Systemy ekonomiczne

Systemy ekonomiczne
System ekonomiczny (def.)
Zespół, kompleks organizacji, gospodarstw domowych oraz jednostek działających wg określonych zasad,
bodźców, zakazów, nakazów w dziedzinie produkcji, podziału, wymiany i konsumpcji dóbr i usług [Kowalik, str.
12]
System ekonomiczny określają:
1.
Podmioty gospodarcze: konsumenci indywidualni, producenci jako pracownicy najemni, gospodarstwa
domowe, przedsiębiorcy, organizacje gospodarcze: spółki, zrzeszenia spółek, holdingi, organizacje,
pozarządowe organizacje non-profit, fundacje, państwo - największy podmiot gospodarczy i przedsiębiorca
2.
Relacje między podmiotami: wzajemne współzależności, określone przez stosunki własności, stosunki
współzawodnictwa, kooperacji, współzależności, podległości, zależności
3.
Zasady postępowania: reguły, bodźce, nakazy, zakazy, normy; instytucję jako zasady funkcjonowania
Klasyfikacja systemów ekonomicznych
Typ własności


prywatna
publiczna
Proces decyzyjny


zdecentralizowany, z mechanizmem rynkowym
scentralizowany, z systemem nakazów [Kozłowski, str. 17]
Analiza porównawcza systemów: kryteria porównań
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Władza, własność, decyzje – czynniki ustrojowe
Wzrost gospodarki - wzrost PKB, aparatu produkcyjnego, produkcji przemysłowej, poziomu konsumpcji
Postęp techniczny - zdolność do kreowania lub naśladownictwa
Rozwój kapitału ludzkiego (human capital)
Zdolność do zatrudniania siły roboczej
Podział dochodu narodowego, stopień nierówności, problem ubóstwa
Megasystemy i ich cechy
Komunizm






Monopol władzy i własności
Dominacja własności państwowej i form zbliżonych
Przewaga kontroli biurokratycznej
Słaba: dyscyplina budżetowa, reakcja na ceny, ilość i plan a nie jakość produkcji
Niedobór („ekonomia niedoboru”)
pełne zatrudnienie
Kapitalizm





System władzy sprzyjający prywatnej własności i rynkowi
Dominacja własności prywatnej
Przewaga kontroli rynkowej
Duża dyscyplina budżetowa, silna reakcja na ceny
Niedostateczny popyt, rynek nabywcy, bezrobocie
Ewolucja systemów i rewolucja w systemach:




Reformy
Transformacja
Konwergencja
„Trzecia droga”
Systemy, modele systemów, typowi (i nietypowi) reprezentanci





Anglosaski (USA, W. Brytania)
Nadreński /Europejski (Niemcy, Francja)
Skandynawski (Szwecja, Dania)
Azjatycki (Japonia, Korea Płd.)
Latynoski (Chile, Wenezuela)
Model anglosaski







kryteria efektywnościowe rozwoju gospodarczego
prokonkurencyjna orientacja systemu gospodarczego
duży udział rynku jako regulatora gospodarki
mała rola państwa jako regulatora i ograniczoność interwencjonizmu
ograniczanie funkcji opiekuńczych państwa
indywidualizm i odpowiedzialność jednostki za swe losy
komercjalizacja wszystkich dziedzin życia
Rola państwa –sprawy ustrojowe i bezpieczeństwa, strażnik ustroju i praworządności, „nocny stróż” w
gospodarce, z wyjątkiem niektórych obszarów polityki gospodarczej (polityka pieniężna)
Model nadreński





liberalna gospodarka - ograniczona ingerencja państwa
rozwinięty sektor publiczny
rozbudowany system świadczeń socjalnych
kolektywizm i egalitaryzm
rozwinięta partycypacja pracownicza i społeczna
Model skandynawski







duży udział państwa w gospodarce i interwencjonizm
duży udział budżetu w PKB
rozwinięty sektor publiczny z wysoki zatrudnieniem
kompromis pomiędzy pryncypiami socjalizmu i kapitalizmu
powszechny i rozbudowany system świadczeń socjalnych
relatywnie niskie bezrobocie
„trzecia droga” rozwoju społeczno-gospodarczego
Model azjatycki







autokratyzm państwa, w tym w sferze polityki gospodarczej
wolność gospodarcza przedsiębiorców
kolektywizm w zespołach pracowniczych
specyficzny ład korporacyjny (corporate governance)
niskie zróżnicowanie dochodów
proeksportowa i proinnowacyjna orientacja gospodarki
wysoka stopa inwestycji
Narodowe, ponadnarodowe i regionalne aspekty systemów




Regionalizm – baskijski Mondragon,
Procesy integracyjne – unifikacja systemów
Prowincje Chin – Tajwan i Hongkong
System ekonomiczny Unii Europejskiej?