RECEPTORY - notatki - NOTATKI DO EGZAMINU

RECEPTORY - notatki.doc
(168 KB) Pobierz
RECEPTORY
1. Klasyfikacja receptorów
Receptory czuciowe- wyspecjalizowane struktury nerwowe, których podstawową funkcją jest odbieranie i
kodowanie informacji ze środowiska zewnętrznego i wewnętrznego organizmu w postaci impulsów nerwowych i
przekazanie tych impulsów do CNS w nerwach dośrodkowych (aferentnych).
Klasyfikacja:
1) Ze względu na energię bodźców:

mechanoreceptory- wykrywają odkształcenie tkanek, ucisk, dotyk i wibrację

termoreceptory- zmiany temperatury otoczenia

nocyreceptory (receptory bólowe)- pobudzane bodźcami uszkadzającymi tkanki

fotoreceptory- działanie energii świetlnej na siatkówkę

chemoreceptory- zmiany składu chemicznego płynów ustrojowych (pH, prężność gazów,
osmolarność…itd.), tu należą także receptory węchu i smaku
2) Ze względu na lokalizację i pochodzenie bodźców:

eksteroceptory- reagują na bodźce środowiska zewnętrznego (zmiany temperatury, ucisk,
uszkodzenie)

telereceptory- narządy wzroku, słuchu, węchu (zmiany w bardziej odległym otoczeniu)

interoceptory- zlokalizowane w narządach wewnętrznych, wrażliwe na zmiany w środowisku
wewnątrzustrojowym (np. układzie oddechowym, trawiennym)

proprioceptory- występują w mięśniach, ścięgnach, torebkach stawowych i błędniku, służą do
odbierania informacji o zmianach w napięciu i długości mięśni, położeniu kończyn względem
siebie, ruchu ciała w przestrzeni
3) Inny podział:

specjalne: wzrok, słuch, smak, węch, równowaga

powierzchniowe: dotyk, ucisk, ciepło i zimno

głębokie: położenie, wibracja, głęboki ucisk, głęboki ból

trzewne: głód, pragnienie, nudności i ból trzewny
2. Swoistość receptorów
Swoistość receptorów- zdolność do reagowania na jeden rodzaj bodźca, nie jest bezwzględna co oznacza, że dany
receptor może być również pobudzony przez inny bodziec, ale o odpowiedniej sile.
3. Bodźce adekwatne i nieadekwatne
Bodziec adekwatny- bodziec w stosunku do którego receptor wykazuje najniższy próg pobudliwości, swoisty,
bodziec, na który receptor odpowiada najłatwiej. Receptor jest swoiście wrażliwy na określony rodzaj energii.
Bodziec nieadekwatny – nieswoisty - receptor może być pobudzany przez kilka rodzajów bodźców, pod warunkiem,
że ich intensywność jest odpowiednio duża.
4. Receptory fazowo-toniczne, przykłady
Adaptacja- stopniowe zmniejszanie potencjału generującego i częstości impulsów w trakcie działania przez dłuższy
czas bodźca o stałej sile, w związku ze zdolnością do adaptacji receptory dzielimy na:
 FAZOWE (szybko adaptujące się)- adaptują się w ciągu ułamka sekundy, a bodziec wyzwala pojedynczy
impuls, zaliczamy tu receptory skórne (ciała blaszkowate, receptory koszyczkowe mieszków włosów),
których zadaniem jest przekazywanie informacji o szybko zachodzących zmianach środowiska,
sygnalizując początek i koniec działania bodźca
 TONICZNE (wolno adaptujące się)- adaptują się w ciągu minuty/godziny, wyzwolony potencjał
generujący po osiągnięciu szczytu troszkę opada i utrzymuje się na stałym poziomie w ciągu całego okresu
odkształcenia, stąd wyróżniamy w nich:

fazę dynamiczną- w czasie czynnego wydłużania, częstotliwość generowania potencjałów
czynnościowych prawie 2-krotnie wyższa

