kultura w szerszym znaczeniu

SOCJOLOGIA (wykład 3)
16.11.2004r.
T: Kultura i cywilizacja. Osobowość i role społeczne.
1. Kultura jest cechą społeczeństwa, a nie jednostki.
2. Kulturą jest wszystko to, czego uczymy się w trakcie życia społecznego i co jest
przekazywane przez pokolenia.
KULTURA W SZERSZYM ZNACZENIU
 jest to ogół materialnych i niematerialnych wytworów człowieka ; wszystko to, co nie
powstaje na drodze naturalnej, ale jest rezultatem działania ludzi dzięki swoistym biologicznym i
społecznym cechom gatunku ludzkiego.
KULTURA W WĘŻSZYM ZNACZENIU
 jest to system wyuczonych, przekazywanych przez transmisję międzypokoleniową
zobiektywizowanych wartości, norm, wzorów zachowania, idei oraz wierzeń, wyrażających się
zarówno w materialnych, jaki i niematerialnych wytworach wspólnych dla danej zbiorowości
społecznej, na pewnym etapie jej historycznego rozwoju, wytworzonych w toku współżycia i
współdziałania ludzi.
KULTURA W NAJWĘŻSZYM ZNACZENIU
 system trwałych autotelicznych (będących celem samym w sobie) wartości duchowych,
związanych ze sztuką, nauką, religią, filozofią, tworzonych bezinteresownie dla nich samych ze
względu na cele wyższe, a nie dla realizacji potrzeb materialnych.
 Kultura materialna = ogół działań i wytworów człowieka, które są tworzone ze względu na
potrzeby biologiczne (żywieniowe, zapewniające bezpieczeństwo).
 Kultura niematerialna (duchowa) = ogół zobiektywizowanych wytworów świadomości
ludzkiej tj. język, wierzenia, zwyczaje, wiedza, obyczaje, idee ; pełniących funkcje użytkowe lub
wyrażających bezinteresowne dążenie do poznania i urzeczywistnienia prawdy.
Poglądy są częścią składową dziedzictwa wszystkich społeczeństw.
Z kulturą też wiążą się NORMY SPOŁECZNE – aprobowane przez większą część członków
danej grupy społecznej lub społeczeństwa zasady, określające jakie zachowanie jest w danej
sytuacji społecznej akceptowane lub nieakceptowane.
Nieprzestrzeganie norm jest sankcjonowane przez system kontroli.
 normy formalne – przepisy
 normy nieformalne – kodeks norm niespisanych, funkcjonujących w świadomości danego
społeczeństwa. Nieprzestrzeganie ich powoduje ośmieszenia, odrzucenie, wykluczenie.
ZWYCZAJE = pewna czynność życia codziennego ; nawykowe działanie – bywa kwestią
dobrego gustu lub smakunie ma znaczenia moralnego.
OBYCZAJE = ujednolicona czy ustrukturalizowana forma lub tez schemat zachowania
powszechnie akceptowanego w danej zbiorowości społecznej, kulturowej, opartego na
obowiązującej w niej tradycji, której przestrzeganie jest sankcjonowane przez normy społeczne.
Margaret Mead wprowadziła rozróżnienie na:
1) Kultury postfiguratywne – dzieci uczą się głównie od swoich
rodzicówcharakterystyczne dla społeczeństw dawnych, w których zmiany nie
zachodziły szybko.
2) Kultury kofiguratywne – zarówno dzieci jak i dorośli uczą się od swoich rówieśników.
3) Kultury prefiguratywne – dorośli uczą się od młodszego pokolenia ; są odbiciem czasów
współczesnych i nadchodzących.
OSOBOWOŚĆ = pojęcie niejednolicie definiowane w różnych dyscyplinach i kierunkach
naukowych. Zbiór stosunkowo trwałych cech indywidualnych jednostki, wyposażających jej
tożsamość, ukształtowanych w procesie jej biologicznego, psychicznego i społecznego rozwoju
(socjalizacji) przez bliższe i dalsze środowisko społeczne oraz przez jej własną aktywność
poznawczą. Tworzą ją zdolności, zainteresowania, postawy, poglądy, potrzeby, motywacje,
wartości, temperament, itp.
Typologia osobowości Hollanda:
1. Realista- nieśmiały, rzetelny, wytrwały, stabilny, dociekliwy, analityk, oryginalny,
ciekawy, niezależny, towarzyski, przyjacielski
2. Konwencjonalny- przystosowujący się, sprawny, praktyczny, nieelastyczny
3. Przedsiębiorczy- czynny werbalnie, pewny siebie, ambitny
4. Artystyczny- niesystematyczny, umożliwiający twórczą ekspresję, pełen wyobraźni,
uczuciowy, niepraktyczny
ROLA SPOŁECZNA = zdefiniowany i społecznie określony spójny wewnętrznie zespół
przepisów i oczekiwań, dotyczących pożądanego zachowania jednostki w konkretnych
sytuacjach społecznych ; podstawowy zbiór przywilejów, obowiązków i praw społecznie
przypisanych do pozycji w grupie.