Pedagogika naukowa- czysta
advertisement
I PEDAGOGIKA JAKO NAUKA Pojęcie ideału racjonalności. Ewolucja ideału racjonalności – przyczyna i konsekwencja zmian. Ideał racjonalności w premodernizmie, modernizmie i postmodernizmie. Nowożytny sposób rozumienia relacji czlowieka ze światem, motorem rozwoju nauki. Relacja miedzy pojęciami: nauki współpracujące z pedagogiką, pedagogika, pedagogia. Rozwój pedagogii jako dyscypliny naukowej. Przedmiot i dziedzina pedagogiki. Działy pedagogiki współczesnej. PEDAGOGIKA (encyklopedia), Nauka o wychowaniu, jego celach, metodach, środkach i formach organizacyjnych; współcześnie pedagogika obejmuje swym zakresem problematyką świadomego i celowego oddziaływania na rozwój człowieka we wszystkich fazach jego życia. IDEAŁ WIEDZY, RACJONALIZM - sa to przekonania powszechnie uznawane, dotyczące człowieka relacji, w jakiej wchodzi w świat poglądów i całokształt tych poglądów. IDEAŁ MAGICZNO RELIGIJNY- światem rządzi opatrzność, bogowie, przed którymi ludzie mogą bronić się przed mocą tajemną świata. POSTMODERNIZM- ogólne określenie nowych tendencji we współczesnej kulturze, filozofii nauki, życiu społecznym i politycznym oraz sposobu ich opisu. Pejdagogos- to w starożytności niewolnik, który prowadził syna swego pada do gimnazjum, „prowadził” na drogę normalną, prawą. Słowo to dało początek innym. Paidagogika- czynności wychowawcze z w/w chłopcem, to że go ćwiczę, że z nim rozmawiam- praktyka. Paidagogika TECHNE- refleksja o w/w praktyce, o wychowaniu. Pedagogika przyjęła się właśnie od tego. Na przestrzeni ostatnich lat pedagogika przeżywa renesans. Współcześnie funkcjonuje termin pedagogia (zbliżenie do praktyki). Pedagogika- to nauka o wychowaniu dziecka (wynika z przekonania, że w jakiś sposób wpływa na osobę nieletnią). HERBAGOGIKA- nauka o wychowaniu młodzieży, refleksja nad wychowaniem młodzieży. ANDRAGOGIKA- nauka o wychowaniu dorosłych GERANTAGOGIKA - Nauka o oddziaływaniu na ludzi starszych Przedmiot pedagogika- znacznie się rozszerzył z małego dziecka na młodzież, dorosłych, a także osoby w podeszłym wieku. Dziś kwestionuje się zdanie, że pedagogika jest nauką, jak również, że pedagogika to zagadnienie z czasów Herbarta (przełom wieków XVIII i XIX). Herbart- ojciec naukowej pedagogiki. Stwierdził, że pedagogika da się rozdzielić na dwa kierunki: Etyka- zajmuje się celami zachowania Psychologia- która pozna mechanizmy funkcjonowania człowieka, opracowywuje metody jak poznać człowieka i wytyczyć mu odpowiednie cele. W pożniejszych czasach psychologia rozwinęła się jako nauka. 1 Naukowcy przeprowadzali liczne eksperymenty i w ten sposób narastała wiedza psychologiczna. Badali zachowanie człowieka, obserwowali jego mechanizmy funkcjonowania jego rozwój psychologiczny. Póżniej zaczęła towarzyszyś jej socjologia. Przełom XIX/XX wieku, to liczne badania i eksperymenty w dziedzinie psychologii i socjologii Socjologia- to nauka o prawach i rozwoju społeczeństwa, bada prawa współzależności między różnymi dziedzinami życia społecznego Powyższe badania dały początek dwom kierunkom pedagogicznym; Biopsychologizm- metody oddziaływania na człowieka Socjologizm- szukali rozwiązań w stwierdzeniach socjologów Oba te kierunki zajmowały się badaniem metod. Na początku XX wieku narodziła się pedagogika normatywna. Zajmuje się ona celami odpowiedzi na pytanie, jak człowieka mam wychować? Cel wyznacza kierunek. Rozwinęła się wówczas aksjologia pedagogiczna (aksjologia- nauka o wartościach, teoria wartości. Zajmuje się badaniem natury wartości, ustalaniem norm i kryteriów wartościowania, także określona koncepcja wartości) Aksjologia pedagogiczna_ dociekanie nad celami- wyznaczanie celów i kierunków (słuszne coś, czy nie słuszne. Lata trzydzieste XXw i później- powstaje pedagogika czysta, bądź ogólna, teoretyczna. Pedagodzy szukają metod działania, kierują się ku praktyce, dążą do rzetelnej naukowej informacji na temat wychowania- rozważania nad metodą. Pedagogika czysta- w dzisiejszych czasach