Mikroekonomia - [Ekonomia]

advertisement
Ekonomia - ćwiczenia
Prowadzący:
mgr Jacek Drążkiewicz
Kontakt:
[email protected]
PLAN ZAJĘĆ
1.
2.
3.
4.
5.
Zagadnienia i pojęcia wprowadzające.
Rynek, popyt, podaż.
Elastyczność popytu i podaży
Konsument i przedsiębiorstwo. Struktury rynku.
DYSKUSJA: Globalizacja, szansa czy zagrożenie
dla polskiej gospodarki?
Literatura
1.
2.
3.
4.
5.
Samuelson P.A., Nordhaus W.D.: Ekonomia 1, Ekonomia 2, PWN,
Warszawa 2001.
Oyrzanowski B.: Mikroekonomia, Wydawnictwo Profesjonalnej Szkoły
Biznesu, Kraków 1997.
Begg D., Fisher S., Dornbusch R., Mikroekonomia, Polskie
Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1997
Czarny B., Rapacki R., Podstawy ekonomii, Polskie Wydawnictwo
Ekonomiczne, Warszawa 2002
Bednarowska L., Drążkiewicz J., Zarys mikroekonomii, ćwiczenia,
zadania, testy, problemy, Wyższa Szkoła Rozwoju Lokalnego,
Żyrardów 2009
Wprowadzenie do nauki
ekonomii
Zagadnienia
• Pojęcie i zakres ekonomii
• Podstawowe pytania ekonomii
• Podstawowe pojęcia ekonomiczne
• Metody badań ekonomicznych
1. W KRĘGU DEFINICJI I POJĘĆ
WPROWADZAJĄCYCH
1.1. Czym jest ekonomia?
1.2. Czym gospodarujemy, czyli analiza czynników produkcji
1.2.1. Czym jest czynnik produkcji w postaci ziemi?
1.2.2. Czym jest czynnik produkcji w postaci pracy?
1.2.3. Czym jest czynnik produkcji w postaci kapitału?
1.3. Czym są potrzeby w teorii ekonomii?
.
1.4. Produkować czy świadczyć?
1.5. Co wyróżnia usługi?
1.6. Jak dzielimy usługi?
1.7. Jak dzielimy dobra?
1.8. Czy gospodarujemy użytecznie?
1.9. Jak postrzegamy rzeczywistość gospodarczą?
1.10. Jakie działy wyróżniamy w ekonomii?
1.11. Czy występuje problem rzadkości?
1.11.1. Rzadkość a zasoby gospodarki kraju
1.11.2. Rzadkość a zasoby przedsiębiorstwa.
1.12. Jak badamy zjawiska gospodarcze?
1.12.1. Do czego służą modele ekonomiczne?
1.12.2. Jak prezentować dane statystyczne?
1.12.3. Jak odczytywać wskaźniki
Ewolucja przekształceń światowej gospodarki.
Rys. 1. Ewolucja przekształceń trójsektorowej struktury zatrudnienia
UDZIA
Ł
SEKTO
RÓW
SEKTOR I
SEKTOR II
SEKTOR III
90
80
70
60
50
40
30
20
10
2000
0
CYWILIZACJA PIERWOTNA
FAZA STARTU
FAZA EKSPANSJI
FAZA DOPEŁNIENIA
LATA I FAZY
ROZWOJU
OKRES PRZEJŚCIOWY
KONCEPCJA III FALI AlvinaTofflera (1980r)
CECHY III STREFY:
 dominacja sektora usług
 dominacja specjalistów i naukowców w
gospodarce
 globalizacja mediów i systemów
transmisji wytworów kultury i sztuki,
globalizacja działalności gospodarczej
 tworzenie sektora informacji
 zmiany w możliwościach kształcenia i
podnoszenia kwalifikacji
Następuje zmiana stylu życia:
 wzrost aktywności w zakresie kierowania własnym życiem
 dążenie do zdrowszego trybu życia, poprzez właściwe
odżywianie się, odrzucenie nałogów, aktywny tryb życia
 dążenie do wygodnego życia (samochody, urządzenia
gospodarstw domowego itp.)
 troska o zdrowie psychiczne i dobre samopoczucie,
rozwijanie zainteresowań
 dążenie do tężyzny fizycznej, zachowania sprawności
nawet w późnym wieku, uprawianie sportu
 podążanie za rozrywkami
 wzrost świadomości ekologicznej, szukanie kontaktu z
przyrodą
Pojęcie i zakres ekonomii
Odwołując się do etymologii słowa „ekonomia” możemy stwierdzić,
że jest to nauka o gospodarowaniu.
Starogreckie słowo oikos oznaczało gospodarstwo domowe a
nomos prawa, zasady.
Współczesna ekonomia nie tylko wyznacza prawa i zasady
zarządzania gospodarstwem domowym, ale również przedsiębiorstwem czy
państwem.
Ekonomia jest nauką o najefektywniejszej alokacji
ograniczonych
zasobów
pomiędzy
nieograniczone
potrzeby w celu uzyskania maksimum zadowolenia
społeczeństwa.
(wg. Lionela Robbinsa)
Pojęcie i zakres ekonomii
 Co i ile ? (co należy produkować i w jakich ilościach, tzn. ile i
jakich dóbr i usług należy wytwarzać i kiedy mają być wytwarzanie)
 Jak ? (przez kogo, z jakich zasobów i za pomocą jakiej metody
technicznej mają być wytwarzane dobra i usługi)
 Dla kogo? (kto ma użytkować dobra i usługi wytwarzane w
danym kraju i czerpać z nich korzyści)
EKONOMIA jest potrzebna w różnych
sytuacjach, a przede wszystkim:
 gdy podejmujemy najważniejsze decyzje życia codziennego, np.
gdy mamy możliwość podjęcia dodatkowej pracy, która
zwiększyłaby nasze dochody, ale ograniczyła czas poświęcany
rodzinie, wypoczynkowi, lub zastanawiamy się nad sposobem
oszczędzania itd.
 gdy znajdujemy się w sytuacji, w której bez gruntownej ekonomii nie
możemy się obejść (dotyczy zarówno właścicieli przedsiębiorstw, jak
i jego pracowników)
 gdy chcemy świadomie i odpowiedzialnie podjąć swój obywatelski
obowiązek głosowania (wybór programu wyborczego)
 gdy zajmujemy się eksportem lub importem towarów (konieczna jest
znajomość rynków światowych i trendów rozwoju gospodarczego)
Przykład
Jeżeli codziennie będziesz odkładał do
skarbonki-świnki 3 zł to po 10 latach zgromadzisz:
3 zł X 30 X 12 X 10 = 10.800 zł
Czy to prawda, że przez 10 lat zaoszczędziłeś
ilość pieniędzy wartą 10.800 zł?
Co byś zrobił?
1)
Zamierzasz kupić budzik w pobliskim sklepie na terenie uniwersytetu za
100 PLN. Taki sam zegarek jest dostępny w TESCO na mieście za 50
PLN. Gdzie kupisz zegarek wiedząc, że gdy zepsuje się w czasie objętym
gwarancją, musisz i tak odesłać go do wytwórcy sam.
2)
Zamierzasz kupić laptopa za 2000 PLN w pobliskim sklepie na terenie
uniwersytetu. Możesz dostać takiego samego laptopa za 1950 w TESCO.
Gdzie kupisz laptopa wiedząc, że gdy zepsuje się w czasie objętym
gwarancją, musisz i tak odesłać go do wytwórcy sam.
Zasada optymalizacji kosztów i korzyści
wskazuje, że w obu przypadkach korzyść z
zakupu jest taka sama (50 PLN) koszt również
jest taki sam (podróż do miasta).
DZIAŁY EKONOMII
• Mikroekonomia- jest nauką, która bada procesy
zachodzące w poszczególnych obszarach gospodarki.
Przedmiotem zainteresowania mikroekonomistów są
poszczególne rynki funkcjonujące w gospodarce danego
kraju, przedsiębiorstwa, ceny produktów, wielkość
produkcji, konsumenci.
• Makroekonomia- jest nauką, która zajmuje się
gospodarką jako całością. Przedmiotem zainteresowania
makroekonomistów są największe agregaty gospodarki
takie jak: konsumpcja, oszczędności, bezrobocie,
inflacja, rynek pieniądza itd.
ZADANIE 1
Określ, co zaliczamy do makroekonomii co do
mikroekonomii:
a) obniżyła się cena chleba
b) wzrósł poziom cen w Polsce
c) wzrosło bezrobocie w Warszawie
d) wzrosło bezrobocie w Polsce
e) zmniejszyły się zyski przedsiębiorstw turystycznych
f) wzrost sumy dochodów społeczeństwa spowoduje wzrost
wydatków konsumpcyjnych.
g) przedsiębiorstwo zainwestuje w zakup maszyn, jeżeli
przewidywana stopa wzrostu jest zadawalająca.
ZADANIE 2
Mikroekonomia jest nauką, która bada funkcjonowanie
poszczególnych podmiotów gospodarczych. Wskaż, które z
poniżej podanych zdarzeń nie możemy zaliczyć jako
przedmiotu jej rozważań:
a) zmniejszył się popyt na wycieczki zagraniczne do Austrii w
wyniku wzrostu ich cen spowodowanych umocnieniem euro
względem złotego
b) zwiększyło się zadłużenie zagraniczne państwa
c) konsumenci zaczęli kupować więcej dóbr luksusowych niż w
roku poprzednim
d) rolnictwo prywatne na południu Polski dostarczyło w 1997 r.
ponad 13 % wartości produkowanych tu dóbr
Podstawowe pojęcia ekonomiczne
RZADKOŚĆ – jest podstawową racją bytu ekonomicznego; oznacza, że
istniejące zasoby są niewystarczające do zaspokojenia istniejących
potrzeb. Wskutek rzadkości powstaje konieczność racjonalnego,
najbardziej efektywnego podziału ograniczonych zasobów między
nieograniczone potrzeby.
