PRAWO UNII EUROPEJSKIEJ

PRAWO UNII EUROPEJSKIEJ
SYMBOLE
1) Catedra sacrada familia (książka otwarta na świat)
a) UE, jeśli chce odnieść sukces, to musi być książką otwartą na świat. Niestety tak nie
jest, bo kultura europejska „my kontra reszta świata” jest wadą ( europocentryzm).
Przeciwieństwem jest kultura chińska, ponieważ nie ma tam izolacji.
b) Catedra
 W UE „dom”, Europa wspólnym domem,
 „Dom” jest pojęciem emocjonalnym, a budowę UE jak i inne procesy lepiej
określić mianem „catedra” a nie „dom”.
 Europa nie ogranicza się do UE (UE to front, droga prowadząca do ołtarza.)
 Mamy 2 „nawy boczne”: NATO i RADA EUROPY.
 O bezpieczeństwie Europy decyduje NATO, a nie UE (II filar nie
odniósł żadnych sukcesów, wszystkie skuteczne akcje były
podejmowane przy pomocy i pod dowództwem NATO, siła obronna
UE to NATO.
 RADA EUROPY to nie UE, tam są wszystkie państwa europejskie. UE
nie byłaby humanitarna, gdyby nie RE ( przede wszystkim Europejska
Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności),
bez współpracy ETS z Europejskim Trybunałem Praw Człowieka, UE
byłaby pozbawiona humanizmu.
2) Luwr (muzeum)
a) Symbolizuje Instytucje UE.
b) UE stałaby się muzeum historii jak Luwr, jeśli biurokracja i sędziowie ETS byliby
skorumpowani (muzeum narodowe – bogactwo narodowe, Luwr – bogactwo Francji).
3) Instytucje niezrozumiane(efektywność, demokracja, sprawiedliwość – tych pojęć się nie
rozumie, a to jest bogactwo UE).
a) Deficyt demokracji
 Nie dostrzega się przemian,
 Inna jest skala kraju, a inna UE.
b) 3 instytucje decydują o demokracji ( demokracja to organy przedstawicielskie):
 PE – demokracja bezpośrednia, jedna izba obywateli.
 RUE – demokracja pośrednia, wyborcy wybierają PE, PE wybiera RM, a
ministrowie są w RUE, jest de facto drugą izbą PE, bo uchwala akty i jest
organem ustawodawczym.
 Rada Europejska – szefowie rządów, głowy państw, parlamenty krajowe
kontrolują te organy ( „prezydent UE”).
 Parlamenty krajowe – ważne, bo realizują i współpracują z PE.
c) Efektywność
 Organy wykonawcze ( z nimi wiąże się efektywność) są równoważne jak
organy ustawodawcze.
1

Efektywność powinna mieć tą samą rangę, co demokracja – tak jest w USA:
Kongres – demokracja, Prezydent – efektywność. A w UE tak nie jest i jeśli się
to nie zmieni to UE stanie się „muzeum historii”.
 Interes partykularny musi wyjść przed interes zbiorowy.
 Nacjonalizmy wygrywają w Europie tak naprawdę przed integracją,
nacjonalizmy są uśpione, nie ma na nie szczepionki
 Tylko KUE i ETS chcą integracji.
d) Sprawiedliwość
 Wiąże się z funkcjonowaniem wymiaru sprawiedliwości
 Sędziowie ETS dążą do wspólnej sprawiedliwości w UE, a żeby to robić trzeba
obalić pewne systemy myślenia
 SN krytykuje ETS, bo jest nacjonalistyczny, są w nim wciąż procesy
totalitarne.
e) Aspekt proceduralny pomiędzy efektywnością, demokracją a sprawiedliwością.
 Obecnie prawo UE ma bardziej charakter proceduralny niż materialny.
 W UK najważniejsza jest procedura.
4) Piramida Cheopsa
a) Piramida zbudowana jest na czworoboku, na 4 strony świata, ściany – 4 porządki
prawne:
 Prawo międzynarodowe
 Prawo europejskie
 Prawo krajowe – państw członkowskich
 Prawo państw trzecich, np. Chiny.
a) Piramidę można podzielić na warstwy
 Zasady ogólne ( na czubku) – przede wszystkim prawa człowieka
 Reguły – prawo pisane (na środku) – traktaty, rozporządzenia, dyrektywy,
zalecenia, opinie.
