Charytologia – nauka o łasce
advertisement
Charytologia – nauka o łasce Jest to traktat związany z Osobą i dziełem Chrystusa. Nauka o łasce jest skutkiem dzieła Chrystusa. Zachodnia teologia wyodrębniła to jako traktat osobny. Specyfika wyodrębniła się z wyniku Pelagiusza (pelagianizm). Doktorem łaski jest św. Augustyn. Sobór Trydencki ustalił ten dogmat. Pelagiusz nie był teologiem. Głosił, że człowiek z własnej inicjatywy może uzyskać łaskę, czyli nie potrzebuje człowiek wewnętrznego podniesienia, aby móc przyjąć zbawienie. Pelagiusz uczył, że sam człowiek może nauczyć się przyjąć łaskę. Sprzeciwił się temu oczywiście św. Augustyn, który akcentował niemoc człowieka do czynienia nad naturalnego dobra. Człowiek nie może czynić dobra nad nadprzyrodzonego i nie może sam kierować się ku Bogu. Powodem jest grzech pierworodny, bo grzech pierworodny uszkadza naturę. Znaczy to, że łaska nie przynależy do natury człowieka. Łaska jest darem nad naturalnym, nad nadprzyrodzonym. Łaska była darem dodatkowym dana do natury pierwszym rodzicom. Utrata łaski nie powoduje zmiany natury człowieka. Natura człowieka po grzechu pierworodnym nie zmienia się. Człowiek staje się osłabiony z powodu braku łaski. Mamy dary łaski: naturalne, ponad naturalne, poza naturalne. Grzech pierworodny zniszczył dar pierworodny i osłabił człowieka. Człowiek oparty o samą naturę nie jest w stanie wznieść się na poziom Boży. Człowiek nie może wznieść się ponad naturę Boga. Może się wznieść na pewien poziom, ale nigdy ponad naturę Boga. Nie możemy być równi z Bogiem, bo nasza natura jest niższa. Łaska to dar dany za darmo, darmowo. Natura niższa nie może sama się wznieść do góry. Natura wyższa może zniżyć się do niższej (odwrotnie natomiast nie). Ofiara Chrystusa ma charakter zbawczy, bo Chrystus był Bogiem. Jak mówi Pismo św. w 24 Ewangelii Janowej1, określając, że nie ma innej ścieżki na skróty!!! Do Boga dochodzimy tylko przez Jezusa Chrystusa. Człowiek staje się zdolny do komunikacji z Bogiem dzięki łasce. Najprostsza definicja łaski: Dar nadprzyrodzony dany po to, aby człowiek mógł nawiązać komunikację z Bogiem Czy jest różnica między darem łaski pierwszych rodziców a Jezusem Chrystusem? Czy jest to ta sama łaska, czy nie? Jest to z pewnością nowy dar. Łaska uświęcająca, którą utracił człowiek została utracona bezpowrotnie. Nie da się tego daru przywrócić. Łaska Jezusa Chrystusa jest innym darem – lepszym. Gwarantem dochodzenia do Boga jest wieczność Jezusa Chrystusa. Dlaczego ofiara Jezusa Chrystusa ma walor wieczny? Ponieważ Jezus Chrystus jest wieczny. Chrystus to dwie natury w jednej osobie (natura ludzka + natura Boska). Są to natury złączone, ale niezmieszane. Chrystus jest prawdziwym Bogiem i prawdziwym człowiekiem. Natura nie może być podmiotem działań. Jezus umarł w naturze ludzkiej. Jezus Chrystus jest wieczny. Dzieła Jezusa są wieczne. Dzieła się skończyły w naturze ludzkiej, ale trwa w naturze Boskiej. Jezus Chrystus jest Bogiem i w Bogu nic nie może się kończyć. Wieczność nie jest kategorią czasu. Wieczność przenika czas np. sakramenty – wieczność przenika czas. Gwarantem odnowienia łaski jest Jezus Chrystus. Relację z Jezusem ma każdy, kto jest człowiekiem poprzez naturę ludzką. Nawet ci, którzy nigdy nie poznali Jezusa będą zbawieni poprzez naturę ludzką. Habitualny dar – wieczny dar łaski. Jest to dar Jezusa, który jest Bogiem – człowiekiem. Nowy dar łaski, nie jest przywróceniem łaski sprzed grzechu pierworodnego. Jest to dar o nowych walorach. Źródłem łaski jest Jezus. Konsekwencją o nowym darze jest sakrament chrztu świętego – człowiek staje się nowym stworzeniem. Człowiek wzbogacony jest o nowy dar łaski. W momencie 1 J 14, 6 Mówi mu Jezus: Ja jestem drogą prawdziwą do życia. Każdy dochodzi do Ojca tylko przeze Mnie. 25 chrztu dokonuje się akt stwórczy Boga. Dla każdego człowieka z osobna dana jest łaska Boga. Św. Paweł mówi: Nic nas nie może odłączyć od Jezusa Chrystusa. Różnice miedzy łaską stworzoną a łaską nie stworzoną: - Łaska stworzona – np. życie, chrzest - Łaska nie stworzona – obecność Boga Łaska to zewnętrzny dar duszy. Łaską dla nas jest obecność Boga. Jest to łaska niestworzona. Augustyn występuje przeciwko samo transcendencji Boga. Do klasycznych problemów o łasce należą: - stosunek między Boskim a ludzkim udziałem w procesie zbawczym człowieka. - Czy wola Boża (wola zbawcza) jest ogólna czy partykularna? Czy istnieje teza, że jedni są do zbawienia i inni do potępienia? - Komu przysługuje pierwszeństwo łaski Boga czy człowiekowi? Trzeba zaznaczyć, że traktat o łasce nie da się do końca wytłumaczyć. Mówienie o łasce to mówienie abstrakcyjne. Rozróżnienia w pomaganiu łaski: 1. Łaska jest samym Bogiem udzielającym się w Zbawieniu, nie może być rzeczywistością stworzoną. Łaska jest niestworzona, bo łaską jest Bóg. Łaska jest samym Bogiem w Jego Objawieniu (gratia increata) łaska stworzona – potrafimy komunikować się z Bogiem. Jest to inaczej gratia sanctificanus – łaska uświęcająca lub gratia instificans – łaska usprawiedliwiająca. Łaska uświęcająca dawana jest także jako łaska habitualna. Przez tę łaskę człowiek może uczestniczyć w osobowych aktach Boskich (przez poznanie, zaufanie, miłość). Uczestniczy w trój osobowej miłości, którą jest Bóg. Uczestniczy w Boskich cnotach (sprawnościach). Cnota to sprawność. Wiara, nadzieja, miłość – to cnoty