez Zgromadzenie Sióstr Najświętszej Rodziny z Nazaretu , Dom Pomocy Społecznej nr 1 przy ul. Parkowej 1 , Dom Pomocy Społecznej im. św. O.R .Kalinowskiego, Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Wadowicach, Powiatowy Zespół ds. Orzekania o Niepełnosprawności w Wadowicach, Powiatowy Urząd Pracy w Wadowicach, Powiatowe Centrum Pomocy w Rodzinie w Wadowicach, Poradnia Zdrowia Psychicznego w Zakładzie Opieki Zdrowotnej w Wadowicach, Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Wadowicach, Stowarzyszenie im. Dra Edmunda Wojtyły w Wadowicach, 11 UCHWAŁA SEJMU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 1 sierpnia 1997 r - Karta Praw Osób Niepełnosprawnych . (M.P. z 13.08.1997, Nr 50, poz. 475). 25 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wadowice na lata 2016-2022 Zgromadzenie Sióstr Albertynek Posługujących Ubogim, Kuchnia Św. Brata Alberta, Środowiskowy Dom Samopomocy w Wadowicach, Stowarzyszenie Rodziców i Opiekunów Dzieci Niepełnosprawnych „Dać Szansę”, Fundacja Na Rzecz Osób Potrzebujących „ Zapałka”, Koło Dzieci Niepełnosprawnych- Towarzystwo Przyjaciół Dzieci Na terenie Gminy Wadowice istnieją ponadto organizacje pozarządowe, działające w zakresie pomocy osobom z chorobami i zaburzeniami psychicznymi: Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Psychiatrii "Adiutare", Stowarzyszenie Wspierania Osób Przewlekle Psychicznie Chorych i Niepełnosprawnych. 6.8. Zagrożenia współczesnej rodziny. Na terenie Gminy Wadowice istnieją rodziny z problemami wychowawczymi oraz takie, w których występuje przemoc w rodzinie. W gminie realizowane są programy, których celem jest przeciwdziałanie tym zjawiskom, zaś instytucje współpracują ze sobą w tym zakresie. Zgodnie z art.16 Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka rodzina jest naturalną podstawową komórką społeczną12, spełniającą wiele funkcji w społeczeństwie. Obecnie zagrożeniem dla stabilizacji życia rodzinnego w Polsce są trudności na rynku pracy i problemy finansowe. Bezrobocie głównych żywicieli rodziny, trwałe ubóstwo mogą przyczynić się do wystąpienia szeregu niekorzystnych zjawisk, jak przemoc w rodzinie, przestępczość, alkoholizm, niedożywienie dzieci, brak należytej opieki i działań wychowawczych, choroby somatyczne i psychiczne. Wśród osób korzystających z pomocy Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej dużą grupę klientów stanowią rodziny przejawiające bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych oraz prowadzenia gospodarstwa domowego. W Gminie Wadowice realizowany jest Gminny Program Wspierania Rodziny, którego celem jest 12 Powszechna Deklaracja Praw Człowieka 26 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wadowice na lata 2016-2022 promowanie wartości rodziny, wzmocnienie funkcji społeczno-wychowawczej rodzin dysfunkcyjnych, zapewnienie dzieciom i młodzieży z rodzin dysfunkcyjnych różnorodnych form pomocy, jak również zapewnienie dostępności poradnictwa specjalistycznego. Instytucje i organizacje realizujące zadania mieszczące się w zakresie wspierania rodziny oraz inne pełniące funkcje wspierające, współpracujące w realizacji Gminnego Programu Wspierania Rodziny w Gminie Wadowice: Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej (MOPS) Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie (PCPR) Powiatowy Urząd Pracy (PUP) Sąd – Kuratorzy Dom Samotnej Matki Zespół Zakładów Opieki Zdrowotnej Komenda Powiatowa Policji (KPP) Placówki oświatowe Kościół i związki wyznaniowe Wadowickie Centrum Kultury Ognisko Pracy Pozaszkolnej Organizacje pozarządowe (stowarzyszenia, organizacje pożytku publicznego, kluby samopomocy i inne). Są to m.in.: Stowarzyszenie „ OD-NOWA” Centrum Wsparcia „Kolping- Praca” TPD Koło Dzieci Niepełnosprawnych Stowarzyszenie Rodziców i Opiekunów Dzieci Niepełnosprawnych „Dać Szansę” Fundacja Na Rzecz Osób Potrzebujących „ Zapałka” Stowarzyszenie Wspierania Osób Przewlekle Psychicznie Chorych i Niepełnosprawnych Środowiskowe Ognisko Wychowawcze przy Towarzystwie Przyjaciół Dzieci Wadowickie Stowarzyszenie Integracji Społecznej Klub Abstynentów "Victoria" Wadowickie Towarzystwo Trzeźwościowe Klub Abstynenta "Oaza Spokoju" Stowarzyszenie im. Doktora Edmunda Wojtyły w Wadowicach 27 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wadowice na lata 2016-2022 Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Psychiatrii „ ADIUTARE” Polski Czerwony Krzyż Polski Komitet Pomocy Społecznej Klub Karate „MAGAWASHI”, Wadowicki Klub Sportowy „ SEIDO Karate” KS „ AQUILA” Wadowice LKS „AMATOR” Babica LKS „ISKRA” Klecza LKS „ ŁYSA GÓRA” Zawadka LKS „ OLIMPIA” Chocznia LKS „ RELAKS” Wysoka LKS „ SKAWA” Jaroszowice, LKS „ZASKAWIANKA” Wadowice MKS „ SKAWA” Wadowice PUKS „ KAROL” Wadowice PTG „SOKÓŁ” Wadowice Ognisko TKKF „ Leskowiec” Stowarzyszenie na Rzecz Upowszechniania Kultury Fizycznej i Sportu „ALPS” Związek Harcerstwa Polskiego Komenda Hufca Ziemi Wadowickiej Ośrodek Interwencji Kryzysowej w Radoczy Placówka Opiekuńczo – Wychowawcza w Radoczy Świetlica dla Dzieci Im. Jana Pawła II Świetlica Terapeutyczno-Integracyjna "Szansa" Świetlica dla Dzieci Zgromadzenia Sióstr Najświętszej Rodziny z Nazaretu im. Jana Pawła II Kuchnia św. Brata Alberta przy Parafii Ofiarowania Najświętszej Marii Panny w mieście Wadowice Centrum Profilaktyki Społecznej Gminna Komisja ds. Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych Zespół Interdyscyplinarny 28 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wadowice na lata 2016-2022 W 2012 roku Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Wadowicach zatrudnił asystenta rodziny, który pracował w 2012 roku z 9 rodzinami, w 2013 roku z 19 rodzinami, zaś w 2014 roku z 18 rodzinami przeżywającymi trudności wychowawcze , zagrożonymi umieszczeniem dziecka w pieczy zastępczej, a także rodzinami, których dzieci są objęte systemem pieczy zastępczej. Na terenie Gminy Wadowice zdarzają się przypadki przemocy domowej. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Wadowicach realizuje Gminny Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie i Ochrony Ofiar Przemocy. Głównym celem Programu jest zmniejszenie rozmiaru przemocy na terenie Gminy Wadowice. W latach 20122014 podejmowane były na terenie Gminy działania informacyjne, profilaktyczne oraz edukacyjne, takie jak: spotkania informujące i przybliżające procedurę Niebieskiej Karty, wydruk ulotek i sukcesywne ich rozprowadzanie wśród mieszkańców Gminy, opublikowanie 3 artykułów w lokalnej prasie - przybliżających problematykę przemocy, zorganizowanie konkursów plastycznych „ Stop Przemocy” oraz „ Szczęśliwe dzieciństwo”, prowadzenie grupy wsparcia Dla Kobiet. Zarządzeniem Burmistrza Wadowic z dnia 7 września 2011 roku został powołany Zespół Interdyscyplinarny w skład którego wchodzi przedstawiciel KPP w Wadowicach, Gminnej Komisji ds. Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Wadowicach, kierownik Domu Samotnej Matki, przedstawiciel oświaty, służby zdrowia oraz pracownicy socjalni MOPS. Zespół zbiera się nie rzadziej niż raz na 3 m-ce. W roku 2012 napłynęło 47 niebieskich kart. W siedzibie MOPS działa Punkt Informacji Wsparcia i Pomocy Dla Osób Dotkniętych Przemocą. W punkcie tym dyżuruje pracownik socjalny, psycholog oraz raz w miesiącu – dzielnicowy. W ramach podnoszenia kwalifikacji osób pracujących z rodzinami doznającymi przemocy organizowane są szkolenia. W kwietniu 2012 odbyło się spotkanie z pedagogami ze szkół podstawowych i gimnazjalnych , na którym została przybliżona procedura Niebieskiej Karty oraz przedstawiciel Policji przybliżył problematykę przestępstw z udziałem nieletnich. W 2012 roku utworzona została również Grupa Wsparcia dla kobiet ofiar przemocy. Terapię prowadził psycholog oraz na jednym ze spotkań funkcjonariusz policji przybliżył uczestniczkom Grupy, formalne oraz praktyczne uwarunkowania interwencji. W czasie, gdy matki brały udział w grupie opiekę nad dziećmi sprawowali pracownicy socjalni organizując zajęcia rozwijające umiejętności i zdolności dzieci poprze gry, zabawy, konkursy. Zajęcia te odbywały się w pokoju MOPS, w którym 29 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wadowice na lata 2016-2022 znajdują się zabawki, gry dla dzieci. W lipcu na zakończenie zorganizowane zostało rodzinne wyjście do Parku Miniatur – w ramach propagowania pozytywnych form spędzania wolnego czasu. W roku 2013 wpłynęło do przewodniczącego Zespołu Interdyscyplinarnego 81 Niebieskich Kart ( 3 karty zostały założone przez Ośrodek Interwencji Kryzysowej w Radoczy, 3 przez pracowników socjalnych Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Wadowicach, pozostałe 75 przez Komendę Powiatową Policji w Wadowicach),zaś w roku 2014 wpłynęło do przewodniczącego Zespołu Interdyscyplinarnego 70 Niebieskich Kart ( 3 karty zostały założone przez Ośrodek Interwencji Kryzysowej w Radoczy, 4 przez pracowników socjalnych Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Wadowicach, 1 przez Oświatę, zaś pozostałe 62 przez Komendę Powiatową Policji w Wadowicach) . Do każdej założonej Niebieskiej Karty w rodzinie została powołana grupa robocza ( koordynatorem grupy roboczej jest pracownik socjalny z terenu). Na bieżąco były prowadzone działania informacyjno - edukacyjne wśród mieszkańców gminy Wadowice. Rozpowszechniane były ulotki dotyczące przemocy, instytucji gdzie można uzyskać pomoc. Ściśle współpracowano z Ośrodkiem Interwencji Kryzysowej w Radoczy. Pracownicy socjalni uczestniczą w szkoleniach z zakresu przemocy. W Miejskim Ośrodku Pomocy Społecznej działa Punkt Informacji Wsparcia i Pomocy dla osób dotkniętych Przemocą w Rodzinie, w którym dyżuruje pracownik socjalny, psycholog i raz w miesiącu funkcjonariusz policji. Psycholog prowadzi konsultacje indywidualne - w 2013 roku udzielono 59 osobom indywidualnej konsultacji, zaś w roku 2014 roku – 53 konsultacje. Na terenie Gminy funkcjonują 4 placówki wsparcia dziennego: Świetlica Terapeutyczno-Integracyjna "Szansa" Świetlica dla Dzieci Zgromadzenia Sióstr Najświętszej Rodziny z Nazaretu im. Jana Pawła II, TPD Koło Dzieci Niepełnosprawnych w Wadowicach, TPD Środowiskowe Ognisko Wychowawcze w Wadowicach, realizujące zadania publiczne z zakresu wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej. Szczególna opieką obejmują dzieci z rodzin zagrożonych wykluczeniem społecznym, dzieci niepełnosprawne oraz dzieci z rodzin niepełnych i patologicznych. 30 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wadowice na lata 2016-2022 6.9. Uzależnienia od substancji psychoaktywnych. Problem uzależnień od substancji psychoaktywnych występuje wśród mieszkańców Gminy Wadowice, na terenie gminy prowadzonych jest jednak wiele działań, których celem jest przeciwdziałanie temu zjawisku. Alkoholizm jest chorobą spowodowaną nadużywaniem napojów alkoholowych, z którą wiążą się nie tylko konsekwencje zdrowotne dla uzależnionej osoby, ale również stanowi ona problem socjalny i przyczynia się do występowania patologii społecznych. Niepokojące jest zjawisko stałego obniżania się granicy wieku inicjacji alkoholowej młodzieży.13 Do ujemnych społecznych skutków alkoholizmu można zaliczyć spadek wydajności pracy, występowanie chorób związanych z nadużywaniem alkoholu, jak nadciśnienie, udar mózgu, nowotwory, marskość wątroby, zespół uzależnienia psychicznego. Zjawisko alkoholizmu jest ściśle powiązane z występowaniem przestępczości, wypadkami w pracy oraz wypadkami drogowymi. Nadużywanie alkoholu przez któregoś z rodziców osłabia więzi rodzinne i skutkuje występowaniem dysfunkcji w pełnieniu ról rodzicielskich. W 2012 roku na terenie gminy istniały 184 punkty sprzedaży napojów alkoholowych, w 2013 roku - 178 punkty, zaś w 2014 roku- 177 punktów. Spadek liczby punktów jest zjawiskiem pozytywnym i pożądanym z punktu widzenia rozwiązywania problemów alkoholowych. Na terenie Gminy Wadowice istnieje wiele instytucji i organizacji, które prowadzą działalność profilaktyczną i naprawczą w zakresie rozwiązywania problemów alkoholowych i przeciwdziałaniu narkomanii: Urząd Miejski w Wadowicach Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych Zespół Interdyscyplinarny Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej Minkiewicz A. (2001) Patologia społeczna. W: Kurzynowski A. (red.), Polityka społeczna. Warszawa: Instytut Gospodarstwa Społecznego SGH, s. 291-292. 13 31 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wadowice na lata 2016-2022 Poradnia Terapii Uzależnień Komenda Powiatowa Policji w Wadowicach Straż Miejska w Wadowicach Sąd Rejonowy w Wadowicach – III Wydział Rodzinny i Nieletnich Prokuratura Rejonowa w Wadowicach Szkoły, placówki oświatowe Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna Organizacje pożytku publicznego: Wadowickie Stowarzyszenie Integracji Społecznej Klub Abstynentów „VICTORIA”, Stowarzyszenie „AGRADO” w Wadowicach, Centrum Profilaktyki Społecznej Niepubliczne Zakłady Opieki Zdrowotnej i Samodzielne Publiczne Zakłady Opieki Zdrowotnej 6.10. Bezpieczeństwo i porządek publiczny. Gmina Wadowice jest bezpieczną gminą. Komenda Powiatowa Policji w Wadowicach współpracuje ściśle z wieloma instytucjami działającymi na terenie gminy, angażując się w działania mające na celu poprawę bezpieczeństwa oraz przeciwdziałanie patologiom społecznym. Jednym z istotniejszych elementów funkcjonowania społeczności lokalnej jaką jest Gmina są kwestie bezpieczeństwa oraz porządku publicznego. Często wskaźniki dotyczące bezpieczeństwa nie odzwierciedlają nastrojów i poczucia bezpieczeństwa wśród mieszkańców danego obszaru, dlatego też bardzo istotnym elementem prawidłowo działającej struktury lokalnej jest wizerunek służb zajmujących się na co dzień zapewnieniem bezpieczeństwa oraz porządku publicznego. Jak wskazuje doświadczenie w Gminie Wadowice pomimo pojawiających się coraz to nowych zagrożeń, publiczne poczucie bezpieczeństwa dzięki staraniom lokalnych władz, pozostaje na wysokim poziomie. Sprawami bezpieczeństwa publicznego na terenie Gminy Wadowice zajmuje się Komenda Powiatowa Policji w Wadowicach, obejmująca zasięgiem swojego działania teren całego powiatu. W zakresie profilaktyki przestępczości oraz ochrony 32 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wadowice na lata 2016-2022 porządku publicznego podstawowe działania wykonują funkcjonariusze sekcji prewencji, referatu dzielnicowych i zespołu do spraw nieletnich i patologii, zadania z zakresu ochrony porządku i bezpieczeństwa w ruchu drogowym realizuje sekcja ruchu drogowego, natomiast w zakresie wykrywania przestępczości kryminalnej właściwym organem KPP jest sekcja kryminalna, prowadząca działania operacyjne oraz dochodzeniowo-śledcze. Komenda Powiatowa Policji w Wadowicach, obejmująca zasięgiem swojego działania także Gminę Wadowice, oceniana jest jako wyróżniająca się jednostka Policji w Małopolsce. Przestępczość jest jednym ze zjawisk społecznych, które mają negatywny wpływ na funkcjonowanie lokalnej społeczności. Utworzenie w roku 1991 Straży Miejskiej miało na celu zwiększenie poziomu bezpieczeństwa na terenie Gminy. Już od momentu powołania SM, w ramach tzw. zadań własnych gminy, w porozumieniu z miejscową jednostką policji podjęła działania w tym zakresie. Funkcjonariusze