 Polityka prawa ( na dole) – prawo komplementarne, np. biała księga, program
ochrony środowiska, program ochrony zdrowia
 To nie jest „soft law”,bo „soft law” to slang, Mamy tu procedury, które
nie są przecież soft law, bo procedura jest twarda jak stal a nie miękka
 Czasami jest bardziej sformalizowana niż samo prawo
 Kompetencje organu + procedura
 Każda norma ma 3 elementy
o Prawo ustrojowe – kompetencje
o Prawo materialne – nie ma
o Prawo procesowe – bardzo ważne
b) Traktaty nie powinny być na szczycie hierarchii, gdyż to miejsce powinno być
przeznaczone dla zasad, co oznacza, że
 Prawa człowieka są nad traktatem i wszystkimi konstytucjami
 Konstytucja nie może przeszkodzić np. w ochronie praw człowieka, czyli
realizacji zasad.
 Zasady są constans, nie „obracają się” w stosunku do 4 w/w porządków prawa
 Czyli konstytucje nie są najwyższym prawem w danym kraju.
c) Zasada pierwszeństwa czy zasada bezpośredniego skutku
 Dotyczy zasad ogólnych a nie polityki prawa
 Dla polskiego SN istnieją tylko reguły z piramidy, czyli prawo pisane
2
d) Mamy jeszcze podstawę piramidy – PRECEDENSY, które wpływają na całość ( także
na zasady ogólne)
 Kreatorem zasad ogólnych jest TS i to są precedensy,
 W Polsce precedensów nie uznaje się, chociaż już kilka takich przypadków
było.
 Prawo UE jest prawem precedensowym, bo jest prawem sędziów ( precedensy
są ważniejsze niż traktaty)
 Zasady ogólne są ponad prawem pisanym
 Wiele państw w UE uznało precedensy, oprócz Polski i Niemiec ( musimy
jednak uznać precedensy, bo jesteśmy w UE).
 Polska konstytucja nie uznaje zasad ogólnych, a o precedensach w
ogóle nie może być mowy, czyli nie dopuszcza prawa europejskiego
o W konstytucji „sędzia podlega konstytucji i ustawom”. Tak nie
może być, bo przecież podlega prawu międzynarodowemu i
europejskiemu
o Są to postanowienia „tyłem” do UE
o RP ma postawę antyintegracyjną – przede wszystkim
postanowienia konstytucji.
 Nie można patrzeć na system źródeł prawa jak prawnik, czyli tylko na prawo
pisane, gdyż oprócz prawa pisanego istnieją jeszcze zasady ogólne, polityka
prawa i precedensy.
TRAKTAT Z NICEI – podpisany 26.02.2002 r., wszedł w życie w 01.02.2003r.
1) Głównym jego celem było przygotowanie Instytucji Wspólnot (IW) do rozszerzenia
granic UE ( aspekt instytucjonalny – dominujący)
a) Protokół w sprawie rozszerzenia UE dołączony do Traktatu
 Wprowadzał zmiany do poszczególnych instytucji związane z rozszerzeniem
 KE – od 2005 r. każde państwo członkowskie będzie miało 1 komisarza
europejskiego, czyli największe państwa nie mają już 2 przedstawicieli.
o Gdy liczba państw członkowskich osiągnie 27 to KE będzie
składać się z mniejszej liczby komisarzy niż liczba państw
członkowskich, tzw. komisarze rotacyjni
o Prawo do desygnowania komisarzy europejskich będzie krążyć
między państwami członkowskimi, czyli w danym momencie
nie wszystkie państwa będą reprezentowane.
 PE – liczba zwiększona do 732
 RUE – podejmowanie decyzji
o System równoważenia głosów
o Kwalifikowana większość głosów – wprowadzono instytucję
tzw. potrójnej większości
 Za decyzją glosować musi większość państw
członkowskich
 Spośród 345 głosów musi być 258 głosów za.
 Na żądanie któregokolwiek z państw członkowskich
liczenie głosów – głosy „za” uchwaleniem danego aktu
prawnego musi przedstawiać, co najmniej 62% całości
populacji UE.
3
 Zmiana dotycząca TUE w zakresie możliwości zawieszenia
określonych praw jednego z państw członkowskich w sytuacji
poważnego naruszenia przez nie zasad i wartości określonych w art. 6.
o Art. 7 TUE mówi o możliwości zawieszenia ( art6.->art. 7.)
o Po wejściu w życie Traktatu z Amsterdamu była tylko 1 taka
sytuacja, która dotyczyła Austrii.
 Zmiana = procedura + prawo bycia wysłuchanym + nowy element
o Zmodyfikowano procedurę oraz przewidziano, że państwo,
które narusza art.6 korzysta z prawa bycia wysłuchanym
o Dodatkowo w art.7 jest nowy element
 Przed przystąpieniem do procedury musi być
wykazane, że istnieje poważne ryzyko, że art. 6
zostanie naruszony.
