Estrogeny i hormony tarczycy
advertisement
Estrogeny i hormony tarczycy Konrad Królikowski [email protected] Podsumowanie Żeńskie hormony płciowe Rodzaje i spektrum działania Estrogeny i antyestrogeny Progestageny Działania niepożądane, przeciwwskazania i interakcje żeńskich hormonów płciowych HTZ Antykoncepcja Hormony tarczycy Wytwarzanie i działanie Leki przeciwtarczycowe Wydzielanie Pęcherzyk pierwotny Pęcherzyk wtórny OH HO 17-beta-estradiol O OH OH HO HO Estron CH3 C=O Ciałko żółte O Progesteron Estriol Spektrum CH3 OH HO 17-beta-estradiol C=O O Progesteron Działanie na oś przysadkajajnik Estrogeny Hamują wydzielanie FSH W małych stężeniach hamują wydzielanie LH W dużych stężeniach – pobudzają LH Progesteron Wraz z estrogenami obniża wydzielanie FSH i LH Antyestrogen – metabolizm estrogenów Działanie na metabolizm Estrogeny Lipidy Progestageny Lipaza wątrobowa Katabolizm HDL HDL Receptory dla LDL w wątrobie LDL LDL Oksydacja LDL w makrofagach Węglowodany insulinooporność insulinooporność Działanie na krążenie Estrogeny Zatrzymanie Na i wody obrzęki Wydzielanie NO rozszerzenie naczyń Frakcja wyrzutowa Progestageny Wydalanie Na i wody RR Działanie na kości (estrogeny) Stymulacja wzrostu i uwapnienia, zarastanie przynasad Bezpośrednie oddziaływanie na osteoblasty i osteoklasty Pośrednio przez IL-6, IL-1, TNF-alfa, GM-CSF Wzmaganie hydroksylacji wit. D w nerkach Działanie na sutek Estrogeny Rozrost przewodów Rak sutka? Progesteron Rozrost pęcherzyków Im więcej estrogenów tym większe ryzyko Długoterminowe HTZ zwiększa ryzyko, które znika po 5 latach od odstawienia Estradiol in vitro stymuluje komórki nowotworowe Podsumowanie Żeńskie hormony płciowe Rodzaje i spektrum działania Estrogeny i antyestrogeny Progestageny Działania niepożądane, przeciwwskazania i interakcje żeńskich hormonów płciowych HTZ Antykoncepcja Hormony tarczycy Wytwarzanie i działanie Leki przeciwtarczycowe Estrogeny Naturalne 17-beta-estradiol Estron Estriol Sztuczne Etinyloestradiol Mestranol Tibolon (+ wł. gestagenne + androgenne) Pochodne stilbenu Dietylostilbestrol Heksestrol Właściwości Naturalne Łatwo metabolizowane w wątrobie – słabe działanie po podaniu p.o. Najbardziej fizjologiczne działanie – stosowane w HTZ Syntetyczne Silniejsze działanie Odporne na „wątrobę” Stosowane w antykoncepcji Pochodne stilbenu Inna budowa, silniejsze działanie Możliwość reakcji utlenionych metabolitów z DNA Karcynogeneza? Wskazania Antykoncepcja hormonalna – gł. syntetyczne Hormonalna terapia zastępcza – gł. naturalne Niewydolność jajników Rak prostaty Antyestrogeny (SERM) Klomifen Głównie podwzgórze Wydzielanie GnRH Zastosowanie: niepłodność, oligospermia Raloksyfen Agonista w kościach Antagonista w endometrium i sutku Zastosowanie: profilaktyka osteoporozy u pacj. z grup ryzyka Tamoksyfen Głównie w sutku Rozwoju nowotworu Częściowy agonista w endometrium: hiperplazja Zastosowanie: rak sutka Podsumowanie Żeńskie hormony płciowe Rodzaje i spektrum działania Estrogeny i antyestrogeny Progestageny Działania niepożądane, przeciwwskazania i interakcje żeńskich hormonów płciowych HTZ Antykoncepcja Hormony tarczycy Wytwarzanie i działanie Leki przeciwtarczycowe Progestageny Progesteron i pochodne Progesteron Medroksyprogesteron Dydrogesteron Hydroksyprogestron Izopregnenon Chlormadinon Pochodne testosteronu Etisteron i noretisteron Norgestrel i lewonorgestrel Noretynodrel Norgestrienon Dimetisteron Nowe pochodne Desogestrel Norgestimat Gestoden Antygestagen mifepriston Właściwości Pochodne progesteronu Progesteron szybko rozkładany przez