Straży Miejskiej znacząco wsparli działania policji. W pierwszym rzędzie skierowano ich do realizacji zadań o charakterze porządkowym, co pozwoliło na przesunięcie sił i środków Komendy Powiatowej Policji do służby o innym charakterze. Ponadto, dzięki utworzeniu Straży Miejskiej i jej współpracy z policją, możliwym stało się zwiększenie liczby patroli w mieście w godzinach występowania największych zagrożeń, zwłaszcza po południu i w porze wieczorowo-nocnej. Na terenie Gminy Wadowice funkcjonuje także Komenda Powiatowej Państwowej Straży Pożarnej oraz Jednostki Ratowniczo-Gaśniczej PSP w Wadowicach, zabezpieczającej bezpośrednio m. in. obszar Gminy Wadowice należy likwidowanie występujących zagrożeń, m.in. walka z pożarami lub innymi klęskami żywiołowymi, np. skutkami silnych wiatrów, skutkami zalań obiektów i terenów, ratownictwo techniczne, zwłaszcza w wypadkach i katastrofach drogowych oraz ratownictwo chemiczne, zarówno w przypadku awarii na terenie zakładów, jak i podczas wypadków w transporcie drogowym i kolejowym. Podstawowe zadania z zakresu likwidacji zagrożeń KP PSP oraz podległe jej Jednostki Ratowniczo-Gaśnicze PSP wykonują jako element Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego, do którego włączone są także jednostki Ochotniczych Straży Pożarnych. KP PSP Wadowicach jest dobrze wyposażona w sprzęt ratowniczo-gaśniczy. Ochotnicze Straże Pożarne, działające na terenie Gminy Wadowice są nie tylko elementem systemu bezpieczeństwa i ochrony przeciwpożarowej, ale jedną z najważniejszych form społecznej aktywności mieszkańców. Na obszarze gminy Wadowice działa aż 9 Ochotniczych Straży Pożarnych. Do zadań statutowych OSP należy m.in.: Prowadzenie działalności mającej na celu zapobieganie pożarom i współdziałanie 33 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wadowice na lata 2016-2022 w tym zakresie z instytucjami i stowarzyszeniami, Branie udziału w akcjach ratowniczych przeprowadzanych w czasie pożarów i innych klęsk i zdarzeń, Informowanie ludności o istniejących zagrożeniach pożarowych (np. wypalanie traw) i sposobach ochrony przed nimi. Cztery jednostki OSP (Chocznia, Jaroszowice, Klecza i Wysoka) są włączone do Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego. Przynależność do systemu wiąże się z dodatkowymi zadaniami dla jednostki, bowiem jest ona w pierwszej kolejności używana do działań poza gminą swojego stacjonowania, jako bezpośrednie wsparcie JRG PSP, musi posiadać odpowiednie wyposażenie sprzętowe (m.in. dwa samochody bojowe), a także odpowiednio wyszkolony i w pełni dyspozycyjny pododdział strażaków, których mobilność pozwala na natychmiastowe przystąpienie do akcji na każde wezwanie. 7. Analiza SWOT. Analiza SWOT jest użyteczną i coraz powszechniej stosowaną metodą przy określaniu priorytetów rozwojowych w pracach nad strategią. Metoda ta łączy analizę wnętrza, jak i otoczenia organizacji oraz badanie szans i zagrożeń, jakie stoją przed organizacją. Wnikliwe i rzetelne podejście do opracowania analizy SWOT jest istotnym etapem procesu planowania strategicznego. Stanowi punkt wyjściowy dla określenia celów strategicznych oraz projektów socjalnych. Przedstawione poniżej czynniki obejmują mocne i słabe strony, a także szanse i zagrożenia. Na uwagę zasługuje fakt ,iż przedmiotowa analiza została opracowana na spotkaniach Zespołu zadaniowego - jest więc głosem specjalistów oraz uczestników z szeroko rozumianego obszaru polityki społecznej. W analizie odnoszono się do kwestii społecznych w Gminie Wadowicew poszczególnych obszarach. 34 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wadowice na lata 2016-2022 Mocne Strony Słabe Strony Zdrowie opracowane i już wdrożone programy profilaktyczne ( np. „Zdrowe Wadowice”, szczepienia ochronne), unormowania prawne dotyczące zdrowego odżywiania dzieci i młodzieży ( rozporządzenie), utworzenie nowej placówki medycznej - finansowanej z NFZw odpowiedzi na potrzeby mieszkańców, dobre zaplecze techniczne ( w tym sportowe) do uprawiania sportu w ramach szeroko rozumianej profilaktyki zdrowotnej, prężne funkcjonowanie klubów sportowych promujących prawidłowe wzorce zdrowego stylu życia, funkcjonowanie Rady Sportu oraz Koordynatora Sportu Gminy Wadowice, utrudniony dostęp do medycznych, długi oczekiwania na wizytę, niedostateczne wykorzystanie potencjału „zaplecza technicznego”, którym już dysponujemy ( jeśli chodzi o infrastrukturę sportową), niska świadomość ekologiczna i zdrowotna wśród mieszkańców ( palenie śmieci, etc), brak zaangażowania społeczeństwa w działania na rzecz dobra wspólnego ( słabo rozwinięty wolontariat w obszarze sportu, animacji sportowych, odpowiedzialności za infrastrukturę sportową) Szanse zwiększające się zaangażowanie lokalnej społeczności i instytucji w szeroko rozumianą problematykę zdrowia ( kampanie w szkołach, działalność NGO’s, etc) usług czas Zagrożenia zbyt szybkie tempo życia, stres brak reformatorskiego myślenia o służbie zdrowia 35 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wadowice na lata 2016-2022 Mocne Strony Słabe Strony Rozwiązywanie problemu alkoholizmu i narkomanii dostępność pomocy, zabezpieczone przez gminę pieniądze na rozwiązywanie problemu, prężnie działające organizacje pożytku publicznego , działające we wskazanym obszarze ( wsparcie infrastrukturalne i finansowe ze strony gminy na rzecz zadań realizowanych przez organizacje pożytku publicznego, szeroko rozwinięte partnerstwo międzysektorowe (Gmina a organizacje pożytku publicznego) „stygmatyzacja alkoholika” ( alkoholicy bojąc się tej stygmatyzacji i wykluczenia mają poczucie strachu i wstydzą się poprosić o pomoc) brak świadomości w rodzinie i otoczeniu o randze problemu, „ewaluacja” problemu ( zmieniające się realia, postęp cywilizacyjny ), problem dotarcia z profilaktyką do właściwej grupy odbiorców, brak kontroli punktów alkoholowych, poczucie bezkarności sprzedawców, Szanse możliwość prowadzenia prób indywidualizacji problemu promocja pozytywnych wzorców zachowań, reagowania możliwość wdrożenia skutecznych metod terapii systemowej Zagrożenia przyzwolenie społeczne „na picie” oraz zakup alkoholu przez nieletnich brak promowania pozytywnych wzorców zachowań dostępność środków odurzających dla młodych osób długie terminy oczekiwania na leczenie odwykowe nieefektywne wykorzystywanie tzw. „korkowego” 36 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wadowice na lata 2016-2022 Mocne Strony Słabe Strony Przeciwdziałanie przemocy w rodzinie ustawowe uregulowania problematyki przemocy w rodzinie, wykwalifikowana i zaangażowana kadra działająca na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie, efektywna współpraca instytucji działających w obszarze przeciwdziałania przemocy w rodzinie, dostępność pomocy - wsparcia psychologicznego dla ofiar przemocy, działania informacyjnoprofilaktyczne prowadzone przez KPP/MOPS, funkcjonowanie procedury „Niebieskiej Karty”, Szanse pozyskiwanie środków ze źródeł zewnętrznych na skoordynowane działania na rzecz ofiar przemocy poczucie bezkarności u części sprawców przemocy, złożoność problemu ( współobecność alkoholu)’ słabe zaangażowanie przedstawicieli służby zdrowia, bierność, niska świadomość społeczna Zagrożenia Mocne Strony uwarunkowania psychologiczne ofiar ( strach przed zgłoszeniem potrzeby pomocy) niska świadomość społeczna na temat konsekwencji bierności wobec obserwowanej przemocy ( w otoczeniu, u sąsiadów, etc) Słabe Strony Poprawa bezpieczeństwa mieszkańców kompetentni i zaangażowani funkcjonariusze Policji, sprawne funkcjonowanie nadmierna biurokratyzacja, bierność