Rzadkość występuje zawsze wtedy, kiedy zapotrzebowanie na dobra
przewyższa możliwość wyprodukowania tych dóbr.
Podstawowe pojęcia ekonomiczne
Czym
gospodarujemy?
ZASOBY
NATURALNE
PRACY
KAPITAŁOWE
ZASOBY PRACY
ZASOBY KAPITAŁU
KAPITAŁ
FINANSOWY
RZECZOWY
KAPITAŁ FINANSOWY
KAPITAŁ RZECZOWY
•
Zasoby kapitału tworzą obok środków pieniężnych również zasoby kapitału
rzeczowego a więc te zasoby, które są w posiadaniu firm jak np. maszyny,
budynki. Wszystkie zasoby kapitałowe pozwalają firmom zwiększać
produkcję.
POTRZEBY
POTRZEBA – to uświadomiony brak czegoś, odczucia konieczności
posiadania lub użytkowania rzeczy lub usług
Piramida potrzeb ludzkich według Maslowa
Potrzeby wiedzy,
zrozumienia, szczęścia,
przeżyć duchowych, samorealizacji
Potrzeby szacunku i uznania
Potrzeby miłości, przynależności, solidarności
Potrzeby bezpieczeństwa (troska o przyszłość)
Podstawowe potrzeby fizjologiczne (jedzenie, picie)
UŻYTECZNOŚĆ
 UŻYTECZNOŚĆ – to zadowolenie uzyskiwane z zaspokojenia
danej potrzeby, możliwe dzięki posiadaniu określonej ilości danego
produktu.
Jak dzielimy dobra?
1. dobra ekonomiczne i wolne
•
Dobra ekonomiczne są to produkty pracy ludzkiej (towary, usługi), które
wytwarzamy po to by zaspokajać nasze potrzeby.
•
Dobra wolne są wytworem sił przyrody np. woda, powietrze, wiatr, energia
słoneczna i występują w zasadzie w ilościach nieograniczonych w stosunku do
naszych potrzeb.
2. dobra substytucyjne i komplementarne
•
dobro A jest substytucyjne względem dobra B (np.: kasety magnetofonowe (A)
i płyty kompaktowe B) jeżeli pełnią zbliżone funkcję, i mogące się wzajemnie,
częściowo lub całkowicie zastępować.
•
dobra komplementarne to dobra wzajemnie uzupełniające się, wykorzystanie
danego dobra wiąże się z koniecznością posiadania innego dobra np. mieszkania
i meble, samochód i benzyna.
3.dobra normalne i niższego rzędu
•
dobra normalne to dobra, na które zapotrzebowanie rośnie w miarę wzrastania
dochodu konsumentów np. luksusowy samochód, modna odzież .
•
dobra niższego rzędu to takie, na które zapotrzebowanie spada w miarę
wzrastania dochodu konsumentów (np. podstawowe artykuły żywnościowe,
niskogatunkowa używana odzież zachodnia).
ZADANIE 3
Które z wymienionych dóbr można uznać za substytuty truskawek a
które za dobra komplementarne:
a) maliny
b) śmietana
c) benzyna
d) lody
e) pieczeń wołowa
f) podróż autobusem
g) Komputer
ZADANIE 4. Które z wymienionych dób można uznać za substytut
samolotowej wycieczki wakacyjnej do Chin:
a) książkowy przewodnik turystyczny po Chinach
b) wycieczka wakacyjna do Tajlandii
c) bilet na samolot do Chin
d) nocleg w hotelu w Pekinie
ZADANIE 5. Za dobro ekonomiczne można uznać:
a) Puszczę Białowieską
b) spaliny wydzielane przez samochody na mieście
c) wodę morską
d) ustawę „ O swobodzie działalności gospodarczej” z 2 lipca
2004 roku
PROBLEM RZADKOŚCI w SKALI MAKRO
Problem rzadkości zasobów ma fundamentalne znaczenie dla
gospodarki państwa. Na potrzeby naszych rozważań posłużymy się
narzędziem jakim jest krzywa możliwości produkcyjnych (KMP),
zwana też krzywą transformacji, przedstawiająca graficznie przy
każdym poziomie produkcji jednego dobra - maksymalną, możliwą
produkcję drugiego dobra.
ZAŁOŻENIE:
Dla uproszczenia możemy zbudować model gospodarki, w której
produkowane są tylko 2 dobra – książki i żywność. Możliwości
produkcyjne naszej gospodarki przedstawiają poniższe dane:
PRZYKŁADOWE MOŻLIWOŚCI
PRODUKCYJNE W KRAJU X
Możliwości
produkcyjne
A
B
C
D
E
F
Produkcja książek
Produkcja żywności
500
400
300
200
100
0
0
150
250
330
380
400
Krzywa Możliwości Produkcyjnych
(Wykres)
H
G
KOSZT ALTERNATYWNY
• to wartość poniechanej działalności alternatywnej, na
którą się nie zdecydowaliśmy, wybierając coś innego.
Przy pełnym zaspokojeniu potrzeb koszt alternatywny
równałby się zeru. Nabycie danego dobra oznacza utratę
korzyści z konsumpcji innych dóbr, z których konsument
musi zrezygnować.
W świecie rzadkich zasobów wybór oznacza
poniechanie innej możliwości.
ZADANIE 6. Koszt alternatywny wyraża:
a) najmniej wartościową, nie wykorzystaną możliwość
b) najkorzystniejszą możliwość, z której rezygnujemy dla
innego alternatywnego rozwiązania
c) wartość wszystkich wyprodukowanych dodatkowo
dóbr w wyniku postępu technicznego zastosowanego
podczas produkcji
d) koszt związany ze zwiększeniem produkcji danego
dobra o jednostkę
ZADANIE 7. Punkt leżący poniżej krzywej możliwości produkcyjnych
może obrazować:
a) inflację
b) nadwyżkę kapitału inwestycyjnego
c) bezrobocie
d) żadne z powyższych
ZADANIE 8. Państwo X produkuje się dwa dobra – komputery i rowery.
W wyniku zmniejszenia stopy bezrobocia z 12% na 0% nastąpiło:
a) równoległe przesunięcie się krzywej możliwości produkcyjnych
w prawo
b) przesunięcie się z obszaru wewnątrz krzywej możliwości
produkcyjnych ku jej krawędzi
c) równoległe przesunięcie się krzywej możliwości produkcyjnych
w lewo
d) przesunięcie się z obszaru wewnątrz krzywej możliwości
produkcyjnych na samą jej krawędź
ZADANIE 9. Ruch po krzywej możliwości
produkcyjnych dla dwóch dóbr A i B może mieć
miejsce, gdy:
a) zdrożeją surowce do produkcji dobra B,
b) rząd wprowadzi minimalne stawki płac,
c) opracowano nową technologię produkcji dobra B,
d) zmienią się preferencje społeczeństwa.
ZADANIE 10. Przesunięcie KMP w lewo (do początku
układu współrzędnych) może być spowodowane:
a) lenistwem pracowników (produkcja nieefektywna)
b) powodzią, która nawiedziła kraj
c) wzrostem bezrobocia w kraju
d) żadna z odpowiedzi nie jest poprawna
PROBLEM RZADKOŚCI W SKALI MIKRO
W krótkim okresie także przedsiębiorstwa dysponują rzadkimi
zasobami. Stała jest przecież wielkość przedsiębiorstwa, ilość
maszyn, ilość magazynów i w krótkim okresie trudno jest powiększyć
znacznie ich stan. Fakt ten zilustrować możemy na zasadzie prawa
malejących przychodów.
ZAŁOŻENIE:
• Załóżmy, że mamy przedsiębiorstwo wytwarzające samochody,
o określonej wielkości, ilości maszyn, wielkości magazynków itp.
Zmienny jest tylko jeden czynnik produkcji – praca. Sytuacja ta
przedstawiona zostawała na przykładzie poniższych danych.
• Widzimy, że w wyniku wzrostu zatrudnienia nastąpiły zmiany w
całkowitej produkcji. Produkcja ta rośnie nieliniowo tzn. początkowo
rośnie bardzo szybko a później coraz wolniej w stosunku do czynnika
produkcji jakim jest praca.
Prawo malejących przychodów
PRACA
Produkcja całkowita
0
0
Produkcja marginalna
1
1
1
2
2
3
3
3
6
4
4
10
2
5
12
1
6
13
0
7
13
Prawo malejących przychodów
Zmniejszenie produkcji marginalnej w wyniku wzrostu nakładu jednego
czynnika produkcji przy nie zmienionych ilościach innych czynników
nazywamy prawem malejących przychodów lub prawem malejącego
produktu marginalnego.
ZADANIE 11
Opłata za parkowanie samochodu przed budynkiem Biblioteki Narodowej w Warszawie
wynosi 2 zł za każdą rozpoczętą godzinę. Opłatę uiszcza się z góry. W tabeli podano liczbę
stron, które możesz przeczytać w ciągu kilku kolejnych godzin (uwzględniając przede
wszystkim zmęczenie i organizację pracy). Jaki będzie najbardziej racjonalny czas, który
powinieneś przeznaczyć na czytanie książek w Bibliotece Narodowej?
Liczba przeczytanych stron
Opłata za parkowanie
samochodu
0
0
0
1
15
2
2
33
4
3
53
6
4
75
8
5
91
10
6
105
12
Czas
(w godz.)
Wielkości krańcowe
Metody badań ekonomicznych
Wyróżniamy:
- analizę pozytywną
Polega na tym, że zjawiska ekonomiczne i prawa, którymi są związane,
badamy bez dokonywania jakichkolwiek ocen i sądów, czy wynik, który
uzyskamy jest dla nas korzystny czy niekorzystny, np. wynikiem spadku
inwestycji jest wzrost bezrobocia
- analizę normatywną
Polega na badaniu problemów w celu wydania subiektywnych ocen, np.
rząd w celu zmniejszenia bezrobocia powinien zwiększyć wydatki na
roboty publiczne, pomimo, że wywoła to konieczność zwiększenia
podatków.
