5_Zrodla_dziedziny_i..

advertisement
Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej
Portalu www.szkolnictwo.pl
Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie
w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie
i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania
w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.
WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE
Temat: Źródła, dziedziny i hierarchia norm prawnych
Źródła prawa
Źródła prawa jest pojęciem wieloznacznym, można wyróżnić trzy podstawowe znaczenia:
Źródła prawa
w znaczeniu
formalnym
Źródła prawa
w znaczeniu
materialnym
Źródła poznania
prawa
•W znaczeniu formalnym źródłami prawa określane są formy, w jakich przejawia się obowiązujące prawo. Są to więc
wszystkie akty, stanowione przez właściwe organy, które w treści swej zawierają normy prawne. Inne określenia to:
akty prawodawcze, akty normatywne.
•Ze względu na zakres obowiązywania norm prawnych można wyróżnić:
- źródła prawa międzynarodowego
- źródła prawa krajowego
- źródła prawa europejskiego
• Źródła prawa w znaczeniu materialnym to czynniki wpływające na treść norm prawnych.
Zagadnieniami źródeł prawa w tym znaczeniu zajmują się socjologia prawa, filozofia prawa, teoria prawa.
• Do takich źródeł należą min. publikatory zawierające autentyczną treść norm prawnych, np. Dziennik Ustaw,
Monitor Polski, Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, itp. Innymi źródłami mogą być również dokumenty
prywatne i inne.
Pojęcie i podział gałęzi prawa
Gałąź prawa to ukształtowany w toku historycznego rozwoju zbiór norm
prawnych, które regulują daną dziedzinę stosunków społecznych
Podział gałęzi prawa
Prawo prywatne
• chroni interesy jednostek,
reguluje stosunki majątkowe
i osobiste.
• Stronami stosunku
prawnego są jednostki.
• Opiera się na zasadzie
równorzędności podmiotów.
Prawo publiczne
• służy ochronie interesów
państwa , zbiorowości ,
dobra wspólnego.
• Reguluje stosunki między
organami państwa oraz
między państwem a
jednostką.
• Opiera się na zasadzie
podporządkowania jednych
podmiotów drugim.
Pojęcie i podział gałęzi prawa
Gałęzie prawa
Prawo międzynarodowe publiczne
Prawo konstytucyjne
Prawo administracyjne
Prawo karne
Prawo cywilne
Prawo pracy
„ Im bardziej
chore
państwo,
tym więcej
jest w nim
ustaw „
Tacyt
System prawa
System prawa to ogół norm prawnych obowiązujących w państwie w danym państwie
w danym czasie.
– normy nie powinny zawierać
różnych wzorów postępowania
w określonej sytuacji oraz
nakazywać dwóch różnych
sposobów postępowania.
Niesprzeczny
Zupełny
– nie powinny w nim występować żadne
luki, tzn. brak norm regulujących pewne
zachowania czy sytuacje, które powinny
być uregulowane.
Podział aktów prawnych
Akty prawne
Akty powszechnie
obowiązujące
Wiążą nieograniczony
podmiotowo krąg
adresatów. Należą do nich
takie akty, jak konstytucja,
ratyfikowane umowy
międzynarodowe, ustawy,
rozporządzenia oraz akty
prawa miejscowego. Akty
prawa miejscowego wiążą
się ze ściśle określonym
terytorium, jednak nie ma to
wpływu na ich charakter.
Akty prawa wewnętrznie
obowiązującego
Dotyczą ograniczonego
podmiotowo kręgu
adresatów. Obowiązek ich
przestrzegania wiąże się ze
stosunkiem zależności
organizacyjnej (służbowej)
adresata i normodawcy, (np.
stosunek pracodawca –
pracownik).
Zależności między aktami prawnymi
1. Akty niższego rzędu muszą być zgodne z aktami
wyższego rzędu. Moc prawna aktów wydawanych
przez różne organy państwa i organy samorządu jest
zróżnicowana.
2. Akty wyższego rzędu regulują sprawy najistotniejsze
i są bardziej ogólne. Ich uszczegółowienie stanowią akty
niższego rzędu.
3. Aby wydanie rozporządzenia lub aktu prawa
miejscowego było możliwe, musi na to zezwolić ustawa
w tzw. upoważnieniu ustawowym. Mówi ona dokładnie,
w jakim zakresie można dany akt wydać.
4. Akty równorzędne mogą się wzajemnie uchylać.
Akt wyższej rangi uchyla moc obowiązującą aktów niższej
rangi.
Hierarchia aktów prawnych w Konstytucji RP
Konstytucja
Ratyfikowane umowy
międzynarodowe
Rozporządzenia,
dyrektywy i decyzje UE
Ustawy i rozporządzenia
z mocą ustawy
Akty prawa miejscowego
Konstytucja
Konstytucja to najważniejszy akt prawny
w państwie. Określa jego ustrój, kompetencje
organów państwowych i relacje między nimi,
a także prawa, wolności i obowiązki obywateli.
Zgodne z konstytucją muszą być wszystkie umowy
międzynarodowe zawierane przez Radę Ministrów.
Ratyfikowane umowy międzynarodowe
Ratyfikacja to wyrażenie zgody na związanie się
przez państwo treścią umowy przez głowę
państwa (w nielicznych państwach przez parlament).
Umowy ratyfikowane można podzielić na dwie grupy:
Pierwsza obejmuje te umowy, które nie wymagają
zgody sejmu. Druga grupa dotyczy zaś umów, których
ratyfikacja wymaga zgody sejmu wyrażonej w formie
ustaw.