 Art. 7 jest wyjątkiem, ponadto jego zastosowanie
musi dać państwom możliwość obrony
b) Karta Praw Podstawowych UE
 Dołączona do Traktatu z Nicei w formie deklaracji
 Była uroczystym oświadczeniem PE, KE i RUE – te instytucje
zobowiązały się do przestrzegania praw zawartych w KPP
 nie stanowi integralnej części prawa wspólnotowego
 nie jest wiążącym aktem prawa
 wyraża gotowość do przestrzegania praw w niej zawartych
 jasne wskazanie praw
 w praktyce zwiększa przejrzystość, jeśli chodzi o ochronę praw
podstawowych w ramach UE
 w historii integracji europejskiej jest pierwszym katalogiem prawa
podstawowych, do których przestrzegania zobowiązały się IW.
 3 grupy źródeł praw podstawowych
 art. 6 TUE do Konwencji o Ochronie Praw Człowieka
 KPP od Traktatu z Nicei
 Orzecznictwo TS, które chroni prawa podstawowe jako niepisane
zasady ogólne prawa wspólnotowego
KONSTYTUCJA DLA UE
1) Do Traktatu z Nicei załączono Deklarację, w której państwa członkowskie wskazały 4
rodzaje zagadnień, wokół których ma skupić się dyskusja na temat reformy UE dotyczącej
jej rozszerzenia.
a) Delimitacja kompetencji między WE a państwami członkowskimi
b) Rozstrzygnięcie kwestii statusu prawnego KPP
c) Uproszczenie struktury traktatów, ewentualne uchylenie TWE, Traktatu o Euroatomie,
TUE i wprowadzenie w to miejsce jednego.
d) Bardziej precyzyjne określenie roli parlamentów krajowych w prawie wspólnotowym
2) Wokół tej deklaracji państwa członkowskie w 12.2001 r. przyjęły na szczycie RUE tzw.
DEKLARACJĘ Z LAEKEN, w której nawiązały do deklaracji dołączonej do Traktatu z
Nicei i w celu realizacji 4 w/w celów powołały KONWENT ( nowa instytucja).
4
a) W jego ramach przyjęto projekt traktatu ustanawiającego konstytucję dla Europy –
nastąpiło to w 06.2003 r. i w 07.2003 r. przewodniczący Konwentu przekazał go
Włochom, które wówczas sprawowały przewodnictwo w UE
b) Ten projekt stanowił następnie przedmiot obrad Rady Europejskiej, podpisany na
szczycie RE w Rzymie i przekazany państwom członkowskim do ratyfikacji ( ten
proces obecnie trwa)
c) Konwent z Deklaracji z Laeken
 Zmiany były analizowane w jego ramach a nie w drodze konferencji
międzyrządowej
 Skład
 Przedstawiciele szefów rządów państw członkowskich
 Przedstawiciele parlamentów krajowych państw członkowskich
 Przedstawiciele parlamentów krajowych państw kandydujących do UE
 Przedstawiciele PE i KE
 Obserwatorzy Komitetu Społeczno-Ekonomicznego
 Obserwatorzy ombudsmanna
 Jego skład wyróżnia go od dotychczasowych prac nad zmianami traktatów
 Chodziło też o możliwość szerszej debaty dotyczącej integracji europejskiej,
czego wyrazem jest właśnie skład oraz o zwiększenie przejrzystości
funkcjonowania UE – prace miały być jawne przy „otwartej kurtynie”.
3) Tekst projektu konstytucji dla Europy
a) Stworzenie jednej organizacji tzw. UE w miejsce dotychczasowych WE ( ta nowa UE
ma tez zastąpić UE z TUE)
b) Uchylenie mocy obowiązującej TWE i TUE, a w to miejsce wprowadzenie jednolitej
regulacji zwanej Konstytucją dla Europy
 Realizacja postulatu z deklaracji poprzez uproszczenie struktury
 Utrzymanie w mocy Traktatu o Euroatomie – czy rzeczywiście, więc
uproszczenie
c) Nowa UE została wyposażona w sposób bezpośredni w osobowość prawną ( art. 6
Konstytucji dla Europy)
4) Struktura Traktatu konstytucyjnego – 4 części
a) Cele UE – zasadnicza część, fundament
 Podstawy funkcji UE
 Zasady naczelne i wartości
 Rodzaje kompetencji ujednolicone, z których korzysta UE
 Podstawy systemu instytucjonalnego
b) Inkorporacja do Traktatu konstytucyjnego KPP UE
 Gdyby wszedł w życie to KPP staje się integralną częścią prawa
wspólnotowego
c) Polityki UE oraz kompetencje UE rozwinięte w sposób szczegółowy, a także elementy
systemu instytucjonalnego
 Część 1 – ogólnie
 Część 2 – szczegółowo ( części powiązane ze sobą)
d) Zasięg terytorialnego obowiązywania, procedura zmiany Traktatu konstytucyjnego,
warunki wejścia w życie konstytucji
 Tutaj podkreślano też, że wszystkie zmiany w konstytucji w przyszłości
powinny być poprzedzone zwołaniem Konwentu – Konwent jako instytucja
jest obligatoryjnym elementem zmiany poprzedzającym konferencję
międzyrządową
5
5) Elementy nowatorskie
a) Obalenie struktury trójfilarowej
 Związane jest to z połączeniem integracji międzyrządowej i ponadnarodowej
 Nie oznacza to, że nastąpiła pewna unifikacja tych 2 ścieżek integracji, nadal
są pewne szczególne cechy wyznaczające współpracę państw w zakresie
polityki zagranicznej
b) Po raz pierwszy wypowiedzenie zasad pierwszeństwa ( w części 1)
 Następuje, więc kodyfikacja orzeczeń TS
c) Po raz pierwszy dopuszczenie możliwości wystąpienia państwa z UE
 Wypowiedzenie członkostwa
d) Dokonanie podziału kompetencji UE – 3 grupy
 Kompetencje wyłączne – stanowią wyjątek, muszą być tak nazwane w
Traktacie, regułą są 2 pozostałe grupy kompetencji.
