zagadnienia - BazaTematow.pl
advertisement
x60Pojęcie metateorii pedagogicznej Definicja; „Metateoria” (gr. Meta – poza + theoria – oglądanie, badanie). 1) Teoria posługująca się metajęzykiem i zajmująca się badaniem i opisywaniem teorii edukacyjnej. 2) Teoria wyższego stopnia w stosunku do opisywanej, każda teoria, której przedmiotem jest pewna inna teoria. Metateoria jest zatem teorią jakiejś teorii. Wg K. B. Madsena METATEORIA – dyscyplina zajmująca się „produktami nauki” – teoriami naukowymi, które są chyba najbardziej złożonym produktem, najbardziej złożonych organizmów, żyjących na ziemi. Ponieważ teorie stanowią złożone systemy składające się ze słów i zdań, można również powiedzieć, że metateoria zajmuje się słownictwem (pojęcia) i językiem (teorie) nauki. Badania metateoretyczne - są to badania empiryczne lub opisowe, polegające na analizie i porównywaniu teorii (psychologiczny) co daje opis i klasyfikację teorii. Służy weryfikowaniu, ocenianiu i klasyfikowaniu istniejących kierunków myślowych. Autor wyróżnia Metateorię w szerokim znaczeniu – zajmująca się teoriami naukowymi w ogóle. Uwzględniającą nauki przyrodnicze, społeczne, humanistyczne, metateorie szczegółowe (teorie z zakresem tylko jednej nauki). Szczegółową metateorię można nazwać – „metaczęściową”, metapoziomem, metawarstwową, rozważanej teorii (tekstu naukowego). Matsen zajmuje się ocenianiem jakiejś teorii przez; analizowanie przedmiotu, metodologię, język. Metateorie wych. Def - Wg W. Brezinki Metateoria Wychowania jest stosowaną logiką teorii wych. zdeterminowaną w sposób jednoznaczny naturalistyczną koncepcją nauki. Jest ona opisującą (deskryptywną), wartościującą (krytyczną) i normatywną teorią każdego systemu twierdzeń o wych. Musi dysonować kryteriami, zasadami czy normami do badania różnych teorii wych. by dzięki nim było można analizować wady i zalety tych teorii. Metateoria ma zadanie zbadać istniejące teorie wych. i stwierdzić, jakie legły u ich podstaw przesłanki i intencje oraz jak były te teorie budowane. Istotne jest zdiagnozowanie czy występujące w nich pojęcia są klarowne a twierdzenia zrozumiałe i jak próbowano je uzasadnić. 3 Modele podejścia badawczego; rekonstrukcja pozytywna teorii wych, Krytyka hermeneutyczna teorii wych, Badania porównawcze teorii wych. Rekonstrukcja pozytywna teorii wychowania – otwarcie się badającego na nowe teorie, nowe znaczenia i nowe sposoby doświadczania świata bez uprzedniego założenia o konieczności ich wykluczenia. Pozbyć się założeń tekstu. W fazie rekonstrukcji badacz podchodzi do niej z wiarą, uznając jej prawdziwość. Opisując teorię zachowuje się tak jakby uznawał idee w niej zawarte, identyfikację z tymi przekonaniami. Na etapie interpretacji może nastąpić oddzielenie rozumienia od uznawania. Może odrzucić z uzasadnieniem dlaczego odrzucam. Wyodrębnia się fazy analizy; 1) Geneza określonej teorii wych, istota i powiązania z innymi teoriami pedagogicznymi, czym się zajmuje. 2) a)Jakie były okresy rozwoju danej teorii, b)przekształcenia struktury (określić przedmiot i zadania, aparaturę pojęciową, metodologię i twierdzenia naukowe). c) charakterystyka przekształceń teorii ze względu na; ciągłość wiedzy, cechy wspólne dla poszczególnych etapów przekształceń, wzbogacenie teorii drogą dedukcji, różnice w strukturze teorii, relacje zachodzące pomiędzy poszczególnymi etapami. 3) określenie problemów otwartych, próby aktualizacji określonych koncepcji z przeszłości, propozycje łączenia różnych koncepcji w jedną. 4) synteza, związek teorii z innymi teoriami, wykorzystanie teorii dla własnych wychowawczych działań. Rekonstrukcja hemeneutyczna – rekonstrukcja nie jest zwykłym powtórzeniem ale przeniesieniem tego, co jest do powiedzenia, w perspektywę swego własnego mówienia. Badacz opisuje jej język, i sam wzbogaca ją o własną podmiotowość. Wysiłek w celu zrozumienia siebie w kontekście tej teorii. Stajemy się interpretatorami, działamy twórczo, wnosząc w interpretację swe własne założenia. Wyjście poza intencje autora, czyli to co miał na myśli gdy pisał tekst. Sen posiada swoją głębię. Zerwanie z intencją autora, nie otwierając zarazem drogi do dowolności interpretacji kiedy na plan pierwszy wysunie się podstawowa intencja tekstu jako takiego. Zmusza do refleksji, dogłębne analizowanie siebie. Celem rekonstrukcji jest zdemaskowanie mistyfikacji i złudzeń teorii wych. Fazy analizy; 1) Interpretacja wstępna (ustalenie autentyczności, wzniesienie się ponad swoje poglądy, ustalenie ogólnego sensu, podstawowych, zasadniczych wypowiedzi, ukrycie własnych przedzałożeń odkrycie przedzałożeń autora), 2) interpretacja zawartości tekstu (szczegółowe badania znaczenia słów i związków gramatycznych, analiza logiczna większych i mniejszych całości, wyjaśnienie sprzeczności rozumienia tekstu). 3) Interpretacja skoordynowana (analiza dorobku autora. Z którego okresu twórczej działalności pochodzi interpretowane dzieło. Ujawnienie świadomego i nieświadomego założenia autora. Polityczne i religijne postawy autora. Analiza tekstu tłumaczona ze względu na świat osoby próbującej go zrozumieć. Nastawienie do konkretnej sytuacji wych. Analiza hipotetyczna tekstu, co może wnieść nowego) Badania Porównawcze – kiedy badania dotyczą ideologii wych. o podobnych dążeniach, ale o różnych źródłach uzasadnień. Badanie teorii w kontekście międzynarodowym, gdzie oznaczałoby to badanie wpływów i zapożyczeń różnych dyskursów bez naruszania ich narodowej czy społecznej specyfiki. Kryteria subiektywne i obiektywne. Przedmiotem badań jest kartograficzna prezentacja, rekonstrukcja ich treści, ale odniesienie ich do uwarunkowań społeczno – kulturowych. Dzięki niej można analizować paradygmaty jakie dominowały w naukach pedagogicznych w poszczególnych dekadach, ale i ulokować własny status teoretyczny zakorzenienia lub prowadzonych badań do istniejących już ram systemowych czy przełomów paradygmatycznych w świecie. Podstawową przesłanką jest jednolitość i prawidłowość rozwoju historycznego i społecznego całej ludzkości. Pozwalają na ustalenie ogólnej prawidłowości rozwoju danego prądu pedagogicznego w jego uwarunkowaniu społecznym raz na określeniu specyficznych właściwości narodowych badanych teorii. Fenomenografia – badanie porównawcze teorii wychowania uwzględnia linię rozwojową pedagogiki współczesnej w dłuższym okresie czasu, stwierdzając w różnych krajach czy kulturach tę samą prawidłowość następowania po sobie prądów czy teorii pedag. właściwych każdemu z tych prądów, których pokrewieństwo nie jest przypadkowe, lecz zdeterminowane historycznie przez podobne uwarunkowania społeczne rozwoju różnych społeczeństw. Podstawowe założenia i charakt pedagog radykalnego humanizmu Prekursorem jest Erich Fromm (doktor nauk filozoficznych, psycholog społeczny). Pytając o zło w procesie socjalizacji, poszukiwał przyczyn szeroko rozumianej przemocy, zniszczenia, czynienia komuś krzywdy, braku szacunku dla jednostki ludzkiej, pogardy. Stara się zrozumieć istotę wszechobecnej między ludźmi przemocy, agresji, okrucieństwa, lokując je w niemożności rozwiązywania przez człowieka