Zrozumieć i polubić chemię.
advertisement
Zrozumieć i polubić chemię. Program własny nauczania chemii w latach 2013/2016 w klasie B Gimnazjum im. Ignacego Jana Paderewskiego w Skórzewie 2013-01-09 Lidia Zarańska Nauczyciel chemii SPIS TREŚCI Informacja o autorce……………………………………………………………………………………….3 Podstawa prawna i charakterystyka programu……………………………………………4-5 Przedmiotowe cele edukacje………………………………………………………………………….6 Wyposażenie pracowni chemicznej im. I.J. Paderewskiego w Skórzewie……7-8 Podstawa programowa kształcenia ogólnego z chemii na III etapie edukacji………………………………………………………………………………………………………9-13 Zakładane osiągnięcia uczniów…………………………………………………………………14-40 Ocenianie uczniów. Wymagania na poszczególne oceny…………………………41-42 Strona 2 Lidia Zarańska Nauczyciel dyplomowany, staż 17 lat Zajmowane funkcje i stanowiska w okresie zawodowym: nauczyciel konsultant Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli w Poznaniu doradca metodyczny dla nauczycieli chemii szkół gimnazjalnych Miasta Poznania przewodnicząca Rejonowego Wojewódzkiego Konkursu Chemiczny członek Komisji Wojewódzkiego Konkursu Chemicznego egzaminator Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej z zakresu nauk przyrodniczych w gimnazjum oraz z zakresu egzaminu maturalnego z chemii opiekun praktyk studenckich; współpraca UAM im. Adama Mickiewicza Wydziałem Dydaktyki Chemii PUBLIKACJE: • • • • • • • • "Ocenianie pozytywną motywacją uczniów do nauki chemii" pozycja 147 w "CHEMIA BLIŻEJ ŻYCIA. DYDAKTYKA CHEMII W DOBIE REFORMY EDUKACJI.", Poznań 2012 Praca zbiorowa „Materiały pokursowe z chemii” w ramach projektu „Zajęcia pozalekcyjne - kluczem do sukcesu wielkopolskiego gimnazjalisty”, Piła 2011 „Jak uczyć się szybko i zapomnieć o zapominaniu?" publikacja na portalu Wydawnictwa Nowa Era 2011 "Warto się starać" w „UCZYĆ LEPIEJ” nr 3/2088-2009, ODN, Poznań "Cywilizacyjne wyzwania w edukacji – projekt edukacyjny” pozycja 195 w „CHEMIA JAKO ELEMENT KSZTAŁCENIA PRZYRODNICZEGO”, Poznań 2008 Konsultacja merytoryczna „Chemia w zadaniach i przykładach – zbiór zadań z repetytorium dla gimnazjum”. Nowa Era 2013 „Projekt edukacyjny w gimnazjum” – materiały szkoleniowe „Wskaźnik edukacyjnej wartości dodanej miarą efektywności pracy szkoły” – materiały szkoleniowe Strona 3 PODSTAWA PRAWNA I CHARAKTERYSTYKA PROGRAMU Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z 2009 r. Nr 4, poz. 17) Celem współczesnego nauczania chemii jest przede wszystkim rozwój intelektualny ucznia. Aby ten niełatwy cel osiągnąć należy możliwie jak najbardziej jest to możliwe upodobnić proces nauczania do badania naukowego. Uczeń powinien sam odkrywać nowe dla siebie fakty, zjawiska, prawa, a nauczyciel stojąc obok, cały proces tylko nadzorować, pomagając uzyskać odpowiedź na powstałe przy okazji badań pytania. Zadaniem nauczyciela jest akceptować w pełni badawczą postawę uczniów jako podstawowy element procesu nauczania tak, aby zaplanowane w programie nauczania treści poznawane były przez uczniów w bezpośrednim działaniu. Oczywiście nie wszystkie treści zapisane w Podstawie programowej z chemii III etapu edukacji uczeń może poznać w bezpośrednim działaniu, ale to największe wyzwanie dla nauczyciela, aby było ich na lekcjach jak najwięcej. W prezentowanym programie Zrozumieć i polubić chemię zasadniczego znaczenia nabiera działalność laboratoryjno-doświadczalna nauczyciela i uczniów. W tak zaplanowanym procesie nauczania, poprzez metodę badania otaczającego nas świata substancji i zjawisk, uczeń musi ostatecznie posiadać szeroki zakres umiejętności laboratoryjno-doświadczalnych, aby w ostateczności umieć samodzielnie zaplanować i zaprojektować doświadczenie. W początkowej fazie procesu nauczania efektywne tworzenie i kształtowanie umiejętności laboratoryjno-doświadczalnych odbywać się może tylko dzięki dobrze przygotowanym instrukcjom. Zaplanowane i świadome manipulowanie tekstami takich właśnie instrukcji może rozwijać wśród uczniów umiejętności samodzielnego projektowania kolejnych doświadczeń. Planowane doświadczenia wykonywane przez uczniów w parach lub 4-5 osobowych grupach wykonywane będą zgodnie z zasadami techniki Małej Skali. Główne cele stosowania techniki Małej Skali: • wzbudzenie zainteresowania uczniów chemią • ułatwienie wykonywania doświadczeń w laboratorium chemicznym • zastąpienie typowego sprzętu laboratoryjnego innymi, tanimi, łatwo dostępnymi substytutami • zastąpienie typowych i klasycznych odczynników substancjami „domowej chemii” Technika Małej Skali zakłada podczas doświadczeń: • • • • stosowanie niewielkiej ilości substancji zwiększenie bezpieczeństwa eksperymentu zmniejszenie czasu przeprowadzania doświadczenia dokładniejsze obserwacje przebiegu doświadczenia z bliska Strona 4 Podczas zajęć laboratoryjno-ćwiczeniowych uczeń będzie miał obowiązek uzupełnić opis karty wykonywanego doświadczenia składający się z następujących części: • temat zajęć • cel doświadczenia • hipoteza/problem badawczy przeznaczony do rozwiązania • sprzęt i substancje wykorzystane w doświadczeniu • założenia teoretyczne eksperymentu • wyniki i obserwacje z przebiegu eksperymentu • weryfikacja hipotezy początkowej (ewentualnie dyskusja dotycząca wyników) • wnioski • bibliografia, z której korzystał podczas przeprowadzania eksperymentów (jeżeli taka została użyta) W procesie nauczania chemii w szkole gimnazjalnej muszą zostać uwzględnione treści często trudne do zrozumienia i zapamiętania przez ucznia. Liczne symbole substancji, wzory związków chemicznych, zapis równań reakcji chemicznych można poprawnie się nauczyć stosując system właściwych powtórek. W tym celu dodatkowym elementem wspierającym proces nauczania oprócz doświadczeń chemicznych ma być wykorzystanie technologii informacyjnej poprzez włączenie e-learningu z wykorzystaniem platformy edukacyjnej wsip.net.(klasa 1,2,3), platformy supermemo.net (klasa 2) oraz platformy Moodle (klasa 3). Dzisiejsza szkoła, a w niej nauczyciel, staje coraz częściej przed dylematem: jak sprawić, by młody człowiek zainteresował się poruszanymi na lekcjach zagadnieniami. Niestety, musimy mieś pełną świadomość, że w dobie natychmiastowych informacji internetowych, bogactwa „wirtualnych światów” tradycyjna lekcja ma coraz mniej do zaoferowania. Nauczyciel nie odkrywa przed uczniem nowego świata, a tylko mały atrakcyjny zestaw wiedzy do opanowania. Naprzeciw tym dylematom wychodzi właśnie e-learning, który pozwala na wprowadzenie technik komputerowych do tradycyjnego nauczania. Młodzi ludzie sporo czasu spędzają w sieci. Internet dla współczesnego ucznia to najprostszy sposób wyszukiwania informacji, kontaktu pozaszkolnego nie tylko ze znajomymi, ale również z nauczycielem. Dlatego wprowadzenie e-learningu jako wsparcia dla tradycyjnego nauczania wydaje się być nie tylko naturalne, ale wręcz konieczne. Strona 5 PRZEDMIOTOWE CELE EDUKACJE Cele kształcenia - rozwijanie wiedzy oraz nabywanie umiejętności chemicznych u uczniów poprzez: • zapoznanie się ze sprzętem i szkłem laboratoryjnym, podstawowymi odczynnikami chemicznymi • projektowanie i bezpieczne wykonywanie prostych doświadczeń chemicznych na podstawie których uczeń podaje właściwe obserwacje i formułuje poprawne wnioski • wzbudzanie zainteresowania chemią jako nauką przyrodniczą • zrozumienie podstawowych pojęć i praw chemicznych • rozwijanie umiejętności stosowania symboli pierwiastków chemicznych, zapisywania związków chemicznych za pomocą wzorów sumarycznych i strukturalnych (związków w których występują wiązania kowalencyjne) • rozwijanie umiejętności stosowania nomenklatury chemicznej podczas nazewnictwa prostych związków chemicznych • kształtowanie umiejętności w pisaniu równań reakcji chemicznych • zapoznanie uczniów z budową, właściwościami i zastosowaniem związków nieorganicznych (tlenków, wodorotlenków, kwasów, soli) oraz związków organicznych (węglowodorów i ich pochodnych oraz substancji chemicznych o znaczeniu biologicznym) • doskonalenie umiejętności wyszukiwania potrzebnych informacji z układu okresowego pierwiastków, tablic chemicznych, wykresów, schematów, zasobów Internetu • pogłębianie wiedzy ekologicznej Cele wychowawcze • kształtowanie łatwości wypowiedzi • prezentowania efektów własnej pracy i omawianie efektów pracy zespołowej • kształtowanie umiejętności współpracy w grupie • zachęcanie do zajmowania stanowiska w dyskusji • przedstawiania na forum własnych poglądów • organizowanie pracy własnej i innych Strona 6 WYPOSAŻENIE PRACOWNI CHEMICZNEJ GIMNAZJUM IM. I.J. PADEREWSKIEGO W SKÓRZEWIE. Pracownia Chemiczna Gimnazjum im. I.J. Paderewskiego w Skórzewie wyposażona jest w niezbędny do podstawowych zajęć laboratoryjnych sprzęt i odczynniki chemiczne. Liczba sprzętu pozwala na przeprowadzenie doświadczeń zarówno w formie pokazowej na głównym stole laboratoryjnym, ale również do prowadzenia zajęć w małych 4-5 osobowych grupach czy nawet w parach. Szkolne laboratorium chemiczne jest wyposażone w dwa palniki gazowe, dwa krany z bieżącą wodą podłączone do indywidualnego zbiornika ścieków chemicznych. Do wyposażenia zabezpieczającego bezpieczeństwo osobom w nim pracującym należą: dobrze działający wyciąg, okulary, rękawice i fartuchy ochronne dla każdego ucznia, gaśnica, koc gaśniczy, apteczka pierwszej pomocy. Podstawowy sprzęt laboratoryjny znajdujący się w zapalaczu pracowni chemicznej to: • • • • cylindry drewniane łapy do probówek elektroniczne wagi laboratoryjne krystalizatory • • • • kolby stożkowe kolby miarowe łyżki do spalań metalowe statywy laboratoryjne i metalowe łapy • • • palniki turystyczne Campgaz parownice pipety Pastera • • • • • • podstawki oraz podkładki do doświadczeń probówki rozdzielacze statywy do probówek szalki Petriego tryskawki • • zestawy do badania przewodnictwa elektrycznego zlewki Odczynniki chemiczne dostępne w pracowni zapewniają przeprowadzenie wszystkich zalecanych w Podstawie programowej eksperymentów i doświadczeń chemicznych. Pracownia Chemiczna wyposażona jest również w sprzęt multimedialny. Do dyspozycji prowadzącego zajęcia jest komputer, rzutnik, wizualizer. Strona 7 Strona 8 PODSTAWA PROGRAMOWA KSZTAŁCENIA OGÓLNEGO Z CHEMII NA III ETAPIE EDUKACJI CHEMIA III etap edukacyjny Źródło: Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (rozporządzenie zostało opublikowane w Dzienniku Ustaw z dnia 15 stycznia 2009 r. Nr 4, poz. 17) Więcej: http://bip.men.gov.pl/men_bip/akty_prawne/rozporzadzenie_20081223_zal_4.pdf Cele kształcenia – wymagania ogólne I. Pozyskiwanie, przetwarzanie i tworzenie informacji. Uczeń pozyskuje i przetwarza informacje z różnorodnych źródeł z wykorzystaniem technologii informacyjno-komunikacyjnych. II. Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. Uczeń opisuje właściwości substancji i wyjaśnia przebieg prostych procesów chemicznych; zna związek właściwości różnorodnych substancji z ich zastosowaniami i ich wpływ na środowisko naturalne; wykonuje proste obliczenia dotyczące praw chemicznych. III. Opanowanie czynności praktycznych. Uczeń bezpiecznie posługuje się prostym sprzętem laboratoryjnym i podstawowymi odczynnikami chemicznymi; projektuje i przeprowadza proste doświadczenia chemiczne. Treści nauczania – wymagania szczegółowe 1. Substancje i ich właściwości. Uczeń: 1) opisuje właściwości substancji będących głównymi składnikami stosowanych na co dzień produktów np. soli kamiennej, cukru, mąki, wody, miedzi, żelaza; wykonuje doświadczenia, w których bada właściwości wybranych substancji; 2) przeprowadza obliczenia z wykorzystaniem pojęć: masa, gęstość i objętość; 3) obserwuje mieszanie się substancji; opisuje ziarnistą budowę materii; tłumaczy, na czym polega zjawisko dyfuzji, rozpuszczania, mieszania, zmiany stanu skupienia; planuje doświadczenia potwierdzające ziarnistość materii; 4) wyjaśnia różnice pomiędzy pierwiastkiem a związkiem chemicznym; 5) klasyfikuje pierwiastki na metale i niemetale; odróżnia metale od niemetali na podstawie ich właściwości; 6) posługuje się symbolami (zna i stosuje do zapisywania wzorów) pierwiastków: H, O, N, Cl, S, C,P, Si, Na, K, Ca, Mg, Fe, Zn, Cu, Al, Pb, Sn, Ag, Hg; 7) opisuje cechy mieszanin jednorodnych i niejednorodnych; 8) opisuje proste metody rozdziału mieszanin i wskazuje te różnice między właściwościami fizycznymi składników mieszaniny, które umożliwiają ich rozdzielenie; sporządza mieszaniny i rozdziela je na składniki (np. wody i piasku, wody i soli kamiennej, kredy i soli kamiennej, siarki i opiłków żelaza, wody i oleju jadalnego, wody i atramentu). Strona 9 2. Wewnętrzna budowa materii. Uczeń: 1) odczytuje z układu okresowego podstawowe informacje o pierwiastkach (symbol, nazwę, liczbę atomową, masę atomową, rodzaj pierwiastka – metal lub niemetal); 2) opisuje i charakteryzuje skład atomu (jądro: protony i neutrony, elektrony); definiuje elektrony walencyjne; 3) ustala liczbę protonów, elektronów i neutronów w atomie danego pierwiastka, gdy dana jest liczba atomowa i masowa; 4) wyjaśnia związek pomiędzy podobieństwem właściwości pierwiastków zapisanych w tej samej grupie układu okresowego a budową atomów i liczbą elektronów walencyjnych; 5) definiuje pojęcie izotopu, wymienia dziedziny życia, w których izotopy znalazły zastosowanie; wyjaśnia różnice w budowie atomów izotopów wodoru; 6) definiuje pojęcie masy atomowej (średnia mas atomów danego pierwiastka, z uwzględnieniem jego składu izotopowego); 7) opisuje, czym różni się atom od cząsteczki; interpretuje zapisy H2, 2H, 2H2 itp.; 8) opisuje rolę elektronów walencyjnych w łączeniu się atomów; 9) na przykładzie cząsteczek H2, Cl2, N2, CO2, H2O, HCl, NH3 opisuje powstawanie wiązań atomowych (kowalencyjnych); zapisuje wzory sumaryczne i strukturalne tych cząsteczek; 10) definiuje pojęcie jonów i opisuje, jak powstają; zapisuje elektronowo mechanizm powstawania jonów, na przykładzie Na, Mg, Al, Cl, S; opisuje powstawanie wiązania jonowego; 11) porównuje właściwości związków kowalencyjnych i jonowych (stan skupienia, rozpuszczalność w wodzie, temperatury topnienia i wrzenia); 12) definiuje pojęcie wartościowości jako liczby wiązań, które tworzy atom, łącząc się z atomami innych pierwiastków; odczytuje z układu okresowego wartościowość maksymalną dla pierwiastków grup: 1., 2., 13., 14., 15., 16. i 17. (względem tlenu i wodoru); 13) rysuje wzór strukturalny cząsteczki związku dwupierwiastkowego (o wiązaniach kowalencyjnych) o znanych wartościowościach pierwiastków; 14) ustala dla prostych związków dwupierwiastkowych, na przykładzie tlenków: nazwę na podstawie wzoru sumarycznego; wzór sumaryczny na podstawie nazwy; wzór sumaryczny na podstawie wartościowości. 3. Reakcje chemiczne. Uczeń: 1) opisuje różnice w przebiegu zjawiska fizycznego i reakcji chemicznej; podaje przykłady zjawisk fizycznych i reakcji chemicznych zachodzących w otoczeniu człowieka; planuje i wykonuje doświadczenia ilustrujące zjawisko fizyczne i reakcję chemiczną; 2) opisuje, na czym polega reakcja syntezy, analizy i wymiany; podaje przykłady różnych typów reakcji i zapisuje odpowiednie równania; wskazuje substraty i produkty; dobiera współczynniki w równaniach reakcji chemicznych; obserwuje doświadczenia ilustrujące typy reakcji i formułuje wnioski; 3) definiuje pojęcia: reakcje egzoenergetyczne (jako reakcje, którym towarzyszy wydzielanie się energii do otoczenia, np. procesy spalania) i reakcje endoenergetyczne (do przebiegu których energia musi być dostarczona, np. procesy rozkładu – pieczenie ciasta); 4) oblicza masy cząsteczkowe prostych związków chemicznych; dokonuje prostych obliczeń związanych z zastosowaniem prawa stałości składu i prawa zachowania masy. Strona 10 4. Powietrze i inne gazy. Uczeń: 1) wykonuje lub obserwuje doświadczenie potwierdzające, że powietrze jest mieszaniną; opisuje skład i właściwości powietrza; 2) opisuje właściwości fizyczne i chemiczne azotu, tlenu, wodoru, tlenku węgla(IV); odczytuje z układu okresowego pierwiastków i innych źródeł wiedzy informacje o azocie, tlenie i wodorze; planuje i wykonuje doświadczenia dotyczące badania właściwości wymienionych gazów; 3) wyjaśnia, dlaczego gazy szlachetne są bardzo mało aktywne chemicznie; wymienia ich zastosowania; 4) pisze równania reakcji otrzymywania: tlenu, wodoru i tlenku węgla(IV) (np. rozkład wody pod wpływem prądu elektrycznego, spalanie węgla); 5) opisuje, na czym polega powstawanie dziury ozonowej; proponuje sposoby zapobiegania jej powiększaniu; 6) opisuje obieg tlenu w przyrodzie; 7) opisuje rdzewienie żelaza i proponuje sposoby zabezpieczania produktów zawierających w swoim składzie żelazo przed rdzewieniem; 8) wymienia zastosowania tlenków wapnia, żelaza, glinu; 9) planuje i wykonuje doświadczenie pozwalające wykryć CO2 w powietrzu wydychanym z płuc; 10) wymienia źródła, rodzaje i skutki zanieczyszczeń powietrza; planuje sposób postępowania pozwalający chronić powietrze przed zanieczyszczeniami. 5. Woda i roztwory wodne. Uczeń: 1) bada zdolność do rozpuszczania się różnych substancji w wodzie; 2) opisuje budowę cząsteczki wody; wyjaśnia, dlaczego woda dla jednych substancji jest rozpuszczalnikiem, a dla innych nie; podaje przykłady substancji, które rozpuszczają się w wodzie, tworząc roztwory właściwe; podaje przykłady substancji, które nie rozpuszczają się w wodzie, tworząc koloidy i zawiesiny; 3) planuje i wykonuje doświadczenia wykazujące wpływ różnych czynników na szybkość rozpuszczania substancji stałych w wodzie; 4) opisuje różnice pomiędzy roztworem rozcieńczonym, stężonym, nasyconym i nienasyconym; 5) odczytuje rozpuszczalność substancji z wykresu jej rozpuszczalności; oblicza ilość substancji, którą można rozpuścić w określonej ilości wody w podanej temperaturze; 6) prowadzi obliczenia z wykorzystaniem pojęć: stężenie procentowe, masa substancji, masa rozpuszczalnika, masa roztworu, gęstość; oblicza stężenie procentowe roztworu nasyconego w danej temperaturze (z wykorzystaniem wykresu rozpuszczalności); 7) proponuje sposoby racjonalnego gospodarowania wodą. 6. Kwasy i zasady. Uczeń: 1) definiuje pojęcia: wodorotlenku, kwasu; rozróżnia pojęcia wodorotlenek i zasada; zapisuje wzory sumaryczne najprostszych wodorotlenków: NaOH, KOH, Ca(OH)2, Al(OH)3 i kwasów: HCl, H2SO4, H2SO3, HNO3, H2CO3, H3PO4, H2S; 2) opisuje budowę wodorotlenków i kwasów; 3) planuje i/lub wykonuje doświadczenia, w wyniku których można otrzymać wodorotlenek, kwas beztlenowy i tlenowy (np. NaOH, Ca(OH)2, Al(OH)3, HCl, H2SO3); zapisuje odpowiednie równania reakcji; Strona 11 4) opisuje właściwości i wynikające z nich zastosowania niektórych wodorotlenków i kwasów; 5) wyjaśnia, na czym polega dysocjacja elektrolityczna zasad i kwasów; zapisuje równania dysocjacji elektrolitycznej zasad i kwasów; definiuje kwasy i zasady (zgodnie z teorią Arrheniusa); 6) wskazuje na zastosowania wskaźników (fenoloftaleiny, wskaźnika uniwersalnego); rozróżnia doświadczalnie kwasy i zasady za pomocą wskaźników; 7) wymienia rodzaje odczynu roztworu i przyczyny odczynu kwasowego, zasadowego i obojętnego; 8) interpretuje wartość pH w ujęciu jakościowym (odczyn kwasowy, zasadowy, obojętny); wykonuje doświadczenie, które pozwoli zbadać pH produktów występujących w życiu codziennym człowieka (żywność, środki czystości itp.); 9) analizuje proces powstawania kwaśnych opadów i skutki ich działania; proponuje sposoby ograniczające ich powstawanie. 