Document

1. Rozumienie człowieka jako podmiotu działań moralnych
2. Czym jest etyka i na czym polega?(ocena działań moralnych)
3. Problematyka etyki społecznej. Różne sposoby organizacji społecznej pod kątem oceny moralnej
4. Etyka zawodu socjologa (etyka doradztwa zawodowego)
5. Opisywanie społeczeństwa przez język lub znak ( reklama, kłamstwo społeczne, komunikacja
społeczna)
6. Sztuka autoprezentacji-prezentowanie siebie jako socjologa
ETYKA – nauka o moralności (teoria moralności). Teoria to potoczne wyjaśnienie naukowe. Teoria
jest zmienna - może być ich wiele.
Teoria moralności – będą to różne sposoby wyjaśnienia moralności. Moralność wyróżnia nas ze
świata zwierząt. Podstawą moralności jest odwołanie do ludzkiego działania.
Człowiek działa zawsze moralnie – moralnie dobrze lub moralnie źle. Moralność to sposób działania
człowieka. Jest wiele teorii działań człowieka.
Moralność  działanie ludzkie
Teoria  wyjaśnianie, interpretacja działania człowieka w kontekście
Teoria wyznacza co jest dobre a co złe pokazując cel działania.
Moralność mamy jedną ale etyk mamy wiele (jest bowiem wiele teorii na temat działania ludzkiego) w
kontekście dziejów etyki teorie moralności idą za teoriami filozoficznymi.
Sofiści – budowali teorie świata na bazie nauki retoryki. Jednym z sofistów jest Giorgiasz który
stwierdził, że rzeczywistość jest niepoznawalna, świat się zmienia i trudno uchwycić jego naturę.
Skoro nie możemy rzeczywistości uchwycić to nie możemy jej też poznać. Nie możemy się kierować
w życiu poznaniem siebie oraz poznaniem drugiego człowieka.
Agnostycyzm – niemożność poznania (gnosis – poznanie ).
Wg. Giorgiasza nie istnieje.
Protagoria – człowiek wyznacza reguły. Człowiek jest miarą wszystkich rzeczy – dobrych, że są
dobre, złych że są złe, to my decydujemy co jest jakie.
Sofiści wskazali na umowę – wspólny kierunek działania.
Każdy jest równoprawny w etyce działania. Musi być wspólny kierunek działania dla wszystkich.
Charakter tworzenia się różnych teorii moralności, tworzą się wraz z różnymi teoriami filozoficznymi.
Na teorię moralności będzie miała wpływ także religia, ideologia, światopogląd.
IDEOLOGIA – określony program działania grupy społeczno- politycznej.
Może być również ideologia będąca formą nacisku- faszyzm, nazizm.
W takim kontekście etyka będzie podporządkowana ideologii – np. etyka komunistyczna. Ideologia w
kontekście filozofii pojawia się w XVII w jako nauka o ideach. Idea świata polegała na ukazaniu go
jako dobrego – świat ma być piękny – piękny świat jest dobry ( u-topos- z gr. miejsce którego nie ma)
– było to budowanie idealnego ustroju.
W państwie idealnym człowiek traci wolność co prowadzi do anarchii.
Wolność jest zniewoleniem.
Jest jedna moralność a wiele etyk.
To samo dotyczy zawodu socjologa i innych obszarów zawodowych, w każdym zawodzie (również
doradcy zawodowego) jest specyficzna etyka. Etyki zawodowej szukamy nie tyle w ogólnej etyce, co
w uwarunkowaniach dla tego zawodu.
Etyka to nie to samo, co prawo. Działanie moralne jest jednym problemem, działanie prawne drugim.
Moralność zawsze stoi ponad prawem. Złe prawo to takie, które zamiast pomagać człowiekowi –
szkodzi mu.
Prawo wyrasta z ogólnego obyczaju. Obyczaj wykształtował się na przestrzeni dziejów.
Funkcjonowanie danej społeczności. Mamy do czynienia z porządkami prawnymi, które oparte są
wyłącznie na obyczajach. Prawo w Anglii odwołuje się do precedensu, szuka się w obyczajach. W
naszym życiu nie obowiązuje kodeks prawny – nie jest on stały, zmienia się, mamy na niego wpływ.
Również etyka zawodowa nie jest kodeksem prawnym. Etyka zawodowa wskazuje powinności dla
tego co wskazuje prawo. Opiera się ona na ukazaniu czynnika doskonałego i dążymy do tego wzoru (
ze świadomością, że doskonałość w życiu ludzkim nie jest osiągalna, można bywać na tym poziomie,
ale nie można na nim być stale).
Niedoskonały wcale nie oznacza zły, należy bowiem uwzględniać dynamiczną naturę bytu ludzkiego.
Człowiek, który popełnia błędy nie jest zły – nie jest doskonały.