obywateli- przyzwolenie na zachowania niebezpieczne, negatywny stosunek obywateli do 37 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wadowice na lata 2016-2022 monitoringu w mieście infrastruktura ( chodniki, oświetlenie, etc), obecność (widoczność) funkcjonariuszy na terenie gminy efektywne działania międzyinstytucjonalne ( np. . procedura „Niebieskiej Karty”), niski poziom „anonimowości” mieszkańców Szanse Policji, Straży Miejskiej niewystarczająca ilość kadry służb dbających o porządek publiczny , niska świadomość społeczna na temat zagrożeń bezpieczeństwa, „rozproszenie” poczucia odpowiedzialności za bezpieczeństwo swoje i innych ( w myśl zasady: „Mnie to nie dotyczy”) Zagrożenia kampanie bezpieczeństwo, promujące „ocieplanie się „ wizerunku funkcjonariusza jako tego, który chce pomóc Mocne Strony media kreujące poczucie bezradności służb w momentach zagrożenia, złe wcześniejsze doświadczenia obywateli z organami stojącymi na straży porządku prawnego( sądem, Policją, prokuratorem, etc.) Słabe Strony Edukacja bliskość uczelni wyższych, dostępność do bezpłatnego szkolnictwa, kursów, szkoleń coraz większa świadomość społeczna na temat korzyści z kształcenia się, uczenia przez całe życie funkcjonowanie Dzieci” prężne funkcjonowanie organizacji pożytku publicznego działających na rzecz wspierania rodziny i organizacji czasu wolnego dzieciom i młodzieży, „Uniwersytetu niewystarczające poradnictwo zawodowe dla młodzieży (pod kątem wyboru dalszego profilu kształcenia problem z zagospodarowaniem czasu wolnego dzieciom w okresie wakacji (limity miejsc na półkolonie- duży popyt ) 38 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wadowice na lata 2016-2022 bogata oferta zajęć dodatkowych Szanse zwiększanie się świadomości społecznej na temat roli edukacji i konieczności „kształcenia przez całe życie” Zagrożenia Mocne Strony niedostosowywanie programów edukacyjnych do dynamiki zmian na rynku pracy Słabe Strony Aktywizacja osób starszych: funkcjonowanie Uniwersytetu Trzeciego Wieku, liczne organizacje, kluby, zrzeszenia działające na rzecz seniorów Szanse rozwiązania systemowe, dostrzeganie przez Państwo Polskie problemów seniorów, wdrażanie projektów dla seniorów Mocne Strony Integracja społeczna i zawodowa osób niepełnosprawnych dostępność środków na integrację społeczną osób niepełnosprawnych ( PFRON, środki Unii, etc), funkcjonowanie na terenie Gminy przedsiębiorstw zatrudniających osoby niepełnosprawne ( zakłady ograniczone funkcjonowanie wolontariatu ( „senior dla seniora”), niska motywacja społeczna do działań międzypokoleniowych, problem z organizacją specjalistycznej opieki poszpitalnej Zagrożenia deficyt właściwej profilaktyki i rehabilitacji dla seniorów Słabe Strony niska świadomość społeczna; brak wrażliwości na problem niepełnosprawności, utrudniony dostęp do rehabilitacji publicznej ( długie terminy oczekiwania) 39 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wadowice na lata 2016-2022 pracy chronionej), funkcjonowanie infrastruktury dla osób niepełnosprawnych, prężna działalność organizacji pożytku publicznego działających na rzecz osób niepełnosprawnych, dobrze rozwinięty prywatny rynek rehabilitacji, dostępność wczesnego wspomagania Szanse Zagrożenia możliwość pozyskiwania środków na rehabilitację społeczną i ruchową osób niepełnosprawnych Mocne Strony Bezrobocie i rynek pracy co raz więcej ofert pracy dostępność środków na integrację społeczną i aktywizację zawodową osób zagrożonych wykluczeniem społecznym Słabe Strony niskie wynagrodzenia, funkcjonowanie „ szarej strefy” oferty pracy niskiej jakości Szanse możliwość pozyskiwania środków zewnętrznych na aktywizację zawodową ( staże, szkolenia, etc) zwiększająca się bierność społeczna na problemy innych ( mnie to nie dotyczy, nie mój problem) Zagrożenia emigracja zarobkowa młodych ludzi 40 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wadowice na lata 2016-2022 Mocne Strony Przeciwdziałanie bezdomności funkcjonowanie systemu pomocy bezdomnym porozumienia z miejscami opieki, funkcjonowanie łaźni, miejsca z ciepłym posiłkiem, możliwość otrzymania czystych ubrań, zintegrowane monitorowanie sytuacji bezdomnych ( międzyinstytucjonalne) Słabe Strony Szanse prowadzenie pracy w środowisku bezdomnych, motywowanie do działania głęboki problem alkoholowy wśród bezdomnych, brak woli wyjścia z kryzysowej sytuacji ( niechęć do współpracy z organami pomocowymi) Zagrożenia pogłębiający i ewoluujący problem nadużywania substancji psychoaktywnych przez bezdomnych, ubożenie społeczeństwa 41 8. Założenia Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wadowice na lata 2016-2022. Na podstawie diagnozy sytuacji społecznej w Gminie Wadowice przyjęte zostały obszary priorytetowe dla realizowania polityki społecznej w gminie. Priorytetowymi działaniami w sferze przeciwdziałania problemom społecznym na terenie Gminy powinno być stworzenie systemu wsparcia dla osób starszych, tworzenie warunków sprzyjających aktywizacji osób niepełnosprawnych, poprawa zdrowia mieszkańców, wspieranie rodzin w pełnieniu ich funkcji społecznych, wspieranie działań na rzecz ochrony dzieci i młodzieży, tworzenie warunków sprzyjających aktywizacji osób niepełnosprawnych oraz rozwijanie kapitału społecznego mieszkańców. Misją Gminy Wadowice ( to opis wizji Gminy najczęściej zawierający główne pola aktywności w przyszłości) jest: „Gmina Wadowice jako wspólnota dbająca o rodzinę, bezpieczeństwo, edukację i ochronę zdrowia, doceniająca potencjał seniorów i wartość rodziny, działająca na rzecz poprawy jakości życia wszystkich mieszkańców gminy.” Misja spełnia ważne funkcje w okresie wdrażania strategii, w tym: – pozwala koncentrować się na priorytetowych, długookresowych celach, – pozwala planować i koordynować działania partnerów rozwoju lokalnego zgodnie z długookresowymi celami, – wspiera motywację i integrację mieszkańców, wzmacniając ich identyfikację z gminą. Aby misja mogła być realizowana należy zaplanować cele strategiczne, które będą służyły jej osiągnięciu. Powyższa misja jest wyrazem potrzeby wypracowania wspólnej wizji wszystkich instytucji działających na terenie Gminy. Cele strategiczne, szczegółowe oraz wynikające z nich kierunki działań stanowią uszczegółowienie misji oraz mają przyczynić się do rozwiązania problemów społecznych istniejących w gminie. Poniższy schemat przedstawia cel główny oraz cele strategiczne wyznaczające kierunki działań Strategii Rozwiązywania w Gminie Wadowice na lata 2016-2022. Problemów Społecznych Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wadowice na lata 2016-2022 MISJA „Gmina Wadowice jako wspólnota dbająca o rodzinę, bezpieczeństwo, edukację i ochronę zdrowia, doceniająca potencjał seniorów i wartość rodziny, działająca na rzecz poprawy jakości życia wszystkich mieszkańców gminy.” I CEL STRATEGICZNY Zintegrowana polityka społeczna II CEL STRATEGICZNY Poprawa jakości życia mieszkańców III CEL STRATEGICZNY Rozwój kapitału ludzkiego i społecznego IV CEL STRATEGICZNY Integracja społeczna i zawodowa Realizacja misji opierać się będzie na realizacji czterech celów strategicznych. Poniżej przedstawiono cele szczegółowe przypisane wyróżnionym czterem celom strategicznym. I CEL STRATEGICZNY Zintegrowana polityka społeczna 43 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wadowice na lata 2016-2022 Jednym z kluczowych zadań polityki społecznej w Gminie Wadowice jest dalsza integracja współpracy wszystkich instytucji działających w tym obszarze. Szczególną rolę ma odgrywać współpraca z podmiotami ekonomii społecznej. Ekonomia społeczna jest ideą promującą