znajduje się na najwyższym poziomie. Pedagogika czysta korzysta z psychologii, socjologii oraz z dociekań psychologii normatywnej i tworzy system naukowej wiedzy o wychowaniu do słusznych celów. Pedagogika ta bazuje na doświadczeniach nauk psychologicznych, socjologicznych, filozoficznych Pedagogika naukowa- czysta aksjologia ? etyka Pedagogika normatywna ! metody Pedagogika jest technologią naukową (nie nauką jak dotychczas było mówione). Pedagodzy oburzyli się i zaczęli udowadniać, że tworzą naukę, że pedagogika jest nauką. Pedagogika- refleksja nad praktyką i wychowaniem. Pedagogika czysta- powstała na podbudowie wieku sądów i twierdzeń praktycznych Dzisiejsza pedagogika łączy praktyczne wypowiedzi wynikłe z pytań i eksperymentów, które dały liczne wnioski. DZIAŁY PEDAGOGIKI: 1. Teoria wychowania ( to synteza wiedzy praktycznej, naukowej, filozoficznej); 2 2. Teoria nauczania ( dydaktyka – dział pedagogiki, nauka o procesach kształcenia, czyli uczenia się i nauczania), zajmuje się analizą celów, treści, metod, środków i form organizacyjnych procesu nauczania i uczenia się. 3. Pedagogika porównawcza (dział pedagogiki zajmujący się badaniem i porównywaniem systemów oświatowych różnych krajów w powiązaniu z ich ekonomicznym i społecznym rozwojem). 4. Pedagogika ogólna (to ten fragment rozmyślań, który niesie na sobie dziedzictwo eksperymentów, praktyk, stwierdzeń. Stara się stworzyć system języka dla całej pedagogiki. Ma za zadanie ustalić i wyjaśnić pojęcie. Ustalenie pojęć jest syntezą tego, co już stwierdzono. Tak, więc pedagogika to system tworzącej się latami wiedzy w dziedzinie pedagogiki, popartej eksperymentami. To osąd praktyki. PEDAGOGIKA OGÓLNA – to dział pedagogiki zajmujący się podstawami, strukturą i celami wychowania, metodologią badań pedagogicznych, analizą ogólnych doktryn pedagogicznych i filozoficznych, podstawami edukacji i wychowania. II. POJĘCIE WYCHOWANIA: Definicja wychowania. Charakterystyka nurtów i funkcji wychowania. Struktura procesu wychowania. Diagnoza współczesności a prognozy edukacyjne oraz nowe zadania stojące przed wychowaniem. Wzajemne relacje między wychowaniem a socjalizacją. Analiza porównawcza pojęć: ideał wychowania a wzór kulturowy. Dalekie i bliskie cele wychowania: cele ostateczne, pośrednie, zadaniowe i ich wzajemne powiązania. Wzajemne relacje między ideałem wychowawczym a celami wychowania; między wartościami a celami wychowania. WYCHOWANIE – pojęcie to pojawiło się w XIX w. W wieku XX zaczęło współtowarzyszyć słowu edukacja( znaczenie łacińskie to wyprowadzenie z ciemności na wyższy poziom oświecenia, podnoszenie na wyższy poziom) – wyprowadzenie ku czemuś lepszemu, prowadzi do doskonalenia jednostki. WYCHOWANIE (encyklopedia) – całokształt zjawisk związanych z oddziaływaniem środowiska społecznego i przyrodniczego na człowieka, kształtujących jego osobowość; w pedagogice – zamierzone i świadome podejmowanie działania, którego celem jest wszechstronny rozwój osobowości wychowanka i przygotowania go do życia w społeczeństwie. GRUPY DEFINICJI WYCHOWANIA 1. Definicja PRAKTYCZNA, PRAKSEOLOGICZNA Wychowanie to proces wychowawcy na wychowanka. Tu ważna jest czynność (to jedna z najstarszych definicji). 2. Definicja SYTUACYJNA Wychowanie to ogół sytuacji wychowawczych. Mowa tu o warunkach w jakich wychowanek przebywa. W tym przypadku wychowanie to tworzenie sprzyjających sytuacji dla rozwoju wychowanka. 3. Definicja ADAPTACYJNA Wychowywanie to proces wywoływania zmian w wychowaniu w wykształceniu celowych zmian. Zaakcentowano tu słowo cel – jako zamierzony efekt. Cel jest tu dziełem wychowawcy. Tu ważny jest skutek i to czy przyniesie zamierzony efekt. 4. Definicja EWOLUCYJNA 3 Wychowanie to proces zmian zachodzących w wychowanku. Tu zajęto się wychowankiem, jego postępami. Definicja ta pokazuje, że w wychowanku coś zmienia się na lepsze, osiąga on nowe właściwości, rozwija się indywidualnie. STRUKTURY, FUNKCJE I NURTY WYCHOWANIA 1. Wychowanie – postrzegane jako proces społeczno –kulturowy (wychowanie – to jednostka wyznaczona przez społeczeństwo do wychowania). To spojrzenie teoretyczne, oddziaływanie na dzieci, młodzież, przekazywanie tradycji, kultury, proces wzrastania jednostki do społeczeństwa. 