Historia pisma i piśmiennictwa

Historia pisma i piśmiennictwa
1. Cel główny lekcji:



Zapoznanie uczniów z historią rozwoju pisma.
Zapoznanie uczniów z ewolucją sposobów utrwalania pisma.
Uświadomienie znaczenia powstania pisma i wynalezienia druku
2. Cele szczegółowe, czyli po lekcji uczeń powinien:












Wiedzieć, kiedy i gdzie wynaleziono pismo.
Wiedzieć, jakie są rodzaje pisma.
Wiedzieć, jakie są rodzaje alfabetów używanych dziś w Europie.
Wiedzieć, co to jest pergamin, papirus, tabliczka gliniana, papier.
Wiedzieć, kiedy i gdzie wynaleziono druk.
Umieć wyjaśnić różnicę między pismem obrazkowym i alfabetycznym.
Umieć omówić ewolucję pisma.
Umieć omówić ewolucję sposobów utrwalania pisma.
Umieć wyjaśnić, z czego tworzono pergamin, papirus, tabliczki gliniane i papier.
Umieć wyjaśnić, na czym polegała różnica między zapisywaniem książek i ich drukowaniem.
Rozumieć, dlaczego wynalazek pisma stał się przełomowy dla historii ludzkości.
Rozumieć, jakie znaczenie miał wynalazek druku.
3. Metody




Praca w grupach z tekstem.
Tworzenie przez uczniów pisma obrazkowego.
Samodzielna odpowiedź uczniów.
Pogadanka nauczająca.
4. Środki dydaktyczne



Teksty źródłowe dotyczące sposobów produkowania pergaminu, papirusu i papieru oraz
sposobu wytwarzania pierwszego druku.
Folie do malowania i flamastry.
Podręcznik: Tomasz Małkowski „Historia i społeczeństwo", Gdańskie Wydawnictwo
Oświatowe.
5. Przebieg lekcji
a. Rekapitulacja wtórna
1. Przypomnienie, jak dzielimy czas w historii (na jakie epoki).
2. Wprowadzenie do tematu lekcji.
3. Wyjaśnienie, że to właśnie wynalazek pisma dał początek epoce starożytnej i w ogóle
czasom historycznym.
b. Główna treść lekcji

Praca w grupach.
Uczniowie podzieleni są na cztery grupy. Każda z grup otrzymuje tekst, płachtę do malowania i
flamaster. Jej zadaniem jest przeczytaną treść zapisać pismem obrazkowym na płachtach w ten
sposób, by później uczniowie z innych grup mogli odczytać to, co zostało napisane.
1. Grupa I: Papirus
Papirus wynaleziono w Egipcie. Tworzono go z długich trzcin. Krojono je wzdłuż na paski,
suszono i sklejano we wstęgi. Wstęgi zwijano w zwoje. Na papirusie pisano w kolumnach
od lewej do prawe. Na papirusie pisano ostrą trzcinką.
2. Grupa II: Pergamin
Pergamin wytwarzano ze skóry zwierząt, np. owcy albo kozy. Najpierw usuwano z niej
sierść, potem skrobano i usuwano tłuszcz. Następnie skórę suszono i nacierano kredą.
Księgi pergaminowe były bogato zdobione srebrem i klejnotami.
3. Grupa III: Papier
Papier wynaleźli Chińczycy. Wytwarzali go ze szmat. Najpierw je rozmiękczali, następnie
suszyli. Potem znów rozmiękczali i dodawali kory roślinnej. Uzyskaną w ten sposób masę
dzielili na cienkie warstwy. Wysuszone warstwy stawały się papierem.
4. Grupa IV: Druk
Początkowo drukiem były tablice z wyrytym tekstem. Od nich odbijano tekst na papierze.
Później wynaleziono czcionkę: pojedyncze znaki łączono dowolnie w słowa i zdania.
Pierwsza wydrukowaną książką była Biblia.

Omówienie przez uczniów efektów ich pracy.
Każda grupa prezentuje efekt swojej pracy i po próbie odczytania tekstu przez innych uczniów,
referuje jego treść. W ten sposób uczniowie poznają jak kiedyś i na czym zapisywano treść. Na
koniec tej części nauczyciel opowiada o pierwotnych materiałach do pisania, czyli tabliczkach
glinianych. Przykład pokazuje w podręczniku. Uczniowie próbują również sami wpaść, na czym
jeszcze można było coś zapisać (np. na liściu).
Pogadanka na temat rodzajów pisma. Wyodrębnienie dwóch podstawowych typów pisma:
obrazkowego i alfabetycznego.
Na podstawie prac uczniów nauczyciel omawia, czym było pismo obrazkowe, jakie były jego wady
i zalety. Pokazuje w podręczniku przykłady pisma obrazkowego: hieroglify i pismo klinowe.
Wspólnie z uczniami porównuje pismo obrazkowe z tym, którego oni używają sami. W ten sposób
przechodzi do następnego tematu: pisma alfabetycznego. Wspólnie z uczniami tworzy jego
definicję (pismo alfabetyczne składa się z liter, które są zapisem dźwięków jakie wydaje człowiek
mówiąc), omawia genezę i rozwój pisma alfabetycznego.
Pogadanka na temat znaczenia wynalazku druku w historii pisma i zapisywania treści (na
przykładzie dostępnych uczniom materiałów).
c. Rekapitulacja pierwotna
Nauczyciel pokazuje uczniom przykład hieroglifów, pisma chińskiego, alfabetu arabskiego,
alfabetu rosyjskiego i innych dostępnych rodzajów pism. Prosi o podanie rodzaju każdego z nich i
pyta się uczniów, czy znają ich pochodzenie.
Uczniowie zapisują następujące informacje:







Rodzaje pisma: pismo obrazkowe i pismo alfabetyczne.
Alfabet - rodzaj pisma składający się z określonej liczby znaków zwanych literami.
Litera - graficzny obraz dźwięku, jaki człowiek z siebie wydaje podczas mowy.
Papirus - materiał do pisania używany w starożytnym Egipcie, wytwarzany z liści.
Pergamin - materiał do pisania używany w średniowiecznej Europie, wytwarzany ze skóry
zwierząt.
Papier - materiał do pisania wynaleziony przez Chińczyków, wytwarzany ze szmat i
drewna.
Druk został wynaleziony w XV wieku w Niemczech przez Jana Gutenberga.