O pomnikach… - Centrum Edukacji Obywatelskiej

Materiały pomocnicze
Centrum Edukacji Obywatelskiej
Tytuł: O pomnikach…
Autor: L.M. Nijakowski
Program: Ślady przeszłości
Rodzaj materiału: fragment artykułu Siła zaklęta w kamieniu. Spory o pomniki, "Pro
Memoria" Biuletyn Informacyjny Państwowego Muzeum Auschwitz- Birkenau, nr 20
Data publikacji: 2008-09-28
Pomnik jawi się przeważnie jako jeden z wielu korelatów kultury narodowej. Jest- jak się
zwykle sądzi- symbolem wartości rdzennych, integrujących społeczeństwo. Tymczasem
pomnik często staje się przyczyna animozji i konfliktów etnicznych i narodowych. Jest nie
tylko znakiem podzielonych wartości, ale także symbolem rozdarcia społeczeństwa na wrogie
wspólnoty pamięci. Tej fatalnej siły kamienia nie sposób zrozumieć posługując się tylko
jedną kategorią, np. pamięci społecznej. Aby poznać moc pomnika trzeba sojrzeć z
perspektywy interdyscyplinarnej: socjologii, politologii, historii, psychologii społecznej,
antropologii kulturowej i etnografii[...]
Parę słów o socjologii pomnika
Pomnik można analizować na różnych poziomach. Po pierwsze można badać pomnik jako
materialna bryłę, używając do tego kategorii estetycznych. Można wtedy wyróżnić katalog
obiegowych symboli, określić ich zmienność i znaczenie dla poszczególnych społeczności
oraz spojrzeć na pomnik z punktu widzenia sukcesu w wykreowaniu nowego całościowego
symbolu. Forma artystyczna pomników zmieniała sie w czasie wraz z kolejnymi rewolucjami
artystycznymi i przemianami stylów [...]
Forma pomnika może także zależeć od uwarunkowań kulturowo- religijnych. Dotyczy to
zwłaszcza zakazu przedstawiania ludzkich postaci, konstytutywnego dla sztuki religijnej
judaizmu i islamu [...]
Pomnik wraz z zagospodarowana przestrzenią jest miejscem zagęszczonej semiozy. Każdy
element powinien coś znaczyć, składać się na całościowe przesłanie pomnika. Oczywiście
założenia twórcy projektu pomnika mogą nie znaleźć zrozumienia u odbiorcy. Pomnik jako
rodzaj dzieła sztuki także ulega interpretacji. Pomniki z punktu widzenia estetyki nie zawsze
są dziełami pięknymi. nie jest to podstawowa kategoria do oceny pomnika: brzydota formy
pomnika najczęściej nie razi dlatego, że podstawowe znaczenie ma kategoria wzniosłości.
Pomnik nie jest dla znawców, ale dla zwykłych ludzi.
Pomnik w nowoczesnym państwie stał się ważnym narzędziem oficjalnej propagandy i
kształtowania homogenicznego środowiska kulturowego. Władze dbają o to aby pomniki nie
nadawały treści niezgodnych z kanonem. Dotyczy to zapisów na pomniku, jak i zastosowanej
symboliki. W państwie demokratycznym może to być delikatny zakaz umieszczania symboli
totalitaryzmów czy symbol szowinistycznych, w państwie autorytarnym, czy totalitarnym
może to być dbałość o zgodność z linią polityczna partii [...]
Komunikaty nadawane przy pomocy pomników są elementem nieustającej edukacji
społecznej. Dlatego pomniki określane bywają elementem wychowania patriotycznego[...]
Polsko-Amerykańska Fundacja Wolności jest partnerem Fundacji Billa i Melindy Gates w przedsięwzięciu,
które ma ułatwić polskim bibliotekom publicznym dostęp do komputerów, internetu i szkoleń. Program Rozwoju
Bibliotek w Polsce jest realizowany przez Fundację Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego.
O ile nie jest stwierdzone inaczej, prawa do materiału posiada Centrum Edukacji Obywatelskiej. Tekst jest dostępny na licencji Creative
Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polska. Licencja nie obejmuje zdjęd i materiałów graficznych.
Materiały pomocnicze
Centrum Edukacji Obywatelskiej
Między pomnikiem jako pewnym typem medium a odbiorca staje lokalny lider opinii, który
interpretuje i uprzystępnia przekaz pomnika. Często to jego punkt widzenia decyduje o tym
jak dany pomnik jest traktowany [...]
Na pomnik można spojrzeć z perspektywy mikrosocjologicznej i antropologicznej, jako na
obiekt oswajany w codziennych praktykach zwykłych ludzi. Wtedy pomnik uzyskuje szereg
dodatkowych, subiektywnych i intersubiektywnych znaczeń, jak znaczenie w biografiach
indywidualnych (np. miejsce pierwszej randki), lub zbiorowych ( np. miejsce lokalnego
skandalu). Perspektywa antropologiczna pozwala na ustalenie trwałych znaczeń, które lokalna
społeczność nadaje pomników. analiza na tym poziomie pozwala także dostrzec społeczną
role upamiętnień [...]
Można spojrzeć na pomnik z perspektywy makrosocjologicznej i politologicznej. Określamy
wtedy normy prawne regulujące stawianie upamiętnień oraz instytucje państwowe regulujące
sferę aktywności obywatelskiej. Ponadto na tym poziomie należy spojrzeć na pomniki z
perspektywy ich funkcji społecznych: podtrzymywania i kształtowania pamięci społecznej,
mobilizowania grup, legitymizacji władzy, a także nie zamierzonych konsekwencji działania
pomnika np. konfliktowania społeczności [..]
Polsko-Amerykańska Fundacja Wolności jest partnerem Fundacji Billa i Melindy Gates w przedsięwzięciu,
które ma ułatwić polskim bibliotekom publicznym dostęp do komputerów, internetu i szkoleń. Program Rozwoju
Bibliotek w Polsce jest realizowany przez Fundację Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego.
O ile nie jest stwierdzone inaczej, prawa do materiału posiada Centrum Edukacji Obywatelskiej. Tekst jest dostępny na licencji Creative
Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polska. Licencja nie obejmuje zdjęd i materiałów graficznych.