fazę statyczną- w czasie utrzymującego się rozciągnięcia
Zaliczamy tu wrzeciona nerwowo-mięśniowe, receptory błędnika i aparatu spiralnego, receptory bólowe,
baro- i pressoreceptory naczyniowe oraz chemoreceptory kłębków szyjnych i aortalnych. Ich zadaniem jest
przesyłanie nieprzerwanego napływu informacji do mózgu (o położeniu, stopniu napięcia i skurczu mięśni)
5. Typy receptorów dotykowych, ich charakterystyka i znaczenie. Czucie zgrubne, czucie powierzchniowe,
rozpoznawanie kształtów przedmiotów (stereognozja), czucie epikrytyczne i protopatyczne.
Na CZUCIE MECHANORECEPTYWNE odbierane przez receptory dotykowe składają się:
o dotyk- z podrażnienia receptorów skóry wywołany jej odkształceniem
o ucisk- zadrażnienie receptorów głębszych tkanek
o wibracje- zadrażnienie receptorów dotykowych przez szybko powtarzające się i krótkotrwałe bodźce
dotykowe
Wyróżniamy 6 typów receptorów dotykowych:
1) wolne zakończenia nerwowe- receptory toniczne, sygnalizują dotyk i ból
2) ciała dotykowe (ciałka czuciowe Meissnera)- receptory fazowe, wykrywają delikatny dotyk i są
odpowiedzialne za dokładną lokalizację dwupunktową i rozpoznawanie kształtów przedmiotów
3) łąkotki dotykowe (tarczki Merckla)- toniczne, odbierają bodźce dotykowe, zwłaszcza szybko działające i o
zmiennej sile działania, włókna typu A grupy II
4) receptory koszyczkowe mieszków włosowych- wykrywają bodźce dotykowe o słabej intensywności
5) Ciałka zmysłowe (narządy końcowe Ruffiniego)- toniczne, służą do odbierania długotrwałego i silnego
ucisku, włókna typu A grupy II
6) Ciałka blaszkowate (ciałka Paciniego)- fazowe, sygnalizują aktualnie zachodzące odkształcenia, włókna
typu A grupy II
Czucie epikrytyczne i protopatyczne
Informacje z receptorów przenoszone są do rdzenia kręgowego włóknami dośrodkowymi, znajdującymi się w
nerwach obwodowych, których ciała komórki nerwowej znajdują się w zwoju rdzeniowym korzenia tylnego nerwu
rdzeniowego. Dalej przekazywane są przez odnogę tylną torebki wewnętrznej do kory somatosensorycznej zakrętu
zaśrodkowego.
Czucie zgrubne (protopatyczne) - mało precyzyjne w różnicowaniu bodźców, w którym integracja impulsów
odbywa się na poziomie podkorowym (np. niekiedy czucie bólu, czucie trzewne), receptory to wolne zakończenia
nerwowe, niemające torebek. Ma charakter łaskotania, swędzenia. Informacja do ośrodków bezmielinowych
włóknami C. Droga wstępująca - sznury przednie i boczne.
Droga czucia protopatycznego
droga rdzeniowo-wzgórzowa boczna – czucie bólu i temperatury - zaczyna się w neuronach istoty galaretowatej
rdzenia. Włókna krzyżują się w spoidle białym i po przejściu na stronę przeciwległą rdzenia biegną w sznurze
bocznym. Przechodząc przez rdzeń przedłużony, droga rdzeniowo-wzgórzowa boczna tworzy wstęgę rdzeniową,
która w śródmózgowiu dołącza do włókien wstęgi przyśrodkowej. Większa część wstęgi dociera do wzgórza.
droga rdzeniowo – wzgórzowa przednia – czucie dotyku i ucisku - tak samo jak boczna tylko że włókna biegną po
skrzyżowaniu biegną w sznurze przednim.
Czucie precyzyjne (epikrytyczne) - precyzyjne w różnicowaniu bodźców, w którym integracja impulsów odbywa się
na poziomie ośrodków podkorowych, korowych okolic czuciowych i kojarzeniowych mózgu. Droga wstępująca –
sznury tylne rdzenia. Czucie głębokie, doznania dotykowe, wibracje, informacje ze stawów i ścięgien. Przewodzone
jest przez włókna dośrodkowe neuronów pozornie jednobiegunowych zwoju rdzeniowego. Dośrodkowe wypustki
tych zwojów wnikają do rdzenia kręgowego i biegną w sznurach tylnych, zachowując układ topograficzny. Włókna
z segmentów krzyżowych, lędźwiowych i dolnych piersiowych tworzą przyśrodkowo położony pęczek smukły,
natomiast włókna z górnych części klatki piersiowej oraz kończyny górnej bardziej bocznie położony pęczek
klinowaty. Po dojściu do rdzenia przedłużonego włókna obu pęczków kończą się odpowiednio w jądrze smukłym i
klinowatym. (2 neuron)Włókna wychodzące z obu jąder krzyżują się w dolnej części rdzenia przedłużonego w
skrzyżowaniu wstęg, tworzą wstęgi przyśrodkowe. Po skrzyżowaniu włókna z jąder smukłych układają się
brzusznie, a włókna z jąder klinowatych bardziej grzbietowo. Na wysokości mostu do wstęgi przyśrodkowej
dołączają się włókna wstęgi trójdzielnej. Włókna wstęgi przyśrodkowej kończą się w jądrze brzusznym tylnym
bocznym wzgórza.
Czucie powierzchniowe (eksteroceptywne) – odbierane przez receptory skórne (np. czucie dotyku, bólu,
temperatury, smaku)
Stereognozja - termin neurologiczny określający zdolność do rozpoznawania przedmiotów wyłącznie za pomocą
dotyku. Opiera się jednocześnie na czuciu głębokim i czuciu dotyku. Stwierdzono, że u ludzi chorych na chorobę
Alzheimera stereognozja znacznie pogarsza się, w przeciwieństwie do innych typów demencji, gdzie to zjawisko nie
jest obserwowane. Upośledzenie stereognozji, jednakże bez uchwytnych zaburzeń czucia powierzchownego
nazywane jest stereoagnozją. Świadczy o uszkodzeniu kory płata ciemieniowego. Stereoanastezja to z kolei
niemożność rozpoznania rozmiarów oraz kształtów przedmiotu za pomocą dotyku.
6. Proprioceptory mięśni szkieletowych. Unerwienie czuciowe i motoryczne mięśni szkieletowych. Unerwienie
włókien intra i ekstrafuzalnych.
Proprioceptory mięśni szkieletowych.
Do receptorów proprioceptywnych zaliczamy:

