Wiedza do zdobycia - e-Bug

SZKOŁA PODSTAWOWA
II Etap Edukacyjny: Klasy IV-VI
Przyroda
Cele kształcenia: I, II, III i V
Treści nauczania – wymagania
szczegółowe: 1 (1, 7), 5 (1), 8 (2(7)), 9
(1, 9, 13)
Czas realizacji materiału
Około 50 minut
Rozdział wprowadza uczniów w świat drobnoustrojów
(mikrobów). Uczniowie poznają różne rodzaje i kształty
mikrobów, a także podział na dobre i złe drobnoustroje.
W ćwiczeniu wprowadzającym uczniowie dzięki swej
spostrzegawczości i twórczości tworzą drobnoustroje wg
własnych projektów, w ten sposób utrwalają sobie różne
rodzaje i kształty drobnoustrojów.
Dodatkowe
ćwiczenie
Mikrobo-Mania
przypomina
wcześniej przedstawione informacje, a uczniowie sami
muszą zdecydować czy omawiany drobnoustrój jest
bakterią, wirusem, czy grzybem!
Wiedza do zdobycia
Poziom podstawowy
 Istnieją różne drobnoustroje tj. bakterie, wirusy i grzyby
 Drobnoustroje można znaleźć wszędzie
Poziom rozszerzony
 Drobnoustroje mają różne rozmiary i kształty
1.1
Drobnoustroje
Wprowadzenie
Podstawowe Informacje
Słowa
Kluczowe
Bakteria
Choroba
Drobnoustrój
Grzyb
Komórka
Mikrob
Mikroorganizm
Mikroskop
Patogen
Probiotyk
Wirus
Zarazek
Potrzebne
Materiały
Dla każdego ucznia





Kopia MU 1
Kopia KU 1
Kopia KU 2
Płytka Petri’ego
(opcjonalnie)
Obrazki
drobnoustrojów ze
strony www.e-bug.eu
Dla klasy/grupy