CZŁOWIEK JAKO PODMIOT DZIAŁANIA MORALNEGO :
Rozumienie człowieka nie jest jednoznaczne, jest ich wiele, ale człowiek jest pewną całością. Jest
istotą cielesną, duchową, społeczną, rozumną, co wyróżnia go ze świata natury. Posiada wolną wolę,
wolność oraz godność, która jest dobrem niezbywalnym. Człowiek jest też nieprzewidywalny. W
dzisiejszych czasach następuje rozczłonkowanie podmiotowości.
WYSTĘPUJĄ DWA SPOSOBY OCENIANIA CZŁOWIEKA:
1. obserwacja innych osób – opis faktu ludzkiego od zewnątrz;
2. badanie faktu ludzkiego od wewnątrz – badamy siebie;
BADANIE OD ZEWNĄTRZ:
Obserwując drugiego człowieka jesteśmy badaczami. Inny człowiek jest przedmiotem badawczym my
go obserwujemy i opisujemy jego działanie.
1. Człowiek działa
2. Działanie ludzkie jest zmienne, jest reakcją ( reagujemy i wywołujemy pewne skutki) działanie nie
jest podporządkowane tylko cielesności.
3. Redukujemy sytuację – ze skutków wnioskujemy o przyczynach ( ze skutków orzekamy o
przyczynach )
4. Obserwujemy czy powtarza działanie – zachowuje pewne reguły
5. Język – człowiek wyraża własną myśl i przekazuje informację, wyraża własne poglądy – to jest
element który wyróżnia nas od zwierząt
6. Poprzez rozpoznanie działania oraz język rozpoznajemy motyw działania. Odkrywamy również
poprzez jego wytwory potrzeby od najprostszych do wyższych. Odkrywamy potrzeby duchowe
człowieka na podstawie jego wytworów- różne dziedziny sztuki- potrzeba piękna oraz potrzeba
dzielenia się nim z innymi.
7. Człowiek jest bytem religijnym. W każdej kulturze istnieje zwyczaj pochówku. Nawet niewierzący
oddają cześć zmarłym. Traktujemy drugiego człowieka nie tylko jakby był ciałem.
Podsumowanie:
1. Człowiek jest bytem materialnym, jest podmiotem działania
2. Człowiek jest podmiotem działania moralnego każde działanie ma motyw
3. Człowiek jest kimś kto poznaje i wyraża swoje poznanie narzędziem- jezykiem.
4. Elementy duchowe wyrażają się w porządku etycznym. Człowiek ma konieczność wyrażania
piękna.
5. Zycie w perspektywie śmierci i kontemplacja. Fakt religii rozumiemy poprzez rozumienia
człowieka a nie boga.
FAKT LUDZKI WIDZIANY OD WEWNĄTRZ:
1. Człowiek ma odczucie – odbiera bodźce płynące od zewnątrz. Doświadcza i odbiera – poziom
czuciowy. Ból – uczucie fizyczne jednakże dające wiele kierunków działania ( odczuwać ból, zadawać
ból ).
2. poznanie za pomocą zmysłów – zbieramy informacje o świecie poprzez zmysły i uczucia. Powodują
odbieranie przez nas świata. Nie można dobrze odebrać świata tylko jednym zmysłem, wzrok jest
najważniejszym zmysłem, ale też najbardziej rozpraszającym naszą percepcję. Łączenie wszystkich
zmysłów to nasza zdolność wewnętrzna.
INTUITIO – czytać między, uchwycić nie przedmioty lecz relacje między nimi.
Struktura człowieka :
1. zmysły zewn : słuch, węch, wzrok…
2. zmysły wewn : wyobraźnia, umysł wspólny ( wewn zdolność ), pamięć
3. rozum :
dematerializuje – odrzuca cechy jednostkowe, pozostawiając cechy ogólne
pojęcie – tworzymy rozumowo pojęcie, symbole, znaki – pojęcie odwołuje się do wyobraźni.
WARTOŚĆ – rzecz materialna ( zapożyczone z języka ekonomicznego). W porządku etycznym
wartość jest jednak bezcenna ( absurd) – dążenie do wartości jest domeną każdego człowieka.
NITZCHE – przewartościował wszystkie wartości ( miłość stała się nieważna, ważna stała się siła ).
Wartości są bardzo subiektywne.
Nie rozumiemy rzeczy, gdy zagłuszamy wyobraźnię. Pamięć staje się coraz bardziej uboga co wpływa
na nasze rozumowanie. Kultura obrazu zubaża człowieka. Działa na niego w sposób negatywny.
Analiza człowieka przebiega w dwóch aspektach :
- fakt ludzki widziany od wewnątrz
- fakt ludzki widziany od zewnątrz
Jest coś co jest poznawane, ale też to ja poznaje – doświadczam, stoi za tym podmiot „ja” –
(doświadczenie wewn ) np. jestem głodny, posiadam samochód, ja to widzę, a to wiem, ja to chcę,
MIENIE – ja to mam, ja to posiadam – treści poznawane są przeze mnie – ja poznaję, ja nabywam
wiedzę, ja to wiem.