receptory stawowe- obecne w torebce stawowej:

ciałka zmysłowe- toniczne, reagują przy zmianach położenia stawu, zwłaszcza przy nadmiernym
zgięciu czy prostowaniu

ciałka blaszkowate- fazowe, sygnalizują zmiany ruchu w stawie

wolne zakończenia włókien bezmielinowych

receptory obecne w ścięgnach i więzadłach:

ciałka buławkowate- toniczne, ulegają pobudzeniu dopiero przy gwałtownym wzroście napięcia
ścięgna

ciałka zmysłowe

wolne zakończenia nerwowe
Receptory te noszą nazwę kinestetycznych, czyli związanych z rozpoznawaniem położenia różnych części ciała
względem siebie oraz ich ruchu w przestrzeni

obecne jedynie w mięśniach wrzeciona nerwowo-mięśniowe- mają bardzo niski próg pobudliwości,
natomiast obecne w ścięgnach ciała buławkowate maja znacznie wyższy próg pobudliwości i ulegają
pobudzeniu dopiero po znacznym rozciągnięciu mięśnia
Unerwienie czuciowe i motoryczne mięśni szkieletowych.
Nerwy czuciowe mięśni szkieletowych przewodzą impulsy do komórek nerwowych znajdujących się w zwojach
międzykręgowych lub jądrach czuciowych mózgu. Impulsy te powstają we włóknach nerwowych pod wpływem
zmian fizycznych lub chemicznych zachodzących w mięśniach.
Informacje przesłane do ośrodkowego układu nerwowego z mięśni za pośrednictwem nerwów czuciowych
odgrywają ważną rolę w kontroli ruchów i napięcia mięśniowego oraz w wywoływaniu odruchowych reakcji innych
narządów w czasie wykonywania pracy mięśniowej, np. reakcji układu krążenia.
Istotne znaczenie w kontroli ruchów i napięcia mięśniowego mają informacje wysyłane przez proprioreceptory
mięśniowe. Do najważniejszych z nich należą tzw. wrzeciona mięśniowe wrażliwe na rozciąganie mięśnia.
Zbudowane są one ze specjalnego typu włókien mięśniowych, zwanych włóknami śródwrzecionowymi lub
intrafuzalnymi. Są to komórki zawierające włókienka kurczliwe tylko w obwodowych częściach, natomiast część
środkowa, stanowiąca właściwy narząd receptorowy, jest pozbawiona zdolności kurczenia się. Część środkowa
włókna śródwrzecionowego opleciona jest przez włókno nerwowe dośrodkowe (czuciowe), w którym powstają impulsy pod wpływem rozciągania mięśnia.
Innego typu proprioreceptorami wrażliwymi na rozciąganie są narządy Golgiego (ciała buławkowate) występujące
w ścięgnach. Impulsy w tych receptorach powstają w czasie rozciągania ścięgna, np. przez kurczący się mięsień lub
w wyniku uderzenia w ścięgno za pomocą młoteczka przy badaniu neurologicznym.
Unerwienie mięsni szkieletowych. Komórki macierzyste nerwów ruchowych unerwiających mięśnie szkieletowe
znajdują się w ośrodkowym układzie nerwowym. Skupiska tych komórek nazywamy jądrami ruchowymi. Funkcja
komórek ruchowych, tak zwanych motoneuronów, jest uzależniona od informacji dochodzących z narządu ruchu, a
wiec z mięsni oraz z innych układów ciała ludzkiego, jak np. z narządu równowagi słuchu i wzroku. Do komórki
mięśniowej dochodzą dwa rodzaje włókien nerwowych: włókno somatyczne, a wiec ruchowe eferentne i włókno