2. Wychowanie –wzajemne oddziaływanie osoby: wychowawcy i wychowanka. Wychowawca to osoba, która wchodzi w kontakt z wychowankiem, i stara się wywołać w nim zmiany za pomocą metod i środków. To psychologiczne spojrzenie na kontakt wychowawcy z wychowankiem. Oba te procesy zachodzą w życiu jednostek podlegających wychowaniu. STRUKTURA PROCESU WYCHOWANIA Wychowanie kształtowane jest przez określony kontekst społeczno-kulturowy. Określa on zarówno: wychowanka, wychowawcę, a także cel i środki. W procesie wychowania da się wyróżnić takie elementy jak: wychowawca (winien być świadomy celu), wychowanek (zmienia się pod wpływem wychowawcy, ciąg jego czynności wykonuje w nim odpowiednie zmiany). Zmiany zachodzące w wychowanku są bliższe lub dalsze od celu. Im środki ciągu czynności są bardziej odpowiednie, tym wychowanek bliższy jest celowi postawionemu przez wychowawcę. Znaczny jest tu kontekst społeczno-kulturowy – określający wychowawcę, wychowanka i cel. FUNKCJE WYCHOWANIA WYNIKAJĄ Z POTRZEB DWOJAKIEGO RODZAJU Społecznych (społeczeństwo) indywidualnych (jednostka chce się rozwijać) * funkcje zachowawcze * funkcje rozwojowe *funkcje kompensacyjne * funkcje adaptacyjne * funkcje kreatywne Funkcje zachowawcze Organizuje warunki, aby społeczeństwo trwało, przekazuje mu wartość, kulturę społeczną, budzi patriotyzm. Chce zachować pewną ciągłość w społeczeństwie. Funkcje rozwojowe Każde społeczeństwo chce trwać, chce się rozwijać, chce być coraz silniejsze, bogatsze, większe. Potrzeby te prowadzą do tego, że funkcje rozwojowe w społeczeństwie potrzebującym zmian, kreują ambicje, uczą wprowadzania nowych trendów. Funkcje kompensacyjne Wśród funkcji wychowawczych znalazła się taka funkcja wg, której wychowanie winno dostrzegać osoby słabsze, upośledzone, pokrzywdzone przez los. 4 Funkcje adaptacyjne Chcemy się zaadaptować, stać się cząstką ogółu. Funkcja ta wprowadza nas w kulturę, budzi poczucie jakości. Funkcje kreatywne Chcemy być wolni (ja, to jestem ja), chce realizować swoje zainteresowania, zmiany wg. własnego scenariusza. NURTY WYCHOWANIA 1. Wychowanie naturalne – (zmiany zachodzące w człowieku pod wpływem rodziców, rodziny, rówieśników, sąsiadów) np. matka uczy dziecko mówić „dzień dobry”, przyzwyczaja je do pewnych nawyków lub np. uczy sprzątać po sobie, to świadoma refleksja dziecko-bałagan, matka świadomie zwraca mu uwagę. Może być przypadek, gdzie w domu się kradnie, pije, wtedy nie ma miejsca na wychowanie. To socjalizowanie się ze swoją grupą, jednostka separuje się od ogółu. 2. Wychowanie celowe, instytucjonalne to rodzaj wychowania, który przebiega w szkołach i wszelkich placówkach prowadzących działalność edukacyjną. Wychowawcy mają w tym przypadku odpowiednie kwalifikacje. Obecnie przeżywają kryzys. 3. Wychowanie pośrednie, intencjonalne – aktualnie świeci tryumfy, należy do nich np. TV, muzea, teatry, kościół (to pośrednie drogi wychowania). Intencja wychowania tkwi (np. pracownik muzeum, udziela odpowiedzi na pytanie, ale on nie ma zamierzonego celu wychowania, jednak muzeum jest instytucją, która pośrednio nas wychowuje; podobnie jak TV). To nurt konkurencyjny do nurtu 1 i2 (szczególnie TV). WYCHOWANI JAKO PROCES CELOWY Cel –umyślny obraz wartości kierunkujący działanie. Wartość – to obiekt postrzegany przez nas jako coś cennego (podążamy do tej wartości, a przedtem wyznaczamy sobie cel). Cel i wartość są ze sobą ściśle powiązane. Cel w kategoriach społecznych Cel jest narzucany np. wychowawcy, przez społeczeństwo ( w tym przypadku przez oświatę) jest to np. program szkolny, który musi być przerabiany, (np. narzucona przez nauczyciela lektura). Cel w kategoriach zamiaru pedagoga Nauczyciel stawia sobie swój prywatny cel, że chce zrobić w swojej klasie np. to i owo. Cel jest mu potrzebny po to, aby zrealizować swój system wartości. Proces wychowania jest procesem celowym. AKSJOLOGIA PEDAGOGICZNA RÓŻNIE DZIELI WARTOŚCI CZŁOWIEKA: 1. Wartość sacrum – to wartość duchowa, wyższa, której realizacja zapewni nam rozwój; to np. dobro, mądrość, prawda, piękno, język, przyjmę to wartość za cel – będę coraz doskonalszy. 