I - WCDN
advertisement
Lilianna Iwona Zabierowska doradca metodyczny biologii OCENIANIE KSZTAŁTUJĄCE W OPINIACH NAUCZYCIELI I. II. III. IV. V. Wstęp Elementy oceniania kształtującego. Opinie nauczycieli na temat oceniania kształtującego. Podsumowanie. Literatura. I. Ocenianie kształtujące jako nowa strategia nauczania pojawiło się w polskiej oświacie w roku 2005. Propagowane przez Ministerstwo Edukacji oraz Centrum Edukacji Obywatelskiej cieszy się dużym zainteresowaniem zwłaszcza tych nauczycieli, którzy zainteresowani są podnoszeniem efektów kształcenia. Nazwa ocenianie kształtujące zaczerpnięta jest z języka angielskiego (formative assessment) i niefortunnie kojarzy się ze sposobem oceniania. Tymczasem jest to rodzaj strategii, w której stosowanie oceny kształtującej jest jednym z elementów nauczania. Sama strategia ma na celu stwarzanie na lekcjach atmosfery sprzyjającej uczeniu się poprzez budowanie zaufania między nauczycielem i uczniem oraz kształtowanie poczucia odpowiedzialności ucznia za efekty własnej pracy. II. Elementami oceniania kształtującego propagowanymi w Polsce są: cele, kryteria oceniania, praca z rodzicami (ocenianie kształtujące a sumujące), pytania kluczowe, informacja zwrotna, ocena koleżeńska i samoocena. Cele kształcenia według Wincentego Okonia są to świadome i założone efekty, które zamierza się osiągnąć w procesie kształcenia. W ocenianiu kształtującym nauczyciel podaje uczniom cele w sposób zrozumiały dla ucznia. Cele formułowane są w pierwszej osobie liczby pojedynczej co powoduje przeniesienie ciężaru odpowiedzialności za ich osiągnięcie na ucznia. Podanie celów ma za zadanie zainteresowanie uczniów tym, co będzie się działo na lekcji, dlatego formułując cele warto zastanowić się czy uczniowie wiadomości zdobyte na lekcji mogą wykorzystać praktycznie. Kryteria oceniania nazywane inaczej kryteriami sukcesu (nacobezu) zawierają sformułowane przez nauczyciela wymagania dotyczące wiadomości i umiejętności niezbędnych do opanowania materiału nauczania danej lekcji. Kryteria sukcesu formułowane są do każdej lekcji i dają uczniom poczucie bezpieczeństwa, ponieważ nauczyciel powinien sprawdzając wiedzę uczniów stosować wyłącznie podane kryteria. Kryteria sukcesu zwracają też uwagę na to, co najważniejsze w danym temacie lekcyjnym. Dzięki nim uczniowie mogą dobrze przygotować się do sprawdzianu, nadrabiać zaległości po chorobie, a przede wszystkim na bieżąco śledzić własne postępy w nauce. Istotnym elementem oceniania kształtującego jest współpraca z rodzicami. Dlatego warto o walorach strategii mówić rodzicom, zwracając przede wszystkim uwagę na rolę kryteriów sukcesu i informacji zwrotnej w procesie samokształcenia uczniów. Formułowanie pytań kluczowych (problemowych) ma za zadanie pobudzać uczniów do myślenia oraz zmuszać do poszukiwania różnych rozwiązań. Nauczyciele zadają na lekcjach wiele pytań zamkniętych często też retorycznych, zazwyczaj oczekując natychmiastowej odpowiedzi. Tymczasem wydłużając czas oczekiwania na odpowiedź można spodziewać się, że wypowiedź będzie pełna i przemyślana. Ważnym elementem oceniania kształtującego jest informacja zwrotna dla ucznia w postaci pisemnego lub ustnego komentarza. Poprawnie skonstruowana informacja zwrotna (ocena kształtująca) dotycząca nabytych przez ucznia wiadomości i umiejętności powinna zawierać następujące elementy: dobre (mocne) strony, co wymaga poprawy (błędy), wskazówki jak to poprawić, wskazówki jak uczeń powinien pracować dalej. Ocena koleżeńska polega na wspólnym udzielaniu sobie przez uczniów informacji zwrotnej. Wpływa istotnie na budowanie atmosfery zaufania i motywuje uczniów do nauki. Uczeń chcąc udzielić informacji zwrotnej koledze powinien sam posiadać wiadomości i umiejętności niezbędne do sformułowania oceny koleżeńskiej. Jednocześnie przygotowując się do oceny koleżeńskiej uczeń uzyskuje