7. Sole. Uczeń: 1) wykonuje doświadczenie i wyjaśnia przebieg reakcji zobojętniania (np. HCl + NaOH); 2) pisze wzory sumaryczne soli: chlorków, siarczanów(VI), azotanów(V), węglanów, fosforanów(V), siarczków; tworzy nazwy soli na podstawie wzorów i odwrotnie; 3) pisze równania reakcji dysocjacji elektrolitycznej wybranych soli; 4) pisze równania reakcji otrzymywania soli (reakcje: kwas + wodorotlenek metalu, kwas + tlenek metalu, kwas + metal, wodorotlenek metalu + tlenek niemetalu); 5) wyjaśnia pojęcie reakcji strąceniowej; projektuje i wykonuje doświadczenie pozwalające otrzymywać sole w reakcjach strąceniowych, pisze odpowiednie równania reakcji w sposób cząsteczkowy i jonowy; na podstawie tabeli rozpuszczalności soli i wodorotlenków wnioskuje o wyniku reakcji strąceniowej; 6) wymienia zastosowania najważniejszych soli: węglanów, azotanów(V), siarczanów(VI), fosforanów(V) i chlorków. 8. Węgiel i jego związki z wodorem. Uczeń: 1) wymienia naturalne źródła węglowodorów; 2) definiuje pojęcia: węglowodory nasycone i nienasycone; 3) tworzy wzór ogólny szeregu homologicznego alkanów (na podstawie wzorów trzech kolejnych alkanów) i układa wzór sumaryczny alkanu o podanej liczbie atomów węgla; rysuje wzory strukturalne i półstrukturalne alkanów; 4) obserwuje i opisuje właściwości fizyczne i chemiczne (reakcje spalania) alkanów na przykładzie metanu i etanu; 5) wyjaśnia zależność pomiędzy długością łańcucha węglowego a stanem skupienia alkanu; 6) podaje wzory ogólne szeregów homologicznych alkenów i alkinów; podaje zasady tworzenia nazw alkenów i alkinów w oparciu o nazwy alkanów; 7) opisuje właściwości (spalanie, przyłączanie bromu i wodoru) oraz zastosowania etenu i etynu; 8) projektuje doświadczenie pozwalające odróżnić węglowodory nasycone od nienasyconych; 9) zapisuje równanie reakcji polimeryzacji etenu; opisuje właściwości i zastosowania polietylenu. Strona 12 9. Pochodne węglowodorów. Substancje chemiczne o znaczeniu biologicznym. Uczeń: 1) tworzy nazwy prostych alkoholi i pisze ich wzory sumaryczne i strukturalne; 2) bada właściwości etanolu; opisuje właściwości i zastosowania metanolu i etanolu; zapisuje równania reakcji spalania metanolu i etanolu; opisuje negatywne skutki działania alkoholu etylowego na organizm ludzki; 3) zapisuje wzór sumaryczny i strukturalny glicerolu; bada i opisuje właściwości glicerolu; wymienia jego zastosowania; 4) podaje przykłady kwasów organicznych występujących w przyrodzie i wymienia ich zastosowania; pisze wzory prostych kwasów karboksylowych i podaje ich nazwy zwyczajowe i systematyczne; 5) bada i opisuje właściwości kwasu octowego (reakcja dysocjacji elektrolitycznej, reakcja z zasadami, metalami i tlenkami metali); 6) wyjaśnia, na czym polega reakcja estryfikacji; zapisuje równania reakcji pomiędzy prostymi kwasami karboksylowymi i alkoholami jednowodorotlenowymi; tworzy nazwy estrów pochodzących od podanych nazw kwasów i alkoholi; planuje i wykonuje doświadczenie pozwalające otrzymać ester o podanej nazwie; 7) opisuje właściwości estrów w aspekcie ich zastosowań; 8) podaje nazwy wyższych kwasów karboksylowych nasyconych (palmitynowy, stearynowy) i nienasyconych (oleinowy) i zapisuje ich wzory; 9) opisuje właściwości długołańcuchowych kwasów karboksylowych; projektuje doświadczenie, które pozwoli odróżnić kwas oleinowy od palmitynowego lub stearynowego; 10) klasyfikuje tłuszcze pod względem pochodzenia, stanu skupienia i charakteru chemicznego; opisuje właściwości fizyczne tłuszczów; projektuje doświadczenie pozwalające odróżnić tłuszcz nienasycony od nasyconego; 11) opisuje budowę i właściwości fizyczne i chemiczne pochodnych węglowodorów zawierających azot na przykładzie amin (metyloaminy) i aminokwasów (glicyny); 12) wymienia pierwiastki, których atomy wchodzą w skład cząsteczek białek; definiuje białka jako związki powstające z aminokwasów; 13) bada zachowanie się białka pod wpływem ogrzewania, stężonego etanolu, kwasów i zasad, soli metali ciężkich (np. CuSO4) i soli kuchennej; opisuje różnice w przebiegu denaturacji i koagulacji białek; wylicza czynniki, które wywołują te procesy; wykrywa obecność białka w różnych produktach spożywczych; 14) wymienia pierwiastki, których atomy wchodzą w skład cząsteczek cukrów; dokonuje podziału cukrów na proste i złożone; 15) podaje wzór sumaryczny glukozy i fruktozy; bada i opisuje właściwości fizyczne glukozy; wskazuje na jej zastosowania; 16) podaje wzór sumaryczny sacharozy; bada i opisuje właściwości fizyczne sacharozy; wskazuje na jej zastosowania; zapisuje równanie reakcji sacharozy z wodą (za pomocą wzorów sumarycznych); 17) opisuje występowanie skrobi i celulozy w przyrodzie; podaje wzory sumaryczne tych związków; wymienia różnice w ich właściwościach; opisuje znaczenie i zastosowania tych cukrów; wykrywa obecność skrobi w różnych produktach spożywczych. Strona 13 ZAKŁADANE OSIĄGNIĘCIA UCZNIÓW - KLASA 1 L.p. Temat lekcji Po omówieniu treści nauczania i wymagań uczeń: Metody i formy pracy • zapoznaje się z zespołem klasowym • rozumie i akceptuje wymagania przedmiotowego systemu oceniania • rozumie i akceptuje zasady korzystania z platformy edukacyjnej wsip.net Dział 1. Substancje i ich właściwości. 2. Czy chemia jest • podaje przykłady pozytywnego i negatywnego przydatna w życiu wykorzystywania substancji chemicznych w życiu codziennym? człowieka • podaje przykłady wykonywanych zawodów, w których niezbędna jest znajomość zagadnień chemicznych • wymienia nazwiska i osiągnięcia znanych chemików polskiego pochodzenia 3. Zasady bezpiecznej • poznaje wyposażenie szkolnej pracowni chemicznej pracy w szkolnej • poznaje nazwy podstawowego sprzętu pracowni chemicznej. laboratoryjnego • rozumie i akceptuje zasady regulaminu obowiązującego w pracowni chemicznej Wykład nauczyciela. Prezentacja narzędzi dostępnych na platformie edukacyjnej wsip.net • praktycznie zapoznaje się ze sprzętem i zasadami bezpiecznej pracy laboratoryjnej w szkolnej pracowni chemicznej Praktyczne zajęcia laboratoryjne w parach/grupach 4-5 osobowych. Ogrzewanie wody w probówce, odważenie 0,5g; 2g; 5g; siarczanu(VI) miedzi(II) na wadze laboratoryjnej. 1. 4. Organizacja pracy na lekcji chemii w klasie 1. Nazewnictwo podstawowego sprzętu laboratoryjnego używanego w szkolnej pracowni chemicznej. Strona 14 Podstawa programowa Praca indywidualna oraz grupach. Prezentacja i omówienie prezentacji multimedialnych na temat Czym się zajmuje chemia? Analiza ilustracji, zdjęć, grafów z podręcznika, przegląd zasobów Internetu pod hasłem Chemia. Prezentacja filmów dydaktycznychwychowawczych związanych z bezpieczeństwem pracy podczas zajęć laboratoryjnych z chemii. Cele kształcenia – wymagania ogólne. III. Opanowanie czynności praktycznych. Cele kształcenia – wymagania ogólne. III. Opanowanie L.p. 5. Temat lekcji Właściwości substancji prostych i złożonych. Po omówieniu treści nauczania i wymagań uczeń: Metody i formy pracy Wypełnianie kolby miarowej roztworem chlorku sodu. Miareczkowanie rozcieńczonego roztworu wodorotlenku sodu kwasem octowym. Sączenie mieszaniny maki z wodą. • opisuje właściwości substancji będących głównymi Praktyczne zajęcia laboratoryjne składnikami stosowanych na co dzień produktów np. w parach/grupach 4-5 osobowych. Badanie właściwości substancji soli soli kamiennej, cukru, mąki, wody, miedzi, żelaza kamiennej, cukru, mąki, wody, miedzi, • wykonuje doświadczenia, w których bada żelaza. właściwości wybranych substancji Wyznaczanie gęstości ciała • potrafi dokonać podziału substancji na stałe, ciekłe o nieregularnym kształcie. i gazowe, podaje przykłady substancji występujących w tych stanach skupienia • potrafi badać właściwości substancji soli kamiennej, cukru, mąki, wody, miedzi, żelaza • umie podzielić właściwości substancji na fizyczne i chemiczne • przeprowadza obliczenia z wykorzystaniem pojęć: masa, gęstość i objętość • potrafi doświadczalnie wyznaczyć gęstości substancji o regularnym i nieregularnym kształcie oraz identyfikuje substancje na podstawie wykonanego badania • odczytuje właściwości substancji z tablic chemicznofizycznych Strona 15 Podstawa programowa czynności praktycznych. 1.1 1.2 L.p. Temat lekcji Po omówieniu treści nauczania i wymagań uczeń: Metody i formy pracy 6. Podział pierwiastków na metale i niemetale. Praktyczne zajęcia laboratoryjne w parach/grupach 4-5 osobowych. Badanie właściwości miedzi, żelaza, glinu, cynku, srebra oraz stopów metali mosiądzu i brązu. 7. Jak odróżnić metale od niemetali na podstawie ich właściwości. • klasyfikuje pierwiastki na metale i niemetale • odróżnia metale od niemetali na podstawie ich właściwości • potrafi doświadczalnie badać właściwości wybranych metali • potrafi doświadczalnie badać przewodzenia ciepła i prądu elektrycznego przez metale • potrafi doświadczalnie porównać właściwości stopu (mieszaniny metali) z właściwościami jego składników • opisuje rdzewienie żelaza i proponuje sposoby zabezpieczania produktów zawierających w swoim składzie żelazo przed rdzewieniem • odróżnia metale od niemetali na podstawie ich właściwości, potrafi rozpoznać wybranych przedstawicieli niemetali i metali na podstawie wyglądu lub opisu substancji • wyjaśnia pojęcia: sublimacja i resublimacja na przykładzie jodu Praktyczne zajęcia laboratoryjne w parach/grupach 4-5 osobowych. Badanie właściwości jodu, tlenu, wodoru, węgla. 