Tematy – WRZESIEO

Tematy – WRZESIEO
OBSERWACJA I POZNANIE DZIECKA
Zestaw do ukierunkowanej obserwacji dziecka
Dzieci przychodzą do szkoły w różnym stopniu przygotowane do podjęcia roli ucznia. Rozpoznanie
ich potrzeb daje szansę na wczesne udzielenie odpowiedniego wsparcia i zapewnienie w miarę
wyrównanych szans edukacyjnych i równy start na początku nauki szkolnej.
W Podstawie Programowej Edukacji Wczesnoszkolnej zapisano:
„Szkoła oraz poszczególni nauczyciele podejmują działania mające na celu zindywidualizowane
wspomaganie rozwoju każdego ucznia, stosownie do jego potrzeb i możliwości.
Zadaniem szkoły jest:
1)realizowanie programu nauczania skoncentrowanego na dziecku, na jego indywidualnym tempie
rozwoju i możliwościach uczenia się”.
W zalecanych warunkach i sposobach realizacji podstawy programowej zapisano dalej:
„3. Planując proces nauczania, nauczyciel, biorąc pod uwagę zróżnicowane możliwości uczniów,
decyduje o doborze metod nauczania i środków dydaktycznych oraz tempie realizacji treści
nauczania.”
Z powyższych zapisów jasno wynika konieczność prowadzenia przez nauczyciela edukacji
wczesnoszkolnej obserwacji i diagnozy ucznia w celu rozpoznania jego możliwości i potrzeb
rozwojowych. Dopiero na tej podstawie nauczyciel może odpowiednio planować pracę ze swoimi
uczniami. Poniżej, dla przypomnienia, zamieszczam podstawowe informacje dotyczące obserwacji i
diagnozy dziecka. Obserwacja pedagogiczna jest ważną i przydatną metodą w poznawaniu
dzieci Polega na świadomym, planowanym i celowym rejestrowaniu zachowań, zjawisk
i zdarzeń.
Tematy – WRZESIEO
Obserwacja to:
Ważna forma i sposób gromadzenia informacji.
Systematyczne rejestrowanie zachowań osoby obserwowanej.
Interpretacja uzyskanych danych.
Przedmiotem obserwacji jest dziecko komunikujące się ze światem ludzi i przedmiotów
za pomocą różnych form ekspresji.
• Ważna jest wiedza dotycząca cech charakterystycznych dla rozwoju psychicznego i fizycznego
dziecka w danym wieku.
• Ważna metoda poznawania i rozumienia dzieci przez nauczyciela.
•
•
•
•
„Obserwacją nazywamy metodę, której istotną cechą jest nieingerowanie w przebieg
badanych zjawisk, ograniczanie się do rejestrowania ich naturalnego przebiegu”
(Z. Babska, Metody badawcze stosowane w psychologii rozwojowej, s. 211).
Cechy dobrej obserwacji:
 Celowa. Zamierzona i mająca jasno określony cel. Wyznacza kierunek obserwacji, rodzaj
i ilość cech lub elementów sytuacji, na które skierujemy uwagę. Cel określa nam aspekt,
to pod „jakim kątem” będziemy obserwować daną osobę lub zjawisko. CEL jest podstawą
ustalenia planu obserwacji.
 Zaplanowana. Plan obserwacji wyznacza treść i kolejność spostrzeżeń oraz to, w jakich
odstępach czasowych i w jakich sytuacjach będzie dziecko obserwowane. Plan obserwacji
może przyjąć formę schematu istniejącego w naszym umyśle, albo pojawić się w formie
pisemnych dyspozycji ułatwiających prowadzenie obserwacji
 Systematyczna, dokładna i możliwie szczegółowa.
 Obiektywna - obserwator nie ujmuje faktów i zdarzeń pod kątem własnych oczekiwań,
a także nie ulega wcześniejszym nastawieniom.
 Selektywna. Spostrzeżenia dokonywane w trakcie obserwacji ograniczają się do niektórych
tylko cech obserwowanego obiektu czyli mają charakter selektywny, wybiórczy.
Dokonanie właściwego wyboru cech zachowania mających być przedmiotem obserwacji,
wymaga aktywnej postawy umysłu.
 Aktywna postawa umysłu „aktywne spostrzeganie” lub „spostrzeganie z namysłem”
w trakcie obserwacji uruchamia procesy myślenia- analizę, syntezę, porównywanie,
abstrahowanie, wnioskowanie dzięki, którym możliwe jest:
Tematy – WRZESIEO
Dokonanie niezbędnych selekcji w przedmiocie obserwacji są podstawą do formułowania wniosków
przy opracowywaniu zebranych materiałów.
„Diagnoza to działalność rozpoznawcza, czyli zdobywanie informacji służących poznawaniu
dzieci, uczniów. Umożliwia ona zrozumienie zachowań dziecka oraz jego wyników w nauce.