Rozporządzenie
Rozporządzenie to akt normatywny, który
jest wydawany na podstawie ustawy, aby
mogła ona być wykonana przez odpowiednią
instytucję wykonawczą. W Polsce prawo do
wydawania rozporządzeń ma:
• prezydent,
• Rada Ministrów,
• prezes Rady Ministrów,
• minister kierujący działem administracji rządowej,
• Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji.
Rozporządzenie z mocą ustawy
To akt normatywny o mocy równej ustawie – może on zmienić
inną ustawę lub ją uchylić. Wydawany jest wyłącznie w czasie
stanu wojennego.
Rozporządzenie może się odnosić do zasad działania organów
państwowych lub praw i wolności człowieka.
Rozporządzenie wydaje prezydent na wniosek Rady Ministrów
w czasie, gdy nie może się zebrać sejm. Musi ono jednak zostać
zatwierdzone przez sejm na najbliższym posiedzeniu.
Ustawa
Ustawa to akt prawny o charakterze ogólnym,
uchwalany przez parlament w określonym trybie.
Ustawa może regulować każdą sprawę z wyjątkiem
sytuacji wprost zakazanych w konstytucji.
Formę ustawy muszą mieć takie zagadnienia,
jak określenie uprawnień i składu organów
państwa, prawa i obowiązki obywateli, budżet
państwa i podatki.
Akty prawa miejscowego
Akty prawa miejscowego obowiązują na
obszarze działania organu, który go wydał.
Pochodzą one od organów państwa (wojewodów)
lub organów samorządów.
Akty prawa miejscowego to uchwały wydawane przez
sejmik wojewódzki, radę powiatu i gminy oraz
zarządzenia wydawane przez wojewodę,
zarząd województwa, powiatu i wójta (burmistrza,
prezydenta), a także organy administracji niezespolonej.
Regulacje prawne dotyczące publikacji
Artykuł 88 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej zawiera zasadę jawności i
powszechności dostępu do prawa. Warunkiem wejścia w życie ustaw, rozporządzeń czy
aktów prawa miejscowego jest ich ogłoszenie.
O publikacji aktów prawnych mówi ustawa z 20 lipca 2000 roku o ogłaszaniu aktów
normatywnych i niektórych innych aktów prawnych.
Ustawa mówi, że ogłaszanie aktów normatywnych jest obowiązkowe.
Akty ogłasza się w dziennikach urzędowych. Są nimi:
• Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej,
• Dziennik Urzędowy Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”,
• Dziennik Urzędowy Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski B”,
• dzienniki urzędowe ministrów kierujących działami administracji rządowej,
• dzienniki urzędowe urzędów centralnych,
• wojewódzkie dzienniki urzędowe.
Dziennik Ustaw RP
Dziennik Ustaw jest wydawany przez Prezesa Rady Ministrów. Ogłasza się w nim m.in.:
• konstytucję,
• ustawy,
• rozporządzenia z mocą ustawy wydane przez Prezydenta RP,
• rozporządzenia wydane przez Prezydenta RP, Radę Ministrów, premiera, ministrów
kierujących działami administracji rządowej, członków Rady Ministrów, którzy są
przedstawicielami komitetów określonych w ustawach, krajową Radę Radiofonii i
Telewizji,
• orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego dotyczące aktów normatywnych
publikowanych w Dzienniku Ustaw,
• akty dotyczące stanu wojny i zwarcia pokoju,
• akty dotyczące referendum zatwierdzającego zmianę konstytucji, referendum
ogólnokrajowego, wyborów do sejmu i senatu oraz prezydenta,
• akty dotyczące stanu wojennego, wyjątkowego oraz stanu klęski żywiołowej.
Dziennik Urzędowy Rzeczypospolitej Polskiej
„Monitor Polski”
„Monitor Polski” jest publikowany przez Prezesa Rady Ministrów. Ogłasza się w nim
m.in.:
• zarządzenia Prezydenta RP wydawane na podstawie ustawy,
• uchwały Rady Ministrów i zarządzenia premiera wydawane na podstawie ustawy,
• orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego w sprawie aktów normatywnych z „Monitora
Polskiego”,
• uchwały Zgromadzenia Narodowego,
• niektóre uchwały Sejmu i Senatu (dotyczące między innymi wotum zaufania lub
wotum nieufności dla rządu),
• akty prezydenta dotyczące między innymi powołania premiera, dymisji rządu,
powołania na wyższe stanowiska państwowe.
Dzienniki urzędowe ministrów
Są publikowane przez poszczególnych ministrów. Ogłasza się w nich m.in.:
• akty wydawane przez danego ministra,
• uchwały rządu uchylające zarządzenia ministra wydającego dziennik,
• orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego w sprawach wyżej wymienionych aktów
prawnych.
Wojewódzki dziennik urzędowy
Jest publikowany przez wojewodę. Ogłasza się w nim m.in.:
• akty prawa miejscowego stanowione przez wojewodę, organy administracji
niezespolonej, sejmik województwa, radę powiatu i gminy,
• akty premiera uchylające akty prawa miejscowego.
ZAPAMIĘTAJ !
Vacatio legis
Vacatio legis to okres pomiędzy ogłoszeniem aktu normatywnego a jego wejściem w
życie.
W Polsce akt wchodzi w życie 14 dni po jego ogłoszeniu (chyba, że sam akt stanowi
inaczej).
Jest to czas na zaznajomienie się obywateli z tekstem aktu i przygotowaniem
odpowiednich organów do jego realizacji.
Download