GROMADZENIE INFORMACJI O PACJENCIE I JEGO RODZINIE
advertisement
GROMADZENIE INFORMACJI O PACJENCIE I JEGO RODZINIE ZASADY KOMUNIKOWANIA SIĘ PIELĘGNIARKI Z PACJENTEM KOMUNIKACJA INTERPERSONALNA ( komunikowanie się, porozumiewanie się) – proces wzajemnej wymiany informacji pomiędzy ludźmi biorącymi udział w tym procesie KOMUNIKACJA INTERPERSONALNA - z jednej strony tworzy ona wspólny system społeczny, gdyż komunikują się przynajmniej dwie osoby, a często i więcej, wspólnie tworząc system informacji. Z drugiej strony proces ten jest podstawą podejmowania przez człowieka wszelkich działań pozwalających na rozwiązywanie zadań, problemów, odbiór i przetwarzanie informacji. TEORIE KOMUNIKACJI – prezentują różne podejścia do analizy komunikowania się ludzi. Na obecnym poziomie wiedzy istnieje wiele teoretycznych interpretacji komunikowania się interpersonalnego. TEORIE KOMUNIKACJI • Teorie mechanistyczne • Teorie psychologiczne • Teorie systemowe FORMY KOMUNIKACJI MIĘDZYLUDZKIEJ Ze względu na rodzaj komunikatu wyróżnia się dwie podstawowe formy komunikacji: • werbalną (słowną) • niewerbalną (bezsłowną, pozawerbalną) Komunikacja werbalna. Pojęcie „werbalna” pochodzi od słowa verbum, oznaczającego wyraz mówiony, czyli słowo. MOWA jest specyficznym, ludzkim sposobem porozumiewania się. Za jej pomocą można wyrazić myśli i uczucia, wymienić informacje Mowa ludzka jest używana na wiele sposobów, a jest rozbudowywana przez komunikację niewerbalną. RODZAJE MOWY: • Nieformalna (okazjonalna) – pogawędki, zawierające mało informacji (duża ilość czasowników i zaimków) • Formalna – zaplanowane i celowe wypowiedzi w bogatej oprawie gramatycznej (duża ilość rzeczowników i przymiotników) Ze względu na cel wypowiedzi w komunikacji werbalnej, Szewczyk wyróżnia następujące rodzaje komunikatów: • • • • • informacje polecenia nakazy, zakazy stwierdzenia pytania Znaczenie wypowiedzi werbalnych uzależnione jest od wielu elementów pozawerbalnych np.: ton głosu, rytm mowy, akcentowanie, melodyka głosu, tembr głosu, wady wymowy, wtrącenia, typ używanego języka (np.: urzędowy i/lub gwarowy), zasób słownictwa. Stąd komunikat analizowany pod kątem tych czynników może być wyrażony w sposób nakazujący, zakazujący, rozkazujący lub ironiczny. Komunikacja niewerbalna – to bezsłowne przekazywanie informacji – komunikacja ukryta, symboliczna, język ciała. Kanał niewerbalny przekazuje „obraz duszy”, czyli nastroje, postawy, uczucia i emocje. Do niewerbalnych komunikatów zalicza się: • • • • Gestykulację Mimikę twarzy Postawę ciała Dystans fizyczny (strefa 1-intymna- do 0.5 m; s. 2dystans osobisty – ok..120cm; s.3-dystans towarzyski 120-360 cm; s.4-dystans oficjalny powyżej 360cm) • Wygląd fizyczny • Kontakt wzrokowy • Zachowania dotykowe STYLE KOMUNIKOWANIA SIĘ STYL KOMUNIKACJI INERPERSONALNEJ jest to wzór przekazywania komunikatów werbalnych i niewerbalnych, uwzględniający koncentrację na partnerze interakcji. STYL KOMUNIKOWANIA określany jest też jako sposób porozumiewania się człowieka z innymi, czyli sposób werbalnego i niewerbalnego reagowania na sygnały dotyczące tego, jak określone treści powinny być przyjmowane, interpretowane lub