 Kompetencje niewyłącznie
 Kompetencje koordynujące i wspomagające
e) Zmiana zasady kompetencji powierzonych (nazwy) – zasada powierzenia
 Jest też w niej nowy element, a mianowicie podkreślenie, że kompetencje,
które zostały przyznane UE, należą do państw członkowskich
f) Powołanie Urzędu Ministra ds. Zagranicznych, który jednocześnie obok tej funkcji ma
być członkiem KE
g) Katalog aktów prawnych wydawanych przez UE – 3 grupy
 o charakterze legislacyjnym
 o charakterze nielegislacyjnym
 o charakterze wykonawczym
DODATKOWO DOCZYTAĆ
 Z Witkowskiej
 Z Barcza rozdz.20. „prawne aspekty debaty..”
STRUKTURA I CHARAKTER PRAWNY UE
.
STRUKTURA UE
Wyróżniamy 3 elementy składowe UE:
1) Dach UE – podstawy aksjologiczne UE, art. 6 TUE musi być rozpatrywany w związku z
art. Znajdującym się na końcu TUE – warunkami przystąpienia do UE.
a) Postanowienia wspólne - zawarte w art. 1 i n., TUE
b) Jednolite normy instytucjonalne
 Pierwszorzędne znaczenie mają art. 3, 4, 5 TUE, przewidują one, że UE służy
jednolity system instytucjonalny w tym sensie, że UE jako organizacja
powołana przez TUE nie posiada nowych instytucji ale zapożycza te, które już
istnieją w ramach Wspólnot. Te same instytucje działają w ramach WE i te
same instytucje działają w ramach UE.
6

Cechą tego jednolitego systemu jest zasada, że instytucje są zobowiązane do
przestrzegania
 Kompetencji z Traktatu Rzymskiego z 1957 r.
 Kompetencji nadanych przez TUE z Maastricht w 1992 r.
 Podstawą systemu instytucjonalnego jest zasada poszanowania
jurysdykcyjnego
 Obowiązkiem instytucji UE i WE jest respektowanie podziału
pomiędzy kompetencjami należącymi do WE a tymi, które należą do
UE. Obowiązek poszanowania kompetencji nakłada art. 5 TUE.
c) Wspólne wartości, na jakich opiera się UE
 Podstawowe znaczenie ma tu art. 6 TUE (może być rozbity na 3 części)
 I. Wskazuje, na jakich zasadach oparta jest UE oraz podkreśla, że są to
zasady wspólne dla państw członkowskich np.
o Zasada wolności
o Zasada demokracji
o Poszanowania praw człowieka
o Poszanowania państwa prawa
 II. Podkreślenie, że obowiązkiem UE jest respektowanie tzw. praw
podstawowych zagwarantowanych w Konwencji o Ochronie Praw
Człowieka oraz praw podstawowych, które wynikają z tradycji
konstytucyjnych państwa członkowskich ( podwójny charakter praw
podstawowych).
 III. Zobowiązanie UE do poszanowania tożsamości narodowej państw
członkowskich wchodzących w skład UE.