Ciastolina w różnych
kolorach (przepis do
samodzielnego
przygotowania TS 4)
Materiały
Dostępne
na Stronie
Internetowej
 Film demonstrujący
ćwiczenie
 Różne zdjęcia
drobnoustrojów
CIEKAWOSTKA
Anthony van Leewenhoek
w 1676 r. stworzył pierwszy
mikroskop. Oglądał w nim
różne przedmioty w swoim
domu, a żyjątka (bakterie),
które znalazł w preparacie
po oskrobaniu zębów nazwał
„żyjątkami”
(ang. ”animalcules”).
Drobnoustroje (mikroorganizmy) nazywane potocznie mikrobami,
czy zarazkami, są malutkimi żywymi organizmami, zbyt małymi,
aby zobaczyć je gołym okiem. Można je znaleźć niemalże
wszędzie na ziemi. Niektóre drobnoustroje mogą być korzystne,
inne szkodliwe dla ludzi (ten temat zostanie jeszcze rozwinięty w
kolejnych rozdziałach). Drobnoustroje mimo, że są takie malutkie,
to mogą przybierać różne kształty i rozmiary. Istnieją trzy
podstawowe rodzaje drobnoustrojów:
Wirusy są najmniejszymi cząstkami zakaźnymi spośród wszystkich
drobnoustrojów. Zazwyczaj są one szkodliwe dla człowieka. Wirusy
są cząsteczkami nie posiadającymi struktury komórkowej,
niezdolnymi do przeżycia poza innym organizmem. Do przeżycia
potrzebna jest im komórka gospodarza, w której się namnażają.
Kiedy dostają się do komórki gospodarza intensywnie się w niej
namnażają i niszczą komórkę gospodarza!
Grzyby są wielokomórkowymi organizmami przypominającymi
organizmy roślinne. Mogą być zarówno korzystne, jak i szkodliwe
dla człowieka. Grzyby odżywiają się rozkładając martwe szczątki
organiczne lub pasożytując na roślinach i zwierzętach. Niektóre
grzyby mogą wywołać infekcje, niektóre są trujące, a jeszcze inne
mogą być korzystne lub są nieszkodliwe dla człowieka np.
Penicillium, który produkuje antybiotyk zwany peniciliną, czy grzyby
jadalne np. Agaricus, potocznie zwany pieczarką.
Bakterie są jednokomórkowymi organizmami, które rozmnażają
się z zadziwiającą szybkością wg krzywej wzrostu wykładniczego,
komórki niektórych gatunków bakterii mogą dzielić się nawet co
około 20 minut! Niektóre bakterie zdolne są do produkcji
specjalnych
substancji
zwanych
toksynami,
bardzo
niebezpiecznych i potencjalnie chorobotwórczych dla człowieka
(np. Staphylococcus); inne bakterie są zupełnie nieszkodliwe dla
człowieka, a jeszcze inne są dla nas bardzo pożyteczne (np.
Lactobacillus wykorzystywany w przemyśle spożywczym) a
czasem niezbędne np. bakterie wykorzystywane w hodowli roślin
(Rhizobacterium). Nieszkodliwe dla zdrowia bakterie nazywa się
niechorobotwórczymi, natomiast bakterie szkodliwe dla zdrowia –
chorobotwórczymi lub patogenami. Ponad 70% bakterii to
nieszkodliwe bakterie niechorobotwórcze. Ze względu na kształt
komórek bakterii dzielimy je na 3 grupy: ziarniaki (kuliste, łac.
coccus), pałeczki (pałeczkowate, łac. bacillus)) i krętki (spiralne,
łac. spirillum). Ziarniaki w zależności od rodzaju skupiska, w jakich
występują można jeszcze podzielić na: gronkowce (skupienia
przypominające grona, łac. Staphylococci, paciorkowce (długie
łańcuchy, łac. Streptococci) i dwoinki (pary, łac. Diplococci). Kształt
bakterii ułatwia ich identyfikację w przebiegu zakażenia.
Potrzebne Będą…
 Kopia KU 1 i KU 2 dla każdego ucznia.
 Plakat lub prezentacja multimedialna MU 1 dla całej klasy.
 Różne kolory Ciastoliny – kup lub przygotuj wg przepisu (SN 4).
 Różne obrazki drobnoustrojów – w wersji elektronicznej na stronie
www.e-bug.eu .
1.1
Drobnoustroje
Wprowadzenie
Wprowadzenie
1. Zapytaj e
dzieci, co wiedzą nt. zarazków i mikroorganizmów. Zapytaj czy dzieci, lub ktoś z ich rodziny
był/y kiedykolwiek chore/y? Co to była za choroba I co mogło ją spowodować?
2. Wyjaśnij dzieciom, że niektóre choroby nazywane infekcjami wywoływane są przez zarazki – czyli
maleńkie żywe organizmy nazywane drobnoustrojami. Przedstaw dzieciom trzy podstawowe rodzaje
drobnoustrojów: bakterie wirusy I grzyby. Wykorzystaj załączony kolorowy plakat (MU 1). Plakat jest
również dostępny na stronie projektu e-Bug (www.e-bug.eu) w wersji elektronicznej do wyświetlenia
na białej tablicy.
3. Wytłumacz, że przedstawione drobnoustroje (mikroby) są tak małe, że można je zobaczyć tylko przez