teologalne. Potrafimy kochać. Cnota – jest to sprawność działaniowa ku dobru 26 CNOTA Cnoty nadane (teologiczne) cnoty moralne (kardynalne) - Wiara - roztropność - Nadzieja - sprawiedliwość - Miłość - męstwo - umiarkowanie Jaka jest różnica między cnotą a łaską? Łaska – to stan bytowania nadprzyrodzonego Cnota – sprawność działaniowa Nie wystarczy spełniać dobre uczynki, aby być zbawionym. Jeżeli ktoś nie dba o łaskę, może utracić cnotę. Aby mieć zasługę przed Bogiem muszę być zjednoczony w Chrystusie. Wtedy dopiero czyny mogą być podniesione do rangi zbawczej. Bez Chrystusa nasze uczynki są bez sensu!!!!. Łaska habitualna – to stan łaski nadprzyrodzonej. Chodzi o stan wewnętrznej, stałej sprawiedliwości człowieka. Nie chodzi tylko o zewnętrzną sprawiedliwość, ale o sprawiedliwość wewnętrzną. DOGMAT WIARY SOBORU LATERAŃSKIEGO IV ORAZ TRYDENCKIEGO. Łaskę uświęcającą w człowieku stanowi Boży dar nadprzyrodzonej miłości, trwale nadany duszy, który przynosi człowiekowi odpuszczenie i zgładzenie grzechów, wewnętrzne usprawiedliwienie i uświęcenie oraz prawo do dziedzictwa Królestwa Bożego. 27 Zdanie teologiczne pewne: 1. Łaska uświęcająca w człowieku polega na trwałej łasce i miłości Ducha Świętego udzielającej się duszy człowieka. Miłość ta sprawia, że dusza staje się miejscem szczególnej obecności Trójcy Świętej (czyli mieszkaniem Boga żywego). 2. łaska uświęcająca jest stanem bytowania nadanym duszy jako przypadłość i od niej realnie różnym. Łaska to coś dodatkowego dla duszy, jest przypadłością. Łaska uczynkowa – (gratia actualis) – jest to nadprzyrodzona pomoc Boża, udzielana duszy wewnętrznie i przejściowo dla oświecenia umysłu lub oświecenia wolnej woli, ku spełnianiu czynów nadprzyrodzonych, czyli zasługujących na zbawienie. Łaska działa w różny sposób: a. łaska oświecająca b. łaska nakłaniająca ku dobru c. łaska współdziałająca z człowiekiem d. łaska towarzysząca Łaska dostateczna – dostatecznie wystarcza do wypełnienia dobrego czynu Łaska skuteczna – faktycznie doprowadza człowieka do zbawczego czynu. Ważniejsze dokumenty nauczania kościelnego na temat łaski: 1. 15 lub 16 synod w Kartaginie w roku 418. uchwalił przeciw pelagianom osiem kanonów o pra-grzechu, grzechu pierworodnym i łasce. 2. Indiculus – W OŚMIU ROZDZIAŁACH Prosper z Akwitanii zebrał wyroki papieży rzymskich o tematyce łaski i wolnej woli, wydanych pod imieniem papieża Celestyna I. 3. Sobór w Efezie (431) – ogólne potepienie pelagianizmu 28 4. Synod w Orange (529) – 22 kanony przeciw pelagianizmowi i semipelagianizmowi na temat pra-grzechu, łaski, początku wiary, ludzkiego współudziału, predestynacji. 5. Synod w Quiercy (835) – odrzuca naukę mnicha Gottschalka z Orbais o podwójnej predestynacji i precyzuje stosunek wolnej woli ludzkiej do boskiego przeznaczenia. 6. Sobór Trydencki – odrzuca w dekrecie o usprawiedliwieniu z 13 stycznia 1547 r. ataki reformatorów w 16 rozdziałach i 33 kanonach i przedstawia pozytywnie, katolickie rozumienie usprawiedliwienia, które było punktem wyjściowym Reformacji i podziału Kościoła. Należy także uwzględnić dekret o grzechu pierworodnym w 1546 roku. 7. Papież Pius V potępia błędy Bajusa Michała, które mówią o naturze człowieka i o łasce. Papież potępia to w bulli Ex omnibus affictionibus 8. Papież Klemens XI odrzuca w Konstytucji Unigenitus Dei filius 1713 r – 101 błędów jansenistyczny7ch Paschazego Quesnela. 9. Papież Pius XII w encyklice z roku 1943 Mystici corporis zajmuje się problemem łaski stworzonej i niestworzonej. Również w encyklice Humani Generis występuje w niej przeciwko błędnym publikacjom o niezależności łaski, które ukazały się w czasopiśmie Nouvelle theologie. 10. Konstytucja Duszpasterska Soboru Watykańskiego II o Kościele w świecie współczesnym Gaudium et spes (07.12.1965) daje rozległe rozwinięcie chrystologicznej i teologicznej antropologii. Istotne wypowiedzi nauczycielskie o łasce: a) łaska (gr. charis, łac. gratia) – oznacza życzliwość, przychylność. Jest przebaczającą i usprawiedliwiającą miłością Boga do człowieka, Jego stworzenia, które stało się grzeszne, objawiająca się w samo udzielaniu się Boga w Jezusie Chrystusie i w Duchu Świętym. b) Łaskawa miłość dokonuje się w sposób całkowicie wolny 29 c) Na podstawie 1 Tm 2, 5 – wszyscy ludzie poddani są łasce powszechnej woli zbawczej Boga, czyli przed stworzeniem są wybrani w Synu Bożym do wspólnoty z Trójjedynym Bogiem i przeznaczeniem do świętości. d) Żaden człowiek nie może sam zdobyć i wysłużyć łaski przeznaczenia. Natomiast człowiek jako wolny może odrzucić przyjęcie łaski. Łaska historycznie realizuje się w Jezusie Chrystusie. Człowiek może przygotować się na przyjęcie usprawiedliwienia, przyswoić je sobie i zastosować je w historii swego życia tylko przez uprzednią i aktualną łaskę. Przez usprawiedliwienie człowiek staje się nowym stworzeniem e) Łaska trójjedynego Boga przyjęła w wydarzeniu Chrystusa postać inkarnacyjną (przez wcielenie). Łaska jako nauka jest szczytem Objawienia. Biblijne świadectwa o łasce Łaska w Starym Testamencie Gratia, charis – nie posiada odpowiednika w Starym Testamencie Hen – łaska, łaskawość, sympatia Hesed – Przymierze z Bogiem Sedeg – sprawiedliwość, usprawiedliwienie Rahanim – miłosierdzie Emet – wierność Podmiotem łaski w Starym testamencie jest Bóg. Przez Jego słowo i czyn jest błogosławieństwo. Znakami łaski są: 30 - Wybranie i Przymierze – oznacza, że Bóg w swojej wolności ustanawia związek wybraństwa i przymierza ze swoim ludem (Wj 3, 142). Odpowiedzią na miłość Boga jest odpowiedź miłości Izraela – Pwt 6, 4-63 – tylko wtedy lud sprosta przymierzu - Stworzenie człowieka na obraz Boży – Rdz 1, 264; Ps 85; Mdr 2,236. człowiek doświadcza wspólnoty z Bogiem. Tę łaskę we wspólnocie nazywamy błogosławieństwem Bożym. To należy do odwiecznego planu Bożego – Rdz 3, 157. - Orędzie prorockie – Bóg jest miłością - Bóg walczy o serce swego ludu. Na grzech reaguje jeszcze większą obietnicą miłości. 