Sport a uwarunkowania sprawności fizycznej w

Zakład Teorii Sportu
Akademia Wychowania Fizycznego w Warszawie
Sport a uwarunkowania
sprawności fizycznej
w wybranych fazach ontogenezy
Sport - jest to świadoma, dobrowolna działalność
człowieka podejmowana głownie dla zaspokojenia
potrzeby zabawy, popisu, walki, a także
wewnętrznego doskonalenia się w drodze
systematycznego rozwoju cech fizycznych,
umysłowych i wolicjonalnych [H. Sozański, 1998].
Rozwój osobniczy (ontogeneza) – jest to
szereg kolejnych i nieodwracalnych procesów
kształtotwórczych i fizjologicznych, jakie
zachodzą od momentu zapłodnienia komórki
jajowej do śmierci osobnika [J. Charzewski, 1999].
dr Marcin Siewierski
Charakterystyka rozwoju
motorycznego w wybranych
fazach ontogenezy
Rozwój motoryczny
(młodszy wiek szkolny 8-12 lat)
ƒ system klasowo-lekcyjny ogranicza aktywność dzieci;
ƒ przewaga procesów pobudzania nad hamowaniem
(nieumiejętność koncentracji);
ƒ szybkie tempo doskonalenia precyzji ruchów rąk;
ƒ ok. 9-10 roku życia rośnie zdolność koncentracji –
ruchy stają się oszczędne, dokładne i bez przyruchów;
ƒ dalszy rozwój ruchów lokomocyjnych (opanowanie
biegu, zróżnicowanie rzutów, znaczne wzbogacenie
wachlarza innych czynności)
Rozwój motoryczny
(młodszy wiek szkolny 8-12 lat)
ƒ postępuje intelektualizacja czynności (wzrost
zainteresowania efektami, chęć współzawodnictwa,
zadowolenie z udanych ćwiczeń)
ƒ rozpoczyna się etap dziecka doskonałego (złoty
wiek motoryczności) – trwa do rozpoczęcia skoku
pokwitaniowego wysokości ciała (10-11 rok życia
dziew.; 12-13 rok życia chłop.) – największe
przyrosty szybkości, wytrzymałości, zwinności,
może się obniżać poziom gibkości.
Rozwój motoryczny
(młodszy wiek szkolny 8-12 lat)
ƒ odwaga, duża aktywność, rosnąca zdolność do
odbioru informacji;
ƒ niezwykła łatwość uczenia się ruchów (nawet
skomplikowanych) - pożądane rozpoczęcie nauki
ruchów;
ƒ podatność na wzorce powoduje wybór czynności
lubianych (konkurencji i dyscyplin sport.)
ƒ dynamiczny rozwój zdolności motorycznych (siły
względnej, zdolności maks. pochłaniania tlenu,
max. tętno wysiłkowe, maksymalna moc
anaerobowa – zwłaszcza u dziewcząt)
Rozwój motoryczny
(okres pokwitania 12-15 lat)
Rozwój motoryczny
(okres pokwitania 12-15 lat)
ƒ skok pokwitaniowy wysokości ciała (10-12 rok
życia dziewczęta i 12-14 rok życia chłopcy);
ƒ skok pokwitaniowy masy ciała i masy tłuszczu ,
szczególnie u dziewcząt (po ok. 2 latach od skoku
wysokości ciała);
ƒ zachwianie równowagi w procesach pobudzania
i hamowania;
ƒ zmniejszenie motywacji i zainteresowań ruchem;
ƒ obniżenie poziomu zdolności motorycznych szczególnie u dziewcząt (u trenujących nie
obserwuje się takich zmian), u chłopców tylko
obniżenie wydolności aerobowej;
ƒ powiększenie dymorfizmu płciowego w zakresie
wszystkich zdolności motorycznych;
ƒ ruchy stają się niezręczne, brak im harmonii,
mniejsza dokładność i rytm;
ƒ zmniejszenie zdolności uczenia się ruchów.