mikroskop. Aby zademonstrować różne rozmiary drobnoustrojów wykorzystaj ćwiczenie dostępne na
stronie internetowej, lub materiał z dokumentu MU 2.
4. Przekaż, że mimo, że mikroby mogą być chorobotwórcze, ale jednoczęsnie istnieją dobre
drobnoustroje. Zapytaj dzieci, czy znają jakieś dobre drobnoustroje. Jeśli dzieci nie potrafią wskazać
dobrych drobnoustrojów podaj im ich przykłady np. bakterie Lactobacillus w jogurtach i napojach
probiotycznych, czy grzyby pędzlaki (Penicillium), które produkują antybiotyk – penicylinę itd.
5. Zaznacz, że drobnoustroje można znaleźć dosłownie WSZĘDZIE – w powietrzu którym oddychamy, na
żywności, którą spożywamy, na powierzchni naszego ciała, w naszych ustach, nosie na zębach i
dziąsłach.
Ćwiczenie Podstawowe
2. Ćwiczenie to może być wykonywane przez uczniów indywidualnie lub w grupach.
3. Każda grupa powinna otrzymać kolorową kopię materiałów (MU 1) przedstawiających różne gatunki
bakterii. Można również umieścić w klasie na ścianie kolorowe plakaty dostępne na stronie www.ebug.eu. Materiały te prezentują różne drobnoustroje i wskazują, które z nich to dobre, a które złe.
4. Każda grupa powinna otrzymać różne kolory ciastoliny, płytki Petri’ego i kopię KU 1.
5. Poproś dzieci, aby na podstawie dostarczonych im rysunków drobnoustrojów, indywidualnie lub w
grupach wykonałys na płytkach Petri’ego własne mikroby.
6. Dzieci powinny wymyślić nazwy dla swoich mikrobów, oraz zdecydować, czy wykonane są one
pożyteczne, czy szkodliwe. Należy pozwolić dzieciom realizować ich pomysły bez względu na
prwadziwe kształty drobnoustrojów.
7. Przypomnij dzieciom, że największymi drobnoustrojami są grzyby, a najmniejszymi wirusy.
8. Jeśli wystarczy czasu pozwól uczniom zaprezentować wykonane przez nie pomysły przed całą klasą.
1.1 Drobnoustroje
Wprowadzenie
Dyskusja
Poniższe pytania pozwolą sprawdzić, czy dzieci zrozumiały omówione zagadnienia:
1.
Jakie są podstawowe rodzaje drobnoustrojów?
Istnieją 3 podstawowe rodzaje mikrobów (drobnoustrojów): bakterie, grzyby i wirusy.
2.
Co to są zarazki?
Zarazki to potoczna nazwa szkodliwych drobnoustrojów (mikrobów).
3.
Gdzie można znaleźć mikroby (drobnoustroje)?
Drobnoustroje można znaleźć WSĘDZIE: w powietrzu, którym oddychamy, na żywności,
którą spożywamy, na powierzchni naszego siała, w ustach, nosie, na zębach I dziąsłach.
4.
Czy wszystkie mikroby (drobnoustroje) są szkodliwe?
Nie, obok drobnoustrojów szkodliwych dla człowieka, istnieją również drobnoustroje
pożyteczne dla człowieka np. Saccharomyces (grzyb) wykorzystywany jest w procesie
dojrzewania chleba, Lactobacillus (bakteria) uczestniczy w produkcji jogurtów i serów.
5.
Jakie kształty mogą przybierać bakterie?
Spirale (Campylobacter), pałeczki (Lactobacilli) i ziarenka (Staphylococcus).
Ćwiczenie Dodatkowe
1. Każdy uczeń powinien otrzymać kopię materiałów KU 2 i KU 1.
2. N a podstawie opisów i informacji z pozostałych materiałów uczniowie muszą zdecydować,
czy przedstawione drobnoustroje to bakterie, wirusy, czy grzyby.
a. Staphylococcus jest bakterią.
b. Lactobacillus jest bakterią.
c. Dermatophyte jest grzybem.
d. Influenza jest wirusem.
e. Penicillium jest grzybem.
f. Campylobacter jest bakterią.
1.1 Drobnoustroje
Wprowadzenie
Ciastolina jest miękkim, plastycznym materiałem, który potrafi zająć uwagę dzieci przez dłuższą chwilę.
Ciastolina jest dostępna pod różnymi nazwami handlowymi, można ją też bez trudu wykonać samemu.
Dodatkową zaletą sporządzonej w domu ciastoliny jest możliwość wyboru szerokiej palety kolorów.
Domowej roboty ciastolina jest nietoksyczna, ma żywe kolory, łatwo się ją modeluje i jest idealnym
narzędziem dla kreatywnych zabaw i tego ćwiczenia.
Składniki
 1 szklanka mąki
 1 szklanka wody
 1/2 szklanki soli
 2 łyżki stołowe proszku do pieczenia
 2 łyżki stołowe oliwy
 Barwniki spożywcze
Sposób Wykonania
Wymieszaj ze sobą sypkie składniki
Dodaj wodę i mieszaj do uzyskania gładkiej masy
Dodaj barwniki do żywności, a następnie oliwę
Gotuj na średnim ogniu, ciągle mieszając, aż
do uzyskania jednolitej kuli
Ostudź przed użyciem