2 Wj 3, 14 Bóg odrzekł Mojżeszowi: JESTEM, KTÓRY JESTEM! I dodał: Tak odpowiesz synom Izraela: „JESTEM przysłał mnie do was”. 3 Pwt 6,4-6 Słuchaj Izraelu! Jahwe jest naszym Bogiem, Jahwe jedyny! 5 Będziesz miłował swego Boga Jahwe z całego serca, z całej duszy i ze wszystkich swoich sił. 6 Niechaj słowa, które ja dziś nakazuję tobie, pozostaną w twym sercu. 4 Rdz 1, 26 rzekł Bóg: Uczyńmy ludzi na obraz nasz, podobnych do nas, a niech władają rybami morza i ptactwem nieba, i domowymi zwierzętami, i wszelkimi płazami, pełzającymi po ziemi. 5 Ps 8 [Uwaga] dla kierownika chóru: na melodię „Tłocznie”; Psalm Dawida. O Jahwe, Panie nasz, jakże wspaniałe jest Twoje Imię na całej ziemi! Chwałę Twoją wysławia się na niebiosach. Z ust dzieci i niemowląt uczyniłeś twierdzę przeciwko swoim wrogom, by zamknąć usta przeciwnikowi i buntownikowi. Gdy spoglądam na Twe niebo, dzieło Twoich rąk, na księżyc i gwiazdy, któreś [na nim] umocował — czymże jest człowiek, że o nim pamiętasz, czym syn człowieczy, że o niego się troszczysz?6 A uczyniłeś go niewiele mniejszym od Boga, uwieńczyłeś go chwałą i godnością.7 Ustanowiłeś go panem nad dziełami Twoich rąk, wszystko złożyłeś u jego stóp: 8 trzody owiec jak i wszelkie bydło, a nawet dzikie zwierzęta, ptactwo powietrzne i ryby morskie, i [wszystko], co sunie po wodnych szlakach.10 O Jahwe, Panie nasz, jakże wspaniałe jest Twoje Imię na całej ziemi! 6 Mdr 2,23 Bóg bowiem stworzył człowieka dla nieśmiertelności i uczynił go na podobieństwo swej własnej istoty. 7 Rdz 3, 15 I nieprzyjaźń wprowadzam między ciebie a niewiastę, pomiędzy twoje potomstwo a jej potomstwo. Ono zmiażdży ci głowę, a ty zmiażdżysz mu piętę. 31 - Obietnica uniwersalnego Nowego Przymierza – łaska pojawia się w sensie przebaczenia wszystkich win i ustanowienie nowego stworzenia (Iz 65,178; Jr 31, 31-349 – jest to obraz nowego pasterza; Ez 36, 2610; Jl 3, 1-511) Łaska w Nowym Testamencie - Królestwo Boże (łaska) i Pośrednik (Jezus) – Jezus głosi bliskość Boga, łaskawą bliskość Boga. Urzeczywistnia mocą i duchem nastanie Królestwa Bożego. Ustanawia nowe prawo tego Królestwa. Od Jezusa ma być inny stosunek do Boga. Prawem ma być odnowiona zasada MIŁOŚCI (Mt 22, 37-3912; Rz 11, 9n13; Ga 5,614). Miłość jest zasadniczo większa od zasady 8 Iz 65,17 Bo oto Ja stworzę nowe niebiosa i ziemię nową. Wtedy nie wspomni się już spraw minionych i [nawet] na myśl nie przyjdą, 9 Jr 31, 31-34 Oto nadejdą dni — głosi Jahwe a z Domem Izraela i z Domem Judy zawrę Nowe Przymierze!32 Nie jak Przymierze, które zawarłem z ich praojcami, gdym ich ujął za rękę, by wyprowadzić ich z ziemi egipskiej, które to Przymierze moje oni zerwali, chociaż byłem ich Panem — głosi Jahwe.33 Natomiast to będzie Przymierze, jakie zawrę z Domem Izraela po dniach owych — głosi Jahwe: Złożę Prawo moje w ich wnętrzu i wypiszę je w ich sercu! I będę im Bogiem, a oni będą mi ludem!34 Nie będą się już pouczać wzajemnie (jeden drugiego) mówiąc: „Poznawajcie Jahwe!”, lecz wszyscy znać mnie będą od najmniejszego (z nich) do największego — głosi Jahwe. Przebaczę bowiem ich winę i grzechów ich już pamiętać nie będę. 10 Ez 36, 26 Dam wam nowe serce i nowego ducha złożę w wasze wnętrze. Wyjmę serce kamienne z waszego ciała, a dam wam serce cielesne. 11 Jl 3, 1-5 Potem ześlę Ducha mego na wszelkie ciało, i prorokować będą wasi synowie i wasze córki; starcy wasi będą miewali sny, a młodzieńcy wasi — widzenia;2 nawet na sługi i służebnice ześlę w owe dni mojego Ducha. 3 Uczynię znaki cudowne na niebie i na ziemi, krew, ogień i słupy dymu;4 słońce zamieni się w ciemność, a księżyc w krew, gdy zbliżać się będzie dzień Jahwe, wielki i straszny.5 Każdy jednak, kto wzywać będzie Imienia Jahwe, będzie wybawiony, bo na górze Syjon i w Jeruzalem będzie ocalenie — jak zapowiedział Jahwe; i do wybawionych należeć będą ci, których Jahwe wezwie. 12 Mt 22, 37-39 On zaś odrzekł: „Będziesz miłował Pana Boga swego z całego serca i z całej duszy” i wszystkich myśli. 38 To jest największe i pierwsze przykazanie. 39 A drugie jemu podobne: „Będziesz miłował bliźniego, jak siebie samego”. 32 moralnej. Miłość to obecność samego Boga. Całe panowanie Boga zawiera się w miłości. Jezus przepowiada bezwarunkowe przebaczenie (Łk 1515). 13 Rz 11,9n „Niech stół ich stanie się pułapką i sidłem oraz zasadzką i odpłatą.10 Niech oczy ich zaćmią się tak, by nie widzieli, a kark ich zegnij na zawsze”. 14 Ga 5, 6 W Chrystusie Jezusie bowiem nie ma znaczenia ani obrzezanie, ani jego brak, lecz liczy się wiara ujawniająca swą moc dzięki miłości. 15 Łk 15 Przychodziło do Niego wielu celników i grzeszników, aby Go słuchać. 2 A faryzeusze i nauczyciele Pisma szemrali: To Ten, co przyjmuje grzeszników i jada razem z nimi. 3 On zaś opowiedział im taką przypowieść: 4 Któż z was, zgubiwszy jedną ze stu owiec, które posiada, nie zostawia dziewięćdziesięciu dziewięciu na pustyni i nie chodzi za zgubioną, aż jej nie znajdzie? 