informacje na temat stanu własnej wiedzy. Celem samooceny jest uświadomienie uczniom ile potrafią, a ile jeszcze muszą się nauczyć. Dzięki temu buduje się w uczniach odpowiedzialność za proces uczenia się. III. Nauczyciele często podchodzą z dystansem do nowości w obawie przed porażką lub koniecznością zmiany warsztatu pracy. Niewątpliwie wdrażanie oceniania kształtującego jest pracochłonne, jednakże daje widoczne efekty. Według opinii nauczycieli uczęszczających na kurs doskonalący „Ocenianie kształtujące” warto tę strategię stosować. Oto kilka przykładów wypowiedzi: Formułowanie celów w języku ucznia nie jest rzeczą prostą. Prawdziwą sztuką jest sformułowanie celu, który rzeczywiście przykuje uwagę uczniów: zabawnego, zaskakującego, intrygującego i wzbudzającego ciekawość. Jest to element oceniania kształtującego, który chciałabym w przyszłości w swoim nauczaniu udoskonalić. nauczycielka języka angielskiego w liceum ogólnokształcącym Zauważyłam spore zmiany w aktywności uczniów. Są bardziej aktywni w czasie lekcji, chętni do pracy, odważniejsi w zadawaniu pytań. Podoba im się formułowanie celów na początku lekcji, sami o tym pamiętają i sami próbują wymyślić cel, po podaniu tematu. Rozumieją kryteria sukcesu, chociaż czasami mają problem, żeby prawidłowo ocenić własną wiedzę i umiejętności w odniesieniu do tych kryteriów. nauczycielka matematyki w szkole podstawowej Oczywiście będę podawała cel lekcji w języku ucznia i stosowała na koniec lekcji zdania podsumowujące. Dzieciom bardzo się to podoba i jeszcze bardziej mobilizuje je do słuchania. Bardzo chętnie zgłaszają się do dokończenia zdania: Na dzisiejszej lekcji dowiedziałam się..., zrozumiałam, że....., przypomniałam sobie ...., nauczyłam się.... Co ciekawe, ci, którzy mniej uważali, a zostali zapytani, nie unikają odpowiedzi i próbują coś wymyślić, coś sobie przypomnieć i czasami bywa wesoło. nauczycielka języka polskiego w szkole podstawowej Przyznaję, że przygotowanie celów lekcji w języku zrozumiałym dla ucznia było dla mnie zabawne, próbowałam znaleźć się w roli ucznia. Dla nauczyciela ten sposób pracy jest doskonałym ćwiczeniem dobrych relacji z uczniami. Jeżeli uczeń nas nie rozumie nigdy nie nawiążemy zadowalającego kontaktu, ponadto przygotowanie celów do każdej lekcji porządkowało moją pracę. nauczycielka geografii w liceum ogólnokształcącym Z pewnością bardzo ważne jest uświadomienie uczniom, czego nauczą się podczas danej lekcji, a więc podanie celów lekcji. Moim zdaniem uczniowie uczestniczą wtedy w zajęciach bardziej świadomie, mają poczucie, że opanowali konkretny materiał. nauczycielka języka niemieckiego w liceum ogólnokształcącym Po wprowadzeniu oceniania kształtującego zauważyłam poprawę wyników w nauce u uczniów ze zdiagnozowanymi trudnościami w nauce. Pozytywne nastawienie uczniów do przedmiotu (uczeń czuje się bezpiecznie) ponieważ wiedzą, że nauczyciel nie zaskoczy ich czymś nieoczekiwanym. Ponadto uczniowie koncentrują się na zadaniach, które będą oceniane przez nauczyciela i wykonują je dokładniej i staranniej. nauczyciel języka rosyjskiego w liceum ogólnokształcącym Myślę, że elementy oceniania kształtującego wprowadzają dobrą atmosferę między uczniami a nauczycielem. Uczniowie czują, że poziom ich wiedzy i umiejętności zależy również od nich samych. Osiągają lepsze oceny. Uczniowie ciekawi są kryteriów sukcesu i korzystają z nich szczególnie, gdy przygotowują się do sprawdzianów. Czytają komentarze do prac pisemnych i starają się do nich zastosować. nauczycielka przyrody w szkole podstawowej Dzięki „nacobezu” uczeń czuje się bezpiecznie, gdyż zna kryteria oceny i stara się zwracać uwagę na wymagania nauczyciela. Jest zainteresowany komentarzem nauczyciela, bo wie jakie są wymagania. nauczyciel historii w liceum ogólnokształcącym Zauważyłam istotne zmiany w aktywności uczniów po zastosowaniu elementów