Dramat i teatr antyczny
advertisement
Dramat i teatr antyczny Antyczny teatr w Pammukale Historia teatru • Historia teatru europejskiego ma swój początek w starożytnej Grecji (V w. p.n.e.). • Teatr grecki wiąże się ściśle ze świętami ku czci Dionizosa boga narodzin, urodzaju i wina. Początki teatru • Z biegiem lat uroczystości tych świąt przekształciły się w utwory sceniczne o charakterze zabawowym. Wystawiano je w święta dionizyjskie - tzw. Wielkie Dionizje - miejskie (pora wiosennego zrównania dnia z nocą) i Dionizje Małe - wiejskie (pora jesienna, okres winobrania). • Uroczystości te trwały przez kilka dni i łączyły się z zawodami trzech dramaturgów (zwanymi agonami), wystawiających kolejno przez jeden dzień swą tetralogię, czyli trzy tragedie i dramat satyrowy (komedię). Budowa teatru antycznego • W pobliżu świątyni Dionizosa w Atenach kapłani wyznaczali tak zwany Święty Krąg. Był to ubity lub wysypany piaskiem plac, który nazwano później orchestrą, czyli tanecznią. Tutaj bowiem chór, ustawiony w dwóch lub trzech szeregach, śpiewał i tańczył. Na środku tego placu stał okrągły ołtarz thymele Budowa teatru antycznego • Początkowo orchestrę wytyczano w kształcie prostokąta, koła albo elipsy; ostatecznie przyjęła się w teatrze greckim forma kolista. Orchestra sytuowana była zawsze u stóp wzgórza, na którego zboczu zasiadali widzowie: początkowo wprost na ziemi, z czasem na stawianych jedne na drugich ławkach. • Taki był początek późniejszej widowni, zwanej theatronem, która w Grecji miała kształt wycinka koła większego od półkola. Teatr, tzw. widownię, budowano na stoku wzgórzu pod gołym niebem, wykuwając w skale amfiteatralnie ułożone siedzenia dla widzów. Budowa teatru antycznego • Gdy w dramatach antycznych zaczęto rozbudowywać akcję i do chóru dodano aktorów, występowali oni początkowo wraz z nim na orchestrze. • Wzniesiony po przeciwległej do theatronu stronie drewniany barak, tak zwane skene, służył jako garderoba dla aktorów i jako tło akcji dramatu. Budowa teatru antycznego • Później nastąpiła dalsza zmiana: aktorzy zeszli z orchestry i występowali na tak zwanym proskenionie (odpowiednik dzisiejszej sceny). Powstała jakiś czas potem drewniana budowla na cokole skene (episkenion) obejmowała z trzech stron przestrzeń dla grających aktorów. Plan teatru antycznego Plan teatru antycznego theatron orchestra skene (garderoba dla aktorów) Teatr Dionizosa w Atenach (rekonstrukcja) Teatr Dionizosa • Jest to najsłynniejszy teatr grecki. Został wybudowany w Atenach u stóp Akropolu. Kształt być może wywodzi się od miejsca pierwotnych spotkań koło świątyni Dionizosa w Atenach • Teatr ozdobiony był portretami słynnych pisarzy. • Wszystkie inne teatry greckie były na nim wzorowane Cechy teatru antycznego Teatr opatrzony jest trzema normami: – zasadą odpowiedniości (jedności) stylu, – zasadą trzech jedności: • czasu, • miejsca, • akcji – oraz zasadą dekorum (obowiązek pisania tragedii stylem wysokim). Budowa tragedii antycznej - Prologos - aktor wygłasza zapowiedź tragedii. - Parodos - wejście chóru na scenę. - Epeisodion - czyli "epizod", część akcji. - Stasimon - czyli komentarz chóru. - Epeisodion - kolejne wydarzenia. - Stasimon - znów komentarz chóru. - Exodos - wyjście chóru. Cechy tragedii antycznej • • • • • • zasada trzech jedności istnienie chóru zasada dekorum bohaterowie to wybitne jednostki tytuł od imienia głównego bohatera zasada jedności estetyki Zasada trzech jedności jedności czasu- akcja rozgrywa się w przeciągu jednej doby, zaczyna się o świcie, a kończy wieczorem, jedności miejsca - wydarzenia mają swój przebieg w określonym miejscu, np. przed pałacem władcy, jedności akcji -jeden wątek, wszystkie osoby dramatu są związane z głównym konfliktem, wydarzenia drugorzędne są tylko po to, by podkreślić wagę istotnych problemów. Występuje dwóch lub trzech bohaterów. Ważną rolę odgrywa wszechobecny chór, zapowiada on pojawienie się bohaterów, komentuje wydarzenia, snuje refleksje. Funkcje dramatu • wywołanie u widza wstrząsu uczuciowego, czyli katharsis, spowodowanego przez uczucia litości, trwogi, które mają towarzyszyć widzowi w czasie obcowania ze sztuką; • odzwierciedlenie rzeczywistości - wyniesienie wniosków dla siebie Funkcje chóru • dopowiadanie zdarzeń preakcji • nastrój liryczny • wspomaga tworzenie napięcia emocjonalne uprzedza fakty Sofokles • Grecki poeta tragik, należący do twórców tragedii złotego wieku. • Urodził się w podateńskiej wsi Kolonos około roku 496 p.n.e.(umarł w 406 r. p.n.e.) • Pochodził z zamożnego mieszczaństwa. Był starannie wykształcony. • W młodości zdobył sobie sławę jako aktor. Antygona • Należy do najwcześniejszych spośród siedmiu ocalałych tragedii Sofoklesa • Powstała najprawdopodobniej w latach 442 - 440 p.n.e. • Tematyka sięga do mitu o dziejach rodu Labdakidów Bohaterowie tragedii • • • • • • • • • Antygona – córka Edypa Ismena – jej siostra Chór tebańskich starców Kreon – król Teb Strażnik Hajmon – syn Kreona Tyrezjasz – wróżbita Posłaniec Eurydyka – żona Kreona Przedakcja tragedii Historia rodu Antygony Kadmos – założyciel rodu Labkados Lajos + Jokasta Syn Edyp na dworze króla Koryntu Przepowiednia wyroczni Edyp zabija Lajosa i żeni się z Jokastą Eteokles Polinejkes Antygona Ismena Edyp poznaje prawdę o swoich rodzicach: Jokasta zabija się, Edyp oślepia się. Władzę przejmują synowie Edypa. W wyniku sporu o władze Polinik przegnany przez brata opuszcza ojczyznę. Polinik wraca na czele wojsk i atakuje Teby. W wyniku bratobójczego pojedynku giną obaj bracia. Władze w Tebach przejmuje Kreon – brat Jokasty Plan wydarzeń • • • • • • Zakaz Kreona Rozmowa Antygony i Ismeny (ekspozycja) Decyzja Antygony Chór starców poznaje wolę władcy Wieść o próbie pogrzebania zwłok Polinika Antygona winowajczynią – ponowna próba pochowania brata • Ismena próbuje ratować siostrę • Bunt Hajmona przeciw woli ojca Plan wydarzeń • • • • • • • • Skazanie Antygony na śmierć głodową Pożegnanie bohaterów ze światem Proroctwo Terezjasza Kreon zmienia decyzję Antygona kończy życie Samobójcza śmierć Hajmona Śmierć Eurydyki Rozpacz Kreona