podstawowych problemów swojego życia, w nie zdolności do kochania innych. Rozróżnia 2 rodzaje wrogości; reakcyjną, rekompensacyjną. Formy bliskości między podmiotami procesu kształcenia; podporządkowanie się komuś od kogo się zależy, bliskość całkowita i najgłębsza zażyłość (dojrzała miłość). Wrogość rekompensacyjna jest pochodną orientacji nekrofilnej. Charakteryzuje się specyficzna zdolnością człowieka do stosowania wobec innych przemocy, traktowania życia w sposób mechaniczny, przedmiotowy. Reprezentuje sobą całościowy sposób życia, wyrażając się w procesach cielesnych danej osoby, w sferze emocjonalno – wolicjonalnej, myślach, gestach, zachowaniach. Nekrofil jest osobą kochającą destrukcję, wierzącą w słuszność przemocy. Kieruje się przeszłością. Chce zapewnić sobie lepszą sytuację zdobywając władzę nad innymi. Władza w ich rękach, demoralizuje, daje panowanie nad umysłem, uczuciami innych osób. Fromm przestrzega ludzi przed rozprzestrzenianiem się tej orientacji. Dużą wagę przywiązuje do asertywności i obrony własnego humanum. Sztuka wych. ma być uwrażliwieniem społeczeństw, nad tym czy nie powierzają losów dzieci w ręce „znieczulonych serc”. Eksponuje on orientację biofilną. Jest to osoba promieniująca na otoczenie ciepłem, serdecznością, empatią, poczuciem wolności, świadomością silnych stron osobowości. Biofilia jest dążeniem osoby do ochrony życia, twórczości, przedkładaniem w stosunkach międzyludzkich radości, otwartości nad pesymizmem. Natura człowieka nie jest ani dobra ani zła, staje się patologiczna w zależności od dominacji orientacji nekrofilnej nad biofilną i od styczności z zew. światem. Wpływ społeczeństwa na jednostkę niesie ze sobą negatywne elementy. Cywilizacja przemysłowa jest zorientowana na struktury, mechanizmy, wytwory materialne, a nie na życie. Wszystko to wspiera wzrastająca rola biurokracji i fetyszyzacji rzeczy. Fromm optuje za; rewolucyjnym tokiem przemian. Przeciwny jest czekaniu, uważając, iż osoby odpowiadające się za uniwersalnymi wartościami życia powinny aktywnie zanegować i zwalczać zło. Wszyscy wierni afiliacji życia powinni wzmacniać w sobie wiarę w siebie, jednoczyć się w życiu grupowym, poszukiwać rozwiązań problemów dotyczących ich istnienia i przekształcać te idee w całkowita praktykę humanizmu. Decydującym elementem w próbie dokonania zmiany społecznej na rzecz większej podmiotowości, świadomości, emancypacji racjonalnej jest nadzieja, spełniająca rolę w walce pedagogów ze złem. Główną tezą; jest konieczność integralnego analizowania systemu „człowiek” z systemem „przedsiębiorstwo”, „społeczeństwo”. Szkoła jest typowym przykładem biurokratycznej organizacji społecznej, redukującej tak nauczycieli, uczniów do elementu maszyny, rządzonego jej rytmem i wymaganiami. Kluczem do dobrej edukacji powinno być rozpoznanie przez pedagogów potrzeb uczniów, służących ich rozwojowi i radości życia, rozwijaniu zdolności krytycznego myślenia oraz „doświadczeń humanistycznych”. Szkoły zostały zdominowane przez zasadę maksymalnej wydajności. System sprawia wrażenie wydajnego pod względem statystycznym, jednak mamy odczynienia z dehumanizacją w imię wydajności. Zarządzający takim systemem starają się do maksimum ograniczać indywidualizm, twórczość, alternatywne rozwiązania i jakościowe mierniki kształcenia, gdyż pragną biurokratycznie kontrolować jakość wewnątrzszkolnego życia, lękając się spontaniczności. Fromm postrzega wychowanie w ścisłym związku z procesem rozwoju struktur i życia społecznego. Antropologia pedagogiczna wychodzi z optymistycznej koncepcji człowieka, jako istoty z natury dobrej, będącej częścią natury. Zadaniem człowieka jest rozwijanie swoich możliwości, stąd określenie pedagogiki wzrostu. Wychowanie jest tożsame z pomocą, której udziela się dziecku, aby mogło urzeczywistnić swoje możliwości. Dziecko może wyrosnąć na prawdziwego człowieka, kiedy dorośli zaszczepią w nim to, czego się od niego oczekuje. Instytucja promująca zdrowie psychiczne to taka, która bierze pod uwagę element ludzki, urzeczywistnia ludzki potencjał miłości, twórczości, rozumu, braterstwa. Szkoła Humanistyczna – powinna promować postawę typu „być”, praktykująca miłość, orientacje biofilną. Najważniejszym czynnikiem rozwoju miłości życia u dzieci, jest współżycie z ludźmi, którzy życie kochają. Zadaniem wychowawcy jest poszerzenie marginesu wolności, wspieranie warunków sprzyjających biofilii, orientacji skierowanej na życie. Nie może kierować się intencją zawładnięcia procesem rozwoju swoich wychowanków, wywierania na nich określonego wpływu, dokonując za nich wyboru. Pedagog ma dostrzegać w dziecku potencjał indywidualnych sił rozwojowych, dobro natury ludzkiej, zdolności do samostanowienia i samorealizacji. Taki wychow, staje się zwolennikiem demokratycznych rozwiązań ustrojowych i systemów wychowawczych. Rewolucyjny optymizm Fromma ma znaczenie dla pracy pedagogów, którzy nie chcą ulegać beznadziejności i bezsilności. Pedagog Humanistyczny nie czeka na „zielone światło” ale kierując się głosem serca, realizmu, zmysłem strategii i umiłowaniem życia wierzy w moc przemian w sobie i w innych, jest odważny, nieustraszony. Fromm wierzy w wolność i prawo człowieka bycia sobą. Dlatego zdolność wychowawcy do powiedzenia „nie” przykazaniom władzy i opinii publicznej w sytuacjach, kiedy mogą być zniewoleni, wykorzystani i ograniczeni, kiedy zagrożona jest ich godność osobista każdej osoby. Jeśli edukacja sprzyja rozwojowi potencjału ludzkiemu, realizacji natury ludzkiej – to jest to pedag. humanistyczna. Funkcją zdrowego społeczeństwa ma być przyczynienie się do powstania nowego, odrodzonego duchowo człowieka, zdolnego do miłości, twórczości i braterstwa. Fromm przeciwstawia się autorytaryzmowi. Edukacyjna funkcja nowego społeczeństwa, powinna wyzwalać u dzieci procesy asymilacji, socjalizacji. Efektem tak rozumianej edukacji społecznej i samorealizacji jednostek będzie struktura ich charakteru o cechach; gotowość do porzucenia form życia zorientowanych na posiadanie, pewność i wiara w samego siebie, poczucie radykalnej niezależności, doznawanie miłości, szczęścia i szacunku w przejawach życia, dążenie do maksymalnego redukowania chciwości, nienawiści; rozwijanie własnej sztuki kochania, poznawanie siebie i świadomość wartości rozwoju osobowości; wolność; rozwijanie wyobrażeń. Socjalizacja jednostek ludzkich w społeczeństwie zagrożonym destruktorami, wymaga odrodzenia humanizmu, którego centralnym zagadnieniem będzie rozwój człowieczeństwa. Koncepcja Fromma jest uwrażliwiająca, oświecająca, stymulująca do samoanalizy i do działań wychowawczych. Wskazuje nową drogę do autentycznego Ja, prowadzącą z pomocy terapii do samoakceptacji i autoprzemiany. Podstawowe założenia i charakt krytycznej nauki wych J. Habermas – Teoria krytyczna miała wpływ na spór o naukowość pedagogiki oraz przyczyniła się do rozpoznawania alienacji, uprzedmiotowienia i jednostronności w wyjaśnianiu ukrytych mechanizmów i struktur kolonizujących życie jednostek czy grup społecznych. Habermas podzielił współczesne nauki na empiryczno – analityczne (czynią przedmiotem swoich