rozumiane. WYRÓŻNIA SIĘ DWA STYLE KOMUNIKOWANIA SIĘ: • Styl partnerski – komunikowanie się jest skoncentrowane zarówno na własnej osobie, jak też osobie partnera; • Styl niepartnerski – komunikowanie skoncentrowane na własnej osobie – egocentryczny lub osobie partnera – allocentryczny. KOMUNIKACJA INERPERSONALNA PIELĘGNIARKI Z PACJENTEM OGÓLNE CELE KOMUNIKOWANIA SIĘ PIELĘGNIARKI Z PACJENTEM: • Nawiązanie i podtrzymanie werbalnego i niewerbalnego kontaktu; • Wymiana informacji. WYRÓŻNIAMY DWA POZIOMY KOMUNIKOWANIA SIĘ: • Poziom relacji; • Poziom treści. POZIOM RELACJI określa sposób nawiązywania kontaktu werbalnego i niewerbalnego z pacjentem, czas, miejsce i okoliczności komunikowania. POZIOM TREŚCI określa zakres i charakter komunikatów otrzymywanych i przekazywanych wzajemnie przez pielęgniarkę i pacjenta. Poziom relacji i treści wyznaczają charakter komunikowania się pomiędzy pielęgniarką a pacjentem, który może zawierać element emocjonalny i poznawczy. Cele szczegółowe komunikowania się pomiędzy pielęgniarką a pacjentem; • ustalenie rozpoznania pielęgniarskiego, • planowanie zindywidualizowanej opieki nad pacjentem i jego rodziną,(informowanie), • realizowanie zaplanowanych działań pielęgniarskich (doradzanie, zachęcani, pomaganie, wspieranie, uspokajanie), • ocena osiągniętych celów pielęgnowania. W całościowym, zindywidualizowanym pielęgnowaniu szczególne znaczenie ma porozumiewanie się pomiędzy pielęgniarką a pacjentem i/lub jego rodziną. Porozumiewanie się pozwala na : • Nabranie przez pacjenta zaufania do pielęgniarki, • Uzyskanie przez pielęgniarkę jak najszerszego zakresu danych o funkcjonowaniu podopiecznego w wymiarze biologicznym, psychicznym,społecznym, duchowym i kulturowym; • Współpracę i współdziałanie pacjenta w gromadzeniu informacji, planowaniu, realizowaniu i ocenianiu osiągniętych celów pielęgnowania ZASADY KOMUNIKOWANIA SIĘ PIELĘGNIARKI Z PACJENTEM Zasady to „podstawowe reguły wykonywania zadań i rozwiązywania problemów zawodowych, wypracowane w oparciu o wiedzę i wyniki badań nauk podstawowych” (Ciechaniewicz 1999) Zasady komunikowania się określają sposób efektywnego porozumiewania się pomiędzy pielęgniarką a pacjentem. ZASADY KOMUNIKOWANIA SIĘ PIELĘGNIARKI Z PACJENTEM: 1) Zasada podmiotowego traktowania pacjenta: Pacjent jest osobą współuczestniczącą w podejmowaniu decyzji dotyczących rozpoznania, planowania, realizowania i oceniania osiągniętych celów opieki pielęgniarskiej. 2) Zasada partnerskiego stylu komunikowania się. Pielęgniarka i pacjent, porozumiewając się w sposób partnerski, uznają wzajemnie ważność swoich problemów, potrzeb i oczekiwań. Podstawowymi założeniami partnerstwa w komunikowaniu są: • określona odpowiedzialność pielęgniarki i pacjenta za pielęgnowanie, • dobrowolność komunikowania się, • obustronna wola negocjowania, • korzyści z komunikowania się dla pielęgniarki i pacjenta. 3) Zasada współpracy i współdziałania w osiąganiu celów pielęgnowania, w tym komunikowania. Przestrzeganie tej zasady pozwala i ułatwia pacjentowi i pielęgniarce podjąć decyzje w zakresie diagnozy pielęgniarskiej, planu opieki, jej realizacji i oceny osiągniętych celów. 