5 2. Wartość profanum –to wartość doczesna, ta która winna być postrzegana jako środek do osiągnięcia wartości wyższych (sacrum). Wychowanie ma pokazywać, uświadamiać wyższość wartości sacrum, oraz ustalić właściwe relacje (sacrum wyżej – profanum niżej). Pedagogika humanistyczna zakłada istnienie wartości. W świecie wartości można wyodrębnić: Wartości uznawane – te, które funkcjonują w społecznej świadomości ( które są uznawane społecznie np. wiara w Boga). Wartości żywione – to wartość realizowana w naszym życiu; jest w nich coś co kreuje nowe zadanie. DWA POMYSŁY NA WYCHOWANIE SZKOŁA NATURALIZMU, SZKOŁA SOCJOLOGIZMU. Pewne koncepcje są bliższe naturalizmowi, a inne bliższe socjologizmowi. To jakby zmieszanie się poglądów. Wychowanie jako proces celowy, proces przemyślany ma do czegoś prowadzić. To cel, który chcesz za wszelką cenę realizować. Proces ten nie wątpliwie prowadzi do celu. Socjolog Piotr Sztompka zwerbalizował tzw. równanie podmiotowości. BYĆ PODMIOTEM = CHCIEĆ DZIAŁAĆ + MÓC DZIAŁAĆ. (ty sam chcesz działać i mieć stworzone warunki byś mógł robić to, co chcesz, jako podmiot jesteś w pełni odpowiedzialny za to, co robisz). Naturalizm_ Domagał się traktowania i uważania podmiotu. Zakłada, że dziecko ma chcieć działać, a nauczyciel ma stwarzać mu warunki do samorealizacji. Taki proces wg, naturalizmu ma prawo istnieć. Wychowanek jest podmiotem, kreatorem procesu samo rozwoju. Aby proces wychowania mógł zaistnieć, należy wychowanka traktować jako podmiot. Socjologizm_ To szkoła tradycyjnego postrzegania wychowania. Uważano, że wychowanie polega na urabianiu, nie urabiamy jednak wychowanka. Praktyka jest bliższa teorii. Wychowanek nie chce działać, ale musi, ma to bowiem narzucone. Wychowawca jest tu kreatorem a wychowanek osobą, którą stara się on zmienić. Wychowawca świadomy celu – kształtuje wychowanka, uwzględnia jego potrzeby, bierze pod uwagę wpływ sytuacji jakie go kształtują, wszystko po to, by dziecko stało się takie jakie stać się powinno; to jest celem wychowania. Wychowawca jest świadomy celu. MYŚLENIE O WYCHOWAWCY Czy sukces pedagogiczny polega na: właściwościach osobowych czy właściwościach wykształcenia i doświadczeń w pracy? Sylwetka osobowościowo – zawodowa (zajmuje się nią padentologia) określona w trzech kategoriach: 1. Osobowość w kategoriach metafizycznych to jaźń, moje wewnętrzne ja, jakie posiadam, świadomość siebie (W.Dawid). 6 2. Osobowość w kategoriach empirycznych tzn.(stwierdzimy zawartość pojęcia osobowość), to ogół cech, które dzielimy na cechy instrumentalne i kierunkowe, które decydują o zachowaniu człowieka i o tym, jak jest postrzegany przez innych. Cechy instrumentalne to: inteligencja, wiedza, talenty, to sfera cech rozwijanych przez dydaktykę.W kategoriach empirycznych możemy się zastanawiać, które z w/w cechy winny składać się na dobrego nauczyciela; jaki powinien mieć system wartości, jakie żywić postawy, jakie mieć zainteresowania – jaki powinien być? Jaki jest? 3. Osobowość w kategoriach normatywnych – to opis pożądanej osobowości nauczyciela. W kategoriach tych szuka się odpowiedzi na pytanie jaki powinien być, żeby stał się doskonałym pedagogiem. Wychowanie ma za zadanie czynić uznanie społeczne wartościami życiowymi. STRUKTURA PIRAMIDALNA CELU (cel – ideał wychowania) A). Filozofia, Nauka – cele ostateczne (wyznaczają ogólny kierunek), cele te z jednej strony ustala filozofia, z drugiej naukowcy. Dotyczy człowieka, jaki jest, co mu potrzeba do szczęścia, do rozwoju (np. deklaracja Praw Człowieka i Obywatela w Konstytucjach). B).Filtr społecznych potrzeb i możliwości (żyjemy w różnych krajach, kulturach, mamy różne potrzeby