5 A znalazłszy ją, kładzie z radością na ramiona, 6 wraca do domu, sprasza przyjaciół i sąsiadów i mówi im: Cieszcie się razem ze mną, bo znalazłem owcę, która mi zginęła. 7 Powiadam wam, że w niebie więcej będzie radości z jednego grzesznika, który się nawraca, aniżeli z dziewięćdziesięciu dziewięciu sprawiedliwych, którzy nie potrzebują nawrócenia. 8 Albo: Jeśli jakaś kobieta, mająca dziesięć drachm, zgubi jedną z nich, to czyż nie zapala światła, nie zamiata domu i nie szuka starannie, aż jej nie znajdzie? 9 A kiedy ją znajdzie, sprasza przyjaciółki i sąsiadki i mówi: Cieszcie się razem ze mną, bo znalazłam drachmę, która mi zginęła. 10 Tak samo – powiadam wam – aniołowie Boży radują się z jednego grzesznika, który się nawraca. Powiedział też:— Pewien człowiek miał dwóch synów 12 i młodszy z nich rzekł do ojca: Ojcze, daj mi część majątku, która na mnie przypada. Ojciec podzielił między nich majątek. 13 Niedługo potem młodszy syn, zabrawszy wszystko, odjechał do dalekiego kraju i żyjąc rozrzutnie roztrwonił majątek. 14 A kiedy wszystko wydał, w owym kraju nastał ciężki głód. I zaczął cierpieć niedostatek. 15 Poszedł więc na służbę do jednego z obywateli tego kraju, a ten go posłał do swoich posiadłości, aby pasł świnie. 16 Tam pragnął najeść się chociaż strąkami, które żarły świnie; ale nikt mu ich nie dawał. 17 Zastanowiwszy się nad sobą, powiedział: Iluż to najemników mojego ojca ma chleba pod dostatkiem, a ja tu ginę z głodu? tobie 19 18 Pójdę zaraz do mego ojca i powiem mu: Ojcze, zgrzeszyłem przeciwko niebu i przeciw i nie jestem już godzien nazywać się twoim synem; zrób mnie choćby jednym z twoich najemników. 20 I zaraz poszedł do swego ojca. Kiedy był jeszcze daleko, ojciec go zobaczył i wzruszył się bardzo. Pobiegł do niego i rzucił się mu na szyję, i ucałował. 21 Syn mu powiedział: Ojcze, zgrzeszyłem przeciwko niebu i przeciw tobie. Nie jestem godzien nazywać się twoim synem. 22 Lecz ojciec powiedział do swoich sług: Przynieście szybko najlepszą szatę i włóżcie na niego, dajcie mu też pierścień na palec i sandały na nogi. a będziemy z radością ucztować. 25 24 23 Przyprowadźcie i zabijcie utuczone cielę, Bo ten syn mój umarł, a ożył, zginął, ale się odnalazł. A starszy brat jego był na polu. Kiedy wracając zbliżał się do domu usłyszał muzykę i tańce. 33 Jezus wprowadza nowe znaczenie zasługi. Jezus uczy, że zapłata i zasługa nie dochodzą z zewnątrz do miłości. Zasługa i zapłata są konsekwencją miłości (Mt 5, 3-1216). Nastanie łaski Bożej dokonuje się w losie jej pośrednika, czyli Jezusa na krzyżu. Oddanie człowieka - Jezusa na krzyżu jest eschatologicznym Objawieniem bytu Boga jego ludowi (Wj 3,14). Cała miłość Boża jest na krzyżu. Ta miłość jest w całkowitej odsłonie. Chrystus jest Bogiem z nami, mocą Ducha Świętego, który zostanie wylany na końcu czasów na wszystkich. Apostołowie i następcy mogą przepowiadać, że wyłącznie w imieniu Jezusa zbawienie darowane jest wszystkim ludziom. Dobre uczynki o tyle dadzą nam zbawienie, jeżeli są na chwałę Bożą. - Łaska jest życiem i wspólnotą z Bogiem – tak mówi św. Jan. Chrystus jest zbawicielem świata (J 4,4217), daje swoje życie za życie świata (J 6, 5118). 26 Przywoławszy więc jednego ze służących, zapytał: Co to takiego? – 27 Ten mu odpowiedział: Twój brat wrócił, a ojciec zabił utuczone cielę, dlatego że go zdrowym odzyskał. 28 On rozgniewał się i nie chciał wejść do domu; ale ojciec wyszedł i prosił, aby wszedł. 29 On zaś rzekł do ojca: Tyle lat ci służę i nigdy nie przekroczyłem twojego rozkazu, a nie dałeś mi nigdy koźlęcia, abym się radował z przyjaciółmi. 30 Ale kiedy powrócił twój syn, który przehulał swój majątek z ladacznicami, zabiłeś dla niego utuczone cielę! 31 Ale ojciec mu odpowiedział: Dziecko, ty zawsze jesteś ze mną i wszystko, co mam, jest twoje. 32 A trzeba się cieszyć i radować, bo ten twój brat umarł, a ożył, zginął, ale się odnalazł. 16 Mt 5, 3-12 Szczęśliwi ubodzy w duchu, albowiem ich jest królestwo niebieskie. 4 Szczęśliwi, którzy się smucą, albowiem będą pocieszeni.5 Szczęśliwi łagodni, albowiem odziedziczą ziemię. 6 Szczęśliwi, którzy łakną i pragną sprawiedliwości, albowiem będą nasyceni, 7 Szczęśliwi miłosierni, albowiem dostąpią miłosierdzia. 8 Szczęśliwi czystego serca, albowiem będą oglądali Boga. 10 9 Szczęśliwi, którzy doprowadzają do pokoju, albowiem nazwani będą synami Bożymi. Szczęśliwi, którzy cierpią prześladowanie za sprawiedliwość, albowiem ich jest królestwo niebieskie. 11 Szczęśliwi jesteście, jeśli z mojego powodu lżą was i prześladują, i przypisują wam wszelkie zło, kłamiąc. 12 Cieszcie się i radujcie, bo czeka was sowita zapłata w niebie. Tak bowiem prześladowali proroków, którzy żyli przed wami. 17 J 4, 42A do kobiety mówili: — Wierzymy już nie dzięki twemu opowiadaniu, ale dlatego, żeśmy Go sami usłyszeli i przekonaliśmy się, że On jest naprawdę Zbawicielem świata. 