ydzi - Napoleon.org.pl

„Przed wojną żyły w Polsce trzy miliony Żydów. Warszawa była po
Nowym Jorku ich największym skupiskiem na świecie. Dziś zostało ich
kilka tysięcy. Żaden list nie dotrze już pod adres rabina w Radzyminie czy
Biłgoraju. Nie ma rabinów. Nie ma krawców żydowskich ani
zegarmistrzów. Nie ma ich domów. Szukanie śladów ich obecności
w Polsce, w kraju, gdzie żyli ponad siedemset lat, przypomina, jak pisze
poeta, odczytywanie popiołów.
Spóźniliśmy się na ich świat. Na czulent i chałę, na szabatowe święto
i wiarę…”
W Polsce w okresie międzywojennym występowały duże różnice
pod względem religii. Mieszkali tu wyznawcy kościoła
rzymskokatolickiego, którzy stanowili większość, grekokatolików,
judaizmu, prawosławnych, protestantów i muzułmanów. Polska
była wówczas największym skupiskiem ludności żydowskiej
w Europie i drugim na świecie, po Stanach Zjednoczonych.
Mieszkało tu wówczas 3 miliony Żydów, którzy stanowili około
10% wszystkich obywateli kraju.
Większość polskich Żydów zamieszkiwała miasta i miasteczka centralnej
i wschodniej Polski. Największe gminy żydowskie znajdowały się
w Warszawie, Łodzi, Wilnie, Krakowie oraz we Lwowie. Łącznie w tych
miastach mieszkało około ponad 25% polskich Żydów. Ludność
żydowska zajmowała się głównie handlem oraz rzemiosłem, natomiast
niewielu Żydów utrzymywało się z rolnictwa. Wielu wykonywało tzw.
wolne zawody, np. lekarza czy prawnika.
Religią wyznawaną przez Żydów jest judaizm :
- jego podstawą jest wiara w jednego Boga,
- najważniejszą księgą jest Tora, czyli Pięcioksiąg.
Społeczność tę dzieli się na Żydów ortodoksyjnych
i reformowanych (postępowych).
Żydzi ortodoksyjni bardzo dokładnie przestrzegają wszystkich
przepisów zawartych w Torze.
Żydzi postępowi i ortodoksyjni różnili się podejściem do tradycji,
a przez to inaczej obchodzili święta religijne, inaczej wyglądały
modlitwy w ich synagogach. Niektórzy odróżniali się strojem:
o ile większość nosiła stroje takie jak wszyscy dookoła, zgodne
z obowiązującą wtedy modą, wielu Żydów ortodoksyjnych ubierało się
na czarno, zakładali tzw. chałaty, nosili też długie brody i pejsy. Ponadto
wielu tradycyjnych polskich Żydów na co dzień mówiło
w języki jidysz (języku żydowskim), podczas, gdy pozostali posługiwali
się polskim.
To regulowany przepisami religijnymi stan rytualnej czystości,
odnoszący się głównie do pożywienia, naczyń oraz ubioru.
Za koszerne uważa się mięso zwierząt parzystokopytnych, należących
do przeżuwaczy, oraz ryb mających łuski i płetwy. Zakazane jest
mieszanie mięsa z produktami mlecznymi.
Naczynia kuchenne muszą być obmyte przed użyciem.
W przypadku tkanin nie można mieszać bawełny z lnem.
1. Szwat - styczeń
2. Adar - luty
3. Nisan - marzec
4. Ijar - kwiecień
5. Siwan - maj
6. Tamuz - czerwiec
7. Aw - lipiec
8. Elul - sierpień
9. Tiszri - wrzesień
10.Cheszwan - październik
11.Kislew - listopad
12.Tewet - grudzień
1. Szabat
To cotygodniowy dzień odpoczynku, trwający od zachodu słońca w piątek
do godziny po zachodzie słońca w sobotę. W tym dniu należało się
powstrzymywać od wszelkiej pracy. Pobożni Żydzi nie mogli oddalać się od
miejsca zamieszkania na więcej niż 2 000 łokci (nieco ponad jeden km).
Zakaz można było złamać w przypadku zagrożenia życia, zdrowia lub
mienia. Po modlitwie w bożnicy domownicy zasiadali do kolacji,
poprzedzonej zapaleniem przez panią domu szabatowych świec
i wygłoszeniem specjalnego błogosławieństwa. Następnie rodzice
błogosławili dzieci, a pan domu odmawiał kidusz (modlitwę nad kielichem
wina). Najważniejszym składnikiem szabatowej wieczerzy była chała
(słodkie pieczywo drożdżowe ukształtowane w warkocze). Tradycyjną
potrawą był czulent, czyli rodzaj zapiekanki z mięsem i różnymi dodatkami
zależnymi od regionu. Szabat kończy się specjalną modlitwą hawdalą mającą
oddzielić czas świąt od czasu pracy.
2. Purim (14 Adar)
Obchodzi się na pamiątkę cudownego
ocalenia Żydów w Persji od zagłady,
w czasach króla Achaszwerosza.