Doświadczenie wolitywne – podporządkowane woli – wola pokazuje zdolność do działania. Ja
decyduję o tym co robię, mam na to bezpośredni wpływ – ja w tym uczestniczę. Nasza wolność jest
ściśle związana z naszym „ja”. Zawsze gdy pojawia się „moje” musi być „ja”- jest to wewn
doświadczenie siebie.
Ja stanowię o sobie poprzez :
- czyny
- posiadanie
- doświadczenie
O-soba (łac. Persona, prosopon- grecka maska)- osoba jest to podmiot, który wyłania z siebie akty
świadomego i wolnego działania. Osoba jest to jedność- duchowocielesność. Duch kształtuje naszą
cielesność, ale też cielesność kształtuje naszą osobę. Akcent położony tylko na jeden czynnik niszczy
osobę. Nie ma rzeczy duchowych bez zmysłów. Uczucia np. pełnią funkcję czysto cielesną- wywołują
odruch, dopiero później pojawia się czynnik wolitywny.
7 WŁAŚCIWOŚCI OKREŚLAJĄCYCH CZŁOWIEKA JAKO OSOBĘ:
(czym człowiek wyróżnia się ze świata przyrody (transcenduje)- pierwsze 4 punkty)
1) zdolność do poznawania zmysłowego i intelektualnego- refleksja poznania, nasza twórczość
2) zdolność do działania moralnego, w przeciwieństwie do zwierząt, gdzie działanie jest instynktowne.
Człowiek może przezwyciężać swoje instynkty- namysł nad działaniem (miłość to działanie celowe)
3) wolność- móc dokonywać wyborów- ja decyduję o działaniu, które podejmuję. Wolny jestem gdy
działam. Decyzja pociąga za sobą odpowiedzialność (wolność nie oznacza możliwości robienia
wszystkiego). Każdy jest zdolny do wolności, jednak wolność polega na podjęciu świadomych
decyzji.
4) religijność- charakter człowieka polega na odniesieniu człowieka do czegoś, co przekracza jego
samego, co jest ponad nim- samo zawierzenie też jest religijnością- np. wróżki, horoskopy
Idiota- (gr) ten, który nie wierzy w Boga.
Człowiek mimo że żyje społecznie nigdy się w społeczeństwie nie wyczerpuje.
(następne 3 punkty- transcendencje człowieka względem społeczeństwa)
5)zupełność- człowiek jest bytem społecznym, ale społeczeństwo służy człowiekowi. Człowiek nie
potrafi żyć bez społeczeństwa, ale to społeczeństwo ma służyć jemu (w przeciwieństwie do ideologii
nazistowskich i komunistycznych) człowiek jest suwerenny jako osoba względem społeczeństwa.
6) podmiotowość względem prawa- podlegamy prawu, ale nie może być tak, że to co jest zawarte w
prawie uprzedmiotowi człowieka. Kodeksy pokazują jaki ma być człowiek. Moralność ludzka jest
wyznaczana uchwałami, ale nie zawsze działanie prawne jest czyste moralnie. Prawo ma chronić.
Lepiej nie skazać winnego, niż skazać niewinnego.
7) godność- człowiek jest bytem godziwym. Można to określić jako szacunek. Nie można naruszać
dóbr osobistych drugiej osoby. Jest to niezbywalna, zamknięta, wewnętrzna cecha. Człowiek jest
zawsze celem działań, nigdy nie może być traktowany jako środek do innych celów. Jeżeli traktujemy
kogoś jako środek do innych celów naruszamy jego godność (uprzedmiotowujemy go)
Na tym polega natura człowieka jako bytu społecznego. Człowiek nie jest zdolny do samodzielnego
życia w naturze. Dla człowieka nie liczy się tylko wyzwolenie z natury, ważny jest też kontekst
kulturowy.
Celere (łac.)- przetwarzać cultura (łac.)- uprawa agri cultura (łac.)- uprawa ziemianimi cultura
(łac.)- Cicero- uprawa ducha.
Pierwszym objawem przetwarzania kultury jest tworzenie pojęcia. Na bazie pewnych egzemplarzy
przetwarzamy pewne treści jako znaki. Człowiek jest bytem społecznym, który przetwarza- np.
krzesło jest bytem kulturowym. Życie w naturze jest dla człowieka nieustannym przetwarzaniem.
Człowiek posiada w sobie potencjalności, które realizuje na różne sposoby.
Człowiek jest podmiotem etyki- stanowi podmiot wszelkich działań moralnych.

Człowiek działa
jego działanie jest
drugiego człowieka
ukierunkowane
na
MORALNOŚĆ
Moralność jest relacją międzyosobową. Działania wynikają z pewnych realnych potrzeb. Występuje
wewnętrzna inklinacja do działania ze względu na drugą osobę.