ZADANIE 12. Które z powyższych twierdzeń mają
charakter normatywny a które pozytywny?
a) Krajom bogatym przypada w udziale większa część dochodu
światowego niżby im się należała
b) Rząd powinien prowadzić politykę, która obniży stopę bezrobocia.
c) Ceny benzyny w Polsce w latach 2000-2002 wzrosły 2-krotnie.
d) Cena chleba w Polsce jest za wysoka
e) Wzrost ceny jabłek spowoduje zmniejszenie ilości nabywanych jabłek
f) Nakłady na badania naukowe są zbyt małe
g) Podniesienie opodatkowania wyrobów tytoniowych będzie
zniechęcać do palenia
h) Gospodarka Polska jest bliższa systemowi wolnorynkowemu niż
gospodarka Kuby.
ZADANIE 13
Które ze stwierdzeń jest przykładem ekonomii normatywnej?
a) podniesienie opodatkowania papierosów zmniejszy odsetek
palących
b) cena benzyny w Polsce w latach 1999-2003 wzrosła
dwukrotnie
c) w ostatniej dekadzie 2004 roku nastąpiło umocnienie złotówki
wobec euro i dolara
d) cena chleba w Polsce jest za wysoka
ZADANIE 14
Które ze stwierdzeń jest przykładem ekonomii pozytywnej?
a) stopa bezrobocia w Polsce w 2004 roku wyniosła 18,9%
b) stopa bezrobocia w Polsce jest za wysoka
c) rząd powinien prowadzić politykę, która obniży stopę
bezrobocia
d) osobom w wieku starszym państwo powinno zwracać część
wydatków poniesionych na lekarstwa
Metody badań ekonomicznych
W procesie badania zagadnień ekonomicznych należy uwzględnić
następujące problemy:
KLAUZULA „CETERIS PARIBUS” - oznacza założenie stałości pozostałych czynników
LOGICZNY BŁĄD ZŁOŻENIA – to co jest prawdziwe w odniesieniu do części, nie zawsze
jest prawdziwe dla całości
SUBIEKTYWNOŚĆ – polega na postrzeganiu obserwowanych faktów w oparciu o własną
wiedzę
NIEPEWNOŚĆ – prawa ekonomiczne sprawdzają się jedynie jako pewna przeciętna, a nie jako
ścisła i dokładna zależność
HIPOTEZA WIARYGODNOŚCI – bazuje na przekonaniu, że to co mówią i planują
politycy, sprawdzi się na pewno w przyszłości
Metody badań ekonomicznych
Metoda modelowania
Zależności ekonomiczne są bardzo skomplikowane i aby je badać
przyjmuje się pewne uproszczenia. Do tego typu badań najbardziej
przydatna jest metoda zwana modelowaniem.
MODEL – to uproszczony schemat rzeczywistości, ułatwiający wykrycie
najważniejszych zależności, które w rzeczywistości są zazwyczaj bardziej
skomplikowane. Modele mogą być przedstawiane w postaci twierdzeń
słownych, tablic, wzorów.
Jak prezentować dane statystyczne?
1)szeregi czasowe
• W szeregach czasowych dane zmieniają się w kolejnych okresach
czasowych.
• Wyróżniamy podstawowe formy szeregów czasowych:
• Tablice (Tabelki)
Tablica 1.1. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w gospodarce
narodowej ( w zł) w kwartałach 2003 i 2004 roku
ROK 2003
ROK 2004
I
II
III
IV
I
II
III
IV
2228,68
2141,01
2160,02
2276,84
2332,2
2230,5
2269,9
2405,5
Źródło: Opracowanie własne, Jacek Drążkiewicz na podstawie danych GUS ze strony
internetowej www.stat.gov.pl/dane_spol-gosp/praca_ludnosc/zatr_wyn/2005/Ipol/1.doc
Jak prezentować dane statystyczne?
•
•
Wykresy liniowe
Rysunek 1.8. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w sektorze
przedsiębiorstw
Przeciętne w ynagrodzenia brutto w sektorze przedsiębiorstw
zł
2725
2675
2625
2575
2525
2475
2425
2375
2325
2275
2225
2175
I
II
2002
III
IV
V
VI
VII
2003
VIII
IX
X
XI
2004
Źródło: Dane z oficjalnej strony internetowej GUS
www.stat.gov.pl/dane_spolgosp/praca_ludnosc/zatr_wyn/2005/Ipol/wykres5.doc
XII
a/
Jak prezentować dane statystyczne?
• Wykresy słupkowe
• Rysunek 1.9. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w
gospodarce narodowej w kwartałach 2003 i 2004 roku
Prz eciętne miesięcz ne wynagrodz enie
brutto w gospodarce narodowej
w kwartałach 2003 i 2004 roku
Wys ok oś ć
pe ns ji (w zł)
2450
2400
2350
2300
2250
2200
2150
2100
2050
2000
I
II
III
IV
II
I
III
IV
ROK 2004
ROK 2003
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS ze strony internetowej
www.stat.gov.pl/dane_spol-gosp/praca_ludnosc/zatr_wyn/2005/Ipol/1.doc
Jak prezentować dane statystyczne?
2)dane przekrojowe
Dane przekrojowe informują szczegółowo o strukturze
danego zjawiska np. podając wartość analizowanej
zmiennej dla poszczególnych osób lub grup osób
wchodzących w skład większej populacji w pewnym
okresie. Podział może być dokonany ze względu na
przyjęte kryteria takie jak przykładowo poziom
wykształcenia, wiek, płeć, wysokość zarobków itd.
Dane przekrojowe mogą przyjąć formę:
• Tablicy (Tabelki)
 Schematu (wykresu)
Jak prezentować dane statystyczne?
Schemat (wykres)
Pracownicy pełnozatrudnieni, według poziomu
wykształcenia (w tys.)
Podstawowe i
niepełne
podstawowe; 478,1
Gimnazjalne; 6,4
Zasadnicze
zawodowe; 1692,6
Wyższe ze
stopniem naukowym
co najmniej doktora
oraz tytułem
magistra, lekarza
lub równorzędnym;
1298
Wyższe z tytułem
inżyniera, licencjata,
dyplomowanego
ekonomisty lub
równorzędnym ;
380,7
Policealne; 379,8
Średnie
ogólnokształcące;
431,9
Średnie zawodowe;
1546,3
Jak odczytywać wskaźniki?
Wskaźniki są to narzędzia analizy ekonomicznej odnoszące dane z jednego okresu w
stosunku do innego okresu traktowanego jako tzw. okres bazowy (wartość okresu bazowego
przyjmujemy jako 100)
Jeżeli wskaźnik cen towarów i usług za rok 1998 określimy jako 100, to wskaźnik 135,4
mierzony dla grudnia 2005 roku oznacza wzrost cen o 35,4% w stosunku do okresu bazowego
Tablica 1.3. Wskaźniki cen towarów i usług konsumpcyjnych w latach 1999-2005
•
MIESIĄCE
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
1998 = 100
1999
103,5
104,1
105,1
106,0
106,7
106,9
106,5
107,1
108,7
109,9
110,9
111,9
2000
113,9
114,9
115,9
116,4
117,2
118,1
118,9
118,5
119,7
120,7
121,2
121,4
2001
122,4
122,5
123,1
124,1
125,5
125,4
124,6
124,6
125,0
125,5
125,6
125,9
2002
126,9
127,0
127,3
127,9
127,6
127,1
126,4
126,0
126,4
126,8
126,7
126,8
2003
127,3
127,4
127,8
128,1
128,1
128,0
127,0
127,0
127,6
128,4
128,8
129,1
2004
129,6
129,7
130,1
131,1
132,4
133,6
133,5
133,0
133,4
134,4
134,6
134,7
2005
134,8
134,7
134,8
135,3
135,7
135,1
135,0
135,0
135,5
136,0
135,7
135,4
Zadanie 2
Tabela zawiera dane na temat pracujących w Polsce w latach 2002-2004
(w tysiącach). Oblicz indeksy zmian liczby zatrudnionych w sektorze
publicznym i prywatnym w 2003 i 2004 roku, traktując rok 2002 jako rok
bazowy (2002=100). O czym mogą świadczyć te zmiany?
Wyszczególnienie
-
2002
2003
2004
Pracujący ogółem
12803,3
12640,7
12720,2
W tym:
sektor publiczny
3905,1
3780,2
3695,6
- sektor prywatny
8898,2
8860,5
9024,6
Źródło: Dane GUS, http://www.stat.gov.pl/dane_spol gosp/praca_ludnosc/pracujacy/pra2005.pdf
ROZWIĄZANIE
Wyszczególnienie
-
2002
2003
2004
Pracujący ogółem
100,0
98,73
99,35
W tym:
sektor publiczny
100,0
96,80
94,63
- sektor prywatny
100,0
99,57
101,42
2. RYNEK, POPYT, PODAŻ
2.1. Czym jest rynek?
2.2. Czym jest popyt i podaż rynkowa?
2.3.Dlaczego występują nietypowe zachowania
konsumentów?
2.4.Kiedy rynek jest w równowadze?
2.5. Jakie czynniki wpływają na popyt rynkowy?
2.6. Jakie czynniki wpływają na podaż rynkową?
2.8. Państwo czy wolny rynek?
Czym jest rynek?
• proponujemy traktować rynek jako zespół
warunków, które doprowadzają do
kontaktu pomiędzy kupującymi i
sprzedającymi w procesie wymiany
towarów i usług.
Czym jest popyt i podaż rynkowa?
• Popyt (z ang. demand)– oznacza ilość dobra, jaką nabywcy gotowi są
zakupić przy różnym poziomie ceny.