partnerstwo między władzami lokalnymi, a społecznością lokalną reprezentowaną między innymi przez organizacje pozarządowe. W procesie powstawania nowoczesnego społeczeństwa opartego na wzajemnych relacjach gospodarki wolnorynkowej, gdzie ludzie wymieniają między sobą towary i usługi, poza przyjętą formą działalności gospodarczej istnieje potrzeba aktywności społecznej, szczególnie w czasach kiedy państwo nie jest w stanie zadbać o potrzeby wszystkich członków swojej wspólnoty. Jest to możliwe w ramach funkcjonowania organizacji pozarządowych, fundacji, stowarzyszeń. Obok instytucji zajmujących się pomocą innym ludziom z ramienia urzędu, organizacje pozarządowe cieszą się dużą skutecznością . Partnerstwo społeczne ponadto zwiększa świadomość i odpowiedzialność za realizowaną politykę lokalną , zwiększając efektywność i skuteczność wdrażanych programów. Gmina powinna stwarzać stabilną infrastrukturę wsparcia dla tych podmiotów. Do tej pory podjęto wiele działań zmierzających do poprawy komunikacji między różnymi instytucjami i placówkami. Wywierały one pozytywny wpływ na rozpoznanie istniejących problemów oraz podejmowanie bardziej skutecznych działań zmierzających do rozwiązywania tych problemów. Poprzez corocznie opracowywany i konsultowany z organizacjami pożytku publicznego „ Program Współpracy Gminy Wadowice z organizacjami pozarządowymi i innymi podmiotami, o których mowa w art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 roku o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie” możliwy jest skuteczny i owocny dialog z trzecim sektorem. Zlecanie zadań publicznych Gminy organizacjom pożytku publicznego przyczynia się do podnoszenia efektywności działań oraz nawiązywania pozytywnych relacji z organizacjami , które przyczyniają się do poprawy jakości życia lokalnej społeczności ( Odpowiedzialni za realizację :Gmina Wadowice, MOPS w Wadowicach, organizacje pożytku publicznego) 44 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wadowice na lata 2016-2022 I CEL SZCZEGÓŁOWY Zwiększenie wykorzystania środków i zasobów na cele społeczne Cel ten realizowany będzie, między innymi, poprzez kształcenie kadry instytucji i placówek, działania zmierzające do poprawy istniejącej infrastruktury, usprawnianie komunikacji między instytucjami, a także zwiększenie wykorzystania środków unijnych na cele społeczne. ( Odpowiedzialni za realizację :Gmina Wadowice, jednostki organizacyjne Gminy Wadowice, organizacje pożytku publicznego) II CEL SZCZEGÓŁOWY Zwiększenie wiedzy o sytuacji społeczno-ekonomicznej Lokalne władze i instytucje mają dobre rozpoznanie istniejących problemów, a także wskazuje na potrzebę dalszego prowadzenia tych działań. Skuteczne rozwiązywanie problemów społecznych, wymaga monitorowania sytuacji społecznoekonomicznej oraz ewaluacji realizowanych programów. ( Odpowiedzialni za realizację :Gmina Wadowice, jednostki organizacyjne Gminy Wadowice, organizacje pożytku publicznego) II CEL STRATEGICZNY Poprawa jakości życia mieszkańców Poprawa jakości życia mieszkańców jest jednym z ważniejszych zadań, zaś działania zmierzające do tego opierać się będą na realizacji 4 celów szczegółowych: poprawie zdrowia mieszkańców, rozwiązywaniu problemu alkoholizmu i narkomanii, doskonaleniu systemu opieki nad dzieckiem i rodziną oraz integracją działań na rzecz wyrównywania szans osób niepełnosprawnych oraz wdrożeniu działań w kontekście starzenia się społeczeństwa. ( Odpowiedzialni za realizację :Gmina Wadowice, jednostki organizacyjne Gminy Wadowice, organizacje pożytku publicznego, KPP w Wadowicach, ZOZ w Wadowicach) 45 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wadowice na lata 2016-2022 I CEL SZCZEGÓŁOWY Poprawa zdrowia mieszkańcow Cel ten realizowany będzie, między innymi, poprzez dążenie do poprawy dostępu do usług zdrowotnych, w szczególności do rehabilitacji oraz prowadzenie programów profilaktyki zdrowotnej wśród mieszkańców. „Zdrowe Wadowice”, kampanie organizowane przez organizacje pożytku publicznego, pozyskiwanie środków na realizację zadań z zakresu profilaktyki zdrowia. Promowanie zdrowych nawyków żywieniowych w szkołach i przedszkolach, warsztaty zdrowego odżywiania, promocja sportu , podnoszenie świadomości rodziców na temat roli zdrowego stylu życia w rozwoju dzieci oraz prawidłowa opieka zdrowotna dla seniorów, to kierunki priorytetowych działań dla Gminy Wadowice. Aktywność ruchowa mieszkańców powinna być propagowana poprzez bogatą ofertę kompetentnych jednostek gminy i innych instytucji oraz szeroko promowana. Wskazane jest takie zarządzanie komunalną infrastrukturą sportową, które będzie owocowało najbardziej efektywnym jej wykorzystaniem przez mieszkańców. Dotyczy to wszystkich gminnych obiektów i urządzeń sportowych, oraz szkół (sale gimnastyczne, boiska itp.). Promowaniu aktywnych form spędzania czasu powinna towarzyszyć profilaktyka zdrowotna, szczególnie w zakresie eliminowania wad postawy wśród dzieci i młodzieży oraz profilaktyka stomatologiczna. ( Odpowiedzialni za realizację :Gmina Wadowice, MOPS w Wadowicach , szkoły, przedszkola, organizacje pożytku publicznego działające w obszarze zdrowia , ZOZ w Wadowicach, Wadowicka Rada Sportu, Koordynator d.s. sportu szkolnego) II CEL SZCZEGÓŁOWY Rozwiązywanie problemu alkoholizmu i narkomanii, przeciwdziałanie przemocy w rodzinie. Cel ten realizowany będzie, między innymi, za pomocą ustalanego i realizowanego co roku Gminnego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz Przeciwdziałania Narkomanii, gminnym i ogólnopolskim 46 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wadowice na lata 2016-2022 programom oraz kampaniom, szkolnym programom profilaktycznym. ze względu na ciągłą ewaluację problemu alkoholizmu oraz narkomanii koniecznym jest prowadzenie szeroko pojętej profilaktyki, a także wdrażanie nowoczesnych, systemowych metod pracy. Konieczne jest prowadzenie spójnych działań profilaktycznych, terapeutycznych oraz rehabilitacyjnych, a także zwiększanie świadomości i zaangażowania mieszkańców gminy Wadowice w obszarze profilaktyki i rozwiązywania problemów związanych z niewłaściwym spożywaniem alkoholu oraz używaniem innych substancji psychoaktywnych . ( Odpowiedzialni za realizację : Gmina Wadowice, MOPS w Wadowicach , Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Pełnomocnik Burmistrza ds. Realizacji Gminnego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz Przeciwdziałania Narkomanii jednostki organizacje pożytku publicznego, ZOZ w Wadowicach, KPP w Wadowicach, placówki wsparcia dziennego, Sąd, kuratorzy, partnerzy zewnętrzni) III CEL SZCZEGÓŁOWY Skuteczny system opieki nad rodziną i dzieckiem Cel ten realizowany będzie, między innymi, za pomocą Gminnego Programu Wspierania Rodziny, Gminnego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie oraz Ochrony Ofiar Przemocy w Rodzinie, gminnym i ogólnopolskim programom i kampaniom skierowanym na rodzinę i dziecko oraz poprzez realizację wieloletniego programu wspierania finansowego gmin w zakresie dożywiania „Pomoc państwa w zakresie dożywiania” na lata 2014–2020, poprzez coroczne prowadzenie na zlecenie Gminy Wadowice placówek wsparcia dziennego, zwiększanie świadomości rodziców na temat zdrowego odżywiania i profilaktyki zdrowia, przeznaczenie środków z budżetu Gminy Wadowice na organizację czasu wolnego dzieciom i młodzieży z naciskiem na rolę sportu w życiu codziennym, finansowanie przez gminę półkolonii w okresie wakacji, etc. ( Odpowiedzialni za realizację : Gmina Wadowice, MOPS w Wadowicach , organizacje pożytku publicznego, szkoły, przedszkola, placówki wsparcia