Moralność jest jedna, ale jest wiele jej teorii (wiele etyk)
Człowiek jest zarówno podmiotem jak i przedmiotem działania (wzajemne oddziaływanie ludzi na
siebie).
Człowiek działa moralnie- dobrze lub źle. To my decydujemy jak działamy, ale oceniają nas inni.
Czynem moralnym jest czyn, który posiada:
1. motyw działanie- to ze względu na co dochodzi do działania. Może to być pomoc drugiej osobie,
potrzeba realizacji swoich wewnętrznych pragnień, potrzeb. Istotnym motywem działania jest dobro.
Człowiek działa zawsze ze względu na jakieś dobro, ale te dobra są różnie uwarunkowane- jest to
element, który wytrąca nas z bierności. Działanie może powstać tylko w chwili zaistnienia motywu,
same chęci nie wystarczą.
2. namysł- namysł jak to dobro osiągnąć. Są różne sposoby dojścia do dobra, czasami przeciwstawne.
Aby osiągnąć to dobro należy dokonać namysłu, nie zawsze jest on skuteczny. Czasami nasza droga
nie prowadzi do celu. Dobro trzeba rozpoznać, dojrzeć możliwości dojścia do niego analizując
skuteczność dróg dojścia (elementy wspomagające namysł- religia, normy, zasady, normy prawne)
3. decyzja- kluczowy etap w postępowaniu. Jest to wybór konkretnego sposobu działania. W decyzji
następuje autodeterminacja do działania. Dane działanie przyjmuje się jako swoje- wiąże się to z
odpowiedzialnością za czyn. Zmuszam się do działania pokazując, że jest to moje działanie i
wszystkie jego konsekwencje są moimi konsekwencjami (autodeterminacja). Brak podjęcia decyzji też
jest decyzją- czynem moralnym, za który się bierze odpowiedzialność (odpowiedzialność za
niepodjęcie działania).
To wszystko wydarzyło się przed czynem. Czyn jest konsekwencją zaistnienia tych trzech czynników
poprzedzających. Nie ma czynu bez motywu.
Konsekwencją czynu moralnie dobrego jest powstanie obiektywnego dobra. Ocena czynu wskazuje na
to czym jest owe dobro.
Warunkiem koniecznym dobrego działania jest działanie nie pod przymusem.
Działanie dobre nie narusza godności osoby.
Skoro nie ma jednoznaczności co to jest dobro, to każdy ma swoje dobro. Dobre działanie jest oparte
na wiedzy (stanowisko relatywistyczne).
Człowiek działa w sposób dobry tylko dla niego- nie może bowiem do końca poznać drugiego
człowieka (odniesienie do Sofistów).
Sokrates swoje działanie opierał na wiedzy- wiem to działam dobrze- nie wiem to działam źle.
Kant- postępuj tak aby twoje działanie było prawem powszechnie obowiązującym. Działając
wyznaczam pewne granice prawa- jeśli ja zabiję to ktoś może zabić mnie.
Punktem odniesienia mojego działania jest zawsze druga osoba- wówczas nasze działanie jest dobre.
Odrzucamy swoje wewnętrzne potrzeby i kierujemy swoje działanie na drugiego człowieka- moje
działanie, zgodne z dobrem tej osoby zawsze będzie dobre, zawsze mam na względzie dobro i godność
innej osoby.
3 RODZAJE DOBRA:
1. dobro godziwe- cokolwiek robię, robię to ze względu na drugą osobę.
2. dobro użyteczne- dobra, które służą do pomocy w naszym życiu- jedzenie, picie, schronienie itd.
3. dobra przyjemnościowe- powodują dla mnie motyw działania innych- np. sposób jedzenia, dobór
dań nie jest bagatelny.
Działanie moralnie złe jest nakierowane przeciw drugiej osobie. Działanie takie często narusza
godność innej osoby. Przyczyną zła może być niewiedza.
W rzeczywistości mamy do czynienia tylko z dobrem- zło jest brakiem dobra w rzeczy. Zło jest
brakiem (np. brak nogi w krześle jest złym krzesłem). Brak wiedzy jest złem np. obóz koncentracyjny
sam w sobie nie jest zły- jego użycie jest złe gdyż było wynikiem braku dostrzeżenia drugiego
człowieka- brak rozpoznania dobra godziwego. Zło jest świadomym uprzedmiotowieniem człowiekatraktowaniem go jako dobra użytecznego, a nie godziwego.
1. dobro godziwe
2. dobro użyteczne (np. kradzież)
3. dobro przyjemnościowe (np. zabójstwa)
ZŁO
Nie można poświęcić dobra godziwego dla innych celów.
Dobro nie jest jednorodne, ale tylko jeden sposób traktowania człowieka jest właściwy. Człowiek
zawsze jest celem-nigdy środkiem.