zainteresowań porządek natury i jej prawa. Kierując się technicznym interesem poznawczym przynoszą wiedzę technicznie użyteczną), nauki historyczno – hermeneutyczne (zajmują się sferą oddziaływania ludzkiego poznania na sposób komunikowania się osób w toku interakcji. Kierując się interesem praktycznym mamy doczynienia z budową wzajemnego zrozumienia zachodzących interakcji), nauki społeczne (kierując się interesem emancypacyjnym społeczeństwa, czynią przedmiotem swoich zainteresowań wyzwolenie człowieka ku autonomii i odpowiedzialności drogą autorefleksji w stosunku do napływających informacji). Rozwój cywilizacyjny jako kolonizacja świata życia, zmierza do upowszechniania w świadomości zbiorowej struktur i schematów myślenia „celowościowo-racjonalnego” występujących w powiązaniu z wartościami pochodzącymi z światopoglądu konsumpcyjnego. Tworzy się syndrom świadomości skolonizowanej. Wg niego struktury władzy ukrywają mechanizmy przemocy wobec podległych im jednostek, grup społecznych, by nie została podważona prawomocność ich istnienia. Rzutują one na zakłócenia komunikacji międzypodmiotowej. Komunikacja wolna od zakłóceń stanowi warunek emancypacji człowieka. Postuluje idealną sytuację mowy sprowadzającą się do takiej organizacji procesów wymiany argumentów i podejmowania decyzji która zapewniała by symetryczny podział szans i faktyczną równość w zakresie wyboru i dokonywania wszystkich aktów mowy. Idealna sytuacja komunikacyjna musi spełniać warunki; prawomocność roszczenia do prawdy, ważności, szczerości, słuszności założonych norm. Trójpoziomowy model logiki rozwoju; 1) Poziom przedkonwencjonalny (poziom tożsamości naturalnej, normy i motywy nie oddzielają się od planu działań. Stadium; orientacji na unikanie kary, na wzajemność świadczeń – moralność konsumpcji), 2) Poziom konwencjonalny (poziom tożsamości ról, normy oddzielają się od działań i tworzą tak system moralny i społeczny. Tożsamość ról związana jest z konformizmem wobec norm, stereotypów. Stadium; orientacji na zgodę interpersonalną, orientacji na prawo i porządek), 3) Poziom postkonwencjonalny (odpowiada poziomowi tożsamości osobowej, gdzie normy i role występują jako wymagające uzasadnień ich ważność może być kwestionowana i uzgadniana. Stadium; orientacji na legalistyczną umowę społeczną, orientacji na uniwersalistyczną etykę formalną, orientacji na uniwersalistyczną etykę mowy). W toku rozwoju zachodzą nieodwracalne zmiany, rozwój ma charakter pojawiających się kryzysów, które są czymś naturalnym. Edukacja uczy nas kompetencji poznawczo – technicznych. Ważnym postulatem jest obniżenie wszelkich barier instytucjonalnych, blokujących jednostce, grupie, społeczeństwu możliwości budowania tożsamości na poziomie postkonwencjonalnym, by edukacja stawała się czynnikiem, instrumentem samoregulacji społecznej, sprzyjającej rozwojowi systemu społecznego i rozwojowi ludzi. Pedagog działa w imieniu wychowana jako rzecznik jego interesów. Naucza, by umożliwić mu uczenie się, wychowuje go, by ułatwić mu samowychowanie. Sfera pracy jest obszarem panowania i podporządkowania, a sfera interakcji – obszarem współdziałających równych sobie jednostek. Pedagogika jako teoria wychowania powinna być kreowana w ścisłym związku z teorią społeczną i teorią kształcenia, rozumianą jako instancja refleksyjna i krytyczna. Chodzi o to by możliwy był opis ewolucji rozumienia wychowania i istot wychowywanych oraz badanie procesów wstecznych i alienacyjnych. Jako Krytyczna Teoria Kształcenia – jest ukierunkowana na nauczycieli, uczniów, rodziców, którzy doświadczają opresji od przedszkola po szkołę wyższą, obejmuje sferę interakcji międzyludzkich ukierunkowanych na uwolnienie jednostek spod panujących w szkole stosunków dominacji, ograniczeń. Jej funkcja jest poddawanie krytycznej analizie stanu instytucji edukacyjnych i środowisk socjalizacyjno – wychowujących z perspektywy obecnej w nich przemocy i nieuzasadnionej władzy. Ważne jest; krytyczne formułowanie pytań o cele oraz treści kształcenia i wychowania, uznanie uczących się i nauczających jako instancji planowania, odstąpienie od atomizacji dziedzin wiedzy. Wspieranie wszechstronnego rozwoju uczniów. Habermas przypisywał naukom emancypacyjnym funkcję wspierającą identyfikację i artykulację zrepresjonowanych potrzeb i interesów jednostek ludzkich. Nauki o wychowaniu spełniają rolę pomostu między możliwością oświecenia a przejściem do życia zgodnie z nową ideologią. Pedagogika krytyczna ma oznaczać walkę klasową w sektorze wychowania i kształcenia. Nośnik ideologii rewolucji społecznej. Podstawowe założenia i charakt pedagogiki w ponowoczesności Prekursor F. Nietzsche – „człowiek postmodernistyczny” – sprawny fizycznie, mądry, samoświadomy wytresowany po służbie wojskowej, przygotowany religijnie, opancerzony mięczak. Kierunek przedstawia paradygmatyczna zmianę w kulturze europejskiej i amerykańskiej. Jest problemem reformy kultury społeczeństwa które wkroczyło dzięki odkryciom mikroelektroniki i biologii molekularnej w świat nowych technologii lub zbliżyło się do stadium informatycznego rozwoju. Postmodernistyczna perspektywa pedagogiki jest widokiem na coś co dopiero może nastąpić, jako przejście ku czemuś nowemu, jeszcze nie znanemu, kojarzona z dystansem do swojej dotychczasowej modernistycznej konwencji. W naszym kraju mamy doczynienia z niemożnością dostosowania się społeczeństwa do nowej sytuacji społeczno – politycznej i rewizji globalnej. Szok wolności stał się pułapką dla tych obywateli, którzy nie byli przygotowani do transformacji duchowej, psychospołecznej, moralnej. Rozpadł się świat pewności i stabilizacji, ale nasiliły się specyficzne dla gospodarki rynkowej procesy rywalizacyjne, antagonistyczne stosunki interpersonalne. Nie mogła się w tym przełomowym okresie odnaleźć polska pedagogika, by włączyć się w budowę państwa demokratycznego z nowoczesną gospodarką. Przejście od świata modernistycznego do postmodernistycznego, polega na tym że ten ostatni nie musi być uporządkowany w całość spójną, wystandaryzowaną i zwartą. W PRL–owskim systemie oświaty dostrzegamy modernistyczny projekt kształcenia i wych. młodego pokolenia w instytucjach, które miały być zamknięte i wewnętrznie zintegrowane w całość. Pedagogiki postmodernistycznej – nie da się zdefiniować w kategoriach stylu wychowania, ani jako jednoznacznie określonego celu wych., ani jako planu kształcenia, pożądanej wartościowo formy interakcji. Społeczeństwo nie jest już jednolite, zwarte. Tracą swoje znaczenie pojęcie progresywne, konserwatywne. Każdy krok może być inaczej interpretowany. Zbyteczne są pytania, na które można udzielić odpowiedniej odpowiedzi, owocne są tylko te pytania które nie wymagają uzyskiwania trywialnych informacji, lecz otwierają przestrzeń do ich poszukiwań. W postmodernizmie, zrywa się z poszukiwaniem optymalnego wychowania. Nie obowiązuje już autorytet, nie ma apelowania do posłuszeństwa, przestrzegania norm czy postępowania według wzorów, żadnego zobowiązania do umów, wspólnoty między kontrahentami. Dominującą kategorią jest dobrowolność. Ten przełom ma na