informacyjne, a wiec czuciowe aferentne. Komórki mięśniowe są zaopatrzone w tzw. końcową płytkę motoryczną
lub ruchowa, do której dochodzi włókno nerwowe. W miejsce styku włókna nerwowego z płytką motoryczna
mięśnia nazywamy połączeniem nerwowo-mięśniowym. Włókna nerwów informacyjnych czuciowych rozpoczynają
się wewnątrz włókna mięśniowego tzw. wrzecionem mięśniowym.
Unerwienie włókien intra i ekstrafuzalnych.
- komórki ekstrafuzalne, tzw. zewnątrzwrzecionowe, które mają jednolitą budowę na całej długości, są skupione w
pęczki i oba ich końce są przyczepione do ścięgien. Są unerwione przez duże neurony ruchowe, zwane neuronami
alfa;
- komórki intrafuzalne, tzw. wewnątrzwrzecionowe, w swej części środkowej nie mają poprzecznego prążkowania i
część ta nie kurczy się. Są skupione w pęczki, czyli wrzecionka nerwowo-mięśniowe, które otacza torebka
łącznotkankowa. Wrzecionka nerwowo-mięśniowe przyczepiają się swoimi końcami do komórek ekstrafuzalnych.
We wrzecionkach nerwowo-mięśniowych znajdują się receptory wrażliwe na rozciąganie mięśni. Komórki
intrafuzalne są unerwione przez mniejsze neurony ruchowe, zwane gamma
7. Przewodzenie czucia mechanoreceptywnego w CNS - szlak tylno-powrózkowy i droga rdzeniowowzgórzowa. Charakterystyka układu tylno-powrózkowego i rdzeniowo-wzgórzowego. Charakterystyka kory
somatosensorycznej SI i SII, homunkulus czuciowy.
Informacje dochodzące do CNS z porprioceptorów są tylko w niewielkim stopniu uświadamiane (większa
świadomość jedynie włóknami Ib). Informacje wysyłane są do
 kory somatosensorycznej zakrętu pozaśrodkowego drogą tylno-powrózkową (we wzgórzu do jądra
brzusznego tylno-bocznego), to czucie ulega częściowemu uświadomieniu
 kory móżdżku- ta część czucia nie jest uświadamiana natomiast służy regulacji napięcia mięśniowego i
utrzymania postawy ciała
Przewodzenie czucia mechanoreceptywnego zachodzi dwoma drogami: układem tylno-powrózkowym lub
rdzeniowo-wzgórzowym.
Układ tylno-powrózkowy jest odpowiedzialny za:
o czucie epikrytyczne, czyli dokładne, precyzyjne i wierne przewodzenie informacji z obwodu
o przewodzenie czucia dotyku, ucisku, wibracji i czucia głębokiego
o umożliwia wykrywanie bodźców dotykowych (dyskryminację)
o uczestniczy w rozpoznawaniu dotykiem kształtu przedmiotów (stereognozja)
o różnicowanie bodźców drażniących dwa blisko położone punkty (dwupunktowa dyskryminacja korowa)
o jest utworzony przez grube, zmielinizowane włókna z szybkością przewodzenia 35-70m/s
Stanowi drogę 4-neuronową:
1. NEURON I RZĘDU znajduje się w zwoju rdzeniowym skąd wysyła wypustkę, kończącą się w synapsach
jądra klinowatego i smukłego opuszki
2. NEURON II RZĘDU leży w jądrze klinowatym i smukłym, skąd aksony krzyżują się i biegną dalej we
wstędze przyśrodkowej, po drodze łącza się z włóknami nerwu V kierując się do jąder wzgórza
3. NEURON III RZĘDU w zespole jąder wzgórza (przekazywanie informacji z neuronu II rzędu na neuron
III rzędu zachodzi na zasadzie konwergencji)