1.5 8. Metody rozdziału mieszanin na substancje proste. cz.1 Metody rozdziału mieszanin na substancje proste. cz.2 Praktyczne zajęcia laboratoryjne w parach/grupach 4-5 osobowych. Otrzymywanie i rozdzielanie mieszanin jednorodnych i niejednorodnych np. wody i piasku, wody i soli kamiennej, kredy i soli kamiennej, siarki i opiłków żelaza, wody i oleju jadalnego, wody 1.7 1.8 9. • opisuje cechy mieszanin jednorodnych i niejednorodnych • umie zanalizować graf przedstawiający podział substancji • umie sporządzić przykładowe mieszaniny • opisuje proste metody rozdziału mieszanin i wskazuje te różnice między właściwościami fizycznymi składników mieszaniny, które Strona 16 Podstawa programowa 1.5 4.7 L.p. Temat lekcji 10. Czym różni się pierwiastek od związku chemicznego? cz.1 11. Czym różni się pierwiastek od związku chemicznego? cz.2 12. Lekcja do dyspozycji nauczyciela. Lekcja do dyspozycji nauczyciela. Powtórzenie i utrwalenie wiadomości z działu Substancje i ich właściwości. 13. 14. Po omówieniu treści nauczania i wymagań uczeń: Metody i formy pracy umożliwiają ich rozdzielenie • umie doświadczalnie rozdzielić przykładowe mieszaniny jednorodne i niejednorodne np. wody i piasku, wody i soli kamiennej, kredy i soli kamiennej, siarki i opiłków żelaza, wody i oleju jadalnego, wody i atramentu • umie nazywać poszczególne elementy zestawu do destylacji, sączenia, krystalizacji • wyjaśnia różnice pomiędzy pierwiastkiem a związkiem chemicznym • potrafi podać obserwacje i wnioski na podstawie przeprowadzonej reakcji żelaza z siarką • potrafi zidentyfikować produkty termicznego rozkładu cukru • potrafi odróżnić przemiany chemiczne od zjawisk fizycznych na podstawie przykładów z życia codziennego • posługuje się symbolami (zna i stosuje do zapisywania wzorów) pierwiastków: H, O, N, Cl, S, C,P, Si, Na, K, Ca, Mg, Fe, Zn, Cu, Al, Pb, Sn, Ag, Hg. i atramentu. • zna i rozumie wszystkie zagadnienia i pojęcia poznane w dziale Substancje i ich właściwości Strona 17 Podstawa programowa Praktyczne zajęcia laboratoryjne w parach/grupach 4-5 osobowych. Badanie właściwości żelaza, siarki i siarczku żelaza. Badanie właściwości produktów termicznego rozkładu cukru. 1.4 1.6 Rozwiązywanie zadań powtórkowych z działu Substancje i ich właściwości na platformie wsip.net oraz zeszytu ćwiczeń. 1.1 – 1.8 (bez 1.3) oraz 4.7 L.p. Temat lekcji Po omówieniu treści nauczania i wymagań uczeń: Praca klasowa z działu • potrafi rozwiązać zadania sprawdzające wiedzę Substancje z działu Substancje i ich właściwości i ich właściwości. 16. Poprawa pracy klasowej • potrafi rozwiązać zadania sprawdzające wiedzę z działu Substancje z działu Substancje i ich właściwości i ich właściwości. 2. Wewnętrzna budowa materii. 2.1 Budowa atomu a położenie w Układzie Okresowym Pierwiastków. Zasady tworzenia • wyjaśnia pojęcie pierwiastek chemiczny 17. międzynarodowych • wyjaśnia zasady tworzenia symboli symboli chemicznych pierwiastków chemicznych pierwiastków. • odczytuje z układu okresowego podstawowe informacje o pierwiastkach (symbol, nazwę, liczbę atomową, masę atomową, rodzaj pierwiastka – metal lub niemetal) Z czego zbudowane są •opisuje ziarnistą budowę materii 18. pierwiastki i związki •tłumaczy, na czym polega zjawisko dyfuzji, chemiczne? rozpuszczania, mieszania, zmiany stanu skupienia •potrafi doświadczalne przedstawić dowody na ziarnistość materii – zjawisko dyfuzji, rozpuszczania, mieszania, zmiany stanu skupienia •wyjaśnia pojęcie atom Jak zbudowany jest • opisuje i charakteryzuje skład atomu (jądro: 19. atom? cz.1 protony i neutrony, elektrony); definiuje elektrony walencyjne • wyjaśnia pojęcie: proton, neutron, elektron, Jak zbudowany jest 20. elektron walencyjny, konfiguracja elektronowa atom? cz.2 • ustala liczbę protonów, elektronów i neutronów w atomie danego pierwiastka, gdy dana jest liczba Jak zbudowany jest 21. atomowa i masowa atom? cz.3 • wyjaśnia zasady obliczania liczby protonów, elektronów i neutronów znajdujących się w atomach danego pierwiastka chemicznego, korzystając z liczby 15. Strona 18 Metody i formy pracy Pisemna praca klasowa z działu Substancje i ich właściwości. Pisemna praca lub ustna odpowiedź ucznia z działu Substancje i ich właściwości. Podstawa programowa 1.1 – 1.8 (bez 1.3) oraz 4.7 1.1 – 1.8 (bez 1.3) oraz 4.7 Ćwiczenia w rozpoznawaniu symboli wybranych pierwiastków chemicznych, odczytywaniu podstawowych informacji o pierwiastkach z Układu okresowego. 2.1 Praktyczne zajęcia laboratoryjne w parach/grupach 4-5 osobowych. Obserwacja zjawiska dyfuzji, rozpuszczania i mieszania się substancji stałej i ciekłej, zmiany stanu skupienia. 1.3 Wykład nauczyciela połączony z ćwiczeniami na modelach atomów. 2.2 2.3 2.4 L.p. Temat lekcji 22. Zasady porządkowania pierwiastków w układzie okresowym. 23. Dlaczego masa atomowa pierwiastka nie jest liczbą naturalną tylko ma wartość ułamkową? 24. Jakie są wady i zalety promieniotwórczości? Po omówieniu treści nauczania i wymagań uczeń: atomowej i masowej • wyjaśnia zasady rozmieszczania elektronów w poszczególnych powłokach elektronowych i wskazuje elektrony walencyjne • potrafi zaprezentować i omówić przykłady modeli atomów wybranych pierwiastków chemicznych • wyjaśnia przyczyny wprowadzenia jednostki masy atomowej (u) • określa położenie pierwiastka w układzie okresowym pierwiastków chemicznych na podstawie budowy jego atomu • wyjaśnia związek pomiędzy podobieństwem właściwości pierwiastków zapisanych w tej samej grupie układu okresowego a budową atomów i liczbą elektronów walencyjnych • zna zasady odczytania z układu okresowego pierwiastków chemicznych symboli pierwiastków i ich charakteru chemicznego • wyjaśnia prawa okresowości • zna zasady tworzenia nazwy grup • zna zasady zmiany aktywność metali i niemetali w grupach i okresach • wyjaśnia pojęcie izotopy • wyjaśnia różnice w budowie atomów izotopów wodoru • wyjaśnia dlaczego masa atomowa pierwiastka chemicznego ma wartość ułamkową • zna zasady obliczania liczby neutronów w podanych izotopach pierwiastków chemicznych • zna zasady graficznego przedstawiania modeli jąder atomowych wybranych izotopów • wymienia dziedziny życia, w których izotopy znalazły zastosowanie • potrafi zaprezentować zagrożenia wynikających ze stosowania izotopów promieniotwórczych Strona 19 Metody i formy pracy Podstawa programowa Ćwiczenia pozwalające na poznawanie i swobodne korzystanie z informacji zapisanych w Układzie okresowym pierwiastków chemicznych. 2.4 Wykład nauczyciela połączony z ćwiczeniami na modelach atomów. 2.5 2.6 Wykład nauczyciela połączony z debatą z uczniami. 2.5 L.p. Temat lekcji Po omówieniu treści nauczania i wymagań uczeń: Metody i formy pracy Podstawa programowa • zna i rozumie wszystkie zagadnienia i pojęcia poznane w dziale Wewnętrzna budowa materii. Budowa atomu a położenie w Układzie okresowym pierwiastków. Rozwiązywanie zadań powtórkowych z działu Wewnętrzna budowa materii. Budowa atomu a położenie w Układzie okresowym pierwiastków na platformie wsip.net 2.1-2.6 oraz 1.3 • potrafi rozwiązać zadania sprawdzające wiedzę z działu Wewnętrzna budowa materii. Budowa atomu a położenie w Układzie okresowym pierwiastków. Pisemna praca klasowa z działu Wewnętrzna budowa materii. Budowa atomu a położenie w Układzie okresowym pierwiastków. 2.1-2.6 oraz 1.3 • potrafi rozwiązać zadania sprawdzające wiedzę z działu Wewnętrzna budowa materii. Budowa atomu a położenie w Układzie okresowym pierwiastków. Pisemna praca lub ustna odpowiedź ucznia z działu Wewnętrzna budowa materii. Budowa atomu a położenie w Układzie okresowym pierwiastków. 2.1-2.6 oraz 1.3 w życiu codziennym • potrafi wypowiedzieć się na temat wad i zalet energetyki jądrowej 25. 26. 27. 28. 29. Lekcja do dyspozycji nauczyciela. Lekcja do dyspozycji nauczyciela. Powtórzenie i utrwalenie wiadomości z działu Wewnętrzna budowa materii. Budowa atomu a położenie w Układzie okresowym pierwiastków. Praca klasowa z działu Wewnętrzna budowa materii. Budowa atomu a położenie w Układzie okresowym pierwiastków. Poprawa pracy klasowej z działu Wewnętrzna budowa materii. Budowa atomu a położenie w Układzie okresowym pierwiastków. Strona 20 L.p. Temat lekcji 2. Wewnętrzna budowa materii. 2.2 Łączenie się atomów. 2.3 Reakcje chemiczne 30. W jaki sposób mogą łączyć się atomy metali z niemetalami? Wiązanie jonowe. cz.1 31. W jaki sposób mogą łączyć się atomy metali z niemetalami? Wiązanie jonowe. cz.2 32. 33. W jaki sposób mogą łączyć się atomy niemetali? Wiązanie atomowe(kowalencyjne). cz.1 W jaki sposób mogą łączyć się atomy niemetali? Wiązanie atomowe(kowalencyjne). cz.2 Po omówieniu treści nauczania i wymagań uczeń: Metody i formy pracy Podstawa programowa • wyjaśnia od czego zależy trwałość konfiguracji elektronowej • wyjaśnia rolę elektronów walencyjnych w łączeniu się atomów • definiuje pojęcie jonów i opisuje, jak powstają • tłumaczy mechanizm tworzenia jonów i wiązania jonowego • zapisuje elektronowo mechanizm powstawania jonów , na przykładzie Na, Mg, Al, Cl, S • umie napisać w sposób symboliczny aniony i kationy • opisuje powstawanie wiązania jonowego • umie narysować modele wiązania jonowego na prostych przykładach • wyjaśnia mechanizm tworzenia się wiązania atomowego • na przykładzie cząsteczek H2, Cl2, N2, CO2, H2O, HCl, NH3 opisuje powstawanie wiązań atomowych (kowalencyjnych) oraz zapisuje wzory sumaryczne i strukturalne tych cząsteczek • wyjaśnia rolę elektronów walencyjnych w łączeniu się atomów • potrafi rozróżniać typy wiązań przedstawionych w sposób modelowy na rysunkach • umie narysować modele wiązania atomowego na prostych przykładach • porównuje właściwości związków kowalencyjnych i jonowych (stan skupienia, rozpuszczalność w wodzie, temperatury topnienia i wrzenia) Wykład nauczyciela połączony z ćwiczeniami na modelach atomów. 