• Podaż (z ang. supply)– oznacza ilość dobra, jaką sprzedawcy są gotowi
zaoferować przy różnym poziomie ceny.
Graficzną prezentacją podaży i popytu są ich wykresy nazywane krzywą
popytu i podaży.
• Krzywa popytu (D)– wskazuje w sposób graficzny ujemną(odwrotnie
kierunkową) zależność między ceną a rozmiarami zapotrzebowania (popytu)
na dany towar lub usługę przy założeniu „ceteris paribus” (przy pozostałych
czynnikach niezmienionych).
• Krzywa podaży (S)– ukazuje dodatnią zależność między ceną a ilością
oferowanych towarów (podaży) przy innych wielkościach nie zmienionych
(„ceteris paribus”).
• Ujemną zależność pomiędzy ceną i wielkością popytu nazywamy prawem
popytu, które oznacza, że wraz ze wzrostem ceny na rynku danego dobra
zmniejsza się wielkość popytu na dane dobro, natomiast przy spadku ceny
wielkość popytu wzrasta, ceteris paribus.
• Dodatnią zależność pomiędzy ceną i wielkością popytu nazywamy prawem
podaży, które oznacza, że wraz ze wzrostem ceny na rynku danego dobra
zwiększa się wielkość dostarczanego na rynek dobra (podaż), natomiast
przy spadku ceny wielkość podaży maleje, ceteris paribus.
Cena (P)
POPYT (D)
PODAŻ (S)
0
10
20
30
40
50
200
160
120
80
40
0
0
0
40
80
120
180
Kiedy rynek nie jest w równowadze?
Jeśli cena danego dobra C1 jest niższa od ceny równowagi CR,
wówczas mamy do czynienia z nadwyżką popytu (niedobór rynkowy).
Konsumenci są gotowi nabywać większą ilość dobra, w konsekwencji jego
cena rośnie.
Nadwyżka podaży (nadwyżka rynkowa) występuje wówczas, gdy
cena C2 jest wyższa od ceny równowagi CR. Producenci są wówczas
zmuszeni do obniżenia ceny, by móc sprzedać swoje wyroby.
Państwo czy wolny rynek?
Wyróżniamy następujące systemy gospodarcze:
• system nakazowy - system gospodarowania charakteryzujący
się społeczną własnością środków produkcji, likwidacji
rynkowego charakteru gospodarki. Podmioty gospodarcze
pozbawione są samodzielności a najważniejsze decyzje
gospodarcze podejmuje rząd stosując narzędzia
administracyjne: nakazy, zakazy, przydziały, limit.
• system rynkowy - sposób gospodarowania charakteryzujący
się występowaniem prywatnej własności środków produkcji.
Najważniejszym regulatorem gospodarki jest mechanizm
rynkowy. W systemie tym brak ingerencji centralnej w
funkcjonowaniu podmiotów gospodarczych.
• system gospodarki mieszanej - sposób gospodarowania
łączący elementy gospodarki rynkowej i nakazowej, zawiera
zarówno samoczynnie działający mechanizm rynkowy jak i
centralny układ regulacji państwa
Interwencjonizm państwa w sprawy gospodarki
często odnosi się do zjawiska regulowania cen.
Jeśli cena danego dobra C1 jest niższa od ceny równowagi CR,
wówczas mamy do czynienia z ustaleniem ceny maksymalnej, która ma
za zadanie ochronę konsumentów przed zbyt wysokimi cenami na rynku
danego dobra.
Na rynku możemy także zaobserwować zjawisko ustalania ceny
minimalnej, występujące wówczas, gdy cena C2 jest wyższa od ceny
równowagi CR. Ceny minimalne mają za zadanie zapewnienie opłacalności
produkcji dla szerokiego grona producentów.
Jakie czynniki wpływają na popyt rynkowy?
Wzrost/Spadek popytu może zostać wywołany następującymi pozacenowymi
czynnikami (przesunięcie krzywej popytu w prawo/lewo):
• Spadek/wzrost ceny dobra komplementarnego
• Spadek/wzrost ceny dobra substytucyjnego
• Spadek/wzrost dochodów
• Zmiana gustów na korzyść/nie korzyść danego dobra
• Spadek/wzrost liczby nabywców
Jakie czynniki wpływają na podaż rynkową?
Wzrost podaży może zostać wywołany następującymi pozacenowymi
czynnikami (przesunięcie krzywej podaży w prawo):
• ograniczenie kosztów produkcji
• postęp technologiczny
• korzystne warunki atmosferyczne
• korzystne zmiany w polityce państwa (np. niższe opodatkowanie,
subsydia).
Jakie czynniki wpływają na podaż rynkową?
Spadek podaży może zostać wywołany następującymi pozacenowymi
czynnikami (przesunięcie krzywej podaży w lewo):
• wzrost kosztów produkcji
• niekorzystne warunki atmosferyczne
• niekorzystne zmiany w polityce państwa (np. wyższe opodatkowanie,
cofnięcie subsydiów)
Sytuacje nietypowe, kiedy wielkość popytu rośnie w
miarę wzrostu cen nazywamy paradoksami.
Wyróżnić następujące nietypowe rodzaje zachowań nabywców:
• Paradoks Giffena dotyczy niektórych dóbr niższego rzędu. w
przypadku tych dóbr (zwanych też dobrami Giffena) wzrost ceny
powoduje wzrost popytu na nie - konsument nie może sobie już
pozwolić na zakup żadnego innego dobra, stąd kupuje wyłącznie
dobro Giffena.
• Paradoks Veblena – przy wzroście ceny, rośnie zapotrzebowanie
na to dobro - dotyczy dóbr luksusowych. Dobra te są chętniej
nabywane przez określoną grupę konsumentów, chcących się w
ten sposób wyróżnić spośród innych stąd druga nazwa tego
paradoksu „efekt snoba”.
• Paradoks owczego pędu – popyt na dane dobro wzrasta dlatego,
że inni konsumują to dobro. Oznacza on potrzebę utożsamiania
się z innymi konsumentami i ich stylem bycia.
• Paradoks spekulacyjny – popyt wynikający z oczekiwań co do
kształtowania się cen w przyszłości.
TEST 1 (Test jednokrotnego wyboru)
1. Wzrost popytu może być spowodowany przez:
a) wzrost liczby konsumentów
b) spadek ceny dobra komplementarnego
c) wzrost ceny produktu substytucyjnego
d) wszystkie wyżej wymienione zjawiska
2. Wybierz prawidłowe brzmienie prawa podaży:
a) prawo podaży wyraża dodatnią relację między ceną a podażą
b) prawo podaży wyraża ujemną relację między ceną a podażą
c) prawo podaży wyraża dodatnią relację między ceną a ilością podaży
d) prawo podaży wyraża ujemną relację między ceną a ilością podaży
3. Wzrost podaży może być wywołany przez
a) postęp technologiczny
b) niekorzystne warunki atmosferyczne
c) wzrost dochodów konsumentów
d) żadna odpowiedź nie jest poprawna
4. Jeżeli przy spadku ceny dobra Y popyt na dobro X wzrasta to są to:
a) dobra są substytucyjne
b) dobra są komplementarne
c) X jest dobrem nadrzędnym
d) X jest dobrem Giffena
ZADANIE 15
Jak zmieni się popyt:
- na drzewka jodły i świerku w okresie przedświątecznym, gdy zapanowała
moda na sztuczne drzewka.
- na energię elektryczną gdy nadchodzi sroga zima
- na samochody, gdy wzrosła cena paliwa
ZADANIE 16
Jak zmieni się podaż samochodów w kraju gdy:
- wzrosła cena energii elektrycznej
- uchwalono ustawę wprowadzającą dodatkową opłatę za import samochodów
używanych z zagranicy
ZADANIE 17
Na rysunku krzywa popytu na pióra uległa przesunięciu z pozycji D do D1.Które
czynniki mogły spowodować owe przesunięcie?
a) spadek cen substytutów piór
b) spadek cen produktów komplementarnych
c ) spadek cen surowców stosowanych do wyrobu piór
d) spadek dochodów konsumentów (pióra traktujemy jako dobro niższego rzędu)
e) obniżka podatku VAT
f) spadek dochodów konsumentów (pióra jako dobro normalne)
g ) reklama piór
ZADANIE 18. Rysunek przedstawia przemieszczenie krzywej podaży
namiotów z położenie S0 do S1., które z czynników mogły
spowodować owe przesunięcie?
a) wdrożenie nowej metody produkcji
b) spadek cen śpiworów i materaców turystycznych
c) wzrost stawek płac pracowników zatrudnionych przy produkcji
namiotów
d) wzrost dochodów konsumentów
e) spadek cen materiałów stosowanych do produkcji namiotów
ZADANIE 19
Na rynku ziemniaków popyt opisany jest funkcja
Qd = -3P+20 a podaż funkcja Qs = 2P + 10.
• ustal punkt równowagi rynkowej
• ustal sytuacje rynkową po wprowadzeniu
ceny urzędowej =4
• czy jest to cena minimalna czy maksymalna?
3.
ELASTYCZNOŚĆ POPYTU I PODAŻY
3.1. Jak mierzymy elastyczność popytu?
3.2. Jakie wyróżniamy rodzaje elastyczności popytu?
3.2.1. Czym jest i od czego zależy elastyczność cenowa
popytu?
3.2.2. Czym jest i od czego zależy elastyczność
dochodowa popytu?
3.2.3. Czym jest i od czego zależy elastyczność mieszana
popytu?
3.3. Co mierzy elastyczność podaży?
3.3.1. Jakie czynniki wpływają na elastyczność cenową
podaży?
Jaki jest cel mierzenia
elastyczności?
Elastyczność mierzy się w celu badania
wpływu zmiany różnych czynników na popyt i
podaż rynkową. Elastyczność służy zatem do
mierzenia reakcji zmiennej zależnej y na
zmianę jednej ze zmiennych niezależnych.