dziennego, WCK, Ognisko Pracy Pozaszkolnej, placówki wsparcia dziennego,etc. ) 47 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wadowice na lata 2016-2022 IV CEL SZCZEGÓŁOWY Poprawa bezpieczeństwa mieszkańców. S Cel ten realizowany będzie poprzez współpracę z Komendą Powiatową Policji w Wadowicach, Strażą Miejską, Państwową Strażą Pożarną. W zakresie bezpieczeństwa publicznego oraz ochrony przeciwpowodziowej i przeciwpożarowej nieodzowna jest dobra koordynacja działań z właściwymi instytucjami oraz tworzenie systemów i procedur szybkiego reagowania na sytuacje kryzysowe. Gmina chce zachęcać mieszkańców do aktywnego udziału w poprawie bezpieczeństwa w miejscu zamieszkania. Prowadzenie spotkań Policji w szkołach, na osiedlach, integracja z lokalna społecznością podczas organizowanych imprez, to tylko niektóre aspekty, które przyczyniają się do wzrostu poczucia bezpieczeństwa mieszkańców Gminy Wadowice. ( Odpowiedzialni za realizację : Gmina Wadowice, MOPS w Wadowicach , organizacje pożytku publicznego, KPP w Wadowicach, Straż Miejska, Państwowa i Ochotnicza Straż Pożarna, szkoły, przedszkola ) III CEL STRATEGICZNY Rozwój kapitału ludzkiego i społecznego Jednym z bardziej istotnych wyzwań dla samorządu lokalnego jest pobudzanie aktywności mieszkańców i zwiększanie ich zaangażowania w rozwiązywanie problemów społecznych w gminie. Wyrównywanie różnic między regionami w dużej mierze jest uzależnione od kapitału ludzkiego i społecznego ich mieszkańców. Rozwój kapitału ludzkiego i społecznego opierać się będzie przede wszystkim na działaniach zmierzających do rewitalizacji społecznej poprzez poprawę oferty edukacyjnej, aktywizację osób starszych, organizację czasu wolnego dzieci i młodzieży oraz budowanie szerokiego partnerstwa społecznego. Pożądanym efektem opisywanego celu jest zwiększenie aktywności lokalnego społeczeństwa w zakresie podejmowania inicjatyw, zaangażowania w życie gminy, uwrażliwienia i poczucia współodpowiedzialności za lokalne sprawy. Należy tworzyć warunki sprzyjające do 48 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wadowice na lata 2016-2022 wzmocnienia istniejących i tworzenia nowych organizacji pozarządowych. Zasadnym jest rozważenie utworzenia swoistego centrum wolontariatu, Rady Młodzieży , Rady Seniorów. Lokalni liderzy powinni być wyróżniani, wspierani i motywowani do dalszego działania. ( Odpowiedzialni za realizację : Gmina Wadowice, MOPS w Wadowicach , organizacje pożytku publicznego, szkoły, przedszkola, WCK, Ognisko Pracy Pozaszkolnej ) I CEL SZCZEGÓŁOWY Wysoki poziom kształcenia i bogata oferta edukacyjna Niezwykle w ważną determinantą rozwiązywania problemów społecznych gminie Wadowice jest jakość edukacji. Konieczne jest dołożenie starań do podnoszenia jakości oświaty, wzbogacania i urozmaicania zajęć szkolnych. Należy rozważyć możliwość profilowania edukacji na szczeblu podstawowym i gimnazjalnym (np. profil sportowy, muzyczny itp.) oraz rozszerzanie kręgu odbiorców oferty edukacyjnej (tak jak w przypadku „Uniwersytetu Trzeciego Wieku” oraz „Uniwersytetu Dzieci”). Wskazane jest bieżące monitorowanie i modyfikowanie programów nauczania celem dostosowania ich do wymogów rynku pracy oraz funkcjonowania w społeczeństwie obywatelskim. ( Odpowiedzialni za realizację : Gmina Wadowice, Zespół Obsługi Placówek Oświatowych w Wadowicach, organizacje pożytku publicznego, szkoły, przedszkola, WCK, Ognisko Pracy Pozaszkolnej ) II CEL SZCZEGÓŁOWY Aktywizacja osób starszych Cel ten może być realizowany poprzez wspieranie organizacji pozarządowych działających na rzecz osób starszych, monitorowanie potrzeb starszych osób, organizację imprez kulturalnych, przedsięwzięć turystyczno – rekreacyjnych i udział w wydarzeniach sportowych, rozwijanie oferty edukacyjnej skierowanej do starszych mieszkańców, między innymi poprzez prowadzenie przez Wadowickie Centrum Kultury Uniwersytetu Trzeciego Wieku, prowadzenie klubów samopomocy nastawionych na 49 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wadowice na lata 2016-2022 integrację osób starszych z młodzieżą, wolontariat seniorów i „dla seniorów”, przeciwdziałanie e – wykluczeniu, promowanie aktywności seniorów w społeczności lokalnej – rozwój społeczeństwa obywatelskiego (powołanie „Rady Seniorów”). Niezwykle ważnym jest rozwój systemu wsparcia dla osób starszych niemogących samodzielnie funkcjonować w środowisku, a także zabezpieczenie socjalne poprzez udzielanie świadczeń z pomocy społecznej, świadczenie usług opiekuńczych. ( Odpowiedzialni za realizację : Gmina Wadowice, MOPS w Wadowicach, organizacje pożytku publicznego, WCK, etc. ) III CEL SZCZEGÓŁOWY Organizacja czasu wolnego dzieci i młodzieży Cel ten może być realizowany poprzez wspieranie organizacji pozarządowych działających na rzecz dzieci i młodzieży, organizowanie różnych przedsięwzięć, rozwijanie oferty sportowej i kulturalnej w gminie, a także rozwój wolontariatu. Właściwa organizacja czasu wolnego dzieciom i młodzieży jest doskonałym sposobem na przeciwdziałanie pojawianiu się patologii społecznych wśród dzieci i młodzieży. Skoordynowane, przemyślane działania w tym zakresie przyczyniają się do kształtowania prawidłowych wzorców wychowawczych, pobudzania kreatywności dzieci i młodzieży, prawidłowemu rozwojowi emocjonalnemu oraz przeciwdziałaniu zachowaniom niewłaściwym. ( Odpowiedzialni za realizację : Gmina Wadowice, jednostki organizacyjne Gminy, Wadowicach, organizacje pożytku publicznego, WCK, Ognisko Pracy Pozaszkolnej, przedszkola, szkoły, etc. ) 50 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wadowice na lata 2016-2022 IV CEL SZCZEGÓŁOWY Budowanie szerokiego partnerstwa społecznego Rozwój kapitału społecznego wymaga podejmowania działań mających na celu budowanie dialogu z mieszkańcami oraz organizacjami pożytku publicznego. Cel ten może być realizowany w oparciu o corocznie uchwalany „Program Współpracy Gminy Wadowice z organizacjami pozarządowymi i innymi podmiotami, o których mowa w art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 roku o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie” oraz szeroko rozumianą partycypację społeczną, polegającą na informowaniu mieszkańców na temat planowanych oraz prowadzonych działań poprzez umieszczanie treści dokumentów na stronie internetowej, prowadzenie konsultacji społecznych, i podejmowanie przedsiębiorcami, współpracy powoływanie ze organów środowiskiem opiniodawczych i naukowym konsultacyjnych Burmistrza składających się z przedstawicieli mieszkańców gminy Wadowice, etc. ( Odpowiedzialni Wadowicach, za realizację : Gmina Wadowice, jednostki organizacyjne Gminy, organizacje pożytku publicznego, przedsiębiorcy, Rada Miejska, przedstawiciele mieszkańców Gminy, etc. ) IV CEL STRATEGICZNY Integracja społeczna i zawodowa Istotnym zadaniem jest integracja społeczna i zawodowa osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, pobudzanie i wspieranie aktywności osób niepełnosprawnych, bezrobotnych i bezdomnych, a także mieszkańców obszarów zdegradowanych, na których występują negatywne zjawiska społeczne , jak również zapewnianie tym grupom dostępu do aktywnego uczestnictwa społecznego i kulturalnego w życiu społeczeństwa. ( Odpowiedzialni za realizację : Gmina Wadowice, MOPS w Wadowicach oraz inne jednostki organizacyjne Gminy, organizacje pożytku publicznego działające w obszarze pomocy społecznej, PUP w Wadowicach, KPP w Wadowicach, etc.) 51 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wadowice na lata 2016-2022 I CEL SZCZEGÓŁOWY Integracja społeczna i zawodowa osób niepełnosprawnych Cel ten realizowany może