Budowa łodygi

Budowa roślin
nasiennych
Opracowała klasa 5a
•
•
•
Pierwszą funkcją korzeni jest przede wszystkim
przytwierdzenie do podłoża. Silnie rozgałęzione korzenie
chronią roślinę przed wyrwanie za sprawą wiatru,
przesuwania się ziemi oraz wypłukaniem wody .
Korzeń również pobiera z gleby wodę i sole mineralne.
Ilość pobieranej wody zależy od gatunku rośliny, np.
kukurydza dziennie pobiera 2l wody, a dąb 570l wody
Trzecią funkcją jest gromadzenie materiałów zapasowych.
Tą funkcje czyni tzw. Korzeń spichrzowy
Budowa korzeni to system korzeniowy. Jeżeli w
korzeniach wyróżnia się jeden główny, wtedy jest to
system palowy. Główny korzeń w systemie palowym
może mieć kształty: burakowate, stożkowate,
walcowate i wrzecionowate. Każdy rodzaj ma inny
kształt.
Gdy korzenie mają te same długości i grubości jest to
system wiązkowy. Ten system jest zbudowany z
tych samych korzeni, nie ma tam głównego korzenia.
• Wiązkowy system- występuje między
innymi u traw. Wszystkie korzenie są tej
samej długości i grubości, dlatego nie ma
tu głównego korzenia.
• Palowy system- występuje zazwyczaj u
drzew i krzewów. System składa się z
długiego i grubego rosnącego w dół
korzenia głównego. Od tego korzenia
odchodzą mniejsze i znacznie krótsze
korzenie boczne.
• Główny korzeń
• Boczne korzenie ( ułożone poziomo lub
ukośnie )
• Przybyszowe korzenie ( rozwijają się na
nadziemnych i podziemnych pędach, nie
w zarodku )
Liść
Liść (po łacinie folium) – organ roślinny, element budowy części
osiowej (pędowej) roślin telomowych. Wyrastające z węzłów
końcowe elementy rozgałęzień pędu, wyodrębniające się ze
względu na funkcję i budowę od łodygi (nie mają np. zdolności
do nieprzerwanego wzrostu). Pełnią głównie funkcje odżywcze i
z tego powodu mają zwykle dużą powierzchnię umożliwiającą
ekspozycję na odpowiednią ilość promieniowania słonecznego.
Poza tym liście biorą udział w transpiracji i gutacji oraz
wymianie gazowej. Nierzadko liście pełnią także funkcje
spichrzowe, czepne, ochronne, obronne i pułapkowe, w takich
przypadkach ulegając daleko idącym przystosowaniom w
zakresie funkcji i budowy.
Liść składa się z blaszki liściowej, ogonka liściowego i nasady.
U większości roślin lądowych po spodniej stronie liścia znajdują się
aparaty szparkowe. Za ich pośrednictwem wyparowuje woda oraz
zachodzi wymiana gazowa związana z procesami oddychania i
fotosyntezy.
Proces fotosyntezy jest najważniejszą funkcją liści.
Odbywa się on dzięki obecności w komórkach liści chlorofiluzielonego barwnika zdolnego do pochłaniania światła.
Liście mają różną budowę zewnętrzną , dlatego dzielimy je na dwie
grupy:
a)liście pojedyncze mają jedną blaszkę liściową,
b)liście złożone są zbudowane z kilku blaszek.
Budowa liścia:
b laszka
ogonek
nerw liścia
przylistki
n asa dka
b laszka
ogonek
przylistek
n asadka
nerw liścia
Przylistek (łac.stipula, ang. stipule) - organ wykształcający się po
obu stronach nasady ogonka liściowego lub liścia siedzącego u wielu
przedstawicieli roślin okrytonasiennych. Wykształcają się one
zwłaszcza u podstawy liści zaopatrywanych przez trzy ślady (luki)
liściowe. Powstają z dolnej części zawiązka liściowego (z górnej
powstaje zwykle ogonek i blaszka liściowa). Wykształcają się jako
zróżnicowane morfologicznie i pełniące rozmaite funkcje organy.
Często mają postać liściokształtną i pełnią funkcję asymilacyjną (np.
u grochu Lathyrus aphaca), czasem dodatkowo chronią zawiązki i
młode liście. Szczególną rolę ochronną pełnią łuskowate przylistki
okrywające pąk i chroniące go przed uszkodzeniem (np. w
przypadku pąków zimujących). U niektórych roślin (np. u robinii)
przylistki wykształcają się jako ciernie, u innych mają postać
włosków lub gruczołów.