Pozwala także zaplanować dalszą pracę wychowawczo-dydaktyczną”
(Strykowska J. 2003, s. 70)
Diagnoza to:
• Opis i wyjaśnienie sposobów rozpoznawania sytuacji wychowawczej i dydaktycznej dziecka, oraz
zmian, jakie w nim zachodzą pod wpływem oddziaływania pedagogicznego.
• Sprawdzanie i ocenianie stanu osiągnięć dziecka.
• Wyjaśnienie przyczyn tego stanu.
• Przewidywanie rozwoju osiągnięć.
Diagnozowanie jest procesem ciągłym, pozwalającym na uchwycenie wielkości i zakresu zmian
dokonanych – czy dokonujących się – w dziecku i określenie, co dalej czynić, by wspierać jego
rozwój.
Diagnoza rozwoju dziecka jest podstawą planowania procesu edukacyjnego w szkole.
Materiałem pomocnym w dokonywaniu obserwacji dziecka na pewno będzie profesjonalnie
opracowany Zestaw do ukierunkowanej obserwacji dziecka autorstwa Wojciecha Brejnaka
- psychologa, wykładowcy na Uniwersytecie im. Kardynała Wyszyńskiego w Warszawie, autora wielu
publikacji dotyczących gotowości dziecka do podjęcia nauki w szkole.
Tematy – WRZESIEO
„Zestaw” wyposażony jest w pomoce, dzięki którym nauczyciel może określić wiedzę
i umiejętności ucznia w zakresie wszystkich obszarów edukacyjnych, a także obszary wymagające
wsparcia. Przeznaczony jest do pracy z całą grupą i do pracy indywidualnej.
W „Zestawie” znajdziemy publikacje opisujące proces indywidualizacji nauczania oraz organizacji
pomocy psychologiczno-pedagogicznej w placówce, a także karty do badania potrzeb i obserwacji
postępów dziecka. Ważne jest też to, że z „Zestawem” możemy pracować nie tylko na początku roku
szkolnego podczas wstępnych obserwacji dziecka, ale również w ciągu całego roku szkolnego
dokonywać cyklicznej obserwacji i monitorować postępy ucznia.
Autor „Zestawu” załączył listę pytań do badania i ukierunkowanej obserwacji, czy dziecko jest
dojrzałe do nauki oraz do badania potrzeb. Z listy tych pytań mogą skorzystać rodzice ucznia,
podczas obserwacji swojego dziecka.
http://www.mojebambino.pl/pomoce-moje-bambino/1970-zestaw-do-ukierunkowanejobserwacji-dziecka.html
Tematy – WRZESIEO
Uwaga!
Nauczyciel edukacji wczesnoszkolnej, podobnie, jak nauczyciel wychowania przedszkolnego,
ma szerokie możliwości i okazje do obserwacji dziecka. Możemy ją przeprowadzać podczas
różnorodnej działalności ucznia podczas pobytu w szkole. Planując pracę dydaktycznowychowawczą dobrze jest przy każdej sytuacji edukacyjnej zastanowić się jakie umiejętności
i zachowania dziecka możemy zaobserwować i zapisać w planie.
Na przykład wybierając się na wycieczkę możemy zaobserwować stopień samodzielności
dziecka podczas ubierania się w szatni, rozróżniania lewy – prawy but, znajomość zasad ruchu
drogowego.
Podczas prac plastycznych: sposób trzymania i posługiwania się narzędziem pisarskim,
umiejętność posługiwania się pędzlem, nożyczkami, sprawność manualną (motorykę małą)
i grafomotoryczną, wytrwałość w wykonywaniu pracy i doprowadzanie jej do końca, estetykę pracy
itp.
Zabawa dzieci w kącikach zainteresować pozwala na obserwację zachowań społecznych
dziecka, umiejętności komunikowania się z rówieśnikami, rozwiązywania problemów. Każda
działalność dziecka pokazuje poziom jego funkcjonowania w różnych sferach aktywności. Najlepiej
obserwować małe grupy i na bieżąco danego dnia dokonać krótkiej notatki.
Pamiętajmy o tym żeby nie etykietować uczniów, nie stawiać szybkich ocen a notować
konkretne zachowania. Obserwacja musi być wielokrotna! Po jednorazowej nie możemy
dostatecznie stwierdzić, czy uczeń radzi sobie czy nie z danym zadaniem, by się upewnić musimy ją
powtórzyć.
Planując obserwację będziemy mieli pewność, że sprawdziliśmy stopień funkcjonowania
ucznia we wszystkich obszarach edukacyjnych i żadnego nie pominęliśmy.
Mirosława Matczak
Nauczyciel – Konsultant
ds. edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej WODN w Łodzi