Jak mierzymy elastyczność
popytu?
Ogólna formuła elastyczności popytu:
ED = % zmiana popytu / % zmiana
czynnika wpływającego na popyt
Jakie wyróżniamy rodzaje elastyczności
popytu?
Stopień wrażliwości popytu ze względu na ceny i
dochody określają:
• współczynnik cenowej elastyczności popytu
• współczynnik mieszanej elastyczności popytu
• współczynnik dochodowej elastyczności
popytu
Czym jest i od czego zależy elastyczność cenowa
popytu?
Współczynnik elastyczności cenowej popytu ((PED, price elasticity demand))
jest to stosunek względnej zmiany wielkości popytu na dane dobro do względnej
zmiany jego ceny. Elastyczność tę wylicza się ze wzoru:
PED = % zmiana popytu / % zmiana ceny
Elastyczność cenowa popytu zależy od:
Liczby dostępnych substytutów dobra bądź usługi będącej przedmiotem
badanego popytu; im większa liczba substytutów, tym elastyczność cenowa popytu
większa; substytuty dają możliwość wyboru i – ewentualnie – łatwiejszej rezygnacji z
dotychczasowego przedmiotu zakupów; stwarzają też szansę na wzrost zakupów
danego dobra, gdy substytuty drożeją.
Czasu, jakim dysponuje nabywca podejmujący decyzję zakupu; im dłuższy czas, tym
wyższa elastyczność popytu – większa bowiem szansa na znalezienie ewentualnego
substytutu.
Udział danego dobra czy usługi w całkowitych wydatkach nabywcy; im ten udział
jest większy, tym popyt jest bardziej elastyczny.
Skuteczności akcji promocyjnej produktu; skuteczna akcja edukacyjno –
reklamowa prowadzi do obniżenia elastyczności cenowej popytu wskutek
przyczynienia się do wzrostu zaufania czy przywiązania do znaku firmowego.
Współczynnik elastyczności cenowej popytu przyjmuje znak ujemny (odwrotna
relacja zmiany wielkości popytu do zmiany ceny). Wyjątki stanowią PARADOKSY.
W zależności od wielkości
współczynnika elastyczności
cenowej wyróżniamy:
• popyt elastyczny – gdy PED>1
• popyt o elastyczności jednostkowej – gdy
PED=1
• popyt nieelastyczny gdy PED <1
• popyt doskonale nieelastyczny (doskonale
sztywny) – gdy PED=0
• popyt doskonale elastyczny – gdy PED=
nieskończoność
Czym jest i od czego zależy
elastyczność dochodowa popytu?
• Współczynnik dochodowej
elastyczności popytu (income elasticity
of demand, IED) jest miarą zmian popytu
w zależności od dochodu. Elastyczność tę
wyliczamy ze wzoru:
IED = % zmiana popytu / % zmiana
dochodu
Rodzaje dóbr ze względu na wysokość
współczynnika elastyczności dochodowej
popytu:
Posługując się elastycznością dochodową popytu możemy też
dokonać klasyfikacji dóbr, dzieląc je na: dobra normalne (tu dwie
podgrupy: luksusowe i podstawowe) oraz dobra podrzędne.
• dobra normalne - każde dobro, którego ilość nabywana rośnie wraz ze
wzrostem dochodu i maleje wraz ze spadkiem dochodu (elastyczność
dochodowa ied>0).
• dobro podstawowe - każde dobro, którego ilość nabywana rośnie
wolniej niż dochód i maleje wolniej niż dochód; IED <0,1> (reaguje z
mniejszą siłą na zmianę dochodu)
• dobro luksusowe - każde dobro, którego ilość nabywana rośnie w
większym stopniu niż dochód i maleje w większym stopniu niż dochód;
IED > 1 (reaguje z większą siłą na zmianę dochodu)
• dobra podrzędne - dobro, którego ilość nabywana maleje wraz ze
wzrostem dochodu i rośnie wraz ze spadkiem dochodu, IED < 0 (reakcja
odwrotna).
Mówiąc o dochodowej elastyczności popytu, należy obowiązkowo
wspomnieć na temat PRAWA ENGLA
• Ernest ENGEL (1821-1896) statystyk z Saksonii,
badając budżety domowe rodzin robotniczych
ustalił trzy prawa:
• Wraz ze wzrostem przychodów (dochodów)
spada proporcja wydatków na żywność
• W miarę wzrostu dochodów wydatki na
mieszkania, opał i światło wzrastają skokowo
• W miarę wzrostu dochodów zwiększa się
proporcja (udział) wydatków na potrzeby
dalsze lub luksusowe
Rysunek 3.1. Zależność pomiędzy dochodami i wydatkami w odniesieniu do
rodzaju nabywanych dóbr
Wydatki w procentach
a) wydatki na żywność
b) wydatki na mieszkanie
c) wydatki na dobra luksusowe
100%
80%
60%
40%
20%
I (dochody)
Czym jest i od czego zależy
elastyczność mieszana popytu?
Współczynnik mieszanej elastyczności popytu
(cross elasticity of demand, CED) jest miarą zmian
popytu w zależności od zmiany ceny innego produktu.
Elastyczność tę wyliczamy ze wzoru:
CED = % zmiana popytu / % zmiana ceny innego dobra
Mieszana elastyczność popytu wskazuje na siłę
rynkową dobra. Jeśli jest niska, wówczas dane dobro
ma wysoką siłę monopolową. Wysoka wartość
mieszanej elastyczności popytu wskazuje na dobra,
będące substytutami, z kolei wartość ujemna
wskazuje na dobra komplementarne.
Co mierzy elastyczność podaży?
• Elastyczność cenowa podaży – wyraża
siłę reakcji wielkości podaży danego dobra
na zmianę jego ceny
ESP = procentowa zmiana wielkości podaży/ procentowa zmiana cen
Tabela1.1. Szacunki elastyczności cenowej popytu w Wielkiej Brytanii (1977 r.)
Dobra
(szerokie kategorie)
Elastyczność popytu
Paliwa i energia
Żywność
Alkohol
Usługi
-0,47
-0,52
-0,83
-1,02
Dobra
(wąskie kategorie)
Elastyczność popytu
Mleko
Pieczywo
Rozrywki
Podróże zagraniczne
-0,05
-0,22
-1,40
-1,63
Tabela1.2. Szacunki elastyczności dochodowej popytu w Wielkiej Brytanii (1977 r.)
Szerokie kategorie dóbr
dochodowa popytu
Tytoń
Opał, paliwo, światło
Żywność
Alkohol
Odzież
Usługi
Elastyczność dochodowa popytu Wąskie kategorie dóbr
-0,50
0,30
0,45
1,14
1,23
1,75
Węgiel
Chleb i wyroby z mąki
Mleko i przetwory
Warzywa
Wycieczki zagraniczne
Wino i wyroby spirytusowe
Elastyczność
-2,02
-0,50
0,53
0,87
1,14
2,60
Zadanie 20. Oblicz elastyczność cenową i utarg całkowity dla poniższych danych:
Cena 1 biletu
500
450
400
350
300
250
200
wielkość zapotrzebowania na bilety
200
300
400
500
600
700
800
Ed
utarg
Zadanie 21. Wielkość popytu na dobro X wynosi 50 sztuk przy cenie 10 zł. za sztukę.
W wyniku wzrostu ceny o 20% wielkość popytu spadła o 5 sztuk. Ile wynosiła cenowa
elastyczność popytu? O ile wzrosły wydatki na zakup dobra X ? Zrób wykres.
Zadanie 22. Oblicz elastyczność mieszaną popytu na dobro
A na podstawie następujących danych. Czy dobra A i B są
substytucyjne czy komplementarne?
Qa
Pb
4
2
10
12
Ep a/b
Zadanie 23. Oblicz elastyczność dochodową popytu na dobro X na podstawie następujących danych:
Qx
I
10000
12000
100
110
Zadanie 24. Ilość kurcząt oferowanych na rynku wzrasta ze 130 do 180 tys. , gdy ich cena wzrasta z 5 do
6 zł za kilogram ceteris paribus. Oblicz elastyczność cenową podaży
Zadanie 25. Proste i mieszane elastyczności cenowe popytu w Wenecji:
Względna zmiana
zapotrzebowania na:
Żywność
Wino
Piwo
w stosunku do 1% zmiany ceny:
żywności
wina
piwa
-0,25
-0,13
0,07
0,06
-1,20
0,41
0,01
0,27
-0,85
a)zinterpretuj proste cenowe elastyczności popytu na trzy wymienione dobra
i wskaż, które z nich charakteryzują się popytem elastycznym, a które
nieelastycznym.
b)Jaki wpływ na spożycie wina i piwa wywierają zmiany cen żywności?
Jaka zależność występuje między żywnością a pozostałymi dobrami?
c)Narysuj jak przesunie się krzywa popytu na wino jeśli wzrosną ceny żywności i
piwa.
4. PRZEDSIĘBIORSTWO
5.1. Co wyróżnia przedsiębiorstwa spośród innych podmiotów
gospodarczych?
5.2. Jakie wyróżniamy kryteria podziału przedsiębiorstw?
5.3. Jak prowadzić dokumentację finansowo-księgową?
5.4. Jak ocenić sprawność gospodarowania w jednostkach
gospodarczych?
5.5. Koszty i przychody, czyli jak gospodarować, aby wyjść na swoje
5.6. Jakie czynniki zewnętrzne powodują zmianę kosztów w krótkim
okresie i przesunięcie krzywych kosztów?
5.7. Jakie koszty ponosi przedsiębiorstwo w okresie długim?
5.8. Jaką wielkość produkcji wybiera przedsiębiorstwo?
5.9. Jak kalkulujemy ryzyko i niepewność w działalności
przedsiębiorstwa?
Co wyróżnia przedsiębiorstwa wśród
innych podmiotów gospodarczych?