OSADZENIE LIŚCIA
• Wyróżnia się liście ogonkowe i siedzące. Zarówno liście
ogonkowe jak i bez ogonka, mogą tworzyć przy
nasadzie tzw. pochwę liściową. Liście mogą mieć
przylistki u nasady lub nie. Zarówno liście siedzące
[częściej],jak i ogonkowe [rzadziej] mogą mieć nasadę
obejmującą łodygę [też uszkami lub ostrogami],
obrastającą zupełnie łodygę lub zbiegającą.
Nasada liścia:
a. długoogonkowy, b. bezogonkowy lub siedzący,
c. obejmujący łodygę, d. z przylistkami, e. z pochwą liściową
KSZTAŁT LIŚCIA
• Ze względu na kształt liście dzielą się na: nitkowate ,
szczeciniaste, igłowate, równowąskie, lancetowate,
klinowate, trójkątne, rombowate, łopatkowate, jajowate,
eliptyczne, okrągłe [ogonek osadzony bocznie], tarczowate
[ogonek osadzony centralnie wobec blaszki].
Ze względu na kształt i rodzaj nasady blaszki liściowej
wyróżnia się liście nerkowate, sercowate, strzałkowate i
oszczepowate. Do określeń kształtu dodaje się często
przedrostki precyzujące propozycje do szerokości liścia np.
szeroki-, wąsko-, podłużnie [lancetowaty, jajowaty] lub
odwrotnie jajowaty.
Podział blaszki liściowej
Ze względu na podział liścia i wykształcanie różnej liczby
blaszek liściowych wyróżnia się:
• Liście pojedyncze (proste) – z jedną blaszką liściową.
Blaszka ta może być jednak wcinana, lecz wcięcia zwykle
nie sięgają centralnej wiązki przewodzącej (nerwu
głównego). Liście sieczne, u których wcięcia sięgają
nerwu głównego, odróżnić można od złożonych po tym,
że odpadają w całości.
• Liście złożone – mają wiele blaszek liściowych
osadzonych na wspólnej osi, czyli osadce. Listki opadają
osobno. Są charakterystyczne dla niektórych roślin
naczyniowych np. paproci.
Blaszki liści złożonych:
a. liść trójlistkowy, b. dłoniasto złożony,
c. wachlarzowatopalczasty, d. parzystopierzasty,
e. nieparzystopierzasty z wąsami,
f. podwójnie nieparzystopierzasty
Cykl życia liścia
Liście żyją stosunkowo krótko w stosunku do całej rośliny.
Starzenie się i ich opadanie jest elementem ontogenezy.
U bylin liście żyją średnio kilka tygodni (szczególnie krótko –
liście młodociane). U drzew liściastych zrzucających liście na
zimę liście żyją przez kilka miesięcy.
U krzewów zimozielonych długość życia liści wynosi od 1 do
3 lat. U drzew iglastych (sosny, świerka) liście utrzymują się
przez 2 do 6 lat, u araukarii żyją do 15 lat. Najdłużej żyją
liście welwiczji przedziwnej, nigdy nie zrzucane żyją wraz z
całą rośliną ok. 1000 lat.
Rozwój liścia: A - zawiązek liścia, B - różnicowanie na górną (1) i
dolną (2) część liścia, C - powstanie zawiązków poszczególnych
części liścia: 3 - listek szczytowy, 4abc - listki boczne, 5 - ogonek
z pochwą, D - liść dorosły
Funkcje i modyfikacje liści
1. Liście jako organ fotosyntezujący:
Najczęściej spotykana funkcja liści związana jest z ich rolą w
wykorzystywaniu energii świetlnej w procesie fotosyntezy. W
tym celu liść pochłania energię świetlną, pobiera dwutlenek
węgla i odprowadza asymilaty.
2. Liście biorące udział w rozmnażaniu:
Zmodyfikowane liście odgrywają kluczową rolę w rozmnażaniu
genetycznym roślin, bowiem to właśnie one tworzą kwiat (listki
okwiatu,
pręciki i słupki). U niektórych gatunków (np.
wilczomieczy, w szczególności u gwiazdy betlejemskiej) rolę
powabni dla zwierząt zapylających pełnią liście przykwiatowe
(twory takie nazywane są liśćmi wabiącymi).