wychowanka konsekwencje; zanika logika przyczynowości; wszystko jest inscenizowane; nie istnieje nie zawodna rzeczywistość. Pedagogika postmodernizmu należy do naukowo-wychowawczej refleksji na poziomie meta-, w której to, co się pojawia jest opisywane i poddawane syntezie. Jest ona dzisiaj możliwą i niezbędną formą pedagogiki krytycznej, która uświadamia, że wciąż niewinne stosowania pojęcia jak prawa rodziców, dobro dziecka, potrzeby budzą wątpliwości i uzasadnia posługiwanie się nimi jako naiwnym realizmem terminologicznym. Przesłania pedagogiczne występujące w teorii i praktyce nie odzwierciedlają rzeczywistego życia. W społeczeństwie otwartym pluralistycznym występują sprzeczności; 1) wszyscy oczekują stosunków międzyludzkich opartych na wzajemnym zaufaniu, ale wolą się samorealizować, 2) wszyscy chcieliby polegać na czymś fundamentalnym, trwałym, ale nikt nie chce się przyczynić do tego, oczekując od innych 3) wszyscy proszą o rady, ale nikt nie chce rad udzielać (z obawy trudności, konsekwencji). Polityczne działanie i myślenie nie jest ani identyfikacją z państwem, ani upaństwowieniem w partii, lecz jest krytycznym decydowaniem w kategoriach interesów. Każdy powinien móc się maksymalnie samorealizować. Wartości i normy są szeroko rozumianymi ramami orientacyjnymi, stwarzanymi i zmienianymi przez polityczne procesy, rozwój społeczny i techniczny oraz przez modę. Pedagodzy uznają prawo do wolności nie tylko dla wychowanków, ale i dla siebie. Są oni postrzegani przez władze jako wolne jednostki ludzkie, będące z natury lub wykształcenia prawdziwym źródłem i mistrzem swych myśli i czynów. Nie ma wolności bez osobistej odpowiedzialności. Podmiotowość wychowawców ich wychowanków może pojawić się tylko w instytucjach czy wspólnotach edukacyjnych w których wolność istnieje jako relacja społeczna. Winę można przypisać wychowawcy tylko wtedy, kiedy on sam jest wolny. Ujawniane są relacje między pedagogiką a emancypacją, która jest jednym z podstawowych celów i układów odniesienia większości teorii i praktyk edukacyjnych w ponowoczesnym świecie. Postmodernizm znosi uniwersalne wartości, z tego względu projekt działań pedagogicznych powinien znaleźć swoje podstawy w idei „lokalnej” emancypacji. Przyjęcie perspektywy postmodernistycznej w reformowaniu pedagogiki oznacza otwarcie się władzy i społeczeństwa na artykulacje indywidualnych i grupowych stanowisk podmiotowych, które miały by prawo do kreowania czy kultywowania różnic jako istotnych elementów środowiska edukacyjnego. Forma państwa – gwaranta praw i wolności staje się gwarantka wolności politycznej, dopuszczającą wolny przetarg opinii, prądów, kierunków, swobodę organizacji instytucji edukacyjnych. Żadna teoria pedagogiczna nie może być zdystansowana, ani obiektywna formą oglądu i oceniania rzeczywistości społecznej. Pedagogika powinna zmierzać ku temu, by badać, jak asymilowane są oficjalnie oferowane treści kształcenia, które mechanizmy i motywy w toku uczenia się w szkole są najskuteczniejsze, oraz by odkrywać jak praktycznie kształtują się nastawienia i spostrzeżenia, jakie informacje wyzwalają w nas zaufanie, na jakich kanałach przekazywane są na co dzień maksymy życia. Reformując edukację powinno się; przywrócić konstruktywną rangę w wych. kultury popularnej, przyznać jednostkom prawa do odpowiedzialności za wybór sposobu życia, przyzwolić na urzeczywistnianie wolności bycia sobą i samostanowienia o własnej tożsamości, uprawomocniać lokalne formy wiedzy, maksymalizować i doświadczać szeregu dostępnych wrażeń oraz sposobów poszukiwana ekspresji. Świat jest skonstruowany antagonistycznie, będąc nieustanną walką o władzę, dominację jednego dyskursu nad drugim. Pedagog jest istotą ułomną, śmiertelną i nie wolna od pomyłek. Postmodernistyczne myślenie ma 5 zasad; 1) właściciel systemu oświatowego i instytucji oświatowych. 2) pojedyncze instytucje oświatowe. Efektywne kształcenie kiedy instytucje same się martwią o własny profil, specyficzna kulturę. 3) program kształcenia, cząstkowość, parcjalność wiedzy, brak uniwersalnych treści kształcenia. Kształcenie jako praktyka tworzenia niewiedzy, przeciwstawiająca się temu co znane. Programy kształcenia oparte na praktycznej aktywności tworzenia wiedzy i odkrywania jej ograniczeń. Miarą edukacji jest jej elastyczność i tworzenie otwartości. 4) style i strategie uczenia się konieczna jest mnogość stylów uczenia się, akceptacja strategii i stworzenie odpowiednich warunków do uczenia się. Strategia dekonstrukcji tekstu – zmiana stosunku uczniów do wiedzy. Wytworzenie nastawienia, że wiedza jest wyprodukowana, nie jest równoznaczna z prawdą. Nauczanie winno zmierzać do stymulowania podejrzliwości, do otwarcia struktury tekstu, do dekonstrukcji znaczeń, do krytycznej transformacji wiedzy. Uczniowie powinni uczyć się w szkole formułowania pytań, które są właściwym mechanizmem napędowym rozwoju intelektualnego człowieka. 5) dydaktyczne modele i metody uczenia się. Odrzucenie podręczników szkolnych, które są napisane źle, nudno i bezosobowo, przekazujące same pewniki nie dzieląc się wątpliwościami. Moda dyscyplinuje tożsamość jednostki za pomocą konstruowania poczucia jej wolności – zgodnie z ideą „musisz być odmienny”. Moda staje się wyróżnikiem wolności wyboru własnej tożsamości, a przy tym zachowuje formę aktywnego projektowania i konstruowania ciała. Postmodernizm zwraca uwagę na centralną pozycję obrazu we współczesnej kulturze. ZALETY; rozstanie się z autorytaryzmem filozofii. Zniknie podstawa do wyniszczających sporów oraz do budowania arbitralnych hierarchii. Nadzieja na ogólnoludzką solidarność. Postawa podejrzliwości ogranicza popadnięcie w ideologizację, fundamentalizacji. Twierdzenie o wielości i względności prawd prowadzi do tolerancji sprzyja twórczemu ich współistnieniu. KRYTYKA; Postmodernizm ma kłopoty sam ze sobą, z samookreśleniem i określeniem swojego miejsca w dziejach myśli. Zamiar zastąpienia modernistycznej metafizyki. Czytanie dzieł klasyków oczami postmodernistów może wpłynąć negatywnie na intelektualistów, wiodąc ich na manowce. Tezy uznaje się na banalne, niezrozumiałe, błędne. Rewolucja filozoficzna jest pozorna. Niektóre poglądy opierają się na paralogizmach, Jego zwolennicy koncentrują się na metaproblemach, sposobie mówienia o rzeczywistości. Prowadzi do relatywizacji prawdy. Utrudnia człowiekowi zajęcie miejsca w perspektywie transcendentalnej, odrywając go od Boga. Zagrożenie dla współczesnej teorii i praktyki edukacyjnej. Postulowane zagrożenie indywidualności, podmiotowości człowieka usiłuje się zażegnać, lansując ideę maksymalizacji wolności człowieka. Ruch postmodernistyczny nie rozwiąże żadnego problemu współczesnej edukacji. Ideologia Romantyczna Przedstawiciele; J. Rousseu, Z. Freud, A. Neill, J. Korczak – to co pochodzi od dziecka jest najważniejszym aspektem rozwoju. Zał. Episte – wiedzą jest to co stanowi bezpośrednie wew. Doświadczenie jednostki. Zał. Psych. – teoria rozwoju rozumiana jako dojrzewanie – „organiczny wzrost”. Organiczny rozwój jest wzrostem rozwoju fizycznego, poznawczego, emocjonalnego i wolicjonalnego