być, między innymi poprzez likwidowanie barier architektonicznych, wspieranie organizacji pozarządowych działających w zakresie pomocy osobom niepełnosprawnym, wdrażanie modelu środowiskowej i zintegrowanej opieki, zwiększania dostępu do wczesnej interwencji i rehabilitacji, pozyskiwanie środków zewnętrznych na integracje i aktywizacje społeczną oraz zawodową osób niepełnosprawnych. ( Odpowiedzialni za realizację : Gmina Wadowice, MOPS w Wadowicach oraz inne jednostki organizacyjne Gminy, organizacje pożytku publicznego, PUP w Wadowicach, ZOZ w Wadowicach, etc.) II CEL SZCZEGÓŁOWY Integracja zawodowa osób bezrobotnych, łagodzenie skutków bezrobocia i aktywizacja lokalnego rynku pracy Cel ten może być realizowany, między innymi za pomocą projektów unijnych , upowszechnianiu informacji na temat form aktywizacji zawodowej osób bezrobotnych oraz organizowaniu tych form aktywizacji, monitorowaniu sytuacji osób bezrobotnych, udzielaniu wsparcia pieniężnego i rzeczowego, realizowaniu projektów, współpracy z przedsiębiorcami, tworzeniu sprzyjających warunków do powstawania nowych miejsc pracy. ( Odpowiedzialni za realizację : Gmina Wadowice, MOPS w Wadowicach , organizacje pożytku publicznego, PUP w Wadowicach, przedsiębiorcy, etc.) 52 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wadowice na lata 2016-2022 III CEL SZCZEGÓŁOWY Przeciwdziałanie bezdomności Cel ten realizowany będzie, miedzy innymi poprzez monitorowanie sytuacji osób bezdomnych, zapewnianie im schronienia, dostępu do posiłku, łaźni. Cel realizowany będzie przy współpracy z organizacjami pożytku publicznego, realizującymi zadania publiczne z zakresu pomocy społecznej oraz Komendy Powiatowej Policji w Wadowicach i Straży Miejskiej. Koniecznym jest monitorowanie sytuacji osób bezdomnych – zwłaszcza w okresie zimowym oraz motywowanie ich do wyjścia z sytuacji kryzysowej. ( Odpowiedzialni za realizację : Gmina Wadowice, MOPS w Wadowicach , organizacje pożytku publicznego, KPP w Wadowicach, Straż Miejska) 9. Realizacja Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wadowice na lata 2016-2022. Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wadowice na lata 2016-2022 realizowana będzie w oparciu o Roczne Harmonogramy Realizacji Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych, przedstawiające zadania wynikające z celów Strategii, ustalane na początku każdego roku oraz wyznaczające ramy finansowe . Roczne Harmonogramy będą funkcjonowały w formie zarządzeń Burmistrza.Za opracowanie Rocznych Harmonogramów odpowiedzialny będzie Zespół d.s. Realizacji Strategii, powołany przez Burmistrza Wadowic. Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych nie stanowi zbioru zamkniętego, wraz z rozpoznawanymi potrzebami możliwe jest projektowanie nowych przedsięwzięć, będących odpowiedzią na aktualne wyzwania. W okresie czasu, który obejmuje Strategia, wdrażane i realizowane będą, w zależności od potrzeb, dodatkowe programy i projekty dotyczące poszczególnych obszarów problemów społecznych, między innymi wspierania osób niepełnosprawnych, aktywizacji zawodowej osób bezrobotnych, wspierania rodzin dzieci, wzmacniania kapitału społecznego mieszkańców oraz integracji działań wszystkich instytucji. 53 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wadowice na lata 2016-2022 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych nie stanowi zbioru zamkniętego, wraz z rozpoznawanymi potrzebami możliwe jest projektowanie nowych przedsięwzięć, będących odpowiedzią na aktualne wyzwania. W okresie czasu, który obejmuje Strategia, wdrażane i realizowane będą, w zależności od potrzeb, programy i projekty dotyczące poszczególnych obszarów problemów społecznych, między innymi wspierania osób niepełnosprawnych, aktywizacji zawodowej osób bezrobotnych, wspierania rodzin i dzieci, wzmacniania kapitału społecznego mieszkańców oraz integracji działań wszystkich instytucji. Strategia jest dokumentem programującym życie społeczności lokalnej, dlatego też w sposób zamierzony została sformułowana w taki sposób, aby była elastyczna i stwarzała możliwość dostosowywania realizowanych w oparciu o nią działań do zmieniających się zjawisk i problemów społecznych oraz zmian przepisów prawa, które wyznaczają obszary interwencji w polityce społecznej. 10. Monitoring i ewaluacja Strategii. Monitorowanie realizacji Harmonogramu Realizacji Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych planowane jest poprzez okresową ocenę stopnia osiągnięcia określonych kierunków priorytetowych i stopnia realizacji zaplanowanych przedsięwzięć, zoperacjonalizowanych w Rocznym Harmonogramie Realizacji Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wadowice za pomocą wskaźników realizacji Strategii. Cząstkowe sprawozdania, powinny być sporządzane w pierwszym kwartale kolejnego roku realizacji strategii za rok poprzedni. Wskaźniki realizacji Strategii 1. Zintegrowana polityka społeczna Cel szczegółowy Wskaźnik monitorujący Źródło danych Komentarze 54 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wadowice na lata 2016-2022 Zwiększenie wykorzystania środków i zasobów na cele społeczne Liczba szkoleń, w których brali udział pracownicy instytucji Zwiększenie wiedzy o sytuacji społecznoekonomicznej Liczba mieszkańców, w tym kobiet i mężczyzn Urząd Miejski Liczba realizowanych wspólnie przez instytucje przedsięwzięć GUS Bank Danych Lokalnych Liczba mieszkańców w wieku przedprodukcyjnym Liczba mieszkańców w wieku produkcyjnym Liczba mieszkańców w wieku poprodukcyjnym Przyrost naturalny Saldo migracji wewnętrznych Saldo migracji zagranicznych 2. Poprawa jakości życia mieszkańców Cel szczegółowy Wskaźnik monitorujący Źródło danych Poprawa zdrowia mieszkańców Liczba mieszkańców przypadających na 1 aptekę GUS Bank Danych Lokalnych Komentarze Liczba mieszkańców przypadających na 1 zakład opieki zdrowotnej Liczba mieszkańców przypadających na 1 dentystę Liczba łóżek szpitalnych Liczba mieszkańców przypadających na 1 łóżko szpitalne Liczba realizowanych programów profilaktyki zdrowotnej Liczba uczestników programów profilaktyki zdrowotnej Rozwiązywanie problemu alkoholizmu i narkomanii, przeciwdziałanie przemocy w rodzinie przeciwdziałanie przemocy w rodzinie. Liczba udzielonych porad Liczba wniosków skierowanych do Komisji Liczba zorganizowanych obozów letnich z programem socjoterapeutycznym Urząd Miejski /organizacje pożytku publ. Urząd Miejski/ Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej/Organizacje pożytku publicznego Liczba przeprowadzonych programów profilaktycznych, konkursów, akcji edukacyjnych Liczba uczestników programów profilaktycznych, konkursów, akcji 55 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wadowice na lata 2016-2022 edukacyjnych Liczba ogólnopolskich kampanii, w których wzięła udział gmina Liczba założonych Niebieskich Kart Skuteczny system opieki nad rodziną i dzieckiem Liczba rodzin korzystających z pomocy OPS z powodu bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej Liczba rodzin korzystających z bezpłatnego poradnictwa specjalistycznego Liczba rodzin korzystających ze wsparcia asystenta rodziny wyrównywania Liczba założonych Niebieskich Kart Poprawa bezpieczeństwa mieszkańców. działań Liczba przestępstw kryminalnych ogólnie w kontekście starzenia się społeczeństwa. Komenda Powiatowa Policji/ MOPS Liczba wypadków i kolizji spowodowanych przez kierowców prowadzących po spożyciu alkoholu Liczba osób zakłócających porządek po spożyciu alkoholu Liczba wypadków drogowych Liczba ofiar śmiertelnych wypadków drogowych 3. Rozwój kapitału ludzkiego i społecznego Cel szczegółowy Wskaźnik monitorujący Źródło danych Wysoki poziom kształcenia i bogata oferta edukacyjna Liczba miejsc w przedszkolach na liczbę dzieci w wieku przedszkolnym ZOPO/Starostwo Komentarze Procent uczniów zdających maturę Aktywizacja osób starszych Liczba organizacji pozarządowych działających w obszarze pomocy osobom starszym Liczba inicjatyw skierowanych do osób starszych Organizacja czasu wolnego dzieci i młodzieży Liczba zorganizowanych imprez o charakterze kulturalnym Liczba uczestników tych imprez Urząd Miejski/MOPS/WCK/ organizacje pożytku publ. Urząd Miejski/Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej Liczba dzieci korzystających z zajęć w placówkach wsparcia dziennego. 