W dniu święta obowiązkiem każdego
Żyda jest dwukrotne wysłuchanie
Księgi Estery. Dzieci przynoszą do
synagogi kołatki, którymi hałasują za
każdym razem, gdy czytający
wypowiada imię Hamana. W Purim
wydaje się przyjęcia i bale.
Świętowaniu towarzyszy także
odgrywanie Purim Szpil, czyli
zabawnego przedstawienia opartego
na Księdze Estery.
3. Pesach (15 - 22 Nisan)
Jedno z najstarszych świąt żydowskich,
upamiętnia uwolnienie Izraelitów
z niewoli egipskiej. Pesach trwa siedem dni,
podczas których zamiast chleba należy
spożywać macę. Najważniejszą częścią
święta jest wieczerza spożywana pierwszego
wieczoru – seder. Na świątecznym stole
powinno się znaleźć wino oraz symboliczne
pokarmy ułożone na talerzu sederowym.
Kolejność spożywania i odmawiania
modlitw podczas tej wieczerzy jest ściśle
ustalona. Ostatni dzień Pesach odpowiada
dacie przejścia Izraelitów przez Morze
Czerwone.
4. Szawuot (6 Siwan)
Następuje siedem dni po Pesach.
Główną ceremonią tego święta
jest odczytywanie Dekalogu
w udekorowanej kwiatami
synagodze. Czytana jest również
Księga Rut, ponieważ opisane
w niej wydarzenia dzieją się
w trakcie żniw i opowiadają
o kobiecie, która z własnej woli
przyjęła judaizm.
5.Rosz Haszana (1 Tiszri)
Upamiętnia akt stworzenia świata przez Boga.
Obchodzone jest również jako uroczystość
żydowskiego Nowego Roku. Rosz Haszana ma
w tradycji żydowskiej szczególne znaczenie,
gdyż rozpoczyna 10 dni pokutnych,
w czasie których Żydzi modlą się i żałują za
grzechy. W synagogach rozbrzmiewa dźwięk
szofaru (rogu baraniego), który ma wzywać
grzeszników do skruchy. Dość powszechnym
zwyczajem wśród Żydów
wschodnioeuropejskich była taszlich,
polegająca na wyrzucaniu okruchów nad
brzegiem wody. Akt ten symbolizuje
oczyszczanie z grzechów.
6. Jom Kipur (10 Tiszri - wrzesień)
Upamiętnia dzień, w którym Mojżesz zszedł z Synaju z drugimi Tablicami
Praw i oznajmił, że Bóg przebaczył ludowi Izraela kult złotego cielca.
W Jom Kipur obowiązuje post i wstrzymanie się od pracy. Nakazuje się
także rezygnację ze wszystkich cielesnych przyjemności. Świąteczny dzień
wypełniają modły w synagodze.
7. Sukkot (15 – 20 Tiszri)
Upamiętnia wędrówkę przez pustynię, podczas której Izraelici mieszkali
w namiotach. Dlatego przez okres święta Żydzi modlą się i spożywają
posiłki w szałasach stawianych na tarasie lub podwórzu. Sukkot jest
również świętem dziękczynienia za plony. W liturgii wykorzystuje się cztery
gatunki roślin: etrog, gałązkę palmową, liście mirtu oraz gałązki wierzby.
Rośliny te związane są w jeden bukiet (lulaw), którym potrząsa się na cztery
strony świata oraz ku górze i ku dołowi, co symbolizuje wszechobecność
Boga.
8. Chanuka (25 Kislew – 2 Tewet)
Zwana Świętem Świateł, została ustanowiona na pamiątkę cudu, jaki miał
miejsce w 165r. p.n.e. Panująca wówczas w Palestynie grecka dynastia
Seleucydów dążyła do narzucenia Żydom politeistycznej religii, posuwając
się nawet do zbezczeszczenia Świątyni Jerozolimskiej. Żydowscy powstańcy
pod wodzą Machabeuszy zwyciężyli Seleucydów i odzyskali Świątynię.
Kultura żydowska znacznie różni się od naszej. Dziś wiele osób jest
zamknięta na poznawanie nowych kultur i tradycji, gdyż tkwi
w przekonaniu, że „inny, znaczy gorszy”. Ten pogląd całkowicie mija
się z prawdą. Już w starożytności „Herodot nie oburzał się i nie
potępiał inności, lecz starał się poznać ją, zrozumieć i opisać.” Jak
wiemy, to właśnie wiedza poszerza nam horyzonty oraz usuwa lęk
przed nieznanym. Nawet jeśli nie zgadzamy się z tym, co głoszą inne
religie oraz narody, nigdy nie należy ich potępiać, stosować wobec nich
przemocy ani nie wywyższać się nad innych. Każdy człowiek ma
prawo do własnych poglądów i do wyznawania innej wiary. Jednak
wszyscy jako ludzie jesteśmy sobie równi.
Dziękujemy za
uwagę
Wykonały : Karolina Rajs, Weronika Zajdel i Ola
Zych
Opiekun : Joanna Bienia