Jądro brzuszne tylno-boczne
(część boczna wzgórza)
Impulsacja czuciowa z rdzenia (receptory tułowia i kończyn)
Jądro brzuszne tylno-przyśrodkowe
(część przyśrodkowa wzgórza)
Impulsacja czuciowa z receptorów twarzy, jamy ustnej i głowy (n.V)
Ze wzgórza III NEURON drogą wzgórzowo-korową dochodzi do:
SI- pierwszorzędowego pola czuciowego, czyli kory somatosensorycznej w zakręcie
pozaśrodkowym, odbiera impulsy głównie z układu tylno-powrózkowego
SII- drugorzędowego pola czuciowego w obrębie wieczka czołowo-ciemieniowego oraz kory
wyspy, impulsy głównie z układu rdzeniowo-wzgórzowego
4. NEURON IV RZĘDU w obrębie kory mózgowej, podrażnienie receptora obwodowego powoduje
powstanie potencjału wywołanego (warstwa 3 i 4 kory), który wędruje dalej do warstw powierzchownych i
głębszych (kora zbudowana jest z 6 warstw komórek)
Zasada lokalizacji somatotropowej- szczególne ułożenie włókien nerwowych na całej drodze od rdzenia do kory
mózgowej. I tak w sznurach tylnych rdzenia kręgowego:
- włókna z górnych części ciała leżą bardziej z boku
- włókna z dolnych bardziej przyśrodkowo
Reprezentacja ciała w polu pierwszorzędowym jest kontralateralna, receptory poszczególnych części ciała są
reprezentowane w proporcjach zależnych od gęstości w tej części (somatotropowa lokalizacja czuciowa)à
HOMUNKULUS CZUCIOWY, utworzony przez zestawienie korowych pól kojarzeniowych. Niezależnie od
projekcji poszczególnych części ciała:
 informacje dotykowe są odbierane głównie przez przednią część zakrętu pozaśrodkowego i bruzdę
środkową
 informacje kinestetyczne- przez tylną część zakrętu pozaśrodkowego
Reprezentacja ciała w polu drugorzędowym jest obustronna i również wykazuje lokalizację somatotropowa:

część przednia-twarz i tułów

część tylna- tułów i kończyny dolne
Wycięcie SI powoduje utratę zdolności:
 dokładnego rozpoznawania miejsca działania bodźca w różnych częściach ciała (w tym dyskryminacja
dwupunktowa)
 dokładnej oceny siły działania bodźca
 rozpoznawania dotykiem kształtu przedmiotu przy zamkniętych oczach (astereognozja)
 wyczuwania różnic temperatury
 rozpoznawania wzajemnego położenia części tułowia i kończyn względem siebie (anozognozja)
Układ rdzeniowo-wzgórzowo-korowy odpowiedzialny jest za:
o czucie protopatyczne, czyli niedokładne
o przewodzenie nieprecyzyjnego czucia dotyku, ucisku, zimna i ciepła oraz bólu
o cechuje go brak dokładniejszej lokalizacji i precyzji w różnicowaniu siły i miejsca działania bodźca oraz
niezdolność do przewodzenia informacji o szybko zmiennych i powtarzających się bodźcach, jak np.
wibracje
o utworzony jest z cienkich, słabo zmielinizowanych włókien, stąd szybkość przewodzenia jest znacznie
wolniejsza, około 6-15m/s
o nie wykazuje typowej organizacji somatotropowej
1) NEURON I RZĘDU po wejściu do rdzenia w rogach tylnych tworzy synapsę w strefie I-IV Rexeda (czyli
1-6 segmentów powyżej lub 1-2 poniżej miejsca wejścia do rdzenia)
2)...
Plik z chomika:
katarzyna.rygal
Inne pliki z tego folderu:

 POBUDLIWOŚĆ I MIĘŚNIE - notatki.doc (1070 KB)
GOSPODARKA WODNO-ELEKTROLITOWA, RÓWNOWAGA KWASOWOZASADOWA - notatki.doc (32 KB)
 KREW - notatki.doc (36 KB)
 NERWOWY I - notatki.doc (208 KB)
 NERWOWY II - notatki.doc (34 KB)
Inne foldery tego chomika:


Zgłoś jeśli naruszono regulamin





Strona główna
Aktualności
Kontakt
Dział Pomocy
Opinie


Regulamin serwisu
Polityka prywatności
Copyright © 2012 Chomikuj.pl
PYTANIA
Staś Tarkowski ;)