i różnie je realizujemy – to kierunek dla kraju. Po przejściu przez w/w filtr cele stają się pośrednie (tzn. zadaniowe, konkretne, cele do zrealizowania; droga po której kroczy się w wyznaczonym sobie kierunku) – formułowane przez polityków oświatowych, którzy decydują o programie szkoły, o fundacji oświaty. Opracowują programy – to całokształt programów edukacyjnych funkcjonujących w danej zbiorowości szkól. Politycy oświatowi określają cele pośrednie. Cele zadaniowe to działka dla pedagogów, którzy to realizują. III CHARAKTERYSTYKA ZAŁOŻEŃ DOTYCZĄCYCH NATURY CZŁOWIEKA, JEGO RELACJI ZE ŚWIATEM SPOŁECZNYM ORAZ CZYNNIKACH WARUNKUJĄCYCH JEGO ROZWÓJ W POZNANYCH KIERUNKACH PEDAGOGICZNYCH. Naturalizm i pedagogika emancypacyjna, socjologizm, pedagogiczny progresywizm, pedagogika kultury i personalizm( o źródłach wartości, o istocie wychowania i o celach wychowania) Pedagogika konserwatywna- postrzeganie celowej działalności wychowawcy; Naturalizm pedagogiczny – zajmuje się dzieckiem i jego warunkami do rozwoju. Istota wychowania w naturalizmie wg, E. KEY Wychowanie kładzie nacisk na indywidualizm, naturalne zadatki tkwiące w dziecku, na przyrodę, czyli założenia szkoły marzeń. Istota wychowania w pedagogice emancypacyjnej wg, NEILL Wychowanie kładzie nacisk na wolność człowieka, dwu podmiotowość, kładzie nacisk na zupełną wolność ucznia. Szkoła marzeń. 7 Istota wychowania w pedagogice kultury i personalizmu Wychowanie ukazuje prawdę piękną i dobrą oraz uczy sposobu ich okazywania. Osobowy charakter wychowania dokonuje się w akcie spotkania człowieka z człowiekiem. Osoba jest celem, uszanowana jest jej godność a sprawą podstawową jest jej maksymalny, optymalny i wszechstronny i indywidualny rozwój. Istota wychowania wg, DURKHEIMA Wychowanie polega na uspołecznieniu młodego człowieka, na stworzeniu w nim nowej istoty, na przekształceniu człowieka z istoty indywidualnej (składającej się ze stanów umysłowych, które się wiążą tylko z nami i odnoszą się do wypadków życia osobistego) w istotę społeczną (czyli system idei, uczuć, zwyczajów wywierających wpływ nie na naszą osobowość, ale na grupę lub grupy, których częścią jesteśmy np. wierzenie religijne, tradycje narodowe). Istota wychowania w progresywizmie wg, DAWEY Wychowanie to proces wzrastania jednostki w społeczną świadomość gatunku. Istotą wychowania wg, niego jest to, że składają się na nie dwie strony: Strona psychologiczna podkreśla psychologiczne poznanie dziecka, uwzględnia zainteresowanie i upodobania dziecka. Należy oprzeć wychowanie na samodzielnych czynnościach dziecka wynikających z własnej inicjatywy wrodzonej – inaczej wychowanie będzie tresurą. Strona socjologiczna – wychowanie to przystosowanie jednostki do cywilizacji; prowadzi do podporządkowania wolności jednostki społeczno- politycznej strukturze grupy. SZKOŁA LABORATORIUM J. DEWEYA Wg, Deweya szkoła to instytucja społeczna postać życia społecznego. Powinna upraszczać istniejące poza nią życie społeczne. Życie szkolne powinno wzrastać stopniowo z życia domowego. Zadaniem szkoły jest pogłębić i rozszerzyć wartości społeczne, które zostały wdrożone w życiu domowym. Nauczyciel ma dokonać umiejętnego doboru wpływów mających oddziaływać na dziecko i ma dopingować dziecko w dawaniu właściwych odpowiedzi. Nauczyciel ma przygotowywać dziecko do dyscypliny, rozwijać siły dziecka – brak kolejności przedmiotów – wzmacniać wyobraźnię – roboty ręczne ujmować jako metody życia. Dzieci nie powinny być krępowane i hamowane – hasło ŻYJMY Z NASZYMI DZIEĆMI. Brak rutyny, aktywność zamiast bierności; wychowanie oparte na wrodzonej naturze i doświadczeniu. Nauczanie całościowe – współpraca nauczyciela z dzieckiem Cel wychowania w pedagogice naturalistycznej: E.KEY – nauczyć dziecko wstrętu do niepożytecznych rzeczy, nauczyć dziecko jak uprościć życie, wzmocnić indywidualność dziecka, rozwijać uzdolnienia M.MONTESSORI – wychowanie ma przygotować ucznia do życia społecznego, do samodzielności, bo jeżeli jest się samodzielnym jest się wolnym. Cel wychowania to takie wszechstronne kształcenie zmysłów, pobudzenie zainteresowań dziecka. W pedagogice emancypacyjnej NEILL’A- ukształtować dziecko tak by było ono swobodne, by nie bało się dorosłych; w wychowaniu najważniejsza jest zabawa. Wychowanie ma ukształtować w dziecku świadomość, że jest ono akceptowane, kochane, że ma takie same prawa jak dorosły. 