Rozwój motoryczny
(okres pokwitania 12-15 lat)
ƒ ociężałość i apatia ruchowa - ujawniają się w działaniach:
w trudnych ruchach acyklicznych (ćwiczenia
gimnastyczne na przyrządach)
w ruchach kombinowanych i przy uczeniu się nowych
ruchów
w postawie ciała podczas wykonywania ruchów oraz
w przyruchach
w ruchach wymagających wyjątkowej dokładności
i precyzji
UWAGA:
Wspomniane zaburzenia są przejściowe, bardziej natury
jakościowej – pod względem ilościowym dalszy (choć
wolniejszy) rozwój poziomu predyspozycji koordynacyjnych.
Okresy sensytywne
ƒ są to okresy zwiększonej (maksymalnej,
optymalnej) podatności na bodźce środowiskowe,
w tym trening;
ƒ przypadają one na fazy przyspieszonego rozwoju
danej cechy stanowiące naturalne (biologiczne)
podłoże efektywniejszej stymulacji
Rozwój motoryczny
(okres młodzieńczy 16-18 lat)
ƒ powrót do równowagi i ukształtowanie się motoryczności
pełnej, zrównoważonej, z dużym bogactwem ruchów
i wysokim poziomem zdolności motorycznych
ƒ jeszcze większy dymorfizm płciowy sprawności fizycznej
(rozwój chłopców i regres u dziewcząt)
ƒ w budowie ciała (szerokość bioder i długość kończyn dolnych
w stosunku do tułowia, większa masa tłuszczu, słabsza
konstrukcja stawów
ƒ inne funkcje życiowe i obyczajowe,
ƒ różnice psychiczne, inny rytm biologiczny
ƒ kobiety przewyższają mężczyzn w zakresie: precyzji ruchów,
zachowania równowagi, gibkości
Wskazówka metodyczna
Najskuteczniejszym sposobem postępowania
mającego na celu podnoszenie poziomu cech
motorycznych jest działanie zgodne z naturalnym
kierunkiem i rytmem rozwoju osobniczego.
Trening ogólnorozwojowy
a wczesna specjalizacja
Mówiąc o zasadach treningu dzieci i młodzieży
używa się najczęściej dwóch pojęć:
ƒ
ƒ
wczesna specjalizacja
oraz trening ogólnorozwojowy.
Trening ogólnorozwojowy - jego celem jest równomierny
rozwój cech i dyspozycji stanowiących fundament pod przyszłą
specjalizację.
Również takie podejście nie znalazło potwierdzenia w nauce
i praktyce treningu. Chroniąc przed zbytnią eksploatacją
organizmu, nie precyzuje bowiem to rozwiązanie ani celu, ani
formuły rozwiązań metodycznych zadowalających z punktu
widzenia nowoczesnego systemu treningu. Trening
ogólnorozwojowy też może zakłócać rozwój poprzez
niesprecyzowane oddziaływanie bodźcotwórcze, kierowane
z uwzględnieniem prawidłowości „w ogóle", a bez różnicowania
z uwagi na specyfikę rozwoju poszczególnych cech czy
umiejętności.
Prawidłowe rozwiązania treningowe muszą być oparte na prawach
rozwoju biologicznego młodego organizmu, w szczególności zaś
rozwoju wydolności i sprawności fizycznej, co wynika z
całokształtu zjawisk wzrastania, dojrzewania i różnicowania
ustroju.
Wczesna specjalizacja to dążenie do możliwie
najwcześniejszego przygotowania organizmu do
specyficznych wymogów wąskiej specjalizacji
ruchowej i funkcjonalnej. Dotychczasowe
doświadczenia nauki i praktyki kwestionują
celowość takiego podejścia. Umożliwia ono
wprawdzie szybki wzrost wyników, lecz
wysycenie treningu środkami specjalnymi,
o dużej objętości i wysokiej skali intensywności,
prowadzi na ogół do przedwczesnej eksploatacji
młodego organizmu.
KONKLUZJA
Zatem trening przebiegający w latach intensywnego
naturalnego rozwoju winien być skierowany na
rozbudowę potencjału ruchowego i wszechstronne
doskonalenie funkcji oraz nabywanie różnorodnych
umiejętności ruchowych.
Po tym okresie (na etapie treningu ukierunkowanego)
można wprowadzać zadania o charakterze specjalnym.