34 Umiera jako Dobry Pasterz za swoje owce (J 5, 1119). Istotę łaski można by streścić słowami św. Jana : To jest życie wieczne: aby znali Ciebie, jedynego, prawdziwego Boga oraz Tego, którego posłałeś Jezusa Chrystusa – J 17,3. wszyscy, którzy wierzą w Chrystusa, z Boga się narodzili (J 1, 13), a z Jego pełni otrzymali łaskę po łasce (J 1, 16), bo łaska i prawda przyszły przez Jezusa Chrystusa (J 1,17). Łaska udzielona jest przez Jezusa i Ducha Świętego. Duch Święty jest tym samym dawcą łaski. To Duch Święty ożywia (J 6,63). To urzeczywistnienie jest szczególnie widoczne przy stole Eucharystycznym. Miejscem łaski jest Eucharystia. - Łaska jako nowa sprawiedliwość i świętość – tak mówi św. Paweł. Paweł rozwija tę myśl w swoich Listach do Rzymian i Galacjan pod kątem usprawiedliwienia grzesznika. Mówi o gniewie Bożym. Gniew jest elementem cnoty męstwa. Gniew dodaje odwagi. Człowiek utracił sprawiedliwość i świętość przez grzech. Człowiek z przyjaciela stał się wrogiem Boga. Człowiek nie żyje w Duchu Bożym. Jest zdany na siebie. Jest wystawiany na pokusę, pychę, pokusę egzystencji (bezduszny sposób życia). Człowiek nie może przyjąć nowej oferty spotkania z Bogiem w prawie, bo nie ma w człowieku wewnętrznej dyspozycji do spotkania z wolą Bożą i do życia prawa jako instrumentu samo uprawnienia. Wiara oznacza wejście w formę posłuszeństwa Jezusa (Rz 3, 23-2620). Wiara jako czysty dar łaski. Usprawiedliwiony w Chrystusie staje się przed Bogiem – 18 J 6, 51 Ja jestem chlebem żywym, który zstąpił z nieba. Kto spożywa ten chleb, żyć będzie na wieki. A chlebem, który Ja dam, jest moje ciało za życie świata. 19 20 J 5, 11 Odpowiedział im: — Ten, co mnie uzdrowił, rzekł do mnie: Weź swoje nosze i chodź! Rz 3, 23-26 wszyscy zgrzeszyli i utracili chwałę Boga, 24 darmo natomiast dostąpili usprawiedliwienia dzięki Jego darowi, dzięki odkupieniu dokonanemu przez Chrystusa Jezusa. 25 Jego to Bóg ustanowił ofiarą przebłagalną przez wiarę i przelanie Jego krwi, chcąc okazać w ten sposób swoją sprawiedliwość, dzięki której odpuszcza dawniej popełnione grzechy. 26 Sprawiła to cierpliwość Boga, który chce okazać swoją sprawiedliwość w obecnym czasie i jako sprawiedliwy udziela usprawiedliwienia każdemu, kto przyjmuje wiarę w Jezusa. 35 nowym stworzeniem. Źródłem jest sam Chrystus (Ga 4, 4-621; 2 Kor 5,17; Ga 6, 15; Rz 6,4). Kto żyje w Chrystusie i w Duchu Świętym nie podlega prawu grzechu, nie podlega śmierci. Żyje pod prawem Ducha, który jest życiem. Życie w grzechu to życie bez łaski. Grzesznik to człowiek bez łaski. Każdy narodzony człowiek u Boga jest grzesznikiem, bo przejmuje grzech pierworodny. Grzech pierworodny nie jest grzechem czynu, ale jest to faktyczny grzech. Jest to dziedziczenie grzechu. W momencie chrztu człowiek obdarzony jest nowym darem łaski. Jest to całkiem nowy dar łaski stworzony przez Boga. Ta nowa łaska była przewidziana przez Boga. Jest to nowy dar, nowy akt stwórczy. W trakcie chrztu stwarzany jest dar łaski. Dawcą łaski jest Bóg a nie chrzest. Chrzest to narządzie łaski. Żaden czyn ludzki nie ma wartości przed Bogiem jako zasługi. Czynem zasługującym jest tylko czyn Jezusa. On jest Bogiem. Aby mój czyn był zasługujący przez Boga musi najpierw stać się czynem Chrystusowym. Bez łączności z Chrystusem nie ma zasługi czynu przed Bogiem. Zasługa to czyn zasługujący w łączności z Chrystusem. Historyczny rozwój nauki o łasce 1. Patrystyka przed Augustynem. Ideą wiodącą było: Bóg stał się człowiekiem, aby człowiek stał się Bogiem – tak mówił św. Ireneusz z Lyonu. Myśl św. Ireneusza odgrywa wiodącą rolę w nauce o łasce. Dla teologów wschodu proces ułaskawienia to to samo co zbawcze działanie Boga, czyli 21 Ga 4, 4-6 Gdy zaś wypełnił się czas, Bóg zesłał swego Syna, który urodził się z kobiety, urodził się pod panowaniem Prawa, 5 aby uwolnić tych, którzy byli pod panowaniem Prawa, abyśmy otrzymali przybrane synostwo. 6 Aby zaś udowodnić, że jesteście synami, Bóg zesłał do naszych serc Ducha Syna swego, który woła: Abba, Ojcze! 36 oikonomia. Działanie Boże bierze początek w stworzeniu. Nie da się zrozumieć stworzenia bez zbawienia. Dzieło Boże w Chrystusie jest obecne w liturgii. Grzech uszkadza obraz Boży w człowieku. Należy odróżnić obraz Boży od podobieństwa Bożego. Łaska na nowo sprawia, że podobieństwo do Boga staje się wyraźne. Ojcowie Kościoła rozumieją historie zbawienia jako wielki proces wychowawczy. Pierwszym, który wyróżnia naturę i łaskę był Tertulian. On głośno naucza o ontologicznej dobroci człowieka. 2. Kontrowersja augustiańsko – pelagiańska o łaskę i powstanie osobnego traktatu o łasce (rozdzielenie soteriologii od nauki o łasce) Pelagiański spór wypłynął w pierwszej połowie V wieku. Pelagianizm jest błędną nauką na temat łaski. Pelagiusz - mnich, wiele lat uczył się w Rzymie. On nauczał w nieprecyzyjny sposób. Jego uczniowie przygotowywali już błędną naukę. Do sporu nie dochodzi między Augustynem a Pelagiuszem, ale między Augustynem a jego uczniami (Celestiuszem i Julianem z Eklamanu). Pelagiusz wiedział, że zbawieni jesteśmy przez łaskę. Łaska według Pelagiusza – jest to naturalne uzdolnienie woli do czynienia dobra. Dla Pelagiusza łaską jest cały bieg historii zbawienia. Według niego, Chrystus staje się wzorem dla grzesznika. Człoiwiek sam na nowo może osiągnąć uszkodzone podobieństwo. Dla Pelagiusza Chrystus jako wzór oznacza, że jedynie stał się dla nas na sposób wzoru jako łaskawy. My natomiast mówimy, że Chrystus jest wzorem. Przez nasze moralne starania, możemy wytworzyć w sobie Chrystusa – tak mówi Pelagiusz w Jerozolimie i Lidzie w 415 roku. Różnica Pelagiusza do Augustyna polega na tym, że według Augustyna nasz wolny czyn, którym odpowiadamy na łaskę Bożą tez jest uwarunkowany łaską. Uczniowie Pelagiusza zaprzeczali o osłabieniu ludzkiej natury i utracie wolności przez grzech. Twierdzili, że obraz Boży nie został w nas całkowicie zniszczony (my, że obraz został zniszczony). Wolna wola decyduje o tym, czy pójdziemy za Chrystusem, czy też nie. U pelagian, grzech pierworodny zostaje 37 zredukowany do poziomu grzechu Adama. Święty Augustyn idzie za nauką św. Pawła. W konsekwencji Augustyn uczy, że człowiek w sytuacji Adama jest całkowicie niezdolny do miłości (chodzi tu o cnotę teologiczną). Człowiek umarł duchowo, a przejawia się to w formie fizycznej – umieranie. Brak człowiekowi wolności dobra, wolności wyboru. Człowiek nie jest zdolny uczynić nawet pierwszy krok w wierze ku Bogu. Św. Augustyn postuluje, aby nie zwlekać ze chrztem dzieci. 