Funkcje i modyfikacje liści
3. Liście jako organ obronny:
Liście
roślin
zagrożonych
żerowaniem
roślinożerców
wykształcają często przystosowania chroniące roślinę przed
zgryzaniem. Poza obroną chemiczną, skutecznym sposobem
utrudnienia dostępu drobnym bezkręgowcą do miękkich tkanek
jest pokrycie liścia gęstymi włoskami (częste zwłaszcza na
młodych liściach) lub grubą warstwą kutykuli. Na krawędzi
blaszki wykształcać się mogą kolce lub całe liście mogą ulegać
przekształceniu w ciernie.
4. Liście chwytające i trawiące pożywienie:
Liście pułapkowe występują u roślin owadożernych i służą do
chwytania i trawienia pokarmu zwierzęcego. W reakcji na
bodziec mechaniczny włoski gruczołowate na liściu
pułapkowym rosiczki naginają się ku źródłu podrażnienia. Liście
pułapkowe muchołówki i aldrowandy wykonują ruchy
sejsmonastyczne umożliwiające schwytanie drobnych zwierząt.
Funkcje i modyfikacje liści
5. Liście podporowe:
U niektórych pnączy liście pełnią ważną funkcję mechaniczną
umożliwiając wspinanie się po innych roślinach. Ogonki
liściowe lub liście częściowo lub w całości przekształcone w wąs
czepny owijają się wokół podpór ułatwiając roślinie wyścig o
dostęp do światła.
6. Liście spichrzowe:
Najczęściej wyspecjalizowane liście spichrzowe gromadzą
substancje zapasowe lub wodę (tak jest na przykład u cebuli i
aloesu). Specyficzny spichlerz tworzą liście rośliny Dischidia
rafflesiana – wyrastają one na kształt worków, w których
mrówki tworzą swe gniazda.
Ciekawostki o liściach
• Największe liście na świecie mają palmy rafie z wysp
archipelagu Maskarenów na Oceanie Indyjskim i z południowej
Ameryki i Afryki. Ich pierzasto podzielone liście osiągają
niemal 20 metrów długości. Największe liście o blaszce
niepodzielonej ma wśród roślin lądowych alokazja ze stanu
Sarawak w Malezj, które mogą osiągnąć 9-11m wysokości i 34m szerokości. Dużą powierzchnię osiągają także liście
spokrewnionej z naszymi grzybieniami wiktorii królewskiej. Jej
pływające liście przekraczają 3 metry średnicy i mogą unieść na
swojej powierzchni ciężar człowieka.
• Powierzchnia wszystkich liści na 100-letnim buku (25m
wysokości, korona zacieniająca 150m²) wynosi ok. 1200m².
Powierzchnia chloroplastów stanowi ok. 18000m², co oznacza,
że powierzchnia pochłaniająca światło jest 120 razy większa od
zajmowanej przez roślinę. Z kolei na 1 ha lucerny powierzchnia
liści osiąga 80-90 ha.
Ciekawe- zdjęcia
Liść pułapkowy
dzbanecznika
Liść pułapkowy muchołówki
Ciekawe- zdjęcia
Wąs czepny
Blaszka asymilacyjna liścia z
unerwieniem pierzastym
Ciekawe- zdjęcia
Duże przylistki
wierzby śląskiej
Na liściu wiktorii królewskiej
Ciekawe- zdjęcia
Kokornak mandżurski
Gunnera brazylijska
Budowa łodygi:
Środek łodygi:
Zewnętrzna część łodygi pokryta jest skórką o komórkach ściśle
przylegających do siebie i pozbawionych chloroplastów. Komórki skórki
wytwarzają włoski pełniące funkcje ochronne. W skórce znajdują się
aparaty szparkowe uczestniczące w wymianie gazowej. Pod skórką
występuje tkanka miękiszowa (kora pierwotna) oraz wiązki przewodzące.
Wiązki przewodzące złożone są z części łykowej i części drzewnej, noszą
więc nazwę wiązek łykodrzewnych. U roślin dwuliściennych, między
częścią łykową wiązki, a jej częścią naczyniową, występuje tkanka
twórcza
zwana miazgą. Dzięki działalności miazgi roślina ma możliwość
przyrastać na grubość. Wiązkę taką nazywamy wiązką przewodzącą
otwartą. Jeżeli w wiązkach przewodzących między łykiem, a drewnem nie
ma miazgi, mówimy o wiązkach przewodzących zamkniętych.