Podmiotem gospodarczym jest osoba
fizyczna, osoba prawna oraz jednostka nie
posiadająca osobowości prawnej (np. spółka
cywilna).
Ważną kwestię stanowi nazewnictwo –
przedsiębiorstwo – jest kategorią obejmującą
mniejszy zakres podmiotowy niż pojęcie
podmiotu gospodarczego. I tak podmiotem
jest indywidualne gospodarstwo rolne, które nie
jest przedsiębiorstwem.
•
Przedsiębiorstwo jest podmiotem
gospodarczym, wyodrębniony pod
względem ekonomicznym,
organizacyjnym i prawnym, którego
działanie ukierunkowane jest na
przynoszenie zysku (maksymalizację
zysku)
Jakie wyróżniamy kryteria
podziału przedsiębiorstw?
I. Kryterium prowadzonej przez
przedsiębiorstwo działalności:
Wyróżniamy przedsiębiorstwa:
• -produkcyjne
• -usługowe
• -handlowe
Stosując podziały wprowadzone w ustawie z dnia 2 lipca 2004 roku o
swobodzie działalności gospodarczej możemy wyróżnić
przedsiębiorstwa zajmujące się działalnością
• - wytwórczą
• - budowlaną
• - handlową
• - usługową
• - poszukiwaniem, rozpoznawaniem i wydobyciem kopalin ze złóż
• - przedsiębiorstwa zajmujące się inną działalnością zawodową
wykonywaną w sposób zorganizowany i ciągły
II. Kryterium własności:
-przedsiębiorstwa stanowiące własność
publiczną (państwowe i komunalne)
-przedsiębiorstwa stanowiące własność
prywatną
Przebieg procesów prywatyzacyjnych w Polsce po 1989 roku
Przedsiębiorstwa państwowe w końcu 2004 r. Według stanu w dniu 31
XII 2004 r. w Polsce istniało 912 przedsiębiorstw państwowych. W ponad
połowie z nich (54,3%) prowadzone było postępowanie upadłościowe lub
proces likwidacji ze względu na złą kondycję ekonomiczną. W 18,4%
przedsiębiorstw nie prowadzono żadnych działań zmierzających do ich
reorganizacji, w 9,1% rozpoczęto postępowanie przygotowawcze przed
prywatyzacją bezpośrednią, a 2,4% jednostek znajdowało się w trakcie tej
prywatyzacji. Jedynie 1,0% przedsiębiorstw wystąpiło z wnioskiem o
komercjalizację.
Wykres 1. Przedsiębiorstw a państw ow e objęte procesem przekształceń
w łasnościow ych w latach 1990-2004
1300
1200
1100
1000
900
800
700
600
500
400
300
200
100
0
19901991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
Tabela 5.1. Podmioty gospodarcze w Polsce w podziale na własność w III kwartale 2005 roku
Liczba podmiotów
Udział procentowy
Wyszczególnienie
forma własności:
- sektor publiczny
- sektor prywatny
Ogółem
134507
3350670
3485177
3,86
96,14
100,00
Źródło: Opracowanie własne, Jacek Drążkiewicz na podstawie danych Głównego Urzędu
Statystycznego, tablice robocze dotyczące podmiotów gospodarki naliczonych na podstawie numeru
REGON, dane dostępne w Centralnym Informatorium Statystycznym w Warszawie.
III. Kryterium wielkości:
Wyróżniamy na rynku:
-mikro przedsiębiorstwa
-małe przedsiębiorstwa
-średnie przedsiębiorstwa
-duże przedsiębiorstwa.
Mikro przedsiębiorstwo jest przedsiębiorstwem, które:
• - zatrudnia średniorocznie mniej niż 10 pracowników oraz
• - jego roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych w
ciągu co najmniej jednego z ostatnich dwóch lat obrotowych nie przekracza 2 milionów euro lub
całkowity bilans roczny nie przekracza 2 milionów euro.
Małe przedsiębiorstwo jest przedsiębiorstwem, które:
• - zatrudnia średniorocznie mniej niż 50 pracowników oraz
• - jego roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych w
ciągu co najmniej jednego z ostatnich dwóch lat obrotowych nie przekracza 10 milionów euro
lub całkowity bilans roczny nie przekracza 10 milionów euro.
Średnie przedsiębiorstwo – jest przedsiębiorstwem, które:
• - zatrudnia średniorocznie mniej niż 250 pracowników oraz
• - jego roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych w
ciągu co najmniej jednego z ostatnich dwóch lat obrotowych nie przekracza 50 milionów euro
lub całkowity bilans rocznie nie przekracza 43 milionów euro.
Duże przedsiębiorstwo– jest przedsiębiorstwem, które:
•
- zatrudnienie średniorocznie powyżej 250 pracowników
• - jego roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych w
ciągu co najmniej jednego z ostatnich dwóch lat obrotowych przekracza 50 milionów euro lub
całkowity bilans rocznie przekracza 43 miliony euro.
Tablica 5.3. Podmioty gospodarcze w Polsce w podziale na wielkość w II kwartale 2005 roku
Liczba podmiotów
Procentowy udział
Wyszczególnienie
mikro
przedsiębiorstwo
3 313133
95,06
małe
przedsiębiorstwo
140338
4,03
średnie
przedsiębiorstwo
27192
0,78
duże
przedsiębiorstwo
4514
0,13
Ogółem
3 485177
100,00
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego, tablice robocze dotyczące
podmiotów gospodarki naliczonych na podstawie numeru REGON, dane dostępne w Centralnym Informatorium
Statystycznym w Warszawie.
IV. Kryterium formy prawnej i organizacyjnej
prowadzenia działalności.
Najczęściej przedsiębiorstwa przyjmują jedną z niżej wymienionych
organizacyjnych form prowadzenia działalności:
• jednoosobowa działalność gospodarcza - osoby fizyczne prowadzące
działalność gospodarczą
• spółki
1.cywilne
2.handlowe
2.1.osobowe:
- spółka jawna,
- partnerska,
- komandytowa
- komandytowo-akcyjnej.
2.2.kapitałowe
- spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością
- spółkę akcyjną,
spółdzielnie
przedsiębiorstwa państwowe
Formalności przy zakładaniu firmy jednoosobowej
1.W pierwszej kolejności w urzędzie gminy następuje nadanie numeru ewidencyjnego (wpis do
ewidencji podmiotów prowadzących działalność gospodarczą.)
2.Po uzyskaniu wpisu do ewidencji można udać się po REGON (numer statystyczny) wydawany w
Wojewódzkim Urzędzie Statystycznym właściwym ze względu na miejsce zamieszkania
przedsiębiorcy.
3.Do załatwiania formalności w urzędach oraz banku, a także do wystawiania rachunków i faktur,
potrzebna jest pieczątka przedsiębiorcy z podstawowymi informacjami na temat firmy. W
wyrobionej pieczątce można umieścić następujące dane:
- pełna nazwa przedsiębiorstwa oraz imię i nazwisko właściciela
- adres pod którym będzie prowadzona działalność gospodarcza
- można również umieścić numer telefonu kontaktowego, numer REGON i NIP.
4.Każda firma posiada swój oddzielny rachunek bankowy. Obowiązkiem przedsiębiorcy jest więc
założenie wniosku o otwarcie rachunku bankowego.
5.Przedsiębiorca jest zobowiązany do uzyskania numeru identyfikacji podatkowej ( w skrócie NIP).
Ponieważ numer NIP przedsiębiorcy będzie także numerem NIP jego firmy wystarczy tylko
wypełnić zgłoszenie aktualizacyjne.
6.Na zakończenie należy udać się do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, by zgłosić fakt opłacania
składki ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego.
W Polsce systematycznie dążymy do upraszczania formalności związanych z zakładaniem firmy, tak by wszelkie
formalności z tym związane można by dopełnić w jednym miejscu.
Niemniej jednak wciąż są to procedury czasochłonne i zbyt skomplikowane. Daleko jeszcze polskiej
rzeczywistości do krajów, w których firmę zakłada się przez Internet, ograniczając formalności do minimum.
Jak prowadzić dokumentację
finansowo – księgową?
Wyróżniamy następujące formy
dokumentów finansowo-księgowych w
przedsiębiorstwach:
• BILANS
• RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT
• RACHUNEK PRZEPŁYWÓW PIENIĘŻNO
– GOTÓWKOWYCH CASH FLOW
BILANS
• Bilans przedsiębiorstwa pokazuje stan majątku na
określony dzień (najczęściej ostatni dzień roku) w
podziale na AKTYWA (czyli to co firma ma)
i PASYWA (to co firma jest winna innym).
Konstrukcja bilansu warunkuje równość aktywów i
pasywów. Przykładowe pozycje bilansu
BILANS
A K TY W A
PA S Y WA
MAJĄTEK TRWAŁY
o Budynki i budowle
o Środki transportowe
o Maszyny i urządzenia
o Wartości niematerialne i prawne (marka
firmy, patenty)
o Należności długoterminowe
KAPITAŁ (FUNDUSZ) WŁASNY
o Udziały lub akcje
o Wartość netto
MAJĄTEK OBROTOWY
o Materiały i towary
o Zapasy
o Należności krótkoterminowe
o Gotówka
ZOBOWIĄZANIA
o Kredyt w banku
o Zobowiązani wobec dostawców,
kontrahentów, pracowników
Rachunek zysków i strat
• Rachunek zysków i strat przedstawia
wszystkie najważniejsze zdarzenia
finansowe w firmie wpływające na
zwiększanie przychodów lub kosztów
Rachunek zysków i strat
Ramka 5.6. Przykładowy rachunek zysków i strat przedsiębiorstwa
Wyszczególnienie
Wartość (w złoty)
Przychody ze sprzedaży towaru X
Przychody ze sprzedaży towaru Y
400 000
200 000
KOSZTY
W tym:
Amortyzacja maszyn i urządzeń
Zużycie materiałów i energii
Wynagrodzenia
Ubezpieczenia społeczne
Usługi obce
ZYSK (STRATA) BRUTTO
PODATEK DOCHODOWY
ZYSK NETTO
80 000
100 000
200 000
50 000
50 000
120 000
22 800
97 200
RACUNEK ZYSKÓW I STRAT sporządzony na dzień ………….. roku.