8 W socjologizmie pedagogicznym E. DURKHEIM’A – wychowanie jest działaniem wywieranym przez pokolenia dorosłe na te, które nie są do życia społecznego dojrzałe. Celem jest rozbudzić stany fizyczne, intelektualne, moralne, których wymaga od niego społeczeństwo i środowisko do którego jest przeznaczony. W pedagogice kultury i personalizmu MARITAIN, MOUNIIER – rozwijanie pierwiastka duchowego. Miłość do bliźniego, do człowieka, zaczynamy od miłości do siebie. W progresywizmie J. DAWEY – celem jest wspierać rozwój dziecka i przygotować go do życia w cywilizacji IV PADEUTOLOGIA Koncepcje padeutologiczne. Charakterystyka poznanych koncepcji padeutologicznych. Jakie poglądy na temat sylwetki osobowościowo –zawodowej nauczycila wychowawcy łączy koncepcja padeutologii J.W DAWIDA z MYSŁAKOWSKIM, SZUMANEM, KRAYTZ’EM i BALEY’EM a jakie różnią? PADEUTOLOGIA – dział pedagogiki zajmującej się zagadnieniami dotyczącymi zawodu nauczyciela NATURALIZM PEDAGOGICZNY Prekursorem naturalizmu jest J.J.Rousseau - filozof (XVII-XVIII) jego przemyślenia spodobały się w XIX i XX wieku. Mówił on, że w każdym człowieku można wyodrębnić dwie istoty. ROZWAŻANIA NA TEMAT NAUCZYCIELA J.W. DAWID mówi o tzw. duszy nauczyciela; pedagog powinien rozbudować w sobie stany: umiłowanie dusz ludzkich, potrzebę doskonałości, poczucie odpowiedzialności, obowiązku, autentyczności, prawdziwość moralności i odwagę. Nauczyciel będzie taki, za kogo się uważa i kim jeszcze chciałby być. Duchowy wymiar nauczania. (wrodzony talent) napisał pracę „o duszy” nauczycielstwa, zakłada ze istnieją ludzie, którzy posiadają nauczycielską duszę. Że z tym się rodzimy, to (dar od Boga) talent wrodzony. Dusza charakteryzuje się większą miłością do dzieci. To ludzie zaangażowani społecznie, uczciwi etycznie, wspaniali, dobrzy. Taka postawa warunkuje dobrego wychowawcę, który łatwiej dotrze do duszy wychowanka, dostrzeże w nim coś dobrego i będzie potrafił to dobro rozwinąć. Tak (wg, Dawida) winna charakteryzować się postawa osobowości nauczyciela w której decydujące znaczenie ma czynnik wrodzony. Z. MYSŁOKOWSKI nauczyciel musi mieć talent pedagogiczny. Talent widział w umiejętności kontaktu z drugim człowiekiem –emocjonalnego, społecznego, w umiejętności pojęcia dialogu, dyskusji. Zwolennik kontaktu z klasą. Na istnienie kontaktu z klasą nie składa się talent pedagogiczny, lecz odezwa ze strony klasy. Empatia- cechy talentu pedagogicznego (bliski Dawida) odchodzi jednak trochę w stronę formalnych klasyfikacji. Nie mówi on o talencie pedagogicznym, o tym, że niektórym łatwo przychodzi nawiązywanie kontaktów z wychowankami, że do takiej osoby dzieci lgną. 9 Stawia na sympatię, miłość i głęboką życzliwość do dzieci (która wynika z instynktu rodzicielskiego szczególnie rozwiniętego). Zaangażowanie społeczne: uważa, że są pewne cechy temperamentu, które nie sprawdzają się w zawodzie ( introwertyk zawierający się w sobie, gorszy pedagog, ekstrawertyk, człowiek dynamiczny, otwarty, lepszy pedagog) S. SZUMAN talent pedagogiczny to zespól talentów, a talentem jednostkowym jest posiadanie wrodzonej cechy psychicznej. (uważa, ze czegoś takiego jak wrodzony talent nie ma) Uważa, że umiejętne rozwijanie możliwości doprowadzi do ukształtowania się talentu – jako wyższej sprawności do działania niż przeciętna. Talent powstał w wyniku splotu doświadczeń życiowych i pracy nad sobą, sam sobie go wypracowałeś, znalazłeś własny styl działania. Musisz znaleźć dla siebie właściwy styl pracy, który będzie dla ciebie twoim własnym talentem – kreujesz swą osobowość, rozwijasz siebie, a w końcu zaczniesz być ważnym dla