2) Trzy filary UE
a) I filar – prawo wspólnotowe
b) II i III filar prawo międzynarodowe
3) Fundament, podstawa UE – zawarte w postanowieniach końcowych TUE. W ramach tego
fundamentu wyróżniamy 2 podelementy:
a) Wzmocniona współpraca
b) Postanowienia dotyczące zmiany traktatów założycielskich oraz przystąpienia nowych
państw do UE
1) Wzmocniona współpraca
a) Wcześniejsza nazwa „bliższa współpraca”, a od Traktatu z Nicei „wzmocniona
współpraca”
b) Polega na traktatowym dopuszczeniu możliwości, w której nie wszystkie państwa
członkowskie uczestniczą w danym przedsięwzięciu.
c) Ma charakter niejednorodny, ponieważ jej podjęcie zależy od tego, do którego filaru
należy dane zadanie
d) Są 3 typy tej współpracy
 Wzmocniona współpraca dotycząca zadań pozostających w zakresie prawa
wspólnotowego – I filar – regulacja w art. 11 TWE
 Wzmocniona współpraca w zakresie II filaru – wspólna polityka zagraniczna i
bezpieczeństwo – regulacja w art. 27 A TUE, który obowiązuje od Traktatu
nicejskiego
 Wzmocniona współpraca w zakresie III filaru – art. 40 TUE
e) Warunki wzmocnionej współpracy
7


Warunki o charakterze materialnym – identyczne dla wszystkich 3 rodzajów
wzmocnionej współpracy ( dla trzech filarów)
 Podstawowe
o Aby podjąć wzmocnioną współpracę z inicjatywą wystąpić
musi, co najmniej 8 państw
o Wzmocniona współpraca musi mieć charakter subsydiarny
(państwa członkowskie korzystają z możliwości wzmocnionej
współpracy tylko w ostateczności, gdy dane działanie, mimo
prób nie może mieć miejsca z udziałem wszystkich 25 państw
członkowskich
o W każdym momencie wzmocniona współpraca i państwa, które
biorą w niej udział, musi zachować charakter otwarty,
niebiorące państwa niebiorące w niej udziału mogą do niej
dołączyć
 Dodatkowe Większość z tych norm ma charakter negatywny – określa,
jakich działań wzmocniona współpraca nie może dotyczyć
o Postępowanie objęte wzmocnioną współpracą musi być
ukierunkowane na wspieranie celów UE i WE oraz umacnianie i
wspieranie procesu integracji.
o Wzmocniona współpraca musi być oparta na poszanowaniu
TUE i TWE oraz na poszanowaniu jednolitych ram
instytucjonalnych ( w ramach wzmocnionej współpracy państwa
muszą wykorzystywać jednolite ramy instytucjonalne)
o Poszanowanie dorobku wspólnotowego (acquis communitaire)
oraz dorobku orzecznictwa WE tj. zasad wypracowanych przez
TS (acquis jurisprudentiel).
o Poszanowanie kompetencji, jakie zostały powierzone UE i WE
oraz zapewnienia, że wzmocniona współpraca nie dotyczy
kompetencji, które mają charakter wyłączny dla WE
o Wzmocniona współpraca nie może naruszać art. 14 ust. 2 TUE
(rynku wewnętrznego) oraz nie może naruszać spójności
gospodarczej i społecznej
o Działanie objęte wzmocnioną współpracą nie może stanowić
dyskryminacji i przeszkody w wymianie handlowej pomiędzy
państwami członkowskimi oraz nie może zakłócać konkurencji
w ramach rynku wewnętrznego
o Państwa członkowskie podkreśliły, że podjęcie wzmocnionej
współpracy nie może naruszać kompetencji i praw należących
do państw członkowskich
o Wzmocniona współpraca nie może naruszać ani podważać
dorobku prawnego Konwencji z Schengen
Warunki o charakterze proceduralnym – różne w zależności od filarów
 I filar
o Upoważnienia do zawiązania wzmocnionej współpracy wydaje
RUE na wniosek KE z własnej inicjatywy lub z inicjatywy
państw członkowskich, przy czym państwa członkowskie nie
mogą zmusić KE do skierowania określonego wniosku do RUE.
o Upoważnienie wydane przez Radę zapada kwalifikowaną
większością głosów po konsultacjach z PE – tylko i wyłącznie
8
wtedy, gdy przedmiot objęty wzmocnioną współpracą
proponowaną dotyczy sfery współdecydowania.
o Do Traktatu z Nicei państwa członkowskie korzystało z prawa
veta, co skutkowało tym, że o wzmocnionej współpracy
decydowała Rada Europejska jednomyślnie.