3. Augustyn, nauczyciel łaski (354 – 430) Jest największym Doktorem Kościoła w zakresie teologii zachodniej. Przez swoje własne problemy obciążył teologię np. nie precyzyjnie mówi o predestynacji (każdy człowiek może dostąpić zbawienia). Nauka o łasce jest następująca: Przez pra-grzech i grzech pierworodny człowiek stał się przyczyną gniewu Bożego. ludzkość stała się massa damnata (masa ludzkości). Natura ludzka została osłabiona grzechem pierworodnym i podlega przede wszystkim pożądliwości. W prawdzie człowiek nie musi grzeszyć, ponieważ nadal posiada wolność wyboru (liberum arbitrium), ale naprawdę grzeszy w rzeczywistych warunkach. Mimo grzechu człowiek nadal przeznaczony jest do celu nadprzyrodzonego, nie rozpoznaje tego celu na skutek braku wiary i uwarunkowanej wiarą – łaski., i nie może go sam osiągnąć. Człowiek posiada konkupiscencję, która w pewnym znaczeniu jest grzechem, ponieważ wywodzi się z pra – grzechu, działa jako kara a może być przezwyciężona jedynie przez łaskę chrztu. Ta bezsilność zostaje pokonana wyłącznie mocą łaski usprawiedliwienia osiągniętego przez śmierć Chrystusa. Łaska ta odtwarza w człowieku podobieństwo Boże, sprawia wewnętrzną przemianę i odnowienie jak i prawdziwą wolność (libertas). Łaska usprawiedliwienia zależy pod względem jej osiągnięcia, trwałego posiadania i zastosowania od działania łaski aktualnej. Augustyn akcentuje darmową łaskę. Są także trudności: 1. czy Bóg daje wszystkim ludziom łaskę konieczną, czy też dokonuje wyboru? Augustyn mówi, że część ludzi będzie w każdym przypadku 38 potępiona (dzisiejsza eschatologia tak nie mówi). Augustyn stwierdza: Bóg nie daje wszystkim ludziom swej łaski. 2. Dlaczego Bóg nie dopuszcza część dzieci do chrztu? W odpowiedzi Augustyn wskazuje na niezbadalność wyroków Bożych i na zdanie Czy może garnek gliniany pytać garncarza” Dzisiejsze rozumienie. 1. Augustyn jest typowym teologiem egzystencjalnym, który nie używa abstarkcyjno-spekulatywnych pojęć teologicznych, lecz konkretno- historycznych. Augustyn nie zna abstarkcyjnego pojęcia ludzkiej natury (natura pura). 2. Pojęcie grzechu i łaski dziś nie przystaje do współczesnego rozumienia. Pod pojęciem grzechu rozumie on opór przeciw Bożemu porządkowi rzeczy, który odbija się koniecznościowo na całym człowieku. 3. Dla Augustyna ważna jest nauka o wolności woli i rozróżnianie między liberum arbitrium a vera libertas. Przez pierwszą rozumie zdolność wyboru człowieka, decydowania o sobie, co pozostaje mu także po upadku grzechowym. 4. Spór z semipelagianizmem Semipelagianizm – powstał w Afryce i Południowej Galii w VI wieku. Jest to reakcja na naukę Augustyna o absolutnej konieczności łaski dla każdego czynu zasługującego. Jeśli każda zasługa (meritum) jest darem łaski, to żaden dobry czyn ani modlitwa, zdają się nie posiadać własnej wartości. Semipelagianizm dowodzi, że wobec powszechnej woli zbawczej Boga wybór albo odrzucenie człowieka zależy nie od postanowienia Bożego, lecz od pozytywnej lub odrzucającej woli człowieka. Zmarłe dzieci albo przyjęłyby chrzest jako nowe narodzenie do wiecznego życia, albo nie otrzymałyby go ze względu na przewidziane przez Boga zasługi lub nie39 zasługi, których by dokonały, gdyby pozostały przy życiu. Od Augustyna przyjmujemy naukę o darmowości łaski. Wszystko co się dzieje w nas jest darem Bożym. Semipelagianie zostali definitywnie potępieni na II Synodzie w Orange (529). Wykluczono w nich wszelki synergizm, który usprawiedliwienie przypisuje częściowo Bogu, a częściowo człowiekowi. Kolejnymi sporami na temat łaski były spory w XVI i XVII wieku między tomistami a molinistami. 5. Oficjalna nauka Kościoła dzisiaj Nauka Kościoła na temat łaski zawiera się w nauce Synodu w Kartaginie (418) oraz II Synodu w Orange (529). Synody zgadzają się z Augustynem i jego uczniami Prosperem z Akwitanii i Cezarym z Arles.. nie przyjęto nauki Augustyna o partykularnej woli zbawczej, jego skrajnych tez o predestynacji i specyficznej teorii o przenoszeniu grzechu pierworodnego przez infectio carnis. W tych Synodach nie chodziło o ekumenizm lub papieskie ex cathedra w dzisiejszym tego słowa znaczeniu. Kościół wyraża się jako: Nauka o grzechu pierworodnym. Człowiek z natury był skierowany na Boga stworzeniem, któremu Bóg udzielił się w łasce jako życie. Przez wolny czyn odrzucenia człowiek stał się grzesznikiem. Skutkiem jest śmierć całego człowieka to znaczy: ciała i duszy. Odrzucono także zdanie, że jedynie odziedziczyliśmy karę Adama (grzech pierworodny) Człowiek rzeczywiście stał się grzesznikiem dla Boga – stąd płynie praktyka chrztu dzieci, które nie mają osobistego grzechu uczynkowego dla przebaczenia grzechów. Tylko łaska Chrystusa może uczynić z grzesznika świętego, usprawiedliwionego, to znaczy z martwego wobec Boga (w, przez i dla Boga) – żyjącego. Dlatego konieczna jest łaska, która umożliwia także wiarę zbawczą. We chrzcie łaska ta udzielana jest konkretnie jako nowe narodzenie, nowe stworzenie, nowe usprawiedliwienie. 