Rachunek zysków i strat nie zawsze
wskazuje zgodny z rzeczywistą chwilą stan
środków pieniężnych w firmie. Należności
lub zobowiązania księgowane są w
momencie ich powstania i mogą się różnić
od faktycznego czasu ich uregulowania.
Rachunki mogą przecież przedsiębiorstwa
uregulować z opóźnieniem. Dlatego też w
celu uzyskania informacji o aktualnym
stanie płynności finansowej firmy tworzony
jest Rachunek przepływów pieniężnych i
gotówkowych - CASH FLOW.
Rachunek CASH FLOW przedsiębiorstwa (czerwiec 2006)
Wyszczególnienie
Wartość (w zł)
Gotówka w kasie i na rachunkach firmy z poprzednich
miesięcy
Przychód ze sprzedaży:
- zapłata za fakturę z maja za sprzedaż towaru X
- zapłata za fakturę z czerwca za sprzedaż towaru Y
Zapłata za czynsz w czerwcu
Zapłata za rachunki za energię w maju
Gotówka końcowa
1000
400
600
- 300
- 650
1050
Przychody, koszty, zyski czyli jak zarządzać
firmą, aby wyjść na swoje....
Rodzaje kosztów i przychodów przedsiębiorstwa:
• Koszt całkowity (total cost – TC) – to suma kosztów stałych i zmiennych
• Koszty stałe (fixed cost- FC) – koszt ponoszony przez przedsiębiorstwo
niezależnie od wielkości produkcji
• Koszty zmienne(variable cost – VC) – koszt, który zmienia się wraz ze
zmianą ilości produkcji, a więc wraz ze zmianą nakładu zmiennych
czynników produkcji.
• Koszt marginalny (krańcowy) (marginal cost –MC) – przyrost kosztu
całkowitego spowodowany zwiekszeniem produkcji o jednostkę.
• MC=ΔTC / ΔQ
• Przeciętny koszt stały (averadge fixed cost – AFC)- koszt stały przypadający
na jednostkę produktu. AFC= FC / Q
• Przeciętne koszty zmienne(average variable cost – AVC) – koszt przeciętny
przypadający na jednostkę produkcji AVC = VC / Q
• Przeciętny koszt całkowity (average total cost – AC) – koszt całkowity
przypadający na jednostkę produktu ATC = TC/ Q
• Utarg całkowity (przychód) – wpływy firmy ze sprzedaży towarów i usług
• Utarg krańcowy – przyrost utargu całkowitego uzyskany w skutek
zwiększenia produkcji(lub sprzedaży) o jednostkę.
• Zysk całkowity = utarg całkowity – koszty całkowite
5.6. Jaką wielkość produkcji wybiera
przedsiębiorstwo?
Zasada podejmowania decyzji produkcyjnych przez
przedsiębiorstwa odbywa się poprzez wyznaczenie
następujących wskaźników:
1. Próg rentowności, umożliwiający osiąganie zysku:
utarg całkowity > kosztu całkowitego
2. Optimum techniczne, kiedy produkcja wytwarzana
jest po najniższych kosztach:
koszt marginalny = koszt przeciętny całkowity
3. Optimum ekonomiczne, kiedy wielkość produkcji
zapewnia przedsiębiorstwu osiąganie
maksymalnego zysku :
utarg marginalny = koszt marginalny
Zadanie 26.
Jak następujące wydarzenia wpłynęły na poziom
kosztów zmiennych i stałych w firmie
produkującej motorynki Very Small Motor for
Everyone
a)blacha stalowa, z której tłoczone są ramy nośne
motorynek, znacznie podrażała
b)obniżył się czynsz za wynajem ziemi i budynków,
płacony przez przedsiębiorstwo.
c)nastąpił wzrost ceny energii elektrycznej
d)przedsiębiorstwo podwoiło wydatki na reklamę.
KOSZT KRAŃCOWY
Produkcja
Koszt całkowity
0
10
Koszt
krańcowy
UTARG KRAŃCOWY
Produkcja
Cena
Utarg
całkowity
0
0
0
15
1
25
21
1
21
21
11
2
36
19
2
20
40
8
3
44
17
3
19
57
7
4
51
15
4
18
72
8
5
59
13
5
17
85
10
6
69
11
6
16
96
12
7
81
9
7
15
105
14
8
95
7
8
14
112
16
9
111
5
9
13
117
18
10
129
Utarg
krańcowy
3
10
12
120
Zadanie 1. Uzupełnij tabelę i przedstaw graficznie krzywe kosztów
Q
FC
VC
0
35
0
1
35
24
2
35
40
3
35
60
4
35
85
5
35
115
6
35
155
7
35
210
8
35
295
TC
MC
AFC
AVC
ATC
ZADANIE 27
STRUKTURY (FORMY) RYNKU
•
•
•
Struktury rynku to formy (modele) rynków
pojedynczych produktów lub pokrewnych ich grup,
które kształtują się w wyniku walki konkurencyjnej
lub umowy producentów. Można wyróżnić
następujące kategorie struktur rynkowych
(czystą, wolną) konkurencję
konkurencję monopolistyczną
oligopol
•
monopol
KONKURENCJA
KONKURENCJA
DOSKONAŁA MONOPOLISTYCZNA
Liczba uczestników
po stronie
sprzedaży
Rodzaj produktu
bardzo wielu
wielu
homogeniczny
(jednorodny)
zróżnicowany
OLIGOPOL
MONOPOL
kilku
jeden
albo
standaryzowany
albo zróżnicowany
Wejście na rynek
bardzo łatwe
względnie łatwe
trudne
Jak powstaje cena kształtowana przez producent ma pewien
producent ma
mechanizm
wpływ na cenę
znaczący wpływ na
rynkowy
cenę
Rodzaj
brak konkurencji
niecenowa
cenowa lub
konkurencji
pozacenowej
niecenowa
Przykład produktu
pszenica
papier
samochody
jeden produkt
(brak substytutów)
zablokowane
kształtowana przez
monopolistę
nie istnieje
usługi pocztowe
Różnicowanie cen
30 PLN = (20 + 10)
500 X 10 PLN = 5 000
50 PLN = (20 +30)
300 X 30 PLN = 9 000
RÓŻNICOWANIE CEN:
100 X 50 = 5 000
300 X 15 = 4 500
100 X 5 = 500
RAZEM : 5 000+4 500+ 500 = 10 000
1. Zastanów się w jakich sytuacjach przydaje się współczesnemu człowiekowi znajomość praw
ekonomii?
2. Czy prawa ekonomiczne zmieniają się wraz z upływem czasu? Odpowiedź uzasadnij.
3. Określ miejsce ekonomii wśród innych nauk. Czy ekonomia jest bliższa takim naukom jak
historia, prawo czy raczej matematyka a może fizyka lub chemia? Kto jest głównym podmiotem badan
ekonomicznych?
4. Wymień podstawowe zasoby w ekonomii i scharakteryzuj jeden z nich. Czy zasoby należy
racjonalnie wykorzystywać? Uzasadnij odpowiedź.
5. Wyjaśnij podstawowe pojęcie ekonomii jakim jest rzadkość. Czy problem rzadkości nie
dotyczy społeczeństw bogatych? Uzasadnij odpowiedź.
6. Czy wszystkie dobra powstają w wyniku produkcji?
7. Jakie są podstawowe różnice między mikro a makroekonomią?
8. Czy podział na mikro i makroekonomię jest podziałem dychotomicznym? Czy można
logicznie podzielić ekonomię na dwie części?
9. Czy jest możliwe występowanie takiego dobra, które będzie jednocześnie substytutem i
dobrem komplementarnym wobec dobra X?
10. Czy jest możliwe, aby dobro X było dobrem substytucyjnym lub komplementarnym
jednocześnie dla innych dóbr (np. dobra Y i dobra Z)?
11. Wyjaśnij różnicę pomiędzy „ruchem po KMP” a „przesunięciem KMP” (od początku układu
współrzędnych i w kierunku odwrotnym).Podaj przykłady zdarzeń potwierdzających takie
zjawiska.
12. Wyjaśnij prawo malejących przychodów.
13. Co to jest model ekonomiczny i jakie jest jego zastosowanie?
1.
Jaką prawidłowość ilustruje krzywa podaży i co uzasadnia jej kształt?
2.
Jaką prawidłowość ilustruje krzywa popytu i co uzasadnia jej kształt?
3.
Jakie różnice występują pomiędzy wielkością, funkcją, tablicą i krzywą popytu i podaży?
4.
Jakie czynniki determinują popyt konsumenta na dane dobro?
5.
Jakie czynniki kształtują podaż określonego dobra?
6.
Co to jest cena minimalna? Wyjaśnij to na przykładach.
7.
W jakich sytuacjach państwo może ustalić cenę maksymalną na dane dobro? W czyim interesie są
ustalane ceny maksymalne, klienta czy producenta?
8.
Czy mieszanie się państwa w sprawy gospodarki zawsze z punktu widzenia efektywności
gospodarowania jest złe?
9.
Podaj kilka sytuacji potwierdzających występowanie paradoksu Veblena, Giffena, owczego pędu,
spekulacyjnego.
10. Co to jest mechanizm rynkowy? Porównaj mechanizm rynkowy z funkcjonowaniem gospodarki
opierającej się o mechanizm nakazowo-rozdzielczy. W którym przypadku lepiej zostaje rozstrzygnięte co, jak i
dla kogo produkować? Dlaczego?