Mikroby (drobnoustroje) to żywe organizmy
Są tak małe, że aby je obejrzeć potrzebny jest mikroskop
Występują w różnych rozmiarach I kształtach
Istnieją



Można je znaleźć dosłownie WSZĘDZIE!
Niektóre są dla nas korzystne i przydatne
Niektóre drobnoustroje mogą wywoływać u nas choroby
3 podstawowe rodzaje mikrobów:
(drobnoustrojów):

Istnieją 3 podstawowe rodzaje bakterii. Kształtem
mogą przypominać:
Spirale

Wirusy są mniejsze od bakterii i czasami żyją
wewnątrz komórki bakterii!

Niektóre wirusy wywołują u nas choroby.

Takie choroby jak ospa wietrzna, czy grypa
powodowane są przez wirusy.

W zależności od rodzajów wirusy mogą
rozprzestrzeniać się między ludźmi.
(Campylobacter)




Penicillium
(Pędzlak)
Pałeczki
Dermatofit
Ziarenka
(Lactobacillus) (Staphylococcus)
Bakterie są tak małe, że około 1000 bakterii mogłoby
się zmieścić w kropce na końcu tego zdania.
Niektóre bakterie przydają się w kuchni np. w produkcji
jogurtów i serów.
Niektóre bakterie są szkodliwe i mogą powodować
infekcje.
Bakterie bardzo szybko się namnażają.

Grzyby są największymi z drobnoustrojów.

Grzyby można znaleźć w powietrzu, na
roślinach i w wodzie.

Przykładem grzyba jest pleśń, która rozwija
się na chlebie.

Niektóre grzyby produkują antybiotyki!
1. Gdybyście byli wielkości EUROPY...
2. GRZYB byłby wielkości BOISKA DO PIŁKI
NOŻNEJ!
3. BAKTERIA byłaby wielkości AUTOBUSU!
4. WIRUS byłby wielkości piłki nożnej!
Wymyśl własnego mikroba
Wykorzystując dostarczone materiały wykonaj własny projekt wybranego
drobnoustroju: bakterii, wirusa lub grzyba.
Zanim zaczniesz zdecyduj, czy Twój mikrob będzie dobry, czy zły! Poniższe
zdjęcia mogą Ci pomóc!
Bakterie
Na Marginesie
Bakterie mogą mieć
różne
kształty
i
rozmiary – niektóre
są okrągłe jak piłki,
inne mają kształt
spirali, jeszcze inne
są
podłużne
jak
pałeczki.
Niektóre
posiadają strukturę
przypominającą
ogon, umożliwiającą
pływanie i poruszanie
się!
1. Czy to jest dobry czy
zły drobnoustrój?
______________________
2. Wybierz nazwę dla
swojego mikroba.
______________________
Ciekawostka
W Twoim organizmie żyje
około 1000 milionów
drobnoustrojów!
Wirusy
Grzyby
Nazywam się Staphylococcus.
Jestem okrągły i lubię żyć w
Twoim nosie i pod pachami. Żyjąc
na skórze mogę wywołać pryszcze.
Jeśli dostanę się do krwi mogę
spowodować u chorobę! Czym
jestem?
Staphylococcus jest:
___________
Nazywam się Lactobacillus. Ludzie
uważają, że jestem przyjacielski,
bo potrafię zmienić mleko w
jogurt! Po zjedzeniu mnie z
jogurtem mieszkam w jelitach i
pomagam trawić jedzenie. Czym
jestem?
Nazywam się Dermatophyte i
lubię
mieszkać
na
skórze.
Najbardziej lubię wilgotne miejsca
np. między palcami spoconych
stóp! Kiedy się tam zagnieżdżę
wywołuję grzybicę stóp („stopę
sportowca”)! Czym jestem?
Lactobacillus jest:
Dermatophyte’y są:
___________
___________
Istnieją 3 podstawowe
rodzaje
mikrobów
(drobnoustrojów): wirusy,
bakterie i grzyby.
Na podstawie obrazków I
opisów zdecyduj, jaki to
drobnoustrój?
Zapamiętaj
Istnieją 3 podstawowe
kształty bakterii:
- pałeczki
- spirale
- ziarenka
Nazywam się Influenza ale znajomi
nazywają mnie ‘flu’. Jestem bardzo
hojny; mogę wywoływać u ludzi
bóle głowy i gorączkę. Łatwo
przemieszczam się między ludźmi,
kiedy kaszlą lub kichają. Czym
jestem?
Influenza jest:
Nazywam się Penicillium. Można
mnie
znaleźć
na
starych
pomarańczach
lub
czerstwym
chlebie pokrytych pleśnią. Ludzie
wykorzystują mnie w produkcji
antybiotyku zwanego penicyliną,
który leczy infekcje wywoływane
przez bakterie. Czym jestem?
Penicillium jest:
Nazywam się Campylobacter.
Mam śliczny spiralny kształt. Lubię
mieszkać w organizmie kurczaka,
ale kiedy dostanę się do Twojego
brzucha mogę wywołać u Ciebie
poważną chorobę – biegunkę!
Czym jestem?
Campylobacter jest:
___________
___________
___________