40 6. Problem łaski u św. Tomasza Łaska dla Tomasza jest centralnym tematem antropologii. Podstawową myślą jest: Bóg jest w sobie życiem i ruchem. Stworzenie oznacza udzielenie Boskiego życia i przygotowanie na jego przyjęcie. Ruch wychodzi od Boga w świat (motio Dei ad creaturam) i prowadzi do człowieka. Dzięki ruchowi Boga człowiek dokonuje zwrotu w taki sposób, że cały człowiek wraca do Boga. Ruch w obu kierunkach dokonuje się przez Słowo Boże.. ruch zwrotny stworzeń dokonuje się wyłącznie przez Jezusa Chrystusa, ukrzyżowanego i zmartwychwstałego Syna Bożego, który naprawdę przyjął ludzką naturę. Summa Theologiae św. Tomasza dzieli się na trzy części: I część – Bóg i Jego dzieło II część – Człowiek i jego droga do Boga III część – Jezus Chrystus droga i Pośrednik Boga do człowieka i droga człowieka do Boga. Istnieje tylko jeden cel ludzkiej natury, a mianowicie jej spełnienie przez Boże samo Objawienie i to w zjednoczeniu miłości. W miłości chodzi o zjednoczenie i wspólnotę osób. Przez łaskę uświęcającą człowiek konstytuuje się jako miłujący Boga, ponieważ przez łaskę skierowany jest na cel jakim dał Bóg. Pierwszym działaniem łaski uświęcającej jest to, że człowiek kocha Boga. Człowiek dochodzi do zbawienia dzięki łasce Bożej. 7. Nauka Marcina Lutra Luter powołuje się na Pismo Święte – Rz 1, 1722; 3, 21-2623; 4, 2524; 5, 18 również 2 Kor 5,21. na podstawie tych tekstów sprzeciwia się wobec sprawiedliwości 22 Rz 1, 17 Objawia się bowiem w niej usprawiedliwienie, jakie Bóg daje dzięki wierze, która wzrasta. Tak też napisano: „Ten żyć będzie, kto jest sprawiedliwy dzięki wierze”. 41 uczynkowej. Luter pyta: Jak osiągnę łaskawego Boga? Według niego człowiek zasługuje na wykonanie zasłużonego wymiaru sprawiedliwości – śmierci – przez potępienie. Wyrok zostaje odwrócony, ale nie dlatego, że człowiek ma coś na swoją obronę, ale dlatego, że w Chrystusie przez Jego człowieczeństwo wstawia się za człowiekiem sam Bóg. Na Niego spada przekleństwo grzechu, na które myśmy zasłużyli – Iz 53, 6.11; 2Kor 5, 2125. Chrystus wstawia się za nami i my z powodu wiary w Chrystusa zostajemy uznani za niewinnych przed forum Boskiego Sędziego. Dokonuje się święta wymiana. Chrystus dla nas stał się ubogim... Jest to własność Chrystusa, a nie moja. Według Lutra w konsekwencji ja nie jestem przed Bogiem usprawiedliwionym. 8. Nauka Soboru Trydenckiego o usprawiedliwieniu (1545 – 1563) Nauka ta wyraża się w 16 rozdziałach dekretu o usprawiedliwieniu Decretum de iustificatione z 13 stycznia 1547 roku. Sobór chce: 1. Sobór chce przedstawić wyważona naukę katolicką o usprawiedliwieniu 23 Rz 3, 21-26 Teraz zaś poza Prawem objawiła się sprawiedliwość Boga, o której świadectwo dają Prawo i Prorocy. 22 A sprawiedliwość Boża spełnia się we wszystkich wierzących dzięki przyjęciu wiary w Jezusa Chrystusa. Nie ma bowiem różnicy: 24 23 wszyscy zgrzeszyli i utracili chwałę Boga, darmo natomiast dostąpili usprawiedliwienia dzięki Jego darowi, dzięki odkupieniu dokonanemu przez Chrystusa Jezusa. 25 Jego to Bóg ustanowił ofiarą przebłagalną przez wiarę i przelanie Jego krwi, chcąc okazać w ten sposób swoją sprawiedliwość, dzięki której odpuszcza dawniej popełnione grzechy. 26 Sprawiła to cierpliwość Boga, który chce okazać swoją sprawiedliwość w obecnym czasie i jako sprawiedliwy udziela usprawiedliwienia każdemu, kto przyjmuje wiarę w Jezusa. 24 Rz 4, 25 On to został wydany z powodu naszych wykroczeń i zmartwychwstał dla naszego usprawiedliwienia. 25 2 Kor 5, 21 On dla nas zrzucił winę na Tego, który nie popełnił żadnego grzechu, abyśmy w Nim osiągnęli sprawiedliwość Bożą. 42 2. Sobór nie chce faworyzować żadnych teologicznych opinii (tomistów, augustianistów) 3. Sobór rezygnuje z potępienia osób reformatorów. Chodzi tylko o ich naukę. Rozdział O co chodzi I niezdolność natury i Ludzie po grzechu pierworodnym nie mogą wznieść się ku Bogu, Prawa Mojżeszowego ani przez prawo Mojżesza, ani przez naturalne siły do usprawiedliwienia człowieka II Boża ekonomia i W pełni czasów przyszedł Jezus jako Odkupiciel ludzi: tak Żydów tajemnica przyjścia jak i pogan Chrystusa III Kto jest Chrystus umarł za wszystkich, ale zbawiony będzie ten, kto bierze usprawiedliwiony udział w zasługach jego męki, czyli ten, kto otrzymuje łaskę, która przez Chrystusa go usprawiedliwia. IV na czym polega Polega na przeniesieniu z tego stanu, w którym człowiek rodzi się usprawiedliwienie synem pierwszego Adama do stanu łaski i przybrania za synów za pośrednictwem drugiego Adama – Jezusa. Nie do zastąpienia drogą do łaski jest chrzest lub jego pragnienie. V konieczność Początek usprawiedliwienia (początek wiary) przypisać należy łasce przygotowania się do Bożej. W Jezusie Chrystusie otrzymujemy ją bez jakichkolwiek usprawiedliwiania zasług. W tej łasce Bóg powołuje nas, abyśmy się zwrócili w stronę dorosłych usprawiedliwienia. W ten sposób łaska porusza, ale nie przymusza wolę, a więc wolna wola i ludzkie współdziałanie nie są