o Traktat nicejski wprowadza zmianę – państwo może zgłosić
sprzeciw do zawiązania wzmocnionej współpracy, po
zgłoszeniu sprzeciwu decyzję podejmuje zamiast RE
kwalifikowaną większością głosów
o W sytuacji, gdy państwo niebiorące udziału we wzmocnionej
współpracy, chce wziąć w niej udział, decyduje o tym KE
 II filar
o Upoważnienia do podjęcia wzmocnionej współpracy udziela
RUE, wniosek jest składany przez państwa członkowskie
bezpośrednio do RUE, a nie za pośrednictwem KE, która jest
tylko i wyłącznie konsultantem
o RUE podejmuje decyzję kwalifikowaną większością głosów,
natomiast w przypadku zgłoszenia weta przez którekolwiek z
państw członkowskich decyzja jest przeniesiona na poziom RE,
która wówczas decyduje jednomyślnie
o PE nie jest konsultowany w żadnym wypadku, jest jedynie
informowany o przebiegu procedury
o Przed Traktatem z Nicei wzmocniona współpraca nie była
uregulowana w sposób formalny (nie było formalnej procedury,
ale była procedura sui generis, która przejawiała się poprzez
konstruktywne wstrzymanie się od głosu, co oznaczało, że
państwo członkowskie mogło wstrzymać się od głosu, ale nie
paraliżowało całego procesu.
 III filar – procedura ma charakter szczególny
o Upoważnienia do podjęcia wzmocnionej współpracy udziela
RUE na wniosek KE, która może działać z własnej inicjatywy
lub z inicjatywy państw członkowskich. Jeżeli KE na wniosek
państw członkowskich nie przekaże stosownego wniosku do
RUE to same państwa członkowskie mogą z takim wnioskiem
wystąpić do RUE
o Konsultacje z PE,
o Możliwość przekazania decyzji RE, która działa kwalifikowaną
większością głosów.
2) Postanowienia dotyczące traktatów założycielskich oraz przystąpienia nowych państw do
UE
a) Zmiana na podstawie art. 48 TUE przewiduje dla WE i UE jednolitą procedurę, która
musi być respektowana przy każdej zmianie któregokolwiek z traktatów – wymogi
proceduralne.
 Do TUE, czyli do 1992 r. każdy z traktatów założycielskich miał artykuł
dotyczący procedury zmiany.
 Od TUE to art. 48 TUE reguluje zmianę traktatów dla wszystkich 3
Wspólnot i dla UE.
b) Modyfikacje traktatów założycielskich – rozróżnienie pomiędzy dwoma przypadkami
 Gdy państwa – art. 48 TUE (zmiana)
9

Gdy którykolwiek z traktatów jest zmieniany na podstawie przepisu, który już
jest w traktacie założycielskim, tak było:
 Z PE – przepis był w Traktacie Rzymskim o wyborach powszechnych
do PE
 z tzw. traktatami budżetowymi.
c) Uzyskanie członkostwa – 2 warunki
 Art. 49 TUE
 Tzw. Deklaracja Kopenhagi RE z 1993 r. wskazująca dodatkowe warunki
 Warunek europejskości– z art. 49
o Państwo musi być europejskie, odmowa negocjacji z
Marokiem
 Warunek tzw. funkcjonującej demokracji
o Nawiązanie do art. 6 TUE, który mówi o tym, że UE opiera się
na zasadach np. wolności, demokracji, poszanowania praw
człowieka – cechy, które musi mieć państwo (art. 49 w związku
z art. 6)
 Wymóg funkcjonującej gospodarki rynkowej (nie jest to warunek
traktatowy)
o Zdolność państwa kandydującego do wywiązania się ze
zobowiązań członkowskich wynikających z unii politycznej,
gospodarczej i pieniężnej oraz zdolność sprostania konkurencji i
wymogom rynku wewnętrznego UE (nie pojawia się w art. 49
TUE i Deklaracji z Kopenhagi)
 Przystąpienie państwa członkowskiego jest uzależnione od gotowości
UE na przyjęcie nowych państw członkowskich (warunek dotyczący
UE a nie państwa kandydującego)
d) Możliwość wystąpienia z UE
 Brak uregulowania wprost w TUE
 Sama możliwość wystąpienia jest kontrowersyjna, gdyż państwo, które
przystąpiło do UE nie powinno mieć możliwości wystąpienia (pogląd)
 3 kontrowersyjne możliwości
 Państwo występuje na zasadzie warunków wystąpienia uzgodnionych z
pozostałymi państwami członkowskimi
 Jednostronne wycofanie się z UE z powołaniem klauzuli rebus sic
stantibus – dotyczącej sytuacji zasadniczej zmiany okoliczności
 Wystąpienie na ogólnych zasadach dotyczących wypowiadania umów
międzynarodowych – wówczas stosuje się Konwencję o Prawie
Traktatów z 1969 r.
CECHY PROCESU INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ – PODSUMOWANIE
1) UE (węziej Wspólnoty Europejskie) stanowi wspólnotę państw, dla których wspólne są
określone wartości i zasady, czyli tworzą wspólnotę aksjologii – art. 6 i zasady ogólne
2) Proces integracji i WE oparte są na założeniach o wspólnym celu tj. wszystkie państwa
członkowskie zgadzają się, że wspólnym celem jest integracja oraz rynek wewnętrzny
a. Z zastrzeżeniem, że dzisiaj wspólnota celu funkcjonuje w oparciu o inne założenia
niż początkowo, a wspólny cel realizowany jest przez państwa członkowskie przy
wykorzystaniu „różnej prędkości”, czyli w zależności od państwa członkowskiego
np.