2.8 2.10 Wykład nauczyciela połączony z ćwiczeniami na modelach atomów. 2.9 2.11 Strona 21 L.p. Temat lekcji Po omówieniu treści nauczania i wymagań uczeń: Metody i formy pracy 34. Zasady zapisu chemicznego atomów i cząsteczek różnych substancji. • potrafi opisać czym różni się atom od cząsteczki • interpretuje zapisy H2, 2H, 2H2 itp 35. Zasady pisania wzorów sumarycznych i ustalenia nazw dla prostych związków dwupierwiastkowych. Zasady pisania wzorów strukturalnych cząsteczek o wiązaniach kowalencyjnych. • wyjaśnia pojęcie wartościowości jako liczby wiązań, które tworzy atom, łącząc się z atomami innych pierwiastków • odczytuje z układu okresowego wartościowość maksymalną dla pierwiastków grup: 1., 2., 13., 14., 15., 16. i 17. (względem tlenu i wodoru) • potrafi narysować wzór strukturalny cząsteczki związku dwupierwiastkowego (o wiązaniach kowalencyjnych) o znanych wartościowościach pierwiastków • potrafi ustalić dla prostych związków dwupierwiastkowych, na przykładzie tlenków: nazwę na podstawie wzoru sumarycznego; wzór sumaryczny na podstawie nazwy; wzór sumaryczny na podstawie wartościowości • wyjaśnia sens stosowania jednostki masy atomowej • umie odczytać masę atomową pierwiastków z układu okresowego pierwiastków chemicznych • oblicza masy cząsteczkowe prostych związków chemicznych • umie rozwiązać zadań z wykorzystaniem znajomości masy cząsteczkowej Wykład nauczyciela połączony z ćwiczeniami podczas rozwiązywania których uczeń potrafi wykorzystać informacje odczytane z Układu okresowego pierwiastków. Wykład nauczyciela połączony z ćwiczeniami podczas rozwiązywania których uczeń potrafi wykorzystać informacje odczytane z Układu okresowego pierwiastków. 36. 37. Jak obliczyć masę cząsteczki? W jakich jednostkach możemy wyrazić masę atomową i cząsteczkową? Strona 22 Wykład nauczyciela połączony z ćwiczeniami podczas rozwiązywania których uczeń potrafi wykorzystać informacje odczytane z Układu okresowego pierwiastków. Podstawa programowa 2.7 2.12 2.13 2.14 3.4 L.p. Temat lekcji 38. Zasady pisania równań reakcji chemicznych. cz.1 Zasady pisania równań reakcji chemicznych. cz.2 Zasady pisania równań reakcji chemicznych. cz.3 39. 40. 41. 42. Po omówieniu treści nauczania i wymagań uczeń: • umie opisać różnice w przebiegu zjawiska fizycznego i reakcji chemicznej; podaje przykłady zjawisk fizycznych i reakcji chemicznych zachodzących w otoczeniu człowieka • opisuje, na czym polega reakcja syntezy, analizy i wymiany • umie zaplanować i wykonać doświadczenia ilustrujące zjawisko fizyczne i reakcję chemiczną; • umie opisać na czym polega reakcja syntezy, analizy i wymiany • podaje przykłady różnych typów reakcji i zapisać odpowiednie równania; wskazuje substraty i produkty; dobierać współczynniki w równaniach reakcji chemicznych • umie podać obserwować z doświadczenia ilustrującego typy reakcji i formułować wnioski • wyjaśnia pojęcia: reakcje egzoenergetyczne (jako reakcje, którym towarzyszy wydzielanie się energii do otoczenia, np. procesy spalania) i reakcje endoenergetyczne (do przebiegu których energia musi być dostarczona, np. procesy rozkładu – pieczenie ciasta) umie rozwiązywać przykładowe zadania Prawo zachowania masy. stechiometryczne z wykorzystaniem prawa zachowania mas Prawo stałości składu. umie rozwiązywać przykładowe zadania stechiometryczne z wykorzystaniem prawa stałości składu Strona 23 Metody i formy pracy Wykład nauczyciela połączony z ćwiczeniami zapisu równań reakcji za pomocą modeli oraz symboli i wzorów chemicznych. Praktyczne zajęcia laboratoryjne w parach/grupach 4-5 osobowych. Elektroliza wody. Spalanie magnezu. Reakcja chlorku potasu z jodkiem ołowiu (II). Reakcja magnezu z kwasem octowym. Reakcja sody z kwasem octowym. Podstawa programowa 3.1 3.2 3.3 Wykład nauczyciela połączony z rozwiązywaniem przykładowych zadań stechiometrycznych. 3.4 Wykład nauczyciela połączony z rozwiązywaniem przykładowych zadań stechiometrycznych. 3.4 L.p. Temat lekcji Lekcja do dyspozycji nauczyciela. 44. Lekcja do dyspozycji nauczyciela. 45. Powtórzenie i utrwalenie wiadomości z działu Wewnętrzna budowa materii. Łączenie się atomów. Reakcje chemiczne. 46. Praca klasowa z działu Wewnętrzna budowa materii. Łączenie się atomów. Reakcje chemiczne. 47. Poprawa pracy klasowej z działu Wewnętrzna budowa materii. Łączenie się atomów. Reakcje chemiczne. 3. Powietrze i inne gazy. 48. Powietrze – substancja czy mieszanina? Po omówieniu treści nauczania i wymagań uczeń: Metody i formy pracy Podstawa programowa zna i rozumie wszystkie zagadnienia i pojęcia poznane w dziale Wewnętrzna budowa materii. Łączenie się atomów. Reakcje chemiczne. Rozwiązywanie zadań powtórkowych z działu Wewnętrzna budowa materii. Łączenie się atomów. Reakcje chemiczne. na platformie wsip. 2.07-2.14 oraz 3.1-3.4 potrafi rozwiązać zadania sprawdzające wiedzę z działu Wewnętrzna budowa materii. Łączenie się atomów. Reakcje chemiczne. Pisemna praca klasowa z działu Wewnętrzna budowa materii. Łączenie się atomów. Reakcje chemiczne. 2.07-2.14 oraz 3.1-3.4 potrafi rozwiązać zadania sprawdzające wiedzę z działu Wewnętrzna budowa materii. Łączenie się atomów. Reakcje chemiczne. Pisemna praca lub ustna odpowiedź ucznia z działu Wewnętrzna budowa materii. Łączenie się atomów. Reakcje chemiczne. 2.07-2.14 oraz 3.1-3.4 • wykonuje lub obserwuje doświadczenie potwierdzające, że powietrze jest mieszaniną • opisuje skład i właściwości powietrza Praktyczne zajęcia laboratoryjne w parach/grupach 4-5 osobowych. Badanie właściwości składu powietrza. Praktyczne zajęcia laboratoryjne w parach/grupach 4-5 osobowych. Otrzymywanie tlenu podczas 4.1 43. 49. Właściwości i zastosowanie tlenu. cz.1 • na podstawie obserwowanych doświadczeń podczas których otrzymuje się tlen, opisuje właściwości fizyczne i chemiczne tlenu Strona 24 4.4 4.5 4.6 L.p. Temat lekcji Po omówieniu treści nauczania i wymagań uczeń: 50. Właściwości i zastosowanie tlenu. cz.2 51. Azot i gazy szlachetne pozostałe składniki powietrza. 52. Właściwości i zastosowanie dwutlenku węgla. cz.1 Właściwości i zastosowanie dwutlenku węgla. cz.2 rozkładu termicznego KMnO4 • odczytuje z układu okresowego pierwiastków i innych źródeł wiedzy informacje o tlenie • planuje i wykonuje proste doświadczenia dotyczące otrzymywania, identyfikacji i badania właściwości tlenu • opisuje, na czym polega powstawanie dziury ozonowej; proponuje sposoby zapobiegania jej powiększaniu • opisuje obieg tlenu w przyrodzie • pisze równania reakcji otrzymywania tlenu np. rozkład wody pod wpływem prądu elektrycznego • wymienia zastosowania tlenków wapnia, żelaza, glinu Wykład nauczyciela połączony • potrafi podać właściwości fizyczne i chemiczne z prezentacją filmu edukacyjnego. azotu, • odczytuje z układu okresowego pierwiastków i innych źródeł wiedzy informacje o azocie • potrafi planować doświadczenia dotyczące badania właściwości azotu • wyjaśnia, dlaczego gazy szlachetne są bardzo mało aktywne chemicznie; wymienia ich zastosowania Praktyczne zajęcia laboratoryjne • na podstawie obserwowanych doświadczeń w parach/grupach 4-5 osobowych. podczas których otrzymuje się tlenek węgla(IV), Reakcja sody z octem. opisuje właściwości fizyczne i chemiczne tlenku Rozkład termiczny CaCO3 węgla(IV) Wykrywanie obecności CO2 • odczytuje z układu okresowego pierwiastków w powietrzu wydychanym z naszych i innych źródeł wiedzy informacje o tlenku węgla(IV) płuc. • planuje i wykonuje proste doświadczenia 53. Strona 25 Metody i formy pracy Podstawa programowa 4.8 4.2 4.3 4.4 4.2 4.4 4.9 L.p. Temat lekcji 54. Który gaz ma najmniejszą gęstość? 55. Czy zawsze oddychamy czystym powietrzem? cz.1 Czy zawsze oddychamy czystym powietrzem? cz.2 Lekcja do dyspozycji nauczyciela. Lekcja do dyspozycji nauczyciela. Powtórzenie i utrwalenie wiadomości z działu Powietrze i inne gazy. Praca klasowa z działu Powietrze i inne gazy. 56. 57. 58. 59. 