Dosyć istotny jest tu element sumienia. Sumienie jest kształtowane nie jest dobrem danym raz na
zawsze. Sumienie jest poznaniem siebie, jest indywidualne, ale odczytuje normy ogólne. Elementem
sumienia jest poznanie i doświadczenie- suma doświadczeń wpływa na ukształtowanie sumienia.
Con scientia- (współ wiedza) wiedza towarzysząca wiedzy.
Człowiek poznaje rzeczywistość i poznaje swoje poznanie (refleksja, poznanie własnego poznania)
To samo dotyczy naszego działania- my działamy i mamy zdolność poznania własnego działaniasumienie (umienie siebie- wiem coś o sobie). Pozwala nam to na nabywanie pewnej wiedzy, która jest
nadrzędna w stosunku do naszego działania. Nie jest to wiedza jednostkowa, ale ogólna- zbiera wiedzę
o naszym działaniu, które jest dobre.
Sumienie jest to uzdolnienie ludzkiego poznania do rozpoznania działania. Jest to jakby wiedza o
moim działaniu. Sumienie nie jest tylko przyporządkowaniem do religii. Człowiek na bazie sumienia
wie czego nie powinien robić- jest bardziej ogranicznikiem niż drogowskazem. Wyrzuty sumienia
pojawiają się wówczas, gdy człowiek rozumie, że jego działanie jest złe. Sumienie jest bogactwem
naszego działania moralnego- cały czas w nas tkwi, ale wymaga doskonalenia.
Narzędzia wspomagające namysł to cnoty.
Teoria cnót: (arytologia)
Sposób rozumienia cnoty pojawia się w starożytności, przedstawia nam, że w każdej dziedzinie może
być działanie najlepsze (arete- agatos- dobro)
Arete- to stopień najwyższy od dobra- to jakby forma rzeczownika „najlepszość” czyli maksimum
możliwości.
W starożytności przypisywano to każdej dziedzinie życia: politycznego, pracowniczego itd. Po
pewnym czasie- mniej więcej od Sokratesa nastąpiło zejście ze stopni dziedzin do arete
ogólnoludzkiego.
Wyłoniły się 4 cnoty:
1. roztropność
2. męstwo
Cnota jest stałą sprawnością
3. umiarkowanie
do czynienia dobra (nie
4. sprawiedliwość
jednorazowa zdolność)
Doskonaląc te umiejętności pozwalamy sobie na lepszy namysł. Są różne drogi doskonalenia tych cnót
np. wiedza (Sokrates). Cnota jest to stała sprawność do czynienia dobra.
Sprawiedliwość- cnota społeczna, realizuje się w społeczeństwie, należy do niej m.in.
prawdomówność.
Roztropność- umiejętność doboru odpowiednich środków do celu- umiejętność obserwacji,
rozpoznania i wyboru. Celem staje się zawsze dobro człowieka. Roztropność odnosi się do rozumu,
rozum jest w stanie rozpoznać i wytłumaczyć z czym mamy do czynienia.
Działanie moralne nie występuje w próżni. Jeśli je izolujemy wpadamy w relatywizm (dobrem nie jest
tylko to co mi służy- działanie moralne jest kierowane dobrem drugiego człowieka). Musimy posiąść
umiejętność wczuwania się w drugą osobę.
Roztropność dotyczy zawsze namysłu, jest cnotą umysłową a nie wolitywną. Nie chodzi w tym
przypadku o namysł teoretyczny, twórczości lub wytwórczości. Namysł w roztropności to poznanie
moralne- rozpoznanie drugiego człowieka w kontekście społecznym- ja muszę rozpoznać drugiego
człowieka i właściwie dobierać środki prowadzące do uzyskania dobra tego człowieka. Brak
roztropności to nieumiejętność doboru środków.
Wady roztropności to nieodpowiednie rozpoznanie człowieka- nie patrzenie na jego dobro godziwe.
Środki będą dobrze dobrane, ale działanie będzie złe moralnie. Roztropność to jakby działanie
mechaniczne, które zawiera 8 składników.
8 składników roztropności:
1. pamięć- ważne jest doświadczenie poprzednich czynów, każda sytuacja jest nowa, ale występować
w niej mogą cechy podobne
2. umiejętność odczytywania rzeczywistości- element odnoszący nas do kontekstu działania. Kontekst
naszego działania- działanie może się powtórzyć ale w innej sytuacji będzie miało inny wymiar
moralny. Musimy umieć odczytywać rzeczywistość.
3. otwartość na rady innych- doświadczenie zaczerpnięte od innych osób- należy uczyć się na błędach
innych, nie własnych
4. domyślność- odszukanie środka, który wiąże dwie sprawy lub zdarzenia- nic nie dzieje się bez
przyczyny, nic nie jest przypadkiem
5. zdrowy sąd- umiejętność właściwego rozumowania przechodzenia od jednego wydarzenia do
drugiego- nie ma reguł zachowania, każdy może zachowywać się różnie, ale pozostaje mu możliwość
działania moralnie, dobrego o ile może właściwie rozczytać sytuację
6. umiejętność przewidywania- podejście wymagające zastosowania poprzednich składników ale w
kontekście przyszłości. Umiejętność przewidzenia, że takie a takie działanie będzie właściwe w
kontekście przyszłości. Jest to jakby ostrzeganie samego siebie, pomaga nam to w zaprojektowaniu
działań.