innych, także dla dzieci. Talent ten wynika z posiadania silnej osobowości. Uważa, że jest coś takiego jak fakt pedagogiczny , polegający na umiejętności zachowania się w każdej trudnej sytuacji z godnością, równocześnie zachowując godność wychowanka ( nie poniżaj go). Zachowaj się taktownie wówczas kontakty z dzieckiem będą charakteryzowały się wzajemnym szacunkiem. M. KRAUTZ nawiązuje do Dawida. Talent pedagogiczny składa się z : miłości ludzi, skłonności do społecznego oddziaływania, zdolność sugestywna. zmierza w kierunku zdobywania wiedzy, jako kierunku rozwijania osobowości nauczycielskiej. Uważa za ważną MIŁOŚĆ do dzieci, zaangażowanie społeczne, etyczność (nie kwestionować tego; dotyczy to także Szumana). Dodał coś takiego jak sugestywność - jako cechę nabytą. Jest to właściwość silniejszego oddziaływania na innych wynikająca z poczucia pewności siebie i dojrzałości osobowości. Wypracowanie tej cechy w nas zapewni śmiałość w kontakcie z dziećmi i pewność siebie. ST. BALEY- zdatność pedagogiczna. My się nadajemy do tego zawodu. Na to składa się przychylność, rozumienie psychiki dziecka, potrzeba obcowania z ludźmi, powinowactwo duchowe z dziećmi, cierpliwość, takt pedagogiczny, entuzjazm, zdolność artystyczna. Te wszystkie zdolności składają się na wychowawcę integralnego. w jego koncepcji zawierają się prawie wszystkie pozostałe, a szczególnie koncepcje Szuman’a i Kraytz’a. Baley obok sugestywności bardziej podkreśla zdatność pedagogiczną – wypracowaną w trakcie działania metodą dydaktyczną – wypracowanie własnej zdolności dydaktycznej. PYTANIA: 1. Wyjaśnij pojęcia: uczenie się innowacyjne, „luka ludzka”, edukacja permanentna. Uczenie się innowacyjne –przeciwieństwo uczenia się zachowawczego. Potrzebne jest dla przetrwania na dłuższą metę, głównie w czasach burzliwych zmian oraz przerw ciągłości historycznej i kulturowej. Bodźcem, który pobudza do innowacyjnego uczenia się jest zaskoczenie biegiem wydarzeń. Uczenie się to jest niezbędnym środkiem przygotowania 10 jednostki i społeczeństwa do zgodnego działania w nowych sytuacjach. Jest warunkiem koniecznym rozwiązania problemów globalnych. Luka ludzka –dystans między rosnącą złożonością świata a naszą zdolnością do sprostania jej. Ma ona charakter rozłamu powstającego dlatego, że ze wzrostem tworzonych przez ludzi komplikacji nie podąża postęp naszych umiejętności. 2. Co to jest tzw. „kultura postfiguratywna”? Jest to ukształtowanie zgodne z wzorcami rodziców (kultura tradycyjna). 3. Wytłumacz pojęcie- rzeczywistość upozorowana. Zapożyczona (naśladowana) z filmu, telewizji. 4. Wymień w punktach istotne założenia dotyczące szkoły A. NEILLA Wolność człowieka, dwu podmiotowość, wolność jest w nas; kładzie nacisk na zupełną wolność ucznia Samorząd koleżeński, odpowiedzialność dziecka, samego siebie, samodecyzyjnośc Rola nauczyciela- obserwator czuwa, ale nie narzuca. Granica wolności jest wolność drugiej osoby. „szkoła marzeń” – mamy stworzyć sytuację, w której dziecko ma dawać siebie, duży ogród, duże sale, klasa, pracownie, brak ocen i egzaminów, brak przemocy. Stosunek do kar i nagród – nie ma kar ( chyba, że naturalne), ani nagród (nie są pojmowane w teorii zachowań) nie manipuluje zachowaniem dziecka – aprobata, przytulanie 5. Dlaczego anty-pedagodzy są przeciwni wychowaniu w ogóle? Anty-pedagogowie byli przeciwni wychowaniu. Głosili hasło: „kto kocha dzieci, ten ich nie wychowuje”. Według nich wychowanie jest psychicznym i fizycznym okaleczeniem wychowanków. Wyzwala postawy przemocy człowieka-wychowawcy nad człowiekiemwychowankiem. Wychowanie to proces celowy, ukierunkowany i planowany – wg, antypedagogiki wychowanie (z racji tego, ze jest całościowe) chce zmienić człowieka. Wychowanie prowadzi do zaniku naturalnej skłonności każdego człowieka do antynomicznego kształtowania siebie, poczucia bezpieczeństwa. Wychowanie zdaniem antypedagogów jest ‘niebezpieczne’, ponieważ osoby wychowywane są manipulowane przez wychowawców. Wychowanie ponadto zakłada