60. Po omówieniu treści nauczania i wymagań uczeń: Metody i formy pracy dotyczące otrzymywania, identyfikacji i badania właściwości tlenek węgla(IV) • pisze równania reakcji otrzymywania tlenku węgla(IV) np. spalania węgla Praktyczne zajęcia laboratoryjne • potrafi podać właściwości fizyczne i chemiczne w parach/grupach 4-5 osobowych. wodoru Reakcja magnezu z kwasem solnym. • odczytuje z układu okresowego pierwiastków i innych źródeł wiedzy informacje o wodorze • potrafi planować doświadczenia dotyczące badania właściwości wodoru • pisze równania reakcji otrzymywania wodoru np. rozkład wody pod wpływem prądu elektrycznego Wykład nauczyciela połączony z debatą • wymienia źródła, rodzaje i skutki zanieczyszczeń z uczniami. powietrza • zna sposoby postępowania pozwalający chronić powietrze przed zanieczyszczeniami Podstawa programowa 4.2 4.3 4.4 4.10 • zna i rozumie wszystkie zagadnienia i pojęcia poznane w dziale Powietrze i inne gazy Rozwiązywanie zadań powtórkowych z działu Powietrze i inne gazy na platformie wsip.net 4.1-4.10 (bez 4.7) • potrafi rozwiązać zadania sprawdzające wiedzę z działu Powietrze i inne gazy Pisemna praca klasowa z działu Powietrze i inne gazy. 4.1-4.10 (bez 4.7) Strona 26 L.p. Temat lekcji Po omówieniu treści nauczania i wymagań uczeń: Metody i formy pracy 61. Poprawa pracy klasowej z działu Powietrze i inne gazy. Podsumowanie pracy rocznej na lekcjach chemii w klasie pierwszej. • potrafi rozwiązać zadania sprawdzające wiedzę z działu Powietrze i inne gazy Pisemna praca lub ustna odpowiedź ucznia z działu Powietrze i inne gazy. 62. Podstawa programowa 4.1-4.10 (bez 4.7) • potrafi dokonać analizy i samooceny pracy własnej rozmowa, ankieta na lekcjach chemii ZAKŁADANE OSIĄGNIĘCIA UCZNIÓW - KLASA 2 L.p. 1. Temat lekcji Po omówieniu treści nauczania i wymagań uczeń: Metody i formy pracy Organizacja pracy na lekcji chemii w klasie 2. • rozumie i akceptuje wymagania przedmiotowego systemu oceniania • zna podstawowe zasady bezpieczeństwa i higieny pracy • rozumie i akceptuje zasady korzystania z platformy edukacyjnej wsip.net oraz supermemo.net Wykład nauczyciela. Prezentacja narzędzi dostępnych na platformie edukacyjnej supermemo.net • bada zdolność do rozpuszczania się różnych substancji w wodzie • opisuje budowę cząsteczki wody; wyjaśnia, dlaczego woda dla jednych substancji jest rozpuszczalnikiem, a dla innych nie; podaje przykłady substancji, które rozpuszczają się w wodzie, tworząc roztwory właściwe; podaje przykłady substancji, które nie rozpuszczają się Praktyczne zajęcia laboratoryjne w parach/grupach 4-5 osobowych. 4. Woda i roztwory wodne. 2. Co powinniśmy wiedzieć o wodzie? Strona 27 Badanie zdolności do rozpuszczania się w wodzie cukru, soli kuchennej, oleju jadalnego, benzyny. Odwadnianie i uwadnianie siarczanu(VI) miedzi(II). Badanie wpływu różnych czynników Podstawa programowa 5.1 5.2 5.3 L.p. Temat lekcji 3. Co to jest rozpuszczalność? 4. Co to jest stężenie procentowe roztworu? 5. Czy woda jest zawsze czysta? Po omówieniu treści nauczania i wymagań uczeń: w wodzie, tworząc koloidy i zawiesiny • wyjaśnia, co to jest emulsja • otrzymuje emulsję i podaje przykłady emulsji spotykanych w życiu codziennym • planuje i wykonuje doświadczenia wykazujące wpływ różnych czynników na szybkość rozpuszczania substancji stałych w wodzie • opisuje różnice pomiędzy roztworem rozcieńczonym, stężonym, nasyconym i nienasyconym • odczytuje rozpuszczalność substancji z wykresu jej rozpuszczalności; oblicza ilość substancji, którą można rozpuścić w określonej ilości wody w podanej temperaturze • prowadzi obliczenia z wykorzystaniem pojęć: stężenie procentowe, masa substancji, masa rozpuszczalnika, masa roztworu, gęstość; oblicza stężenie procentowe roztworu nasyconego w danej temperaturze (z wykorzystaniem wykresu rozpuszczalności) • proponuje sposoby racjonalnego gospodarowania wodą • potrafi wymienić przyczyny zanieczyszczeń wód • analizuje skutki zanieczyszczeń wód • zna etapy pracy w oczyszczalni ścieków i stacji uzdatniania wody pitnej Strona 28 Metody i formy pracy Podstawa programowa na szybkość rozpuszczania się ciał stałych w wodzie (temperatura rozpuszczalnika, mieszanie roztworu, stopień rozdrobnienia substancji). Praktyczne zajęcia laboratoryjne w parach/grupach 4-5 osobowych. Analiza wykresu rozpuszczalności substancji . 5.4 5.5 Praktyczne zajęcia laboratoryjne w parach/grupach 4-5 osobowych. Obliczanie masy/ objętości rozpuszczalnika potrzebnego do przygotowania roztworu określonym stężeniu procentowym. Przyrządzanie roztworów o określonym stężeniu. 5.6 Dyskusja, wycieczka edukacyjna do Aquanetu – oczyszczalni ścieków i stacji uzdatniania wody pitnej 5.7 L.p. Temat lekcji Lekcja do dyspozycji nauczyciela. 7. Powtórzenie i utrwalenie wiadomości z działu Woda i roztwory wodne. 8. Praca klasowa z działu Woda i roztwory wodne. 9. Poprawa pracy klasowej z działu Woda i roztwory wodne. 5. Zasady. 10. Czy wszystkie tlenki metali reagują z wodą? Czy wszystkie metale 11. reagują z wodą? Po omówieniu treści nauczania i wymagań uczeń: Metody i formy pracy Podstawa programowa • zna i rozumie wszystkie zagadnienia i pojęcia poznane w dziale Woda i roztwory wodne. Rozwiązywanie zadań powtórkowych z działu Woda i roztwory wodne na platformie wsip.net oraz supermemo.net Pisemna praca klasowa z działu Woda i roztwory wodne. Pisemna praca lub ustna odpowiedź ucznia z działu Woda i roztwory wodne. 5.1-5.7 Praktyczne zajęcia laboratoryjne w parach/grupach 4-5 osobowych. Doświadczalne sprawdzenie działania wody na metale i tlenki metali. 6.1 6.2 6.3 6. 12. Jakie właściwości i zastosowanie mają wodorotlenki? 13. Co to jest dysocjacja jonowa? • potrafi rozwiązać zadania sprawdzające wiedzę z działu Woda i roztwory wodne. • potrafi rozwiązać zadania sprawdzające wiedzę z działu Woda i roztwory wodne. • definiuje pojęcie wodorotlenek • zapisuje wzory sumaryczne najprostszych wodorotlenków: NaOH, KOH, Ca(OH)2, Al(OH)3 • opisuje budowę wodorotlenków • planuje i/lub wykonuje doświadczenia, w wyniku których można otrzymać wodorotlenek, zapisuje odpowiednie równania reakcji • opisuje właściwości i wynikające z nich zastosowania niektórych wodorotlenków • zna zasady bezpiecznego obchodzenia się ze stężonymi zasadami (ługami) • wyjaśnia, na czym polega dysocjacja elektrolityczna zasad • zapisuje równania dysocjacji elektrolitycznej zasad • definiuje zasady (zgodnie z teorią Arrheniusa) Strona 29 5.1-5.7 5.1-5.7 Praktyczne zajęcia laboratoryjne 6.4 w parach/grupach 4-5 osobowych. Badanie właściwości wybranych wodorotlenków. Praktyczne zajęcia laboratoryjne 6.1 w parach/grupach 4-5 osobowych. 6.5 Badanie przewodnictwa prądu przez zasady i wodorotlenki. L.p. Temat lekcji 14. Dlaczego zasady powodują zmianę barwy wskaźników? 15. Powtórzenie i utrwalenie wiadomości z działu Zasady. 16. Praca klasowa z działu Zasady. 17. Poprawa pracy klasowej z działu Zasady. 6. Kwasy. 18. Czy woda reaguje z tlenkami niemetali? Po omówieniu treści nauczania i wymagań uczeń: • wymienia rodzaje odczynu roztworu i przyczyny odczynu zasadowego • rozróżnia pojęcia wodorotlenek i zasada • wskazuje na zastosowania wskaźników (fenoloftaleiny, wskaźnika uniwersalnego) rozróżnia doświadczalnie zasady za pomocą wskaźników zna i rozumie wszystkie zagadnienia i pojęcia poznane w dziale Zasady. Metody i formy pracy Podstawa programowa Praktyczne zajęcia laboratoryjne w parach/grupach 4-5 osobowych. Identyfikacja wodorotlenków z wykorzystaniem wskaźników (fenoloftaleiny, wskaźnika uniwersalnego, oranż, papierek wskaźnikowy, wskaźnik uniwersalny, lakmus). Rozwiązywanie zadań powtórkowych z działu Zasady na platformie wsip.net oraz supermemo.net 6.6 6.1-6.6 potrafi rozwiązać zadania sprawdzające wiedzę Pisemna praca klasowa z działu Zasady. 6.1-6.6 z działu Zasady. Pisemna praca lub ustna odpowiedź 6.1-6.6 • potrafi rozwiązać zadania sprawdzające wiedzę ucznia z działu Zasady. z działu Zasady. • definiuje pojęcie kwas • planuje i/lub wykonuje doświadczenia, w wyniku których można otrzymać kwas tlenowy, zapisuje odpowiednie równania reakcji • wskazuje na zastosowania wskaźników (fenoloftaleiny, wskaźnika uniwersalnego), rozróżnia doświadczalnie kwasy za pomocą wskaźników Strona 30 Praktyczne zajęcia laboratoryjne w parach/grupach 4-5 osobowych. Reakcja tlenku siarki (IV) z wodą. 6.1 6.3 6.6 L.p. Temat lekcji Po omówieniu treści nauczania i wymagań uczeń: Metody i formy pracy 19. Jak są zbudowane cząsteczki kwasów tlenowych? • zapisuje wzory sumaryczne najprostszych kwasów: HCl, H2SO4, H2SO3, HNO3, H2CO3, H3PO4, H2S • opisuje budowę kwasów Wykład nauczyciela połączony z ćwiczeniami na modelach atomów. 20. Czy istnieją kwasy beztlenowe? • planuje i/lub wykonuje doświadczenia, w wyniku których można otrzymać kwas beztlenowy, zapisuje odpowiednie równania reakcji Pokaz filmów edukacyjnych przedstawiających reakcje otrzymywania kwasów beztlenowych. 6.3 21. Jak dysocjują kwasy? Praktyczne zajęcia laboratoryjne w parach/grupach 4-5 osobowych. Badanie przewodnictwa prądu przez roztwory kwasów. 6.5 22. Jakie właściwości i zastosowanie mają kwasy? pH – co to oznacza? • wyjaśnia, na czym polega dysocjacja elektrolityczna kwasów • zapisuje równania dysocjacji elektrolitycznej kwasów • definiuje kwasy (zgodnie z teorią Arrheniusa) • opisuje właściwości i wynikające z nich zastosowania niektórych kwasów Pokaz filmów edukacyjnych przedstawiających żrące właściwości stężonych kwasów. Praktyczne zajęcia laboratoryjne w parach/grupach 4-5 osobowych. Badanie pH roztworów z wykorzystaniem wskaźników chemicznych oraz pH-metru. 6.4 23. 24. Skąd się biorą i jaki mają wpływ na środowisko kwaśne opady? • wymienia rodzaje odczynu roztworu i przyczyny odczynu kwasowego, zasadowego i obojętnego • interpretuje wartość pH w ujęciu jakościowym (odczyn kwasowy, zasadowy, obojętny); wykonuje doświadczenie, które pozwoli zbadać pH produktów występujących w życiu codziennym człowieka (żywność, środki czystości itp.) • analizuje proces powstawania kwaśnych opadów i skutki ich działania; proponuje sposoby ograniczające ich powstawanie Strona 31 Podstawa programowa 6.1 6.2 6.7 6.8 Wykład nauczyciela połączony z debatą 6.9 z uczniami. L.p. 25. 26. 27. Temat lekcji Po omówieniu treści nauczania i wymagań uczeń: Metody i formy pracy Powtórzenie i utrwalenie wiadomości z działu Kwasy. Praca klasowa z działu Kwasy. • zna i rozumie wszystkie zagadnienia i pojęcia poznane w dziale Kwasy • potrafi rozwiązać zadania sprawdzające wiedzę z działu Kwasy Rozwiązywanie zadań powtórkowych z działu Kwasy na platformie wsip.net oraz supermemo.net Pisemna praca klasowa z działu Kwasy. Poprawa pracy klasowej z działu Kwasy. • potrafi rozwiązać zadania sprawdzające wiedzę z działu Kwasy Pisemna praca lub ustna odpowiedź ucznia z działu Kwasy. 