poprzez stadia, mające uprzednio ustalone wzory. Strategie def. Celów – strategia pożądanych cech, zasobu cnót, standardy cech. Humanistyczne kryteria wew. Jakości doświadczeń dziecka, które sprzyjają jego rozwojowi. Kategorie pojęciowe – samorozwój, samoaktualizacja, autonomiczność, tożsamość Pojęcia – rozwój jednostki, jej tożsamość, ujawnienie wrodzonych możliwości, dyspozycji, wzorca, zasób cnót. Cele wych. skupione na wew. Stanach jednostki. Najważniejsze jest to co jednostkowe, osobiste, nowe. Zadaniem wych. jest ochrona wew. Ja dziecka poprzez stwarzanie mu warunków dla pełnego rozwoju tego Ja. Wartości – maksymalizacja wolności jednostki, dającej się pogodzić z wolnością innych. Ideologia Transmisji kulturowej Przedstawiciele – Herbert, H. Muszyński, K. Sośnicki, Z. Mysłakowski. Wychowanie jest transmisją zdobyczy kulturowych Zał. Episte. – wiedzą jest to co obiektywne, sprawdzone, uznane, powtarzalne (scjentyzm, neopozytywizm) Zał. Psych. – asocjacyjna teoria uczenia się lub teoria zależności środowiskowych „maszyna”. Behawioralna koncepcja rozwoju jako stymulowanej z zew. aktywności podmiotu. Rozwój pojmowany jest jako asocjacja pojedynczych bodźców ze sobą, z reakcjami podmiotu. Strategie def. Celów – strategia przepowiadania sukcesu, psychologii przemysłowej. Standardy wiedzy i zachowań. Zgodność zachowań dziecka ze standardami kulturowymi Kategorie pojęciowe – różnice indywidualne w wymiarze osiągnięć, sukcesu, uspołecznienia, zachowania społecznego, osobowości społecznej. Pojęcia – standardy wiedzy i zachowań. Różnicowanie indywidualne, stworzenie bezkonfliktowego środowiska. Cele wych. skupione na zachowaniach i funkcjonowaniu zew. jednostki. Najważniejsze jest to co wspólne i ustalone kulturowo. Zadaniem wych. jest przekazywanie zasobów wiedzy i umiejętności, norm, wartości nagromadzonych w przeszłości – transmisja zdobyczy określonej kultury. Wartości – wolność w obowiązującym systemie społecznym Ideologia Progresywna Przedstawiciele – J. Dewey, J. Piaget, L. Kohlberg. Wychowanie powinno podtrzymywać naturalne interakcje dziecka z rozwijającym się społeczeństwem lub środowiskiem Zał. Episte. – wiedzą jest to co pozwala równoważyć relacje między jednostką a światem czyli posiadane kompetencje poznawcze i instrumentalne – stosowane sposoby równoważenia relacji (funkcjonalizm) Zał. Psych. – teorie rozwojowe o charakterze interakcyjnym - model postępu idei w dyskursie i konwersacji. Rozwój przebiega według stadiów Piageta, Eriksona. Strategie def. Celów – strategia logiki rozwojowej. Standard adekwatności, odpowiedzialności. Integracja zachowań i stanów wew. dziecka Kategorie pojęciowe – posiadane kompetencje poznawcze i instrumentalne np. rodzaj stosowanych operacji myślowych Pojęcia – celem wych. jest logika rozwojowa człowieka, aktywność jednostki w rozwiązywaniu problemów. Cele skupione na aktywności w rozwiązywaniu konfliktów między jednostką a środowiskiem. Najważniejsze jest nowy wyższy poziom interakcji człowieka ze światem. Zadaniem wych. jest pomoc wychowankowi w osiąganiu coraz wyższych stadiów rozwoju poznawczego, a przez to rozwoju moralnego, społecznego, estetycznego, czyli regeneracja struktur psychicznych umożliwiająca funkcjonowanie na coraz wyższych poziomach rozwoju. Wartości – zasady etyczne wyznaczają cele i środki wychowania. Fazy rozwoju teorii pedagogicznej po II wojnie światowej Paradygmaty – dominująca teoria wyjaśniająca zjawiska naukowe, Przełom Paradygmatyczny – zmiany sposobu rozumowania zjawisk naukowych, nie da się wyjaśnić wszystkich teorii i zmian sposobu nauczania. Po II wojnie świtowej lata 50, świat zostaje podzielony. Sposoby widzenia człowieka; myślenie kolektywistyczne (mocarstwowe państwa, socjalistyczne), myślenie o człowieku, indywidualności (kapitalistyczne państwa). Szkoła Amerykańska uważała, że jest wiodąca w edukacji i nauce, tradycyjna. Wiedza przekazywana, jedna teoria, wyuczenie określonych zachowań. o edukacji mogli myśleć wszyscy w różny sposób. Jedna teoria stała się nie wystarczająca. I okres – lata 50/60, Okres Ortodoksji – dominuje 1 teoria pedagogiczna, wpływa na sposób uprawiania nauki jedna; szkoła, typ nauczania, sposób widzenia świata, sposób myślenia. II okres – lata 60/70, Okres Heterodoksji – (szok sputnikowy – polityczny), uznawanie wielości teorii edukacyjnych, sposoby myślenia o człowieku. Teorie konkurują ze sobą, walka o prymat, teorie zwalczają się. Pojawiło się dużo różnych szkół i sposobów uprawiania edukacji. działanie mechanizmów rynkowych. Wzrost ludzi wykształconych i kompetentnych. „Kompleks Toyoty” – japończycy wyprzedzili amerykanów, bum ekonomiczny, amerykanie tracą prymat. Raport „Ameryka 2000” – szkoły alternatywne. Pojawił się mechanizm selekcji, konserwatyzm spowodował utrzymanie się na wysokim poziomie szkół wyższych. Im bardziej konserwatywna tym bardziej liberalni uczniowie. III okres – lata 90 do dziś – Okres Heterogeniczności – istnieje wiele teorii pedagogicznych, ale uzupełniających się, nie rywalizujących, współpracujących ze sobą. Korzystanie z dorobku innych teorii dla własnego rozwoju. Przemiany cywilizacyjne wpływają na egzystencję Teorii edukacyjnej. Okres Postmodernistyczny – Ponowoczesności – odpowiadają na zapotrzebowanie wysoko rozwiniętych społeczeństw. Edukacja w Polsce – Unarodowościowienie edukacji. zintegrowanie wychowania, wyróżniało Polską szkołę od nauki światowej. Okres I – po II wojnie światowej do lat 50. Wysoki poziom analfabetyzmu, podstawowa nauka czytania i pisania. Okres Ortodoksji związany ze strukturalizmem radzieckim. Zideologizowanie wychowania, indoktrynacja nauki, zmonopolizowanie, scentralizowanie. Klasy podstawowe do 7 klas. Powoływanie Liceum Pedagogicznych w latach 50. Dominacja ideologiczna. Edukacja jako narzędzie kreowania człowieka – ideologiczne kreowanie. Szkoły socjalistyczne. Powstawały szkoły podstawowe, średnie i wyższe. Nauka nie odpłatna. Zachód od Polski odróżniał sposób widzenia człowieka, i sposób rozwoju. Nastąpił bunt nauczycieli i studentów. Okres II – Upadek mitu socjalizmu lata 70 – pojawienie się ludzi którzy widzieli że jest coś nie tak z edukacją. Przeinterpretowane wyniki badań. Oficjalnie – uprawiana edukacja socjalistyczna, reformowana w latach 70, wpływano aby rozwój nauki był pod okiem władz partyjnych. Reforma edukacji – powszechna 10 letnia szkoła średnia. Zmiany sposobu kształcenia nauczycieli (wyposażenie nauczycieli w wiedzę mającą kształcić ideologię, przekształcono z kompetentnego, inteligentnego na kombinację sztuczki edukacyjne). Nieoficjalnie – pod koniec lat 70 przywożenie z zagranicy teorii pedagogicznych, uprawianie innych sposobów edukacyjnych. Zasięg z powodów politycznych jest mniejszy. Lata 80/89 – czarna karta w sposobie uprawiania pedagogiki. Okres III – lata 90 – Heterogeniczność – nie dość dobrze wykształceni, nie reformowanie szkolnictwa wyższego, Uruchomienie zmian w edukacji. Mocne i słabe ośrodki edukacyjne. Mechanizmy wewnętrzne – teoria nie wystarcza. Geneza teorii wych jako subdyscypliny pedagogicznej Pedagogika składa się z Dydaktyki (Teorii nauczania), Teorii