7. oględność- uzupełnienie przewidywania- pozostawienie sobie pewnej przestrzeni na wypadek
gdyby nie wszystko wyszło tak jak chcemy.
Czyny- ich konsekwencje nie zawsze zależą od nas. Działanie ma zawsze swój przebieg w przestrzeni
społecznej.
8. zapobiegliwość- przygotowanie środków do poznania ewentualnych trudności.
Rozumowanie redukcyjne- o przyczynach wnioskujemy ze skutków (mogą być
różne przyczyny, jest to rozumowanie uprawdopodobniające.
Te elementy występują również jako składniki doradztwa.
Charakter działań na gruncie roztropności to jest właściwe doradztwo. Należy pokazywać na czym
polega prowadzenie niektórych osób do określonego celu.
Trzeba wiedzieć:
-komu się doradza
-w jakim kontekście
-w jakim celu
Roztropność jest porządkowana w różnych warstwach. Jest roztropność indywidualna- kierowanie
sobą, i grupowa-kierowanie innymi.
W kontekście społecznym ważne jest doradzanie i kierowanie innymi.
Rozróżniamy:
-roztropność społeczną podstawową- rodzinną
-roztropność społeczną główną czyli politykę.
Polityka jest traktowana jako etyka. Społeczeństwo to pewne dobro.
Wadą roztropności jest lenistwo, niedbalstwo, lekkomyślność, zakłamanie. Życie w pewnej ułudzie- ja
działam, ale w świecie imaginacji.
Męstwo- jest to odwaga, stawianie czoła przeciwnościom, ochrona dobra przed zagrażającym złem:
- atak- próbujemy pokonać zło
- obrona- polegająca na nie cofaniu się↕ przed złem- wytrzymywanie zła- bycie cierpliwym.
Cierpliwość to szczególna cnota męstwa.
Wady męstwa:
-tchórzostwo
-zuchwalstwo
Zarówno męstwo jak też tchórzostwo i zuchwalstwo występują w obliczu strachu.
Strach jest uczuciem, które nas paraliżuje, tchórzostwo to nieopanowanie strachu, uleganie mu. Nie
odczuwanie strachu jest zuchwalstwem- strach wówczas nie jest uczuciem a nasze działania stają się
pochopne. Męstwo polega na opanowaniu strachu- strach ma nas prowadzić do koncentracji, musimy
go wykorzystywać, aby nas motywował do działania.
Próżność w kontekście męstwa też jest zuchwalstwem- obnoszenie się ze swoją odwagą. Wychowanie
męstwa- definiowanie strachu- pokonywanie czego należy się obawiać, a w następstwie tego pokazać
drogi pokonania zagrożeń.
Pokazanie- tego mam się obawiać i jak mogę to przezwyciężyć.
Charakter takiej postawy uwarunkowany jest wiekiem. Czego innego obawia się dziecko, czego
innego człowiek starszy. Męstwo dotyczy nie tylko obrony siebie- obrony ciała, ale też obrony
prawdy, wiedzy.
Heroizm- do końca jest się na stanowisku.
Bohaterstwo- spełnianie wszelkich obowiązków pomimo wszelkich trudności- zasadniczy rys
bohaterstwa (A. Mickiewicz)
Cierpliwość- opanowanie zniechęcenia i niecofanie się przed spełnieniem obowiązku.
Długomyślność- opanowanie zniechęcenia w drodze do dobra, które ma nastąpić (cnota nauczyciela)
Umiarkowanie - znalezienie miary (powiem „nie” bo znam miarę). Człowiek składa się nie tylko z
duszy, jest też bytem naturalnym, żyje w świecie zwierząt- rozum i wola przezwyciężają naturę. W
świecie zwierząt dominują instynkty- zapisane w naturze np. hodowla zwierząt zabije w nich
instynkty. Człowiek również posiada popędy, działa instynktownie, nie ma w jego naturze naturalnej
bariery przezwyciężania instynktu. Możemy np. przezwyciężyć instynkt do życia poprzez
samobójstwo. Rozum służy rozpoznawaniu instynktu, wola zapanowaniu nad instynktem. Człowiek
sam siebie stanowi. Człowiek sam może odczytać właściwą miarę- co jest dla niego dobre, gdzie
przebiega granica tego dobra. Na tym polega zachowanie umiaru. Każdy człowiek ma inną normę.
Umiarkowanie to również sprawność panowania nad pożądaniami zmysłowymi. Człowiek nie ma
zmysłu jako elementu przewodniego.