6.1-6.9 • wykonuje doświadczenie i wyjaśnia przebieg reakcji zobojętniania (np. HCl + NaOH) • pisanie równań reakcji chemicznych otrzymywania soli w reakcji zobojętniania kwasu zasadą • pisze wzory sumaryczne soli: chlorków, siarczanów(VI), azotanów(V), węglanów, fosforanów(V), siarczków • tworzy nazwy soli na podstawie wzorów i odwrotnie •przeprowadza reakcje tlenku zasadowego z kwasem •przeprowadza reakcje zasady z tlenkiem kwasowym • pisze równania reakcji otrzymywania soli reakcje: kwas + metal, metal +niemetal Praktyczne zajęcia laboratoryjne w parach/grupach 4-5 osobowych. Obserwacja reakcji zobojętniania kwasu zasadą z użyciem roztworu fenoloftaleiny. Wykład nauczyciela połączony z ćwiczeniami na modelach atomów. 7.1 7. Sole. 28. Na czym polega reakcja zobojętniana? 29. Jak zbudowane są sole i jak tworzy się ich nazwy? 30. Czy tlenki reagują z kwasami i z zasadami? 31. Inne metody otrzymywania soli. 32. Reakcje strąceniowe. cz.1 • wyjaśnia pojęcie reakcji strąceniowej Strona 32 Podstawa programowa 6.1-6.9 6.1-6.9 7.2 Wykład nauczyciela połączony z ćwiczeniami zapisu równań reakcji chemicznych. 7.4 Praktyczne zajęcia laboratoryjne w parach/grupach 4-5 osobowych. Przeprowadzenie reakcji: HCl + Mg→ Praktyczne zajęcia laboratoryjne w parach/grupach 4-5 osobowych. 7.4 7.5 L.p. Temat lekcji Po omówieniu treści nauczania i wymagań uczeń: Metody i formy pracy 33. Reakcje strąceniowe. cz.2 34. Podsumowanie pracy rocznej na lekcjach chemii w klasie drugiej. (sól + zasada, sól + kwas, sól + sól) • projektuje i wykonuje doświadczenie pozwalające otrzymywać sole w reakcjach strąceniowych • na podstawie tabeli rozpuszczalności soli i wodorotlenków wnioskuje o wyniku reakcji strąceniowej • potrafi dokonać analizy i samooceny pracy własnej na lekcjach chemii Przeprowadzenie reakcji strąceniowej: CuSO4 + NaOH→ AgNO3 + HCl→ PbI2 + KI→ Na2S + AgNO3→ rozmowa, ankieta Podstawa programowa ZAKŁADANE OSIĄGNIĘCIA UCZNIÓW - KLASA 3 L.p. Temat lekcji Po omówieniu treści nauczania i wymagań uczeń: Metody i formy pracy 1. Organizacja pracy na lekcji chemii w klasie 3. Wykład nauczyciela. Prezentacja narzędzi dostępnych na platformie edukacyjnej Moodle 2. Powtórzenie poznanych wiadomości o solach z klasy drugiej. • rozumie i akceptuje wymagania przedmiotowego systemu oceniania • zna podstawowe zasady bezpieczeństwa i higieny pracy • rozumie i akceptuje zasady korzystania z platformy wsip.net , supermemo.net oraz Moodle • zna zasady nazewnictwa i potrafi napisać wzory sumaryczne soli: chlorków, siarczanów(VI), azotanów(V), węglanów, fosforanów(V), siarczków • pisze równania reakcji otrzymywania soli (reakcje: kwas + wodorotlenek metalu, kwas + tlenek metalu, kwas + metal, wodorotlenek metalu + tlenek niemetalu, metal + niemetal) Strona 33 Rozwiązywanie zadań powtórkowych z poznanych wiadomości o solach. Podstawa programowa 7.1 7.2 7.4 7.5 L.p. Temat lekcji 3. Co się dzieje z solami w wodzie? 4. Zapis równań reakcji w formie cząsteczkowej i jonowej. 5. Zastosowanie soli w życiu codziennym. 6. Lekcja do dyspozycji nauczyciela. Powtórzenie i utrwalenie wiadomości z działu Sole. Praca klasowa z działu Sole. Poprawa pracy klasowej z działu Sole. 7. 8. 9. Po omówieniu treści nauczania i wymagań uczeń: potrafi napisać równanie reakcji strąceniowej w formie cząsteczkowej (sól + zasada, sól + kwas, sól + sól) • umie korzystać z tabeli rozpuszczalności wodorotlenków i soli • potrafi doświadczalne sprawdzić rozpuszczalności soli w wodzie • pisze równania reakcji dysocjacji elektrolitycznej wybranych soli • przeprowadza doświadczenia sprawdzające czy wodne roztwory soli przewodzą prąd • pisze i odczytuje równania reakcji zobojętniania zapisanych w formie cząsteczkowej, jonowej i jonowej skróconej • pisze odpowiednie równania w reakcjach straceniowych w sposób cząsteczkowy i jonowy Metody i formy pracy Podstawa programowa Praktyczne zajęcia laboratoryjne 7.3 w parach/grupach 4-5 osobowych. Badanie przewodnictwa prądu przez roztwory soli. Wykład nauczyciela połączony z ćwiczeniami zapisu równań reakcji chemicznych. 7.5 • wymienia zastosowania najważniejszych soli: węglanów, azotanów(V), siarczanów(VI), fosforanów(V) i chlorków Praktyczne zajęcia laboratoryjne w parach/grupach 4-5 osobowych. Sporządzanie zaprawy wapiennej. Palenie gipsu uwodnionego. 7.6 zna i rozumie wszystkie zagadnienia i pojęcia poznane w dziale Sole. Rozwiązywanie zadań powtórkowych z działu Sole na platformie wsip.net oraz supermemo.net Pisemna praca klasowa z działu Sole. 7.1-7.6 potrafi rozwiązać zadania sprawdzające wiedzę z działu Sole. • potrafi rozwiązać zadania sprawdzające wiedzę z działu Sole. Strona 34 Pisemna praca lub ustna odpowiedź ucznia z działu Sole. 7.1-7.6 7.1-7.6 L.p. Temat lekcji Po omówieniu treści nauczania i wymagań uczeń: 8. Węgiel i jego związki z wodorem. Pochodne węglowodorów. 10. Czym zajmuje się chemia • wymienia naturalne źródła węglowodorów organiczna? • potrafi określić czym zajmuje się chemia organiczna • potrafi doświadczalnie wykryć obecność węgla w produktach pochodzenia organicznego 11. Co to są i jakie • definiuje pojęcie węglowodory nasycone właściwości mają • tworzy wzór ogólny szeregu homologicznego węglowodory nasycone? alkanów (na podstawie wzorów trzech kolejnych alkanów) i układa wzór sumaryczny alkanu o podanej liczbie atomów węgla • rysuje wzory strukturalne i półstrukturalne alkanów dziesięciu początkowych alkanów • wyjaśnia zależność pomiędzy długością łańcucha węglowego a stanem skupienia alkanu 12. Metan i etan – • obserwuje i opisuje właściwości fizyczne przedstawiciele i chemiczne (reakcje spalania) alkanów na alkanów. przykładzie metanu i etanu • potrafi napisać równania reakcji spalania całkowitego i niecałkowitego węglowodorów nasyconych 13. Co to są i jakie • definiuje pojęcie węglowodory nienasycone właściwości mają • podaje wzory ogólne szeregów homologicznych węglowodory alkenów i alkinów; podaje zasady tworzenia nazw nienasycone? alkenów i alkinów w oparciu o nazwy alkanów 14. Eten (etylen) i etyn • opisuje właściwości (spalanie, przyłączanie (acetylen) bromu i wodoru) oraz zastosowania etenu przedstawiciele alkenów i etynu; Strona 35 Metody i formy pracy Podstawa programowa Praktyczne zajęcia laboratoryjne w parach/grupach 4-5 osobowych. 8.1 Wykrywanie węgla w produktach pochodzenie organicznego. Praktyczne zajęcia laboratoryjne w parach/grupach 4-5 osobowych. 8.2 8.3 8.5 Budowa modeli cząsteczek alkanów. Praktyczne zajęcia laboratoryjne 8.4 w parach/grupach 4-5 osobowych. Obserwacja reakcji spalania metanu, identyfikacja produktów spalania. Praktyczne zajęcia laboratoryjne w parach/grupach 4-5 osobowych. Budowa modeli cząsteczek alkenów i alkinów. Praktyczne zajęcia laboratoryjne w parach/grupach 4-5 osobowych. Otrzymywanie etenu z foli 8.2 8.6 8.7 8.8 8.9 L.p. Temat lekcji Po omówieniu treści nauczania i wymagań uczeń: Metody i formy pracy i alkinów. • projektuje doświadczenie pozwalające odróżnić węglowodory nasycone od nienasyconych • wyjaśnia na czym polega reakcja polimeryzacji • zapisuje równanie reakcji polimeryzacji etenu • opisuje właściwości i zastosowania polietylenu • tworzy nazwy prostych alkoholi i pisze ich wzory sumaryczne i strukturalne • bada właściwości etanolu; opisuje właściwości i zastosowania metanolu i etanolu • zapisuje równania reakcji spalania metanolu i etanolu • opisuje negatywne skutki działania alkoholu etylowego na organizm ludzki polietylenowej. Otrzymywanie acetylenu z karbidu. Doświadczalne odróżnienie alkanów od alkenów i alkinów. 15. Jak powstaje i jakie ma właściwości etanol? 16. Gliceryna (glicerol, propanotriol) – alkohol polihydroksylowy. Jak powstaje i jakie ma właściwości kwas octowy? 17. 18. Wyższe kwasy karboksylowe. • zapisuje wzór sumaryczny i strukturalny glicerolu • bada i opisuje właściwości glicerolu • wymienia jego zastosowania glicerolu • podaje przykłady kwasów organicznych występujących w przyrodzie i wymienia ich zastosowania • pisze wzory prostych kwasów karboksylowych i podaje ich nazwy zwyczajowe i systematyczne • bada i opisuje właściwości kwasu octowego (reakcja dysocjacji elektrolitycznej, reakcja z zasadami, metalami i tlenkami metali) • podaje nazwy wyższych kwasów karboksylowych nasyconych (palmitynowy, stearynowy) i nienasyconych (oleinowy) i zapisuje ich wzory Strona 36 Podstawa programowa Praktyczne zajęcia laboratoryjne w parach/grupach 4-5 osobowych. Badanie właściwości etanolu. 9.1 9.2 Praktyczne zajęcia laboratoryjne w parach/grupach 4-5 osobowych. Badanie właściwości glicerolu. Praktyczne zajęcia laboratoryjne w parach/grupach 4-5 osobowych. Badanie właściwości kwasu octowego. 9.3 Praktyczne zajęcia laboratoryjne w parach/grupach 4-5 osobowych. Badanie właściwości kwasu 9.4 9.5 9.8 9.9 L.p. Temat lekcji 19. Estry – związki o przyjemnym zapachu. 20. Aminy i aminokwasy. 21. Lekcja do dyspozycji nauczyciela. Powtórzenie i utrwalenie wiadomości z działu Węgiel i jego związki z wodorem. 