oceniania kształtującego. Zwiększona uwaga i motywacja uczniów. Wzmacnianie poczucia wartościszczególnie u uczniów słabszych. Budowanie klimatu zaufania, uczeń dostrzega, że kryteria są jasno sformułowane i dotyczą wszystkich bez wyjątków. nauczyciel religii w szkole podstawowej Cenne w ocenianiu kształtującym jest stosowanie oceny koleżeńskiej i samooceny. Uczniowie nabywają umiejętności komentowania prac swoich i kolegów. Zauważają też niedociągnięcia w pracach takie, jak np. niestaranne pismo. Uczniowie nabierają dystansu do swoich prac i łatwiej dostrzegają błędy, które popełnili. nauczyciel języka polskiego w liceum ogólnokształcącym Po wprowadzeniu oceniania kształtującego zauważyłam, że podczas lekcji aktywni są również uczniowie słabsi, którzy do tej pory odzywali się tylko na moje polecenie. Myślę, że pomogły im kryteria sukcesu, które ja rozdaję im pod koniec lekcji i które wklejają pod zrealizowanym tematem. nauczyciel języka polskiego w szkole podstawowej Będę stosować elementy oceniania kształtującego ponieważ zauważyłam większą aktywność uczniów, notują nawet ci, którzy wcześniej tego nie robili. nauczycielka języka polskiego w liceum ogólnokształcącym Podanie celu sprzyja koncentracji uczniów na lekcji. Kryteria sukcesu pomagają przygotować się do lekcji i do pracy klasowej. Wydłużanie czasu oczekiwania na odpowiedź pobudza uczniów do samodzielnego myślenia i motywuje do poszukiwania rozwiązań. nauczyciel matematyki w liceum ogólnokształcącym Przy wprowadzaniu poszczególnych elementów zauważyłam zwiększoną aktywność uczniów – dopytywali się o kryteria sukcesu, o to, czy informacja zwrotna będzie stale stosowana na kartkówkach (nawet tych na ocenę sumującą). Udało mi się w kilku przypadkach zaangażować do odpowiedzi na zdania podsumowujące uczniów słabszych, nieśmiałych, którzy dotąd niechętnie zabierali głos na lekcji. nauczyciel religii w szkole podstawowej Kurs „Ocenienie kształtujące” pozwolił mi spojrzeć na swoją długoletnią pracę z innej perspektywy, zainspirował do zmian w metodach nauczania. nauczycielka języka polskiego w liceum ogólnokształcącym IV. Nauczyciele na całym świecie poszukują skutecznych metod nauczania, bardziej angażujących uczniów w proces uczenia się. Ocenienie kształtujące ma za zadanie wspomagać uczniów w procesie uczenia się. Uświadomienie uczniom ich odpowiedzialności za wyniki w nauce może działać motywująco i skłaniać do podejmowania aktywności nawet przez tych, którzy wcześniej byli mało aktywni. Z wypowiedzi nauczycieli wynika, że stosowanie elementów oceniania kształtującego wpływa istotnie na zmianę zachowań uczniów. Badania przeprowadzone prze OECD potwierdzają, że strategia oceniania kształtującego prowadzi do wzrostu efektywności kształcenia. Ważne jest także to, że ocenianie kształtujące przygotowuje uczniów do uczenia się przez całe życie, co stanowi ważną umiejętność we współczesnym świecie. V. Literatura. Black P.,Harrison C., Lee C., Marshall B., Wiliam D., „Jak oceniać aby uczyć”, Warszawa, 2006, Brophy J., „Motywowanie uczniów do nauki”, Warszawa, 2002, Christopher C.J., „Nauczyciel –rodzic skuteczne porozumiewanie się”, Gdańsk 2004, Covington M.V., Manheim Teel K., „Motywacja do nauki”, Gdańsk 2004, Gagne’ R.M., Briggs L.,J., Wager W.W., „Zasady projektowania dydaktycznego”, Warszawa 1992, Joyce B., Calhoun E., Hopkins D., „Przykłady modeli uczenia się i nauczania”, Warszawa 1999, Niemierko B., „Ocenianie szkolne bez tajemnic”, Warszawa 2002, Niemierko B., „Między oceną szkolną a dydaktyką bliżej dydaktyki”, Warszawa, 1997, Mieszalski S., „O przymusie i dyscyplinie w klasie szkolnej”, Warszawa 1997 Sterna D., „Ocenianie kształtujące w praktyce”, Warszawa 2006 Stróżyński K., „ Dyrektor szkoły Nr 4 -2006, Nr 5-2006, nr 6-2006, „Pedagogiczny sens oceniania część I, II i III”, Taraszkiewicz M., „Jak uczyć lepiej”, Warszawa, 1999.