stosunek nierówności- wychowawcom wolno więcej niż podopiecznym, dorośli lepiej wiedza niż dzieci, co jest dla dzieci dobre. Z powyższych powodów, anty-pedagogowie są przeciwni wychowaniu. Uważają, że dzieci należy wspierać, a nie wychowywać. Wspieranie to obserwowanie naturalnych zdolności dziecka, to wspomaganie do dojrzewania do zdolności. Podstawowym warunkiem wspierania, jest jego dobrowolność (w wychowaniu jest to przymus). Wspieranie zachodzi na bazie wzajemnej równowagi. Wspieranie znosi odpowiedzialność dorosłych za dzieci, każdy jest odpowiedzialny za siebie. Ponadto wspieranie oznacza wzajemną równowagę między autorytetem dziecka a autorytetem dorosłych. 6. Podaj definicję wychowania E, DURKHEIMA. Wychowanie jest działaniem wymiernym przekazywanym z pokolenia dorosłego na pokolenie, które do życia społecznego nie jest jeszcze dojrzałe. Wychowawca jest stroną aktywną, to on działa, wychowuje, przekazuje informacje. Wychowanek jest biernym słuchaczem. Pozwala na to by ktoś go kształtował. Wychowanie ma dwie funkcje: 1. adaptacyjna –człowiek musi przystosować się do warunków społeczeństwa, grupy 2. rekonstrukcyjna – polega na przekazywaniu idei społeczeństwa, które żyje pomimo wpływu lat i zmian pokoleń 11 wychowanie polega na uspołecznieniu mlodego człowieka, na stworzeniu w nim nowej istoty, na przekształceniu człowieka z istoty indywidualnej (składającej się ze stanów umysłowych, które się wiążą tylko z nami i odnoszą się do wypadków życia osobistego) w istotę społeczną (czyli system idei, uczuć, zwyczajów wywierających wpływ nie na naszą osobowość, ale na grupę lub grupy, których częścią jesteśmy np. wierzenie religijne, tradycje narodowe). 7. Wymień 4 etapy wychowania wg, S. HESSENA i krótko je scharakteryzuj. Życie biologiczne, tj. organizm psychofizyczny dziecka (pedagogika naturalizmu). Cel wychowania przedstawia się jako rozwój psychofizycznego organizmu dziecka (wychowanie jako możliwie najdalej idące wykrycie i rozwój wszystkiego, co znajduje się w osobniku ludzkim) Warstwa bytu społecznego, czyli uspołecznienie jednostki, co podkreśla PEDAGOGIKA SOCJOLOGIZMU). Cel wychowania przedstawia się jako „włączenie jednostki do grupy społecznej a wychowanie jako całość ujmuje się jako urobienie jednostki w sensie realnych potrzeb i dążeń grupy społecznej” Warstwa kultury duchowej –stanowi w ogólnym zjawisku wychowania warstwę odrębną od warstwy bytu społecznego i to ona właśnie nadaje podpierającym ją grupom społecznym ich treść duchową, dzięki której klasa, naród czy państwo zyskuje w naszych oczach wartość i dostojeństwo – PEDAGOGIKA HUMANISTYCZNA. Celem wychowania jest kształcenie osobowości człowieka ( naukowej, prawnej, artystycznej itd.) Wychowanie moralne –(jako wyzwolenie człowieka, czyli zbawienie) – jest formalną stroną każdego dobrego wychowania. Celem wychowania jest osiągnięcie przez każdego prawdziwej osobistej nieśmiertelności. Czyli wyższej formy miłości, która jest źródłem i zarazem oznaką prawdziwego moralno- wychowawczego przewodnictwa, którego nie można się nauczyć. Jest ona darem łaski. 8. W czym przejawia się społeczny aspekt wychowania w progresywizmie? Istota wychowania w ujęciu progresywistycznym przedstawiana na podstawie koncepcji J.DAWEYA. Wg, niego wychowanie to proces wzrastania jednostki w społeczną świadomość gatunku. Istotą wychowania wg, Deweya jest to, że składają się na nie dwie strony- psychologiczne i socjologiczne.……(cd. na stronie 8) 9.Jaka jest rola doświadczenia w wychowaniu wg. J. DEWEYA? 10. Opisz kim jest człowiek jako jednostka w pedagogice personalistycznej? 11.wyjaśnij pojęcia: uczenie się zachowawcze, antycypacja i uczestniczenie? 12.Wymień głowne założenia koncepcji E.KEY. 13.Czym jest wychowanie według anty-pedagogiki? 14. Co to znaczy że proces uczenia się jest procesem badawczym w progresywizmie? 15.Opisz kim jest człowiek jako osoba w personalizmie? 16.jaka jest rola spoleczenstwa w wychowywaniu młodego pokolenia w socjologizmie pedagogicznym? 12 13