wykluczone, chociaż własne działanie jest zakładane przez łaskę. Wolna wola nie została w Adamie zlikwidowana, dlatego człowiek pozostaje wolny w przyjęciu lub odrzuceniu łaski i jest człowiek odpowiedzialny za swe czyny. VI sposób - z powodu łaski zostaje przyjęta wiara ze słuchania – Rz 10,17 przygotowania się - następuje zawierzenie Objawieniu i obietnicom Boga, a jednocześnie przejęcie się własną grzesznością. - zaufanie Miłosierdziu Bożemu ze względu na Jezusa Chrystusa – 43 on jest początkiem ku Bogu - nienawiść do grzechu - gotowość do pokuty i nawrócenia - prośba o chrzest - zamiar rozpoczęcia nowego życia. VIII Istota i Po takim przygotowaniu następuje dopiero usprawiedliwienie. Nie przyczyny jest to tylko przebaczenie grzechów, ale także odnowienie wnętrza usprawiedliwienia człowieka. Człowiek staje się świętym, usprawiedliwionym, dzieckiem Boga i w Chrystusie dziedzicem życia wiecznego. Zawiera w sobie przemianę człowieka. Nie tylko nazywamy się usprawiedliwionymi, lecz także nimi jesteśmy (jest to dogmat) VIII jak to rozumieć, Ponieważ łaska jest miłością. Miłość jest formą wszelkiego że grzesznik jest działania nowego człowieka dla Boga i bliźniego. Wiara wtedy usprawiedliwiony usprawiedliwia, gdy jest uformowana przez miłość i nadzieję. dzięki wierze i bez własnej zasługi IX przeciwko subiektywnej pewności zbawczej (czyli przeciwko próżnej ufności heretyków) X Wzrost Dokonuje się przez czynienie dobra na zewnątrz i przeciwstawianie otrzymanego się pokusie i egoizmowi usprawiedliwienia XI konieczność i Sobór odrzuca zdanie, że wypełnienie przykazań jest niemożliwe dla możliwość usprawiedliwionego. zachowania wszystkich czynach, jeśli do pierwszego celu, jakim jest uwielbienie przykazań Boga, dołączają dążenie do nagrody wiecznej. XII Należy strzec się Odrzuca naukę o własnym przeznaczeniu człowieka Również, że sprawiedliwi grzeszą we nieroztropnej wiary we własne 44 przeznaczenie XIII dar wytrwania Sobór zwraca się przeciw błędnej wykładni Mt 10, 22, ponieważ wytrwałość w łasce nie jest własnym osiągnięciem, przez które można by zdobyć sobie niebo. Sobór wzywa do czynienia dobra, do czynienia pokuty XIV Grzesznicy i ich - człowiek musi wyrzec się grzechu nawrócenie - indywidualne wyznanie grzechów - prosić o rozgrzeszenie kapłańskie XV każdy grzech ciężki powoduje utratę łaski, lecz nie wiary XVI nauka o zasłudze i jej naturze 9. Herezje potrydenckie Tomistom – sprzeciwia się molinizm – nazwany tak od Luisa de Moliny (1535-1600). Główna ich myśl (molinistów) to: łaska skuteczna jest skuteczna nie na mocy swej wewnętrznej istoty, ale ma podstawę w dobrowolnej zgodzie woli. Bóg zna wyniki łaski skutecznej, czyli wiec co człowiek uczyni Kongrunizm – ten kierunek to modyfikacja monilizmu i mówi, że Bóg dostosowuje łaskę skuteczną do człowieka, który tę łaskę otrzymuje. Paweł V – papież w roku 1607 po ostrych sporach tomistów i molinistów zdecydował, że dyskusja o łasce aktualnej w przygotowaniu na łaskę powinna być zakończona i zabronił obu stronom wzajemnego potępiania się. Obok tomizmu zaczyna się rozwijać skrajny augustianizm, czyli jansenizm. Centrum jest uniwersytet w Luwen. Michał du Bay (czyt. Baj) zwany także Bajusem. Punktem wyjścia jest myślenie Augustyna. Tylko to co pochodzi z miłości (caritas) 45 Bożej jest moralnie dobre i zbawcze w człowieku. Natomiast to co pochodzi z miłości własnej lub z miłości do stworzeń jest grzechem w ścisłym tego słowa znaczeniu. Bajus nazywa to: Libido lub concupiscentia. Sam Bajus nie został potępiony. W neotomiźmie wytworzyło się pojęcie natury czystej (natury pura). U Bajusa nie można mówić o herezji w ścisłym sensie. Heretycki charakter przyjmuje nauka jego następcy Korneliusza Jansena (1585-1638). Chciał pogłębić nauki Bajusa. Główne jego działo Augustinus opublikowane w 1640 roku. Wyjęto z niego 5 zdań, które potępił papież Innocenty X w konstytucji Cum osccasione w 1653 roku. Wśród tych zdań jest mowa o partykularnej woli zbawczej Boga. Zwolennikami jego byli: Jean du Vergier des Hauranne a także Blaise Pascal. Janseniści występowali przeciwko jezuitom. Prowadzili styl życia bardzo surowy. Bardzo rygorystycznie podchodzili do życia. Po raz drugi potępiono jansenizm przez papieża Klemensa XI w 1713 roku bullą Unigentitus Dei Filius. Potępiono Jansena i jego uczniów. Potępiono 101 zdań jansenisty Paschazego Quesnela. W wyniku potępienie założyli swój Kościół starokatolicki w Utrechcie w 1723 roku. 10.Nauka o łasce – nowożytna Najważniejszym dla nas dekretem na temat łaski jest dekret Soboru trydenckiego o usprawiedliwieniu. Na rozumienie łaski działa ekumenizm. Odnowiona nauka o łasce jest mocno trynitarna i wskazuje na Ducha Świętego. Bardzo ważne: Łaska jest istota całego spotkania bosko – ludzkiego w samo objawieniu Ojca, wcieleniu Syna i rozlaniu Ducha Świętego do naszych serc. Łaska jest samo udzielającym się i zbawiającym trój jedynym Bogiem. W swym miłosierdziu wobec nas umożliwia równocześnie odpowiedź człowieka, który może odnosić się do Niego i wyrażać te łączność z Nim całą swą egzystencją. 46 Skutkiem działanie łaski jest Duch Święty. Łaska jest zjednoczeniem w miłości, uzdolnieniem przyjęcia Boga w Duchu Świętym. Łaska jest eschatologiczną obietnicą dla nas. Człowiek znajduje w Bogu oparcie, czyli wiarę. Łaska jest to suma Ewangelii, czyli spełnienie Dobrej Nowiny. Amen. 47