10

Cel jest jeden ( integracja europejska i rynek wewnętrzny), natomiast
sposób jest różny w zależności od państwa – tempo jest różne.
 Wielka Brytania i Irlandia nie SA stronami Konwencji z Schengen, są
za to państwami, które już zniosły granice
 Dania nie jest związana decyzjami UE w ramach wspólnoty wizowej
lub emigracyjnej
 W przeszłości cel był realizowany w tym samym tempie
3) Dyferencjacja procesu integracji UE – Europa a ’la carte
a. W gronie 25 państw członkowskich są różne grupy państw realizujących ten sam
cel w różnym tempie. Państwo dopasowuje tempo zależności od możliwości i
chęci – wzmocniona współpraca będzie prowadzić do dyferencjacji.
b. Podkreślenie, że proces jest dynamiczny i rozłożony w czasie
c. Zasada poszanowania jurysdykcyjnego
 Akceptujemy fakt, że integracja ma charakter niejednorodny, ale w
ramach tej niejednorodności musimy przestrzegać kompetencji, praw,
obowiązków, które składają się na integrację ponadnarodową albo na
międzyrządową – jedna interpretacja nie może ograniczać drugiej.
Wyrazem tej zasady jest art. 5 i 47 TUE.
d. Integracja musi respektować zasadę subsydiarności.
 Integracja oraz polityka realizowana w jej ramach mają charakter
pomocniczy w stosunku do państw członkowskich
e. Cecha kompetencyjna
 Państwa członkowskie w ramach integracji przekazują tylko część
swoich kompetencji – art. 5 – zasada kompetencji powierzonych
f. Zasada jednolitości instrumentalnej, która zakłada, że proces integracji następuje
w ramach systemu instytucjonalnego stworzonego przez traktaty założycielskie
 Tak rozumiana jednolitość instytucjonalna zostaje uzupełniona przez
jednolitość materialną, co oznacza, że instytucje UE działają w
sposób, który respektuje kompetencje pozostałych instytucji, a przez
państwa członkowskie oznacza przestrzeganie dorobku
wspólnotowego w postaci acquis communitaire
g. Różnorodność funkcjonalna
 Oznacza, że w ramach jednolitego systemu instytucjonalnego
szczegółowe kompetencje instytucji oraz państw członkowskich są
uzależnione od tego, na jakiej podstawie prawnej określone działanie
ma zostać rozstrzygnięte.
 Podstawa prawna Traktat Rzymski – prawa wspólnotowego –
ponadnarodowy
 Podstawa TUE - międzyrządowy
 Z jednej strony jednolitość instytucjonalna i jednolitość materialna a z
drugiej różnorodność funkcjonalna.
h. Niejednorodność – 2 ścieżki procesu:
 Integracja ponadnarodowa i międzyrządowa - niejednorodność
musi być realizowana w świetle poszczególnych traktatów,
zmieniała się w czasie
 TUE
 Tutaj cecha ta była wyrażona najmocniej, gdyż cały traktat
opierał się na 2 torach integracji
o Integracja międzyrządowa - TUE (II i III filar)
11


o Integracja ponadnarodowa - TWE zmieniony przez
TUE.
Traktat z Amsterdamu
 Traktat Amsterdamski utrzymał podział na dwie ścieżki
integracji europejskiej, ale zmiana, którą wprowadził polegała
na tym, że ścieżka integracji ponadnarodowej zaczęła
dominować nad ścieżką międzyrządową w ten sposób, że
określone sprawy zakresu międzyrządowego przeniesiono do
ponadnarodowego ( a nie odwrotnie).
 Integracja ponadnarodowa ma dominować (uznano, że to
proces o charakterze ponadnarodowym jest tą ścieżką
integracji, która ma charakter dominujący)
Traktat z Nicei
 Traktat Nicejski utrzymał podział na dwie ścieżki integracji
europejskiej.
 Wprowadza zmianę granic na korzyść integracji
ponadnarodowej
 Państwa członkowskie uznały, że coraz więcej materii na być
regulowanych na poziomie ponadnarodowymi
4) Integracja europejska
a. Integracja europejska jako proces dynamiczny i stanowiący continuum zmian
 Dynamiczny
 Sama idea integracji europejskiej podlega zmianom. Proces
integracji nie ma charakteru statycznego, zmienia się z upływem
czasu i w miarę podpisywania nowych traktatów.
 Continuum
 Wyrażona w TUE.