22. Po omówieniu treści nauczania i wymagań uczeń: Metody i formy pracy • opisuje właściwości długołańcuchowych kwasów karboksylowych • projektuje doświadczenie, które pozwoli odróżnić kwas oleinowy od palmitynowego lub stearynowego •wyjaśnia czym różnią się nasycone kwasy tłuszczowe od nienasyconych kwasów tłuszczowych • omawia zastosowanie soli kwasów tłuszczowych, w tym mydeł • wyjaśnia, na czym polega reakcja estryfikacji • zapisuje równania reakcji pomiędzy prostymi kwasami karboksylowymi i alkoholami jednowodorotlenowymi • tworzy nazwy estrów pochodzących od podanych nazw kwasów i alkoholi • planuje i wykonuje doświadczenie pozwalające otrzymać ester o podanej nazwie • opisuje właściwości estrów w aspekcie ich zastosowań • opisuje budowę i właściwości fizyczne i chemiczne pochodnych węglowodorów zawierających azot na przykładzie amin (metyloaminy) i aminokwasów (glicyny) oleinowego, palmitynowego i stearynowego. zna i rozumie wszystkie zagadnienia i pojęcia poznane w dziale Węgiel i jego związki z wodorem. Pochodne węglowodorów. Strona 37 Podstawa programowa Praktyczne zajęcia laboratoryjne w parach/grupach 4-5 osobowych. Reakcja kwasu octowego na etanol w obecności stężonego kwasu siarkowego (VI). 9.6 9.7 Wykład nauczyciela połączony z ćwiczeniami na modelach atomów. 9.11 Rozwiązywanie zadań powtórkowych z działu Węgiel i jego związki z wodorem. Pochodne węglowodorów. na platformie wsip.net oraz Moodle 9.1-9.11 (bez 9.10) L.p. Temat lekcji Po omówieniu treści nauczania i wymagań uczeń: Pochodne węglowodorów. 23. Praca klasowa z działu potrafi rozwiązać zadania sprawdzające wiedzę Węgiel i jego związki z działu Węgiel i jego związki z wodorem. z wodorem. Pochodne Pochodne węglowodorów. węglowodorów. 24. Poprawa pracy klasowej • potrafi rozwiązać zadania sprawdzające wiedzę z działu Węgiel i jego z działu Węgiel i jego związki z wodorem. związki z wodorem. Pochodne węglowodorów. Pochodne węglowodorów. 9. Substancje chemiczne o znaczeniu biologicznym. 25. Czy tłuszcz i substancja • klasyfikuje tłuszcze pod względem pochodzenia, tłusta oznacza to samo? stanu skupienia i charakteru chemicznego • opisuje właściwości fizyczne tłuszczów • projektuje doświadczenie pozwalające odróżnić tłuszcz nienasycony od nasyconego 26. Jakie związki chemiczne • wymienia pierwiastki, których atomy wchodzą są budulcem naszego w skład cząsteczek białek organizmu? • definiuje białka jako związki powstające z aminokwasów • bada zachowanie się białka pod wpływem ogrzewania, stężonego etanolu, kwasów i zasad, soli metali ciężkich (np. CuSO4) i soli kuchennej • opisuje różnice w przebiegu denaturacji i koagulacji białek; wylicza czynniki, które wywołują te procesy Strona 38 Metody i formy pracy Podstawa programowa Pisemna praca klasowa z działu Węgiel i jego związki z wodorem. Pochodne węglowodorów. 9.1-9.11 (bez 9.10) Pisemna praca lub ustna odpowiedź ucznia z działu Węgiel i jego związki z wodorem. Pochodne węglowodorów. 9.1-9.11 (bez 9.10) Praktyczne zajęcia laboratoryjne w parach/grupach 4-5 osobowych. Badanie nienasyconego charakteru tłuszczu roślinnego. Doświadczalne odróżnienie tłuszczu nasyconego od nienasyconego. Praktyczne zajęcia laboratoryjne w parach/grupach 4-5 osobowych. 9.10 Badanie właściwości białek. Badanie składu pierwiastkowego białek. Wykrywanie białek w produktach spożywczych za pomocą reakcji ksantoproteinowej i biuretowej. 9.12 9.13 L.p. 27. Temat lekcji Dlaczego owoce są słodkie? 28. Cukry które nie są słodkie. 29. Powtórzenie i utrwalenie wiadomości z działu Substancje chemiczne o znaczeniu biologicznym. Praca klasowa z działu Substancje chemiczne o znaczeniu biologicznym. 30. Po omówieniu treści nauczania i wymagań uczeń: • wykrywa obecność białka w różnych produktach spożywczych • wymienia pierwiastki, których atomy wchodzą w skład cząsteczek cukrów • dokonuje podziału cukrów na proste i złożone • podaje wzór sumaryczny glukozy i fruktozy • bada i opisuje właściwości fizyczne glukozy, wskazuje na jej zastosowania • podaje wzór sumaryczny sacharozy • bada i opisuje właściwości fizyczne sacharozy, wskazuje na jej zastosowania • zapisuje równanie reakcji sacharozy z wodą (za pomocą wzorów sumarycznych) • opisuje występowanie skrobi i celulozy w przyrodzie, podaje wzory sumaryczne tych związków, wymienia różnice w ich właściwościach • opisuje znaczenie i zastosowania skrobi i celulozy • wykrywa obecność skrobi w różnych produktach spożywczych • zna i rozumie wszystkie zagadnienia i pojęcia poznane w dziale Substancje chemiczne o znaczeniu biologicznym. • potrafi rozwiązać zadania sprawdzające wiedzę z działu Substancje chemiczne o znaczeniu biologicznym. Strona 39 Metody i formy pracy Podstawa programowa Praktyczne zajęcia laboratoryjne w parach/grupach 4-5 osobowych. 9.14 9.15 9.16 Badanie właściwości cukrów prostych. Wykrywanie glukozy w owocach i warzywach za pomocą reakcji charakterystycznej (rozpoznawczej) – próby Trommera. Praktyczne zajęcia laboratoryjne w parach/grupach 4-5 osobowych. Badanie właściwości cukrów złożonych. Wykrywanie skrobi w produktach spożywczych. Rozwiązywanie zadań powtórkowych z działu Substancje chemiczne o znaczeniu biologicznym na platformie wsip.net oraz Moodle Pisemna praca klasowa z działu Substancje chemiczne o znaczeniu biologicznym. 9.17 9.12-9.17 oraz 9.10 9.12-9.17 oraz 9.10 L.p. 31. 32. 33. 34. Temat lekcji Po omówieniu treści nauczania i wymagań uczeń: Metody i formy pracy Poprawa pracy klasowej z działu Substancje chemiczne o znaczeniu biologicznym. Powtórzenie wiedzy poznanej na lekcji chemii w szkole gimnazjalnej. Powtórzenie wiedzy poznanej na lekcji chemii w szkole gimnazjalnej. Podsumowanie pracy rocznej na lekcjach chemii w klasie trzeciej. • potrafi rozwiązać zadania sprawdzające wiedzę z działu Substancje chemiczne o znaczeniu biologicznym. Pisemna praca lub ustna odpowiedź ucznia z działu Substancje chemiczne o znaczeniu biologicznym. • zna i rozumie treści nauczania i wymagania z chemii zapisane w podstawie programowej III etapu edukacyjnego Rozwiązywanie przykładowych zadań o treści chemicznej z arkuszy gimnazjalnych. zakres całej Podstawy programowej • zna i rozumie treści nauczania i wymagania z chemii zapisane w podstawie programowej III etapu edukacyjnego Rozwiązywanie przykładowych zadań o treści chemicznej z arkuszy gimnazjalnych. zakres całej Podstawy programowej • potrafi dokonać analizy i samooceny pracy własnej na lekcjach chemii rozmowa, ankieta Strona 40 Podstawa programowa 9.12-9.17 oraz 9.10 OCENIENIE UCZNIÓW. WYMAGANIA NA POSZCZEGÓLNE OCENY Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który: - opanował pełny zakres wiedzy i umiejętności określony programem nauczania - rozwija swoje zainteresowania poprzez wyszukiwanie i poznawania literatury naukowej - prowadzi doświadczenia, eksperymenty naukowe oraz ich dokumentację - prezentuje swoje wyniki na lekcjach - rozwiązuje problemy praktyczne wykorzystując posiadane wiadomości teoretyczne - osiąga sukcesy w konkursach, kwalifikując się do finałów na szczeblu rejonowym lub wojewódzkim -wzbogaca pracownie przedmiotowe w pomoce dydaktyczne wykonywane samodzielnie. Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń, który: - opanował pełny zakres wiedzy i umiejętności określony programem nauczania - wykazuje umiejętności obserwacji i wyciągania z niej wniosków - poprawnie i swobodnie posługuje się terminologią naukową - wypowiedzi ustne urozmaica wykonując ilustracje i wykresy - spostrzeżenia i obserwacje z prowadzonych hodowli, doświadczeń wykorzystuje do rozwiązywania problemów w innych sytuacjach - rozwija swoje zainteresowania pod kierunkiem nauczyciela - wykonuje prace na rzecz pracowni przedmiotowej - wykonuje zadania dodatkowe. Ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który: - nie opanował w pełni wiadomości i umiejętności określonych programem nauczania,, ale opanował je na poziomie przekraczającym wymagania podstawowe - wypowiedzi jego są samodzielne, rzeczowe, ale mniej płynne - samodzielnie wyciąga wnioski - rozumie znaczenie większości pojęć z zakresu przedmiotów przyrodniczych, stosuje je w miarę poprawnie - wykonuje samodzielnie typowe zadania teoretyczne lub praktyczne - potrafi wytłumaczyć typowe zjawiska przyrodnicze. Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który: - posiadł wiadomości i umiejętności na poziomie nie przekraczającym wymagań podstawowych, co pozwoli mu na zrozumienie dalszych zjawisk i pojęć - odpowiada na pytania przy niewielkiej pomocy nauczyciela - potrafi wykonać typowe zadania o średnim stopniu trudności (np. omówić wyniki doświadczeń, obserwacji, omówić wykres, rysunek). Strona 41 Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który: - ma braki w opanowaniu wiedzy i umiejętności w zakresie wymagań podstawowych, ale braki te nie przekreślają możliwości zdobycia podstawowej wiedzy w ciągu dalszej nauki - ma trudności w posługiwaniu się słownictwem z zakresu przedmiotów przyrodniczych - zadania typowe rozwiązuje tylko przy pomocy nauczyciela - przy pomocy nauczyciela potrafi wykazać się niewielką znajomością pojęć z zakresu przedmiotów przyrodniczych - nie wykazuje postawy biernej, stara się pokonać swoje trudności w nauce. Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który: - nie opanował wiadomości i umiejętności zawartych w podstawie programowej, a powstałe braki uniemożliwiają dalsze zdobywanie wiadomości i umiejętności - nie zna pojęć z zakresu przedmiotów przyrodniczych - przy pomocy nauczyciela nie potrafi wytłumaczyć zjawisk przyrodniczych - odpowiedzi pozbawione są samodzielności - nie chce pokonać trudności, mimo stworzonych przez nauczyciela możliwości. Strona 42