Umiarkowanie przybiera 2 postaci:
-wstrzemięźliwość
-czystość
Wstrzemięźliwość odnosi się do porządku spożywania, czystość dotyczy sfery seksualnej w żadnej z
tych płaszczyzn nie ma naturalnych barier, punktem odniesienia do tego pohamowania jest ludzka
godność. Ważne jest tu odczytanie własnej godności. Wstyd- jest to nabranie pewności, że straciliśmy
godność, można „wyłączyć” własny wstyd.
Bardzo często w kontekście umiarkowania wyznacza się kodeksy etyki poszczególnych zawodów,
buduje się cnoty szczegółowe, np:
- wyrozumiałość- cnota wychowawcy- hamowanie słusznego gniewu. W kontekście tego odczytania
my musimy panować nad sobą. Nieodczuwanie gniewu to obojętność. W etyce występuje „właściwy
gniew”- słusznie pokierowany gniew nie jest zemstą. Duch walki realizuje się przez gniew.
- pilność- niecofanie się przed zniechęceniem przed trudnościami
- eutrapelia- sztuka dobrego wypoczynku- potrzeba odprężenia władz umysłowych po wypoczynku,
sztuka dobrej zabawy.
Sprawiedliwość- cnota społeczna występująca również w życiu indywidualnym. Na sprawiedliwość
wpływają różne elementy. Sprawiedliwość porządkuje, szuka się miary uporządkowania, miary w
rozpoznawaniu obszaru społecznego. Sprawiedliwość łączy się z prawem, z równością, pokazuje, że
jest równe dla wszystkich. Prawo jest konsekwencją obyczaju. Ideałem prawa jest sprawiedliwość.
Równość nie jest jasno zdefiniowana- ludzie mają różne potrzeby i możliwości. Nie można szukać
prostej matematycznej miary. Równość jest kluczem sprawiedliwości. Jak może być ona realizowana?
Są różne rodzaje miar sprawiedliwości. Absolutyzując prawa mężczyzn, czy prawa kobiet
występujemy nie przeciwko kobietom, czy mężczyznom lecz przeciwko człowiekowi- elementy
akcentujące jakąkolwiek przypadłość jako prawo bo występują przeciwko człowiekowi (?). Naturalne
inklinacje nie mogą przekreślać człowieka w osobie. Mamy w człowieku elementy stałe- mające
tożsamość oraz zmienne- przypadłości- relacje międzyludzkie, miejsce zamieszkania, wzrost,
wykształcenie bycie kobietą lub mężczyzną. Substytucjonalne (stałe) świadczą o osobie – reszta
wyznacza to, co on może. Nie można budować prawa na przypadłościach – zawsze należy mieć na
względzie tożsamość człowieka. Sprawiedliwość jest cnotą a nie naturalnym stanem człowieka. Jeśli
mówimy o równości, to tylko i wyłącznie ze względu na godność człowieka, człowiek jest zawsze
celem działań – nie może być traktowany jako środek do innych celów.
Sprawiedliwość polega na usprawnieniu woli do ciągłego liczenia się w swym postępowaniu ze
wszelkimi usprawnieniami jakie przysługują innym ludziom.
Uwidaczniają się w tym kontekście prawa człowieka – ale mając na względzie najpierw człowieka a
potem jego uprawnienia. Godność człowieka jest celem. Każdy człowiek charakteryzuje się innymi
uprawnieniami. Należy liczyć się z tymi uprawnieniami.
Postępuj tak aby twoje działanie stało się prawem powszechnie obowiązującym – imperatyw Konta.
Podstawy kształtowania się sprawiedliwości w obu tych definicjach ą różne. Kant stawia na
indywidualizm i jego postępowanie może się stać prawem (ja i moje prawa). W definicji
sprawiedliwości wychodzimy od człowieka (nie od siebie)i nasze postępowanie ma przede wszystkim
być nakierowane na uprawnienia drugiego człowieka – tylko wtedy możemy realizować
sprawiedliwość. Prawo nie może być idealne – bo ludzie nie są idealni. Prawo wprowadza pewne
porządki, ale nie jest doskonałe.
Jak sprawiedliwość realizuje się w prawie?
Niesprawiedliwe prawo nie uwzględnia prawa człowieka. Wyróżniamy:
- Prawo stanowione (oparte na uprawnieniach)
- Prawo jako uprawnienie (naturalne)
Pewne prawa są niezbywalne (prawo do życia, do przekazywania życia i do rozwoju). Prawo
stanowione ma charakter jednoznaczny (np. za zabójstwo wymierzamy 25 lat pozbawienia wolności).
