Katarzyna Pikusa

Katarzyna Pikusa
Specjalność: administracja publiczna
Rok akademicki: 2001/2002
Rok studiów: I
Grupa: I
KONSTYTUCJA JAKO ŹRÓDŁO PRAWA
ADMINISTRACYJNEGO
Prawo administracyjne to ogół zasad i norm prawnych regulujących pozycję prawną
administracji publicznej, jej strukturę organizacyjną, jej kompetencje, a także charakter
1
stosunków z podmiotami, które są adresatami jej działania. Owy „ ogół zasad i norm
prawnych” wynika z szeregu aktów normatywnych, które składają się na źródła prawa
administracyjnego i które kształtują „ pozycję prawną administracji publicznej”. Źródła te są
uporządkowane, tworzą pewna hierarchię. Konstytucja jest w hierarchii źródeł prawa
administracyjnego aktem normatywnym najwyższej rangi. Źródłem prawa powszechnie
obowiązującego. Posiada szczególną moc prawną, która oznacza , że wszystkie inne akty
prawne muszą być z nią zgodne , bowiem jako ustawa zasadnicza jest nadrzędnym aktem
prawnym .
Obecnie w Polsce obowiązuje Konstytucja uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe 2
kwietnia 1997r. (Dz.U.Nr 78) i przyjęta przez obywateli w referendum konstytucyjnym 25
maja 1997r. . Jest ona najwyższym prawem Rzeczpospolitej Polskiej. Stanowi podstawę
działania wszelkich organów państwowych. Działanie każdego organu można pośrednio lub
bezpośrednio wyprowadzić z Konstytucji .
Konstytucja określa podstawowe zasady ustroju politycznego, społecznego i
gospodarczego państwa . Ustala strukturę i kompetencje naczelnych , centralnych i lokalnych
organów państwa : kompetencje Prezydenta RP , Prezesa Rady Ministrów , Rady Ministrów i
innych członków rządu , a także wojewodów . Akt ten daje także podstawy prawne dla
organizacji i funkcjonowania samorządu terytorialnego , w tym konstytucyjne gwarancje dla
gmin jako podstawowych jednostek samorządu terytorialnego i ogólne normy dla pozostały
jednostek , a więc powiatów i województw .
W Konstytucji czytamy , że naród (w sensie konstytucyjnym, a nie etnicznym ) sprawuje
władzę przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio .
Warto zwrócić uwagę na art. 7 Konstytucji . Zgodnie z nim organy władzy publicznej
działają na podstawie prawa i w granicach prawa .
Działania organów władzy publicznej są wyznaczone przez prawo , w którym powinna być
zawarta podstawa działania i które zakreśla granice działania . Jest to bardzo dobitny wyraz
związania administracji prawem - jako najbardziej aktywnej w stosunkach społecznych i
działającej bezpośrednio . Związanie administracji daje obywatelom poczucie bezpieczeństwa
ze strony państwa i jego organów .
Konstytucja reguluje zasady kontroli administracji publicznej. Określa podstawowe
wolności i prawa człowieka i obywatela wskazując granice dopuszczalnej ingerencji
administracji publicznej w owe wolności prawa , ale tylko w wyjątkowych przypadkach.
Zgodnie z obowiązującą Konstytucją może to nastąpić , gdy jest to konieczne dla
2
bezpieczeństwa lub porządku publicznego , dla ochrony środowiska , zdrowia , moralności
publicznej , a także gdy zagraża wolności i prawom innych osób. Ograniczenia te nie mogą
jednak naruszać istoty wolności i praw człowieka i obywatela. To właśnie konstytucyjne
uregulowanie wolności i praw człowieka i obywatela wyznacza granice prawnej ingerencji
administracji publicznej, ale jednocześnie daje jej możliwość owego ingerowania.
Konstytucja stanowi, że każdy, kogo prawo lub wolność zostały naruszone przez orzeczenie
sądu lub organu administracji publicznej ma możliwość wniesienia skargi do Trybunału
Konstytucyjnego, celem zgodności aktu normatywnego (który był podstawą orzeczenia) z
Konstytucją.
Konstytucja RP zawiera ogólną systematykę źródeł prawa. Sama w sobie jest źródłem
prawa o mocy powszechnie obowiązującej. Ponad to wśród takich przepisów klasyfikuje ona
ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe, rozporządzenia (jedyne akty wykonawcze o
mocy powszechnie obowiązującej , które mogą wydawać na podstawie szczegółowego
upoważnienia zawartego w ustawie, jedynie organy wymienione w Konstytucji m. in. Prezes
Rady Ministrów, Rada Ministrów, ministrowie kierujący działami administracji rządowej), a
także akty prawa miejscowego (na danym obszarze). Wśród aktów o charakterze
wewnętrznym Konstytucja wymienia: uchwały Rady Ministrów oraz zarządzenia naczelnych i
centralnych organów administracji publicznej i zarządzenia Prezydenta RP. Powyższe akty
normatywne są źródłami prawa , których hierarchię kreuje właśnie Konstytucja RP. Składają
się one na owy „zespół zasad i norm prawnych”, który jest podstawą i gwarancją
prawidłowości działań administracji publicznej, a więc i prawa administracyjnego.
Ogólne zasady konstytucyjne, o których mówi ustawa zasadnicza, związane są z
uwzględnianiem trójpodziału prawa administracyjnego na:
a) prawo materialne - regulujące zachowanie organów administracji i stron przy
rozstrzyganiu indywidualnych spraw , np.: zasada ochrony własności (art.21ust.1i
art.64ust.1), czy zapewniania obywatelom równego dostępu do świadczeń opieki
zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych (art.68 ust.2). Konstytucja porusza
także problem stanów zagrożenia np.: stanu klęski żywiołowej, przewidując regulacje
ustawowe i określone zachowania organów administracyjnych;
b)
prawo ustrojowe – oparcie administracji publicznej na zasadzie decentralizacji ma
znaczenie dla całego obszaru ustrojowego prawa administracyjnego . Art.15 ust.1
stanowi , że: „Ustrój terytorialny RP zapewnia decentralizację władzy publicznej”.
Decentralizację zapewnia Konstytucja przez tworzenie samorządu terytorialnego
3
nadając mu istotną część zadań publicznych (art.16). W terenie mają działać organy
mające charakter zdecentralizowany. W art.17 ustawodawca konstytucyjny stwierdza,
że decentralizacja ma się odbywać także przez samorządy zawodowe i inne.
„Zasadniczy podział terytorialny państwa uwzględniający więzi społeczne, gospodarcze
lub kulturowe i zapewniający jednostkom terytorialnym zdolność wykonywania zadań
publicznych określa ustawa” (art.15 ust.2 ; art.164). Art.61 porusza problem informacji
o działalności organów władzy publicznej;
c) prawo formalne (proceduralne) – postanowienia Konstytucji odnośnie zasad ogólnych,
ważnych dla procesu administracyjnego ujęte są w m.in. w art.78 (prawo do
dwuinstancyjnego postępowania; art. 79 (prawo wniesienia skargi do Trybunału
Konstytucyjnego).
x60
4