4) Zasada otwartości w komunikowaniu Zasada ta pozwala na zaspokojenie ważnych potrzeb w sytuacji, gdy pomoc i współpraca pacjenta są konieczne. Ta zasada pozwala na ograniczenie przewagi ze strony pielęgniarki, odczuwanej przez pacjenta, a wynikającej z jej roli lub sytuacji (wyrażanie własnych opinii, przekonań lub odczuć; uczciwe odpowiadanie na pytanie pacjenta; otwarta postawa ciała – pochylona do przodu). 5) Zasada dwukierunkowego (dwustronnego) charakteru komunikowania się. Dwukierunkowość oznacza zmianę roli z nadawcy na odbiorcę oraz odbiorcy na nadawcę. Oznacza to, że informacja przekazywana pacjentowi przez pielęgniarkę jest zgodna z jej intencją. Pacjent interpretuje uzyskaną informację w taki sam sposób jak pielęgniarka, a następnie przekazuje pielęgniarce informację zwrotną. W tej sytuacji i pacjent staje się nadawcą, a pielęgniarka odbiorcą informacji. 6) Zasada empatii w komunikowaniu. Postawa empatyczna to chęć zrozumienia i poznania myśli oraz odczuć pacjenta poprzez wczuwanie się w jego rolę (empatia poznawcza) oraz umiejętność odczuwania reakcji pacjenta adekwatnie do własnych indywidualnych odczuć (empatia emocjonalna). W pielęgnowaniu pacjenta szczególną rolę przypisuje się empatii poznawczej. 7) Zasada kompetentnego informowania. Pielęgniarka ma obowiązek: • informowania pacjenta o jego prawach, • udzielania informacji o stanie zdrowia w „zakresie koniecznym do sprawowania opieki pielęgnacyjnej,” • zachowania tajemnicy informacji związanych z pacjentem, • przekazywania niezbędnych informacji rodzinie pacjenta uczestniczącej w pielęgnowaniu. 8) Zasada ukierunkowanego obserwowania. W trakcie komunikowania pielęgniarka zwraca uwagę na takie elementy komunikacji niewerbalnej jak: • Ruchy ciała, mimikę twarzy, gestykulację, postawę ciała; • Wygląd fizyczny • Zachowania dotykowe podczas powitania, wykonywania czynności pielęgnacyjnych; • Zachowania parajęzykowe tj. tembr głosu, artykulacja, głośność, tempo mówienia • Dystans fizyczny; • Wpływ zachowań niewerbalnych na kontynuowanie wypowiedzi werbalnej. 9) Zasada aktywnego słuchania. Aktywne słuchanie – to umiejętność reagowania odbiorcy w sposób werbalny lub niewerbalny na wypowiedź nadawcy, zakładająca uważne słuchanie przez odbiorcę, powtórzenie sensu jego wypowiedzi, co pozwala nadawcy wierzyć, że został wysłuchany i zrozumiany. 10) Zasada stosowania werbalnych i niewerbalnych form komunikowania. 11) Zasada zachowania dystansu fizycznego. Najbardziej optymalna odległość w trakcie rozmowy pomiędzy pielęgniarką a pacjentem wynosi ok.. 1,5 m. Taka odległość umożliwia nawiązanie kontaktu i stworzenie atmosfery zaufania i poczucia bezpieczeństwa, jednocześnie uniemożliwia naruszenie indywidualnej przestrzeni osobistej zarówno pielęgniarki, jak i pacjenta. 12) Zasada utrzymywania kontaktu wzrokowego. Kontakt wzrokowy powinien trwać ok.. 5sek. za każdym razem, kiedy spoglądamy na rozmówcę. Jest szczególnie ważny w trakcie przekazywania informacji, wyjaśniania, aktywnego słuchania, odpowiadania na pytania. Utrzymywanie kontaktu wzrokowego: • świadczy o aktywnym słuchaniu, • potwierdza autentyczność wypowiedzi, • umożliwia obserwowanie reakcji niewerbalnych.