Aby prawo było sprawiedliwe musi być proces – zejście z jednoznaczności do zdarzenia – nie można
pozbawić człowieka procesu, byłoby to ujednoznacznia człowieka. Proces uwzględnia nawet godność
mordercy. Człowiek ma uprawnienia na każdym etapie. Kodeks jest wypadkową uprawnień. Cały czas
trwa dopasowanie prawa dla człowieka. W prawie nie można symulować sytuacji przyszłych – jest to
kreowanie rzeczywistości. Sprawiedliwości nie możemy utożsamiać z prawem. Sprawiedliwość
poprzez realizację uprawnień dopiero tworzy prawo. Prawo niesprawiedliwe nie realizuje uprawnień.
Sposoby realizacji sprawiedliwości:
sprawiedliwość współdzielcza
sprawiedliwość wymienna
sprawiedliwość rozdzielcza
Sprawiedliwość współdzielcza – relacja jednostki do społeczeństwa – odczytanie uprawnień
społeczeństwa przez jednostkę. Jednostka nabywa usprawnienia, ale też relacje tworzą też nowe
uprawnienia, są uprawnienia rodziny, ale są też uprawnienia państwa. Są również uprawnienia
wspólnot narodowych. Realizacje tak rozumianej sprawiedliwości będzie obowiązkiem względem
wspólnot charakter działania tych wspólnot to realizacja jakiegoś dobra. Nie jest dopowiedziane jak
realizować to dobro. Dobro wspólne to dobro jednostki żyjącej we wspólnocie. Aby jednostka była
lepsza, doskonalsza – wspomaga ją wspólnota. Nie oznacza to, że wszystko jest wpólne. W tym
kontekście życie we wspólnocie to nasza ofiara – my żyjemy na rzecz wspólnoty, ale też z niej
czerpiemy, np. jeśli wspólnota ma być bezpieczna bronimy jej własnym życiem.
Sprawiedliwość rozdzielcza – uprawnienia wspólnoty względem jednostki – dotyczy podziału dóbr,
dystrybucji tych dóbr oraz obciążeń nakładanych na jednostkę. Pokazanie w jaki sposób jednostka w
swoich uprawnieniach może uczestniczyć w życiu społecznym.
Sprawiedliwość wymienna – występuje pomiędzy równomiernymi podmiotami (jak ja odczytuję
drugiego) – podmioty SA równoważne. Najbardziej podstawowym sposobem realizacji tej
sprawiedliwości to sprawiedliwość wymienna oparta na ekonomii. Wartość pieniądza wyznacza
wymianę. Kiedyś wartość pieniądza była mierzona kruszcem, którego były wykonany. W dzisiejszych
czasach banknot musi mieć pokrycie w złocie, które jest podstawą gwarancji wartości banknotu. W
dziedzinie życia pojawia się problem czy życie można wymienić na życie? Nie można w tak dosłowny
sposób traktować sprawiedliwości. Przy zbrodni nie usuwamy jej skutków poprzez pozbawienie życia
zbrodniarza. Kara więzienia również nie jest adekwatna do czynu. Jedynie praca na rzecz
społeczeństwa może w niewielkim stopniu zniwelować skutek. Kara śmierci jest obroną
społeczeństwa przeciwko tym, którzy go atakują, jest to obrona społeczna przeciwko osobie, która w
każdej chwili może wystąpić przeciw niemu. Kara musi być jak najbardziej adekwatna do czynu.
Sprawiedliwość w dziedzinie umowy – gdy mówimy o prawdomówności mamy do czynienia z cnota
szczegółową. Odczytujemy uprawnienia drugiej osoby do rozwoju w prawdzie – problem środków
masowego przekazu – co powiedzieć, ile powiedzieć, czy powiedzieć, czy zachować tajemnicę.
Poznanie służy prawdzie i działaniu. W komunikacji powinniśmy działać dla dobra, nie dla prawdy.
Niektóre informacje chroni się aby dobrze działać – działa się po to aby nie kłamać. Nie powiedzenie
wszystkiego nie jest kłamstwem.
Umysł jest możliwy do doskonalenia przez człowieka – możemy doskonalić się w praw ościach do
doskonalenia działania. Swoje postępowanie w odniesieniu do drugiego człowieka możemy
przygotować.
Wszystkie sposoby doskonalenia miały za zadanie działanie dobre dla drugiego człowieka. Działanie
ze względu na dobro jest uwzględnieniem godności ludzkiej. Człowiek jest celem wszelkich działań.
EWENTUALNE PYTANIA !!!
- Co to jest etyka
- Co to jest etyka społeczna
- Kim jest człowiek
- Fakt bytu ludzkiego widziany od wewnątrz
- Fakt bytu ludzkiego widziany od zewnątrz
- Człowiek jest pojmowany jako osoba.
- Jakie właściwości przysługują osobie.
- Co to jest osoba.
- Człowiek jako byt społeczny
- Czy człowiek jest podmiotem logiki.
- Struktura ludzkiego działania.
- Ocena czynów (co to jest dobro, zło)
- Obiektywizm
- Sumienie (czym ono jest jak należy je.. )
- Namysły (teoria cnót)
- 4 Cnoty (roztropność męstwo, umiarkowania, sprawiedliwość)