11. Wyjaśnij pojęcie „czarny rynek”. W jakich sytuacjach może zaistnieć takie zjawisko?
1. Jakie znasz miary elastyczności popytu? Jakie wartości może przyjmować każda z nich?
2. Jakich informacji może dostarczyć producentowi znajomość elastyczności cenowej na produkowany przez
niego towar?
3. Czy wzrost dochodów konsumentów zawsze jest dobry z punktu widzenia producentów? Odpowiedź
uzasadnij przykładem.
4. Czy klienci reagują silniej na zmianę ceny dobra droższego czy tańszego?
5. Od czego zależy wartość elastyczności cenowej popytu na dane dobro?
6. Od czego zależy wartość elastyczności cenowej podaży?
7. Jak wpływa czynnik jakim jest czas na wskaźnik elastyczności cenowej popytu i podaży
DODATKOWE ZADANIA
6.Nadwyżkę rynkową najlepiej opisuje sytuacja gdy:
a) na rynku brakuje towarów i ceny ich spadają
b) na rynku brakuje towarów i ceny ich rosną
c) na rynku jest nadmiar nie sprzedanych towarów, których ceny mają tendencję spadkową
d) na rynku jest nadmiar nie sprzedanych towarów, których ceny mają tendencję wzrostu
7.
a)
b)
c)
d)
O niedoborze na rynku możemy mówić gdy:
Podaż przewyższa popyt i jest tendencja do zwiększania ceny rynkowej
Popyt przewyższa podaż i jest tendencja do wzrostu ceny sprzedawanych towarów
Popyt przewyższa podaż i jest tendencja do spadku ceny sprzedawanych towarów
Brakuje chętnych do kupowania towarów, gdyż ich ceny są za wysokie
8.Efekt Veblena polega na:
a) wzroście popytu na inne dobra na skutek wzrostu ceny dobra luksusowego
b) wzroście popytu na dobro luksusowe na skutek spadku jego ceny
c) wzroście popytu na dobro luksusowe na skutek wzrostu ceny tego dobra
d) Żadna z powyższych definicji nie jest prawdziwa
8. Paradoks „owczego pędu” występuje wówczas gdy:
a) konsumenci nabywają dobra pomimo wzrostu ich cen, gdyż zakładają znaczny wzrost cen
w przyszłości
b) konsumenci nabywają dobra, gdy ich ceny szybko spadają (promocja, wyprzedaż)
c) konsumenci często zmieniają decyzje o zakupie w wyniku czego popyt na towary spada
d) konsumenci kierując się moda lub chęcią upodobnienia się do innych kupują dobra
pomimo wzrostu ich cen (np. sezonowa moda na wypoczynek w określonych kurortach)
10.
a)
b)
c)
d)
Poniższy rysunek ilustruje zmianę na rynku piór Aurora. Przyczyną takiego przesunięcia jest:
spadek cen naboi do piór
spadek cen długopisów
spadek cen surowców służących do produkcji piór
spadek dochodów konsumenta
P
D1 D2
S
Q
11.
a)
b)
c)
d)
Poniższy rysunek ilustruje zmianę na rynku piór Aurora. Przyczyną takiego przesunięcia jest:
wzrost dochodów konsumentów
wzrost cen surowców stosowanych do wyrobu piór
wzrost cen naboi do piór
wprowadzenie nowej, wydajniejszej metody produkcji piór
P
D
S1
S2
Q
12.
a)
b)
c)
d)
Główną przesłanką wprowadzenia ceny minimalnej jest:
zapewnienie dostępności towaru dla szerokiego grona nabywców
zapewnienie opłacalności produkcji danego dobra
kontrola rynku przez państwo w celu sprawiedliwszego podziału dóbr
zachęcenie nabywców do zwiększenia zakupów danego dobra
13.
a)
b)
c)
d)
Jakie zmiany nastąpią na krajowym rynku żywności gdy wprowadzono zakaz importu żywności z zagranicy:
wzrośnie cena i ilość
wzrośnie cena, spadnie ilość
spadnie cena, wzrośnie ilość
żadna z odpowiedzi
14. Napływ taniej odzieży z Chin do Polski spowodował nieopłacalność krajowej produkcji. W związku z tym
nastąpiło:
a) zwiększenie wielkości popytu na odzież krajową,
b) zmniejszenie podaży odzieży krajowej i wzrost jej ceny,
c) zmniejszenie wielkości podaży odzieży krajowej i spadek jej ceny,
d) zmniejszenie popytu na odzież krajową.
1.
a)
b)
c)
d)
Współczynnik elastyczności dochodowej popytu obliczamy jako stosunek:
względnej zmiany dochodu konsumenta do względnej zmiany wielkości popytu
względnej zmiany wielkości popytu do względnej zmiany cen
względnej zmiany wielkości popytu do względnej zmiany wielkości dochodu konsumenta
żadna odpowiedź nie jest poprawna
2.
a)
b)
c)
d)
Elastyczność cenowa popytu ma znak:
dodatni
ujemny
prawie zawsze dodatni
prawie zawsze ujemny
3.
Jeżeli popyt na mleko jest nieelastyczny, to wartość wskaźnika cenowej elastyczności popytu przyjmuje
wartość:
a)
Większą od jedności
b)
Większa od zera
c)
Większą od zera, ale mniejszą od jedności
d)
Mniejszą od zera
4.Jeżeli dochodowa elastyczność popytu na dane dobro wynosi EPD= 0.8 to popyt zmienia się :
a)
w odwrotnym kierunku niż dochód
b)
w tym samym kierunku co dochód, ale w mniejszym stopniu
c)
w tym samym kierunku co dochód, i w tym samym stopniu
d)
w tym samym kierunku co dochód, ale w większym stopniu
5. Jeżeli kawa i herbata mają mieszaną cenową elastyczność popytu ECP=2 a cena kawy wzrośnie z 2 PLN do 3
PLN za sztukę to popyt na herbatę:
a)
spadnie o 20%
b)
spadnie o 100 %
c)
wzrośnie o 50 %
d)
wzrośnie o 100 %
6.Jeżeli
a)
b)
c)
d)
spadek ceny o 1 % powoduje wzrost popytu o 2 % to :
popyt jest nieelastyczny
popyt jest elastyczny
popyt ma doskonałą elastyczność
popyt jest doskonały
7.Jeżeli
a)
b)
c)
d)
cena czekolady wzrosła o 12 % a wielkość popytu na czekoladę zmniejszyła się o 6%, oznacza to, że:
Popyt na czekoladę jest elastyczny przy współczynniku 2
Popyt na czekoladę jest nieelastyczny przy współczynniku 2
Czekolada jest dobrem luksusowym
Popyt na czekoladę jest nieelastyczny przy współczynniku 0.5
8.Ujemny współczynnik cenowej elastyczności mieszanej popytu powoduje, że analizowane dobra są:
a)
komplementarne
b)
substytucyjne
c)
niższego rzędu
d)
normalne
9.Jeżeli współczynnik elastyczności dochodowej popytu na dobro Z wynosi -2, oznacza to, że dobro Z jest
dobrem:
a)
podstawowym
b)
luksusowym
c)
normalnym
d)
niższego rzędu
10.Dobro normalne występuje gdy:
a)
wzrost ceny powoduje spadek popytu na nie
b)
wzrost dochodu spowoduje obniżenie jego konsumpcji
c)
wzrost dochodu spowoduje wzrost jego konsumpcji
d)
żadna odpowiedź nie jest poprawna
11.Dobro luksusowe występuje gdy:
a)
dynamika wzrostu konsumpcji dobra jest większa niż dynamika wzrostu dochodów konsumentów
b)
dynamika wzrostu popytu na dobro jest większa niż dynamika wzrostu jego ceny
c)
dynamika wzrostu konsumpcji dobra jest mniejsza niż dynamika wzrostu dochodów konsumentów
d)
dynamika wzrostu popytu jest większa niż dynamika spadku jego ceny
12.Dobro podstawowe występuje wówczas gdy:
a)
dynamika wzrostu konsumpcji dobra jest większa niż dynamika wzrostu dochodów konsumentów
b)
dynamika wzrostu popytu na dobro jest większa niż dynamika spadku jego ceny
c)
dynamika wzrostu konsumpcji dobra jest mniejsza niż dynamika wzrostu dochodów konsumentów
d)
dynamika wzrostu popytu jest mniejsza niż dynamika spadku jego ceny
13.Dobro niższego rzędu to dobro, na które:
a)
konsumenci wykazują większe zapotrzebowanie kiedy ich dochody rosną
b)
konsumenci wykazują większe zapotrzebowanie kiedy cena dobra rośnie
c)
konsumenci wykazują większe zapotrzebowanie kiedy ich dochody maleją
d)
żadna odpowiedź nie jest poprawna
14.Popyt sztywny występuje wówczas gdy:
a)
cena dobra jest niezmienna a popyt ciągle rośnie
b)
cena dobra zmienia się a popyt nie reaguje na zmiany cen
c)
krzywa popytu przyjmuje kształt prostej poziomej
d)
cena dobra jest niezmienna a popyt ciągle maleje
15. Jeżeli obniżono cenę dobra X, charakteryzującego się popytem elastycznym, mogło to spowodować:
a)
spadek przychodów ze sprzedaży dobra X
b)
spadek kosztów produkcji dobra X
c)
wzrost przychodów ze sprzedaży dobra X
d)
spadek przychodów ze sprzedaży i jednocześnie wzrost kosztów produkcji dobra X
16.Jeżeli obniżono cenę dobra Y, charakteryzującego się popytem nieelastycznym, mogło to spowodować:
a)
spadek zainteresowania konsumentów dobrem Y
b)
wzrost przychodów ze sprzedaży dobra Y
c)
spadek przychodów ze sprzedaży dobra Y
d)
spadek przychodów ze sprzedaży dobra Y przy jednoczesnym wzroście kosztów produkcji.
Download