wątrobę, pochodne – nie Działanie wirylizujące tylko przy dużych dawkach Pochodne testosteronu Potencjalnie silniejsze działanie wirylizujące i anaboliczne Nowe pochodne testosteronu Głównie w środkach antykoncepcyjnych Mifepriston Antykoncepcja po stosunku (>72h) przez uniemożliwienie implantacji Wskazania Antykoncepcja hormonalna HTZ u kobiet z macicą Endometrioza Menorrhagia Bolesne miesiączki Podsumowanie Żeńskie hormony płciowe Rodzaje i spektrum działania Estrogeny i antyestrogeny Progestageny Działania niepożądane, przeciwwskazania i interakcje żeńskich hormonów płciowych HTZ Antykoncepcja Hormony tarczycy Wytwarzanie i działanie Leki przeciwtarczycowe Działania niepożądane Ryzyko: zakrzepica żył głębokich (RR 3 po roku), rak sutka (RR 1,5 po 5 latach), ChNS (?), udar (?) Zespół przedmiesiączkowy Bolesność piersi, zatrzymanie płynów, wzdęcie Zaburzenia miesiączkowania Wzrost wagi, wysypki, nudności, bóle głowy, bezsenność, depresja Gestageny: hirsutyzm, łysienie Estrogeny: przerost śluzówki macicy i ca (RR 2 jeśli same EE), mięśniaki macicy, kamica żółciowa (RR 2) Przeciwwskazania Choroby w wywiadzie: zakrzepica żylna, rak sutka, ciężka migrena, kamica żółciowa, nadciśnienie tętnicze, porfiria Niewydolność lub ca wątroby, leki zmniejszające efektywność (rifampicyna, fenytoina, ampicylina, tetracykliny, gryzeofulwina) Długie unieruchomienie, operacja na miednicy mniejszej, niezdiagnozowane krwawienie z dróg rodnych, ciąża, karmienie, 3 tyg. po porodzie Palenie >20 szt./d (>35 r.ż.) Interakcje Leki wiążące się silnie z białkami Leki stymulujące bądź hamujące enzymy wątroby Antybiotyki (penicyliny i tetracykliny) zmniejszają efekt Podsumowanie Żeńskie hormony płciowe Rodzaje i spektrum działania Estrogeny i antyestrogeny Progestageny Działania niepożądane, przeciwwskazania i interakcje żeńskich hormonów płciowych HTZ Antykoncepcja Hormony tarczycy Wytwarzanie i działanie Leki przeciwtarczycowe HTZ Zastępowanie hormonów żeńskich zanikających w okresie menopauzy ≠ antykoncepcja Wskazania: objawy zanikowe, wypadowe i naczyniowe w menopauzie wczesna menopauza - jako profilaktyka osteoporozy Rodzaje HTZ Łączona (E+P) •dla kobiet z macicą lub endometriozą •hamuje rozrost endometrium Ciągła •hamuje krwawienia •w postmenopauzie Estrogenowa (E!) •dla kobiet bez macicy Cykliczna (P przez 1014 dni) •daje regularne krwawienia •w perimenopauzie Raloksyfen •zapobiega osteoporozie •nie znosi uderzeń gorąca Podsumowanie Żeńskie hormony płciowe Rodzaje i spektrum działania Estrogeny i antyestrogeny Progestageny Działania niepożądane, przeciwwskazania i interakcje żeńskich hormonów płciowych HTZ Antykoncepcja Hormony tarczycy Wytwarzanie i działanie Leki przeciwtarczycowe Antykoncepcja naturalna Typowe stosowanie Doskonałe stosowanie Bez metody 85 85 Karmienie 2 - Abstynencja okresowa 25 Kalendarzyk 9 Met. Śluzowa 3 Temperatura 2 Stosunek przerywany 19 4 Antykoncepcja sztuczna Typowe stosowanie Doskonałe stosowanie Tabletki łączone 5 0,1 Tabletki gestagenne 5 0,3 0,05 0,1-2,0 0,5 0,3 0,05 0,1-1,5 21 14 20 5 3 6 20 0,15 0,5 9 0,10 0,5 Depo-Provera Norplant Wkładki domaciczne Kondom żeński Kondom męski Diafragma Kapturek szyjkowy Sterylizacja męska Sterylizacja żeńska Antykoncepcja hormonalna Nadmiar Estro-/ Progestagenów Blokowanie Owulacji Wydzielania FSH i LH pH śluzu Nieprzygotowane endometrium Wskazania: antykoncepcja, HTZ u kobiet w wieku okołomenopauzalnym, bolesne miesiączki, zespół przedmiesiączkowy, zesp. policystycznych jajników Rodzaje AH Łączona Progestagenna •Syntetyczny estrogen + syntetyczny progestagen •różnofazowe (1,2,3) Z nowym progestagenem •mniej działań ubocznych •częstsza zakrzepica? Mini-pill •dla karmiących, palących , starszych, schorowanych •wymaga regularności! Formy depot •medroksyprogesteron i.m. co 3 m-ce •lewonorgestrel w implantach do 5 lat Po stosunku •72% skutecznośći do 72h po stosunku •Druga dawka po 12h •Lek p/wymiotny na 1h przed zażyciem Podsumowanie Żeńskie hormony płciowe Rodzaje i spektrum działania Estrogeny i antyestrogeny Progestageny Działania niepożądane, przeciwwskazania i interakcje żeńskich hormonów płciowych HTZ Antykoncepcja Hormony tarczycy Wytwarzanie i działanie Leki przeciwtarczycowe Wytwarzanie T3 i T4 NADCHLORANY I Tgb - utlenianie I DIT MIT DIT + jodowanie MIT Tgb MIT DIT T4 sprzęganie T3 DIT MIT DIT DIT Tgb T3 MIT MIT T3 fagocytoza DIT T4 TIOAMIDY I T3 - I Pompa zagęszczenie I- - dejodynacja MIT DIT T3 T4 uwalnianie T3 T4 hydroliza JODKI T3 Tgb DIT MIT MIT T3 lizosomy Farmakokinetyka T4, T3 T4 Siła dzialania T3 1 4 80 ug 30 ug Zasoby poza tarczycą 800 ug 54 ug Czas półtrwania 7 days 1 day 5-11 ug/dL 95-190 ng/dL 99,96% 99,6% Produkcja dobowa Poziom w surowicy Wiązanie z białkami Lewotyroksyna, liotyronina Działanie: metabolizm: temperatura, zużycie tlenu • HR, pojemność minutowa, rozszerzenie naczyń, wydzielanie moczu • glukoza, cholesterol, TG, WKT • pobudzenie ukł. współczulnego • Wskazania: • Niedoczynność tarczycy różnego pochodzenia: wole proste, obrzęk śluzowaty, wole Hashimoto, po resekcji, kretynizm Lewotyroksyna, liotyronina Zasady stosowania stosowana p.o. lub i.m. działa po kilku dniach, działanie utrzymuje się po odstawieniu do kilku tygodni Działania niepożądane Bezsenność, bóle głowy, uczulenia Tachykardia, dławica, blok przewodzenia Przeciwwskazania ChNS, NT, niewydolność serca, cukrzyca, gruźlica Podsumowanie Żeńskie hormony płciowe Rodzaje i spektrum działania Estrogeny i antyestrogeny Progestageny Działania niepożądane, przeciwwskazania i interakcje żeńskich hormonów płciowych HTZ Antykoncepcja Hormony tarczycy Wytwarzanie i działanie Leki przeciwtarczycowe Leki przeciwtarczycowe Tioamidy Metylotiouracyl Propylotiouracyl Benzylotiouracyl Tiamazol Karbimazol Merkaptotiazolidyna Tiomocznik Nadchlorany (sodu i potasu) Dijodotyrozyna (DIT) Związki jodu Roztwory jodku potasu i sodu Jod promieniotwórczy Tioamidy Stosowanie nadczynność tarczycy działa z opóźnieniem kilku tygodni metimazol dawkowanie p.o., zmniejszyć dawkę po uzyskaniu eutyreozy Działania niepożądane agranulocytoza, zab. wątrobowe, reakcje alergiczne, mdłości propylotiouracyl powiększenie tarczycy, wytrzeszcz interakcja z chloramfenikolem, poch. hydantoiny, antyhistaminikami Nadchlorany, DIT Stosowane w nadczynności coraz rzadziej Mogą wywoływać niedokrwistość aplastyczną, trombocytopenię i pancytopenię DIT – prekursor tyroksyny, hamuje wydzielanie TSH Jod Formy: Płyn Lugola: jod w wodnym roztworze 1-2% jodku potasu Jodki potasu i sodu w roztworach wodnych i spirytusowych Większe dawki podawane przez 7-10 dni hamują wychwyt jodu i prowadzą do eutyreozy Wskazania: przed resekcją nadczynnej tarczycy jako środek eutyreotyzujący Jod promieniotwórczy Izotopy I, 125 I, 130 I, 131 I 132 Niszczy tkankę gruczołu Doustnie w nadczynności i guzach hormonalnych Dożylnie w próbach diagnostycznych Podsumowanie Żeńskie hormony płciowe Rodzaje i spektrum działania Estrogeny i antyestrogeny Progestageny Działania niepożądane, przeciwwskazania i interakcje żeńskich hormonów płciowych HTZ Antykoncepcja Hormony tarczycy Wytwarzanie i działanie Leki przeciwtarczycowe