Drewniana łodyga:
Łodyga zielona:
Środek łodygi:
(co oznaczają dane numery znajduje się na następnej stronie)
Oznaczenia numerów:
Przekrój przez łodygę:
1 - rdzeń,
2 - protoksylem,
3 - drewno (ksylem),
4 - łyko,
5 - sklerenchyma,
6 - kora pierwotna,
7 - epiderma
Opis łodygi:
Wszystkie opisane wyżej łodygi można uznać za typowe dla
reprezentowanych przez nie grup roślin. U niektórych jednak roślin
pewne części łodygi zostają mniej lub więcej zmodyfikowane, często w
związku ze specjalizacją ich w organy spichrzowe. Jednym z najlepszych
przykładów łodygi służącej głównie do magazynowania substancji
zapasowych jest bulwa ziemniaczana, która pod względem
anatomicznym wyraźnie różni się od nadziemnej części łodygi
wegetatywnej. Podczas, gdy łodyga nadziemna wydłuża się normalnie w
czasie rozwoju, w bulwie międzywęźla pozostają krótkie, ale ich rozrost
wszerz zwiększa znacznie ilość tkanki parenchymatyczne j. Siady liściowe
stanowią istotną część systemu waskularnego w łodydze nadziemnej.
System ten ma dzięki temu zmienną strukturę, uzależnioną od położenia
liści. W bulwie system waskularny jest morfologicznie bardziej jednolity,
ponieważ ślady łuskowatych liści wspierających pachwinowe pączki są
bardzo małe.
• Owoc (łac. fructus) − w
znaczeniu botanicznym
występujący u
okrytozalążkowych organ
powstający z zalążni słupka i
ewentualnie dna kwiatowego
zawierający w swym wnętrzu
nasiona, osłaniający je i
ułatwiający rozsiewanie.
• Owoce mięsiste (soczyste) – to owoce
zamknięte, niepękające, o soczystej
owocni.
• Są zasobne w cukry, kwasy organiczne i
witaminy. Czasem zawierają też białko,
skrobię i tłuszcz.
• Owoce te są jadalne.
• Rozsiewane są zwykle przez zwierzęta,
które zjadają je ze względu na soczystą
owocnię.
• Owocnia ulega strawieniu, natomiast
nasiona przechodzą przez przewód
pokarmowy bez utraty zdolności do
rozsiewu.
Owoce mięsiste dzielą się na:
pestkowce
jagody
Pestkowce - o zewnętrznej części owocni
mięsistej, a wewnętrznej zdrewniałej, tworzącej
pestkę
Przykłady:
 Śliwa
 Morela
 Brzoskwinia
 Wiśnia
 Czereśnia
Jagoda- o całej owocni
soczystej
Przykłady:
 Porzeczka
 Borówka
 Pomidor
 Ogórek
Anatomia
• Owocnia (perykarp) - powstaje z
zalążni słupka, jest zbudowana z
trzech warstw:
•
egzokarp - warstwa zewnętrzna,
tkanka okrywająca owocu,
•
mezokarp - środkowa warstwa,
może być soczysta (zbudowana z
miękiszu), jak u pestkowca albo
sucha i twarda jak w strąkach.
Anatomia 2
• endokarp - wewnętrzna warstwa
owocni, tworząca ściany komory
nasiennej. Może być błoniasta i
cienka jak w strąkach grochu,
grubsza i skórzasta jak w jabłku lub
zdrewniała w pestce śliwy.
• Nasiona - powstają w wyniku
rozwoju zapłodnionych zalążków.
Owoce w zależności od ich
ilości
• Owoc pojedynczy: Powstaje z jednej
zalążni . Może być suchy np. orzech
leszczyny , strąk fasoli , lub mięsisty
np. pestkowiec czereśni , jagoda
pomidora.
• Owoc zbiorowy powstaje z wielu
zalążni słupków jednego kwiatu np.
owoce poziomki i maliny.
Źródła
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
1. http://pl.wikipedia.org/wiki/Liść
2. http://portalwiedzy.onet.pl/39310,,,,liscie,haslo.html
3. http://pl.wikipedia.org/wiki/Przylistek
4. http://pl.wikipedia.org/wiki/Liść_pułapkowy
5. http://pl.wikipedia.org/wiki/Wąs_czepny
6. http://fakty.interia.pl/galerie/fakty/na-lisciach-wiktoriikrolewskiej/zdjecie/duze,1326003
7. http://www.ziarenko.net/nasiona/48-kokornak-mandzurski-aristolochiamanshuriensis.html
8. http://galeria.swiatkwiatow.pl/zdjecie/gunnera-brazylijska,9119,862.html
9. http://wikipedia.org/wiki/Owoc
10.www.google grafika.pl
11.książka „ Tajemniece Przyrody”