Wychowania (zmiana postaw, kreowanie wartości). wspólnie składają się na pedagogikę; społeczną, specjalną, opiekuńczą, wychowawczą, andragogikę, Antypedagogika, W zakres Teorii Wychowania wchodzą wszystkie zagadnienia, które nie są związane z nauczaniem, z odpowiadającym mu procesem uczenia się, nie są związane z trudnościami w czytaniu, pisaniu, liczeniu, nie są powiązane z kształtowaniem pewnych umiejętności i nawyków, a dotyczą szeroko rozumianego procesu rozwijania osobowości człowieka. Istnieją tylko problemy dydaktyczne albo wychowawcze podejmowane przez pedagogikę. Teoria wychowania zajmuje się analizą pojawiających się koncepcji wychowania. Bada zmienność ideału i metod wychowania, przemiany w konstruowaniu i stosowaniu metod nauczania i uczenia się. Termin pedagogika ogólna pojawił się w pismach J. F. Herbarta i oznaczał Teorie Wychowania. Pedagogika rozumiana jako kształtowanie osobowości człowieka. Rozumowanie to przetrwało do okresu międzywojennego (pedagogika lub pedagogika ogólna). Po wojnie pojawił się termin teoria wychowania, którym badacze zawłaszczyli obszar refleksji nad wych. człowieka ignorując występujący do tej pory termin pedagogika ogólna. Zakres obu tych dziedzin wiedzy w znacznych obszarach pokrywa się i występują w nich te same problemy metodologiczne. Teoria Wychowania stanowi jedną z podstawowych dziedzin myśli pedagogicznej i centrum refleksji nad różnymi kontekstami wych. jest powiązana z różnymi naukami; filozofią (teologia wych., aksjologii wych., antropologii filozoficznej), psychologią (funkcjonowanie człowieka, rozwój psychiczny, struktura osobowości, metoda eksperymentu), socjologią (wpływ społeczny, mechanizmy socjalizacji, funkcjonowanie instytucji edukacyjnych, metoda sondażu), naukami biomedycznymi (biomedyczny rozwój, standardy rozwojowe organizmu, metoda eksperymentu, metodę indywidualnych przypadków), Historią (metodę monograficzną). Zajmuje centralną pozycję wśród nauk pedagogicznych. Przedmiot teorii wych Wszelkie świadome akty wychowawcze, ich uwarunkowania, przebieg i skutki. Udział kategorii świadomości przy podejmowaniu zabiegów wychowawczych sprawia, że poza procesem wychowania znajduje się wiele różnorodnych, nieświadomych form oddziaływań jednych ludzi na innych, które przyczyniają się do zmiany w sferze świadomości albo w zachowaniu człowieka. Wychowanie jest pewnym szczególnym przypadkiem procesu socjalizacji. Pojecie „wychowania” wywodzi się od dawniej używanej w Polsce słowa „chowanie”. Oznacza przebywanie dorastającej jednostki w jakimś środowisku społecznym, które w sposób naturalny, zamierzony, przekazywało wartości i normy funkcjonowania w określonej grupie osób, prowadziło do układania się danej osoby z innymi, z nią współżyjącymi. Z czasem słowo zastąpiono „chowaniem” podkreślając dynamiczny i długotrwały charakter oddziaływań jednych ludzi na innych. Wg Sośnickiego wychowanie jako czynność to proces długotrwały podejmowany przez różne podmioty oddziaływujące na dana jednostkę. Obejmuje swym zakresem wartości stanowiące dorobek poprzednich pokoleń, wartości aktualnie tworzone, wartości z którymi nie zetknęli się przedtem wychowawcy. Desygnaty Wychowania; w znaczeniu wąskim (obejmuje pracę pedagogiczną jak wychowanie moralne i estetyczne, kształtowanie charakteru, sferę intelektu), w znaczeniu szerokim (wychowanie umysłowe, fizyczne). Suchodolski wymienia etapy rozwoju problematyki wychowawczej; wych. naturalne, wych. celowe, wych. jako społeczna działalność (zjawisko społeczne) Status naukowy teorii wych Od samego istnienia pedagogiki i jej subdyscyplin musiała udowadniać swój status naukowy. Teoria wychowania podziela wszystkie niedoskonałości metodologiczne przypisywane naukom o wychowaniu i kształceniu. Nie prezentuje ona jednej tylko teorii, a wiele teorii różnych zjawisk edukacyjnych. Do konstruowania syntez teoretycznych wykorzystuje wyniki badań wielu różnych nauk społecznych, działów psychologii i socjologii. Jednocześnie jest ograniczana przez przyjęty w danym kręgu kulturowym ideał wychowawczy. Nie ma jednej ogólnoświatowej teorii wychowania. Brak autonomicznego przedmiotu badań. Teoretycy wychowania formułują tezy; teoria wych. bada wychowanie jako formę praktyki i komunikacji społecznej. Wzajemne oddziaływania podejmowane są w jakimś celu, wypływają z jakiegoś źródła. Intencją jest zmiana przez jedną stronę układu zachowania, czy zbioru idei bądź struktury wartości drugiej strony. Zajmuje się działaniami intencjonalnymi. Istnieje brak precyzyjnych kryteriów oceny procesów (słabość). Mocną strona jest jej historyczność praktyki edukacyjnej, tradycja kulturowa. Analizuje praktykę instytucji wychowawczych, konstruuje się w nich programy pracy wychowawczej i egzekwuje się ich realizację w praktyce. Terminem wychowanie posługują się przedstawiciele wielu nauk. Perspektywę rozumienia pojęcia wychowania w określonej teorii wyznaczają jej założenia aksjologiczne i metodologiczne oraz tradycja. Krytycy; brak własnych metod i swoistego trybu postępowania w toku projektowania, prowadzenia i opracowywania badań świadczą o niskim statusie naukowym tej dyscypliny. Odpowiedź - Teoria wychowania dostosowuje się powoli do procedury badawczej stosowanej w naukach społecznych. Precyzuje przedmiot swoich badań, stosuje coraz bardziej skomplikowane metody i techniki badawcze, dąży do jednoznacznego sformułowania podstawowych pojęć. Podniesienie poziomu badań empirycznych, wzrost przygotowania badawczego młodych kadr nauczycielskich. Przez to działanie podnosi swój status metodologiczny. Orientacje badawcze w teorii wych TRADYCJONALISTYCZNA – najbardziej związana z tradycją pedagogiczną, filozofią i naukami społecznymi. Poszukiwała wspólnych pól zainteresowań badawczych teorii wych. i nauk blisko z nią współdziałających. Podkreśla się tu ciągłość problematyki wychowawczej i niemożliwość nagłego oderwania się od wspólnego pnia intelektualnego (filozofii). FENOMENOLOGICZNA – próbowała wprost opisywać praktykę wychowawczą i ją objaśniać bez podejmowania jakichkolwiek; założeń teoretycznych, światopoglądowych, ideologii, filozoficznych, świadomości korzeni, przedzałożeń. SCJENTYSTYCZNA – niektórzy badacze wzorowali się na naukach przyrodniczych, uważając że są one lepiej rozwinięte, dojrzalsze pod względem metodologicznym, a ich tezy są poparte eksperymentami. Teoretyczne zakorzenienie w filozofii pozytywistycznej i neopozytywistycznej. Bada się zjawiska i procesy zachodzące między różnymi podmiotami za pomocą metod eksperymentalnych. Metoda badania jest również ważna co sam przedmiot. Poprawność metodologiczna urasta do rangi cnoty. Teoria chciała zbadać wychowanie ogólnikowo, koncentrowanie się na wynikach pedagogicznych. Wspólne; przeświadczenie o możliwości zmieniania ludzi i całych społeczeństw po przez celowe oddziaływanie na ich świadomość, emocje. ANTYPEDAGOGIKA – głosi tezę o zniesieniu wychowania jako formy praktyki społecznej. Proponuje nową formę kontaktów interpersonalnych opartą o zasadę autoodpowiedzialności, wzajemny szacunek, o zasadę równoprawności w relacjach dorośli – dzieci. Dorośli maja być raczej przy dzieciach i wspierać je w rozwoju, aniżeli wychowywać w sensie jaki nadała temu pojęciu tradycja europejska. Źródła i istota celów wychowania Celem wychowania jest pewien postulat dotyczący oddziaływań międzyludzkich. Wg Muszyńskiego - treści celów wywodzi się z przyjętego ideału wychowania. Cele konsekwentnie wynikają z akceptowanych założeń. Wg niego człowiek jest tworem materialnym zakotwiczonym w realnym świecie, a cywilizacja jest tworem działań ludzi w rzeczywistości przyrodniczej. Wychowanie musi uwzględniać te uwarunkowania. Wartością w wych. staje się aktywność we wszystkich dziedzinach życia społecznego, gospodarczego i kulturalnego. Człowiek im więcej pełni ról, tym więcej przyjmuje norm i wartości, obowiązujących w danych grupach społecznych, tym bardziej podlega procesom socjalizacyjnym prowadzącym do jego uspołecznienia. Jednym z celów wych jest aktywizacja społeczna środowisk dziecięcych i młodzieżowych. Wg Sośnickiego – dwa rodzaje celów; ostateczne i etapowe. Wychowawca dostosowuje rzeczywistość empiryczną dla zaprojektowanej. Inny cel to rozwojowy, wynikający z analizy rozwoju wychowanka. Cele zindywidualizowane dla każdego dziecka. Ustala się je na podstawie analizy rozwoju psychicznego i społecznego człowieka funkcjonującego w określonych warunkach. Źródła celów wychowania; 1) wywodzono ze świata natury, kiedy rozwój człowieka tłumaczono przez analizę teorii determinizmu. Rolą wych. było usuwanie barier hamujących swobodny rozwój dziecka (H. Spencer), 2) wywodzono ze świata wartości uniwersalnych. Ich źródłem, środkiem przekazu była kultura. Wychowanie jest procesem wzrastania dziecka w świat wartości kultury, wartości uniwersalnych (S. Hessen), 3) wywodzona z analizy przebiegu życia społecznego. Wychowanie jest przygotowaniem ludzi do życia w ściśle określonych warunkach. Wartości społeczne (F. Znaniecki), 4) wywodzono z panującej ideologii. Wizja przyszłego świata zawarta w ideologii. Ideologia wskazuje wartości, jakie powinno osiągnąć się poprzez specjalne zabiegi wychowawcze. Cele wych. obmyślają politycy i ideolodzy, zaś wychowawcy realizują je w praktyce bez głębszej refleksji nad ich naturą i skutkami (H. Muszyński), 5) wywodzono z założeń religijnych. Cele wych. nakreślone w dekalogu, a ich twórcą był Bóg. Wychowanie zmierza do wszczepienia tych idei (przykazań Bożych i wartości) w świadomość dziecka (S. Kunowski). Orientacje określające relacje między celami i wartościami w wych. – 1) wartości stanowią podstawę do formułowania celów wych. Ideał wych. jest zbiorem określonych wartości zhierarchizowanych i skoncentrowanych wokół wartości naczelnych. Wartości stanowią treść postaw wychowanka (H. Muszyński, H. Świda), 2) społeczny kontekst wych. cele wych. wywodzą z analizy rzeczywistości społecznej. Cele muszą wynikać z dążeń i aspiracji konkretnych grup i warstw społecznych. Wywodzi się z empirii (doświadczenia) (F. Znaniecki), 3) efekty wychowania można ocenić z punktu widzenia przyjętego w społeczeństwie systemu aksjologicznego. Cele wych, mają wartość społeczną, wówczas kiedy zostaną w pełni zrealizowane i służą rozwojowi jednostek i grup społecznych (J. Dewey K. Konarzewski) ideał wychowania – pojęcie i istota Ideał wych., rozumie się jako pełny opis zintegrowanych cech człowieka, wartościowych z punktu widzenia bądź to interesów, społeczeństwa, lub pewnych jego odłamów czy grup. Wg Muszyńskiego ideał jest postulowanym kształtem dojrzałej osobowości. Charakteryzuje się określonym zestawem cech wartościowych z punktu widzenia tradycji kulturowej, potrzeb społecznych czy wymagań dominującej ideologii. Ideał ma określoną strukturę, współzależność ideału i celu można nazwać deterministycznym, ponieważ realizacja danego celu zbliża kształt osobowości wychowanka do ideału. Proces przybliżania się do ideału składa się na etapy; 1)redukcja ideału na cele nadrzędne (prawda – wych umysłowe, dobro – wych. moralne, piękno – wych. estetyczne), 2)strategia kierunkowa wych. (kształtowanie postaw wych. wobec różnych obiektów rzeczywistości i niego samego), 3)strategia instrumentalna (nakierowana na rozwijanie różnych zdolności i dyspozycji osobowości), 4) redukcja do celów etapowych (określony standard rozwoju osobowości wyróżniony na podstawie kryterium wieku życia), 5)redukcja do celów operacyjnych (realizacja na konkretnych lekcjach). Problematyka analizy i ideału wych ma aspekty; Formalny (opisanie ideału i struktury), Treściowy (treść konkretnych ideałów). Teologia wych. określa zasady stanowienia i współzależności ideału i celów (Zasada spójności treści ideału i celów wychowania). Aksjologia wych. zajmuje się analizą źródeł wartości w wychowaniu oraz dokonuje ich rangowania. Ideał wych. zmienia się wraz z przemianami dokonującymi się na gruncie ekonomii, w strukturach politycznych, społeczeństwie. Istnieje kulturowy wzór osobowości, wyobrażenie ludzi o tym jak powinien zachowywać się dany człowiek w określonych sytuacjach społecznych, czy pełniący określone funkcje i role społeczne. Wzór ten wzbogacony jest o wizerunek religijny, wizje artystyczne, naukowe. Metody wychowania Metoda jest pewną drogą, środkiem w postępowaniu wychowawcy z wychowankiem, drogą utartą i dobrze znaną. Metody są funkcją ideału i celów wychowania. METODA INDYWIDUALNE – relacje interpersonalne wychowawca - wychowanek 1)METODA NAGRADZANIA I KARANIA – nagradzanie (wzmocnienie pozytywne), karanie (wzmocnienie negatywne). Skuteczniejszą metodą wychowawczą jest nagradzanie niż karanie. Kara bywa skuteczna tylko do pewnego momentu. Operowanie karami i nagrodami w wychowaniu może kształtować określone formy zachowań pożądanych przez pedagogów. 2)METODA MODELOWANIA – kształtowanie zachowań wychowanków według określonego wzoru i wzorca uznanego przez wychowawcę za cenny. Ważnym jest wskazanie wzoru, określenie jego wartości i cech osobowościowych. Wzorcami mogą być osoby fikcyjne; bohaterowie literaccy, religijni, filmowi. Wzorem jest ktoś istniejący naprawdę, zachowujący się zgodnie z przyjętymi zasadami; nauczyciel, rodzice, ksiądz. Modelowanie polega na tym, że Dziecko naśladuje wzorzec lub wzór oraz identyfikuje się z nimi zarówno w warstwie poglądów, wyborów, zachowań społecznych, w konkretnych działaniach w środowisku. 3)METODA STAWIANIA ZADAŃ – jej skuteczność zależy od rodzaju stawianych wychowankowi zadań do wykonania, klimatu psychologicznego i społecznego, jaki towarzyszy tym zadaniom, ocenie ich wykonania sensowności podejmowania określonego trudu fizycznego lub psychicznego. Zadania powinny być adekwatne do aktualnego stadium rozwoju fizycznego i psychicznego wychowanka. Celem tych działań jest przygotowanie dziecka do coraz pełniejszego uczestnictwa w środowiska lokalnego. 4)METODA PERSWAZJI – tłumaczenie, objaśnianie dziecku norm i zasad moralnych, błędów w jego postępowaniu, błędów w postępowaniu innych osób, bliskich dziecku. Przekonywanie kogoś do własnego stanowiska wyrażonego w określonych, ważnych dla perswadującego sprawach. Wypowiedzi wychowawcy umieszczone są w jakimś emocjonalnym tle, co wpływa na skuteczność przekonywania. Musi się zestroić z stanem emocjonalnym wychowanka. W toku przekonywania dziecka do własnych racji, można stawiać określone zadania do wykonania i powoływać się na przykładowe wzorce zachowań. METODA POŚREDNIE (GRUPOWE) – wychowawca oddziaływuje zmieniając nastawienie poszczególnych osób w stosunku do danego wychowanka. 