Borelioza – informacja dla pacjentów

Borelioza – informacja dla pacjentów
Borelioza jest przewlekłą chorobą wielonarządową wywoływaną przez krętki Borrelia
burgdorferii, w której wektorem zakażenia są kleszcze gatunku Ixodes. Przyjmuje się podział
na postać wczesną zlokalizowaną, postać wczesną rozsianą i postać późną. W postaci
wczesnej występuje rumień przewlekły wędrujący, chłoniak limfocytarny skóry. W postaci
rozsianej dochodzi m.in. do zmian w układzie nerwowym, kostno-stawowym, sercu i oku. W
postaci późnej stwierdza się przewlekłe zapalenia skóry, stawów, zespoły neurologiczne i
psychiatryczne. Borelioza może zostać wywołana przez trzy genoszczepy: Borrelia
burgdorferi sensu stricte, Borrelia afzeli, Borrelia garini.
Kleszcze bytują na terenach wilgotnych, porośniętych olchą, paprociami, głównie w lasach.
Żerują na różnych gatunkach ssaków, ptaków i gadów. Ryzyko zakażenia jest uzależnione od
terenu, na którym miało miejsce ukąszenie, od formy rozwojowej kleszcza oraz czasu
ekspozycji. Do zakażenia człowieka dochodzi w wyniku ekspozycji (przez ślinę lub z
wymiocinami kleszcza) bez względu na stadium rozwojowe, w którym znajduje się kleszcz.
Do zakażenia krętkiem wymagany jest minimum 24-godzinny kontakt z kleszczem. Ryzyko
zakażenia wzrasta proporcjonalnie do czasu przebywania kleszcza w skórze, a 100%
zakażenie występuje w trzeciej dobie. Najlepszą metodą zapobiegania boreliozie jest więc jak
najszybsze usunięcie kleszcza ze skóry.
Polskie Towarzystwo Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych zaleca
dwuetapowy protokół diagnostyczny. Jako pierwszy etap diagnostyki wykonanie badania
specyficznych p/ciał przeciwko Borellia klasy IgG i IgM metodą ELISA. Zdarza się, że
dodatni wynik w teście ELISA występuje mimo braku zakażenia krętkiem Borellia jako
wynik reakcji przeciwciał skierowanych przeciw bakteriom z rodziny krętków (reakcja
krzyżowa). Mając powyższe na uwadze przyjmuje się, że uzyskanie dodatnich i granicznych
wyników w omawianym teście należy potwierdzić dokładniejszymi badaniami – testem
Western Blot.
Podstawą rozpoznania boreliozy są objawy kliniczne, wśród nich szczególne
znaczenie ma rumień wędrujący. Jeżeli rumień ma postać typową, to wszelkie dodatkowe
badania immunoserologiczne w kierunku przeciwciał anty-Borrelia burgdorferi są zbędne
(zalecenia Polskiego Towarzystwa Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych). W
przypadku gdy rumień wędrujący nie wystąpił lub jest nietypowy, stosowane są najczęściej
testy immunoserologiczne. Czynnik ekonomiczny i łatwa dostępność powoduje, że w Polsce
najczęściej stosowanym jest test ELISA.
Konwersja odczynów serologicznych jest możliwa najwcześniej w 2.-4. tygodniu po
ukłuciu w klasie IgM (po 4-6 tygodniach maksymalne miano), po 4-6 miesiącach obserwuje
się spadek miana przeciwciał. W klasie IgG po 6.-8. tygodniach (maksymalne miano po 4-6
miesiącach). Przeciwciała w tej klasie utrzymują się przez długi czas na podwyższonym
poziomie pomimo zastosowanej terapii i ustąpienia objawów chorobowych.
Badania
serologiczne
muszą
być
poprzedzone
dokładnym
wywiadem
epidemiologicznym przeprowadzonym przez lekarza pierwszego kontaktu oraz po ich
wykonaniu zweryfikowane w odniesieniu do manifestowanych przez pacjenta objawów
chorobowych. Wywiad epidemiologiczny z określeniem czasu ekspozycji, okresu trwania
ekspozycji (od ukąszenia do usunięcia kleszcza), występowanie objawów pod postacią
rumienia wędrującego, objawów stawowych, pseudo-grypowych, objawów ze strony OUN
wcześniej nie występujących, objawów ze strony układu krążenia wcześniej nie
występujących, faktu zastosowania antybiotykoterapii po ekspozycji. Dalsza diagnostyka lub
badania powtórne powinny być realizowane w tym samym laboratorium analitycznym
z uwagi na różnorodność testów dostępnych na rynku. U pacjentów z dodatnim wywiadem i
dodatnim lub wątpliwym wynikiem w teście ELISA wykonanie badania Westernblot i
kontrola w Poradni Chorób Zakaźnych. W przypadku dodatniego wywiadu i ujemnego
wyniku w teście ELISA powtórzenie testu ELISA po 4 tygodniach i ewentualne wykonanie
testu immunoblot oraz kontrola w Poradni Chorób Zakaźnych.
Opracowała: Barbara Koleżyńska. Literatura dostępna u autora opracowania.