56 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wadowice na lata 2016-2022 Liczba klubów i stowarzyszeń sportowych Liczba organizacji pozarządowych działających w obszarze kultury Liczba obiektów sportowych Liczba mieszkańców angażująca się w wolontariat Budowanie szerokiego partnerstwa społecznego Liczba dokumentów, sprawozdań, strategii, programów umieszczanych na stronach internetowych Urząd Miejski/organizacje pożytku publicznego Liczba organizacji pozarządowych, z którymi współpracuje samorząd Czy uchwalono program współpracy z organizacjami pozarządowymi? Czy program współpracy był przygotowywany z udziałem organizacji? Średnia liczba odwiedzin oficjalnej strony miasta Liczba przeprowadzanych przez miasto konsultacji społecznych Liczba działań podjętych wspólnie z organizacjami pozarządowymi Liczba działań podjętych wspólnie z przedsiębiorcami 4. Integracja społeczna i zawodowa Cel szczegółowy Wskaźnik monitorujący Źródło danych Integracja społeczna i zawodowa osób niepełnosprawnych Liczba osób z orzeczeniem o niepełnosprawności Powiatowy Zespół ds. Orzekania o Niepełnosprawności/ Liczba organizacji pozarządowych działających w obszarze pomocy niepełnosprawnym osobom Komentarze Urząd Miejski Liczba inicjatyw skierowanych do osób niepełnosprawnych Integracja zawodowa osób bezrobotnych, łagodzenie skutków bezrobocia i aktywizacja lokalnego rynku pracy Stopa bezrobocia Liczba bezrobotnych, w tym liczba bezrobotnych kobiet Powiatowy Urząd Pracy Liczba bezrobotnych długoterminowych Liczba bezrobotnych bez wykształcenia 57 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wadowice na lata 2016-2022 Liczba bezrobotnych poniżej 25 r.ż. Liczba bezrobotnych niepełnosprawnych Liczba programów skierowanych do osób bezrobotnych Przeciwdziałanie bezdomności Liczba osób bezdomnych przebywających na terenie Gminy Wadowice Liczba osób bezdomnych korzystająca z pomocy MOPS Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej/Straż Miejska w Wadowicach Za wykonywanie zbiorczych sprawozdań, gromadzenie i upowszechnianie zbiorczych danych z zakresu monitorowania stopnia realizacji Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych odpowiedzialny jest MOPS w Wadowicach. 11. Źródła finansowania. Zakłada się, że źródłami finansowania lub współfinansowania przedsięwzięć przewidzianych do realizacji w ramach Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wadowice na lata 2016-2022 będą: budżet Państwa, budżet Gminy Wadowice , środki celowe funduszy krajowych, fundusze Unii Europejskiej, budżet podmiotów odpowiedzialnych za dane działania oraz inne źródła. Ramy finansowe określane będą w Rocznych Harmonogramach Realizacji . 58 Podsumowanie Strategia precyzuje zadania samorządu gminnego w zakresie problemów społecznych i nakreśla pożądane kierunki ich działania. Jako wieloletni dokument planistyczny, będzie wymagała uszczegółowienia i precyzowania w trakcie okresu wdrożeniowego, dlatego przyjęto zasadę ,iż realizowana będzie w oparciu o Roczne Harmonogramy Realizacji Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych, przedstawiające zadania wynikające z celów Strategii. Strategia zakłada realizację wielu powiązanych ze sobą działań. Niektóre z nich mogą być jednak wykonywane niezależnie, ale wszystkie stanowią zwartą konstrukcję głównego celu jakim jest zapewnienie mieszkańcom wysokiego poziomu i jakości życia, ochrony zdrowia i bezpieczeństwa oraz równego dostępu do kultury i edukacji . Skuteczność realizacji Strategii uzależniona będzie od wielu czynników a przede wszystkim od zaangażowania administracji samorządowej, współdziałania instytucji i organizacji pozarządowych działających na lokalnym terenie oraz wielkości pozyskanych środków. Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wadowice jest szansą na optymalne wykorzystanie potencjału wszystkich partnerów polityki społecznej. To szansa na uruchomienie procesów aktywizacji społeczności lokalnej, to wreszcie możliwość powołania lokalnych koalicji, porozumień na rzecz realizacji konkretnych projektów i programów społecznych. Wykorzystanie tej szansy leży głównie po stronie samorządu, który może włączyć organizacje społeczne do współdziałania. Przedstawione w Strategii działania są niezbędne do zbudowania podstaw zintegrowanego systemu wsparcia społecznego, rozwoju mieszkańców gminy oraz zapobiegania marginalizacji i wykluczeniu. Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wadowice na lata 2016-2022 Bibliografia. 1) Auleytner J. (2004) Polska polityka społeczna. Ciągłość i zmiany. Warszawa: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej TWP. 2) Boni M. (red.) (2009). Polska 2030. Wyzwania Rozwojowe. Warszawa: Kancelaria Prezesa Rady Ministrów. 3) Europa 2020 – Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu. 4) Główny Urząd Statystyczny. Departament Badań Demograficznych (2009). Prognoza ludności na lata 2008-2035. Warszawa. 5) Główny Urząd Statystyczny (2012). Kapitał Ludzki w Polsce w 2010 roku. Gdańsk. 6) Główny Urząd Statystyczny (2012). Wyniki Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2011. Podstawowe informacje o sytuacji demograficzno-społecznej ludności Polski oraz zasobach mieszkaniowych. Warszawa. 7) Informacja o działaniach w zakresie niesienia pomocy bezdomnym oraz osobom zagrożonym wykluczeniem społecznym w okresie zimy 2007/2008 (2008), Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Departament Pomocy i Integracji Społecznej, Warszawa. 8) Karta Praw Osób Niepełnosprawnych uchwalona z dnia 1 sierpnia 1997 r. (Dz.U. Nr 50, poz. 415). 9) Komenda Powiatowa Policji w Wadowicach . Informacja dotycząca stanu bezpieczeństwa i porządku publicznego na terenie Gminy Wadowice w roku 2012, 2013,2014. 10) Kurzynowski A. (2001) Polityka społeczna- podstawowe pojęcia i zakres. W: Kurzynowski A. (red.), Polityka społeczna. Warszawa: Instytut Gospodarstwa Społecznego SGH 11) Mandes S. (2003) Barometr współpracy 2003. 12) Minkiewicz A. (2001) Patologia społeczna. W: Kurzynowski A. (red.), Polityka społeczna. arszawa: Instytut Gospodarstwa Społecznego SGH 13) Piekut-Brodzka. D (2000) O bezdomnych i bezdomności, Warszawa, s. 42. Za: Głąbicka K. (2004) Polityka społeczna państwa polskiego u progu członkostwa w Unii Europejskiej. Radom: Instytut Technologii Eksploatacji. 14) Powszechna Deklaracja Praw Człowieka. 15) Raport o Kapitale Intelektualnym Polski (2008). Przygotowany przez Zespół Doradców Strategicznych Prezesa Rady Ministrów pod kierownictwem Pawła Bochniarza). 60 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wadowice na lata 2016-2022 16) Sprawozdanie z działalności Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Wadowicach za lata 2012-2014. 17) Szafraniec K. (2011) Młodzi 2011. Warszawa: Kancelaria Prezesa Rady Ministrów. 18) Wciórka B. (2007) Bezrobotni o swojej sytuacji życiowej. Komunikat z badań. Warszawa: CBOS, BS/56/2 61