1)Kształtowanie norm i wartości grupowych w klasie lub innej grupie wychowawczej, skuteczna wtedy kiedy wychowawca jest akceptowanym członkiem grupy, albo przywódcą. Normy i wartości grupowe mają swoisty lokalny koloryt w odniesieniu do doświadczeń grupy. Mają swój język, oraz określone reguły współżycia społecznego. Wychowawca ingeruje po przez powiększenie oferty wartości, które grupa może zaakceptować. 2)przekształcenie powiązań interpersonalnych w grupie, oparte są na zasadzie atrakcyjności poszczególnych członków i tworzących określony układ pozycji zajmowanych przez dzieci w grupie. Wychowawca musi odkryć rzeczywiste powiązania interpersonalne w grupie, znając je może realizować swoje cele. Dokonuje on manipulacji w statusie członków, (istnieje struktura nieformalna) 3)kreowanie przywództwa, oferowanie grupie niechcianego przez nich przywódcy formalnego, może spowodować konflikt. Osoba przywódcy formalnego powinna pokrywać się z osobą przywódcy nieformalnego. Wychowawca powinien poznać grupę, jej liderów, strukturę, a później dopasowywać miejsca członków w grupie. Pojęcie wychowania moralnego Wg H. Muszyńskiego – wych. moralne jest procesem kształtowania i rozwijania w jednostce cech ułatwiających jej współżycie z innymi osobami, postępowania mające na celu dobro innych ludzi i ogólny pożytek, aktywne doskonalenie siebie oraz pracę na rzecz społeczeństwa. Ma charakter intencjonalny i przebiega według pewnego schematu, którego konkretny kształt wyznacza system wartości moralnych preferowany przez wychowawcę. Wg M. Krawczyka – wych moralne jest wszelkim zamierzonym i świadomym i planowo organizowanym działaniem wychowawczym mającym na celu spowodowanie określonych przemian w psychice wychowanka i ukształtowanie pożądanej postawy społeczno – moralnej. Razem – skutkiem wych. moralnego jest ukształtowanie postaw społeczno – moralnych jednostki, wyrażających się w jej stosunku do innych osób, świata kultury, przyrody, stosunku opartego na wiedzy o danym obiekcie rzeczywistości i emocjonalnym nastawieniu wobec niego. Struktura wychowania moralnego W wych. moralnym odwołujemy się nie tylko do sfery intelektualnej wychowanka, ale do jego emocji i woli. Na strukturę składają się; 1) normy moralne – wskazują powinności jednych osób wobec innych, całych grup, świata natury. Społeczność podziela te same normy. Stanowią ważny składnik systemów kontroli społecznej. Występują w postaci zadań nakazujących lub zakazujących wykonanie czynności. Treścią są wartości, które są respektowane i postulowane, 2) oceny moralne – mogą dotyczyć konkretnych czynów ludzi, całokształtu ich zachowania w środowisku. Ocenie podlegają motywy i skutki działań. U podstaw oceny leży wyobrażony ideał, który stanowi element poziomu rozwoju jakiejś cechy człowieka., 3) wzory moralne – wzorami są bohaterowie literaccy, filmowi, członkowie społeczności, którzy respektują cechy oraz normy moralne aprobowane w danej społeczeństwie, 4) sankcje moralne – są jednym ze sposobów reagowania grupy społecznej na przekroczenia określonych norm. Przekroczenie norm jest karane. Sposoby karania jednostki przez grupę; od ignorowania jednostki do wykluczenia ze społeczności. Wychowanie rodzinne jako przedmiot refleksji teorii pedagogicznej Def. wg S. Kawuli – Wychowanie jest procesem wdrażania młodych pokoleń do życia w społeczeństwie. Wychowanie w rodzinie może mieć charakter celowy, planowy, świadomy ze strony rodziców, oraz może odbywać się w sposób przygodny i samorzutny. W wychowaniu dajemy względnie pełne i w różnym stopniu wyraźne odpowiedzi na pytania dotyczące procesu jego przebiegu; Kto? aspekt osobowy, Co? aspekt przedmiotowy, Po co? aspekt teologiczno - etyczny, w imię czego? aspekt aksjologiczny, Jak? Jakimi sposobami? aspekt prakseologiczny, Dzięki czemu? Przez co? aspekt psychospołeczny, Jak długo? aspekt teleologiczno - finalny. Wychowanie człowieka ma głęboko humanistyczny i społeczny sens. Wychowanie rodzinne stanowi szeroki strumień różnorodnych wpływów znajdujących ugruntowanie w obrębie samej rodziny, ale także zaznaczających się poza nią, umożliwiających przede wszystkim członkom rodziny kształtowanie się jako jednostki ludzkie w wymiarach indywidualnym i społecznym. Przyjmując humanistyczny punkt widzenia na rodzinę zakładamy model wychowania rodzinnego; podmiotowość rodziców, dzieci i innych członków. tworzenie warunków do autokracji, osiąganie dobra wspólnego, oparcie w świecie wartości, wykorzystanie walorów rodziny jako grupy odniesienia., podtrzymywanie ciągłości trwania wspólnoty wychowawczej. samoakceptacja jednostkowa. Kształt faktyczny (skrajny) zawiera się między ideałem, a tym co wyznacza tradycja. Wychowanie rodzinne jawi się jako szeroki proces różnorodnych działań, tkwiących podstawami w samej rodzinie, ale także poza nią, uruchamianych w celu stymulowania rozwoju i kształtowania osobowości członków rodziny, oraz przygotowania do życia społecznego i włączenia w jego nurt. (asymetryczność stosunku wychowawczego, preferencje dla czynienia osobowości dziecka, dobro jednostkowe ponad dobro wspólne, aprobata dla adaptacji, urabiania, manipulacji, indoktrynacji, techniki bezpośredniego działania wych. karanie, uznanie momentu pewnej dojrzałości. Specyfika wychowania rodzinnego; 1) wpływy oparte na refleksji i bezrefleksyjne, 2)działania o charakterze oddziaływania i współdziałania, 3) naturalność więzi rodzinnej i wtórność więzi nie bazujących na małżeństwie, pokrewieństwie, 4) swoistość, niepowtarzalność, intymność życia rodzinnego ze społeczną otwartością i konsekwencjami instytucjonalnego charakteru rodziny, 5) poczucie wspólnotowej jedni z indywidualnością interesów poszczególnych członków. Płaszczyzny wych. rodzinnego – wych. w rodzinie, wych. dla rodziny (na jej rzecz), wych. przez rodzinę (ku społeczeństwu). Trzy kierunki rozwijania teorii wych. rodzinnego umożliwiają integrowanie wiedzy pedag. o rodzinie powstającej na gruncie wielu dyscyplin pedag, a także wiedzy o wych. rodzinnym tworzonej poza pedagogiką. Tok życia człowieka określa treści, siłę i kierunki rodzinnego wpływu wych. Wychowanie rodzinne jest warunkowane czynnikami wg S. Kawuli; ekonomiczno – społecznymi, kulturalnymi, psychopedagogicznymi. Refleksje pedag. nad rodziną i wychowaniem; 1) człowiek jest jednostką rodzinną, 2) rodzina to ukształtowana historycznie wspólnota życia, 3) rodzina jako wartość ogólnoludzka, 4) rodzina zakreśla człowiekowi ważną część jego przestrzeni życiowej, 5) rodzina jako szczególne miejsce obcowania wych. jej członków, 6) rodzina jako istotne i wartościowe dopełnienie szerokiej, społecznej płaszczyzny edukacyjnej, 7) rodzina jako miejsce dla doświadczenia dla członków wartości samego siebie, 8) rodzina jako źródło wsparcia społecznego.