 Oznacza, że podpisanie TUE i powołanie UE stanowi nowy etap
w procesie integracji europejskiej. Taki zapis znajduje się w
preambule TUE „UE stanowi nowy element w procesie
integracji europejskiej”.
 UE opiera się na istniejących już 3 wspólnotach i stanowi nowy
element w procesie integracji europejskiej (art. 1 TUE)
b. Zasada solidarności (lojalności)
 Wyrażona w art. 10 TWE
 Zobowiązuje państwa członkowskie do działania, które pozwoli
urzeczywistnić cele wspólnot (wymiar pozytywny).
 Państwa członkowskie są zobowiązane do niepodejmowania działań, które
mogłyby tym celom zagrozić (aspekt negatywny)
 Została powtórzona przez TS w WYROKU W SPRAWIE PUPINO z
06.2005 r.
 TS uznał, że zasada solidarności z art. 10 TWE znajduje też
zastosowanie w obrębie międzyrządowej ścieżki integracji, czyli
obowiązując wewnątrz UE (w ramach UE – w II i III filarze)
 W tej sprawie zasada solidarności została rozszerzona na II i III
filar poprzez zobowiązanie państw członkowskich w ramach
tych filarów do postępowania w sposób lojalny i w sposób
uwzględniający cele wspólnotowe.
12
 Z tą zasadą i z wyrokiem w sprawie Pupino łączy się WYROK
W SPRAWIE KOMISJA VERSUSU RADA, gdzie TS uznał,
że zgodnie z zasadą solidarności/ lojalności państwa
członkowskie działając w ramach III filaru nie mogą
postępować w ten sposób, żeby omijać wiążące przepisy prawa
wspólnotowego (jeżeli w I filarze znajduje się ochrona
środowiska to nie można tego przenieść do III filaru!)
 Rozszerzenie na II i III filar tylko, gdy brak jest identycznego
przepisu jak art. 10 TWE
c. Zasada poszanowania jurysdykcyjnego
 Związana z zasadami w/w
 Mimo istnienia 2 odrębnych ścieżek integracji europejskiej,
obowiązkiem państw członkowskich jest przestrzeganie kompetencji,
które zostały przyznane WE z nie UE
 Zasada ta znajduje wyraz w WYROKU KOMISJA VERSUS RADA
d. Te 3 zasady ( continuum zmian, zasada solidarności/lojalności i zasada
poszanowania jurysdykcyjnego) stanowią całość
 Art. 10 TWE – solidarność
 TS – lojalność
 Art. 5 i 48 TUE powołane przez TS w wyroku Komisja v Rada jako
wyraz zasady poszanowania jurysdykcyjnego ( 2wyżej powołane
wyroki stanowią kodyfikacje tych zasad)
 Art. 5 TUE – przestrzeganie kompetencji, z których korzysta
WE
 Art. 48 TUE – żaden z przepisów z TUE nie może być
interpretowany jako zabierający jurysdykcję WE
5) Nakaz przestrzegania zasady subsydiarności przez państwa członkowskie i Instytucje
Wspólnoty.
 Nakaz ten po raz pierwszy został wyrażony w TUE
 Zobligował on IW i państwa członkowskie do takiego planowania
swojego postępowania, by zasada subsydiarności była respektowana
 Konsekwencją stosowania nakazu przestrzegania zasady
subsydiarności jest nakaz respektowania istniejącego „dorobku
wspólnotowego” i „dorobku orzeczniczego” WE.
 Te 2 nakazy oznaczają, że państwa i IW nie mogą postępować
w taki sposób, który powodowałby nieprzestrzeganie „dorobku
wspólnotowego” i „dorobku orzeczniczego”
 Kolejne nowe etapy integracji europejskiej powinny brać pod
uwagę to, co WE już osiągnęła.
 Dorobki są granicami postępowania
6) Konstytucjonalizacja prawa wspólnotowego
a. TWE jest interpretowany przez TS w sposób przypominający interpretację
konstytucji.
 Oznacza to, że TWE stanowi niezależne źródło praw i obowiązków
nie tylko dla państw i IW, ale również dla podmiotów prywatnych
identycznie jak konstytucja, co oznacza, że TWE korzysta z
13
bezpośredniego skutku tak jak krajowe konstytucje w postępowaniu
przed organami wymiaru sprawiedliwości
 TWE stanowi Kartę Konstytucyjną Wspólnoty wg TS
 Po raz pierwszy TS użył tego sformułowania w SPRAWIE
LES VERTE z 1985 r., uznając, że TWE nie jest tylko umową
międzynarodową, ale stanowi Kartę Konstytucyjną
Wspólnoty.
 W przypadku wspólnot nie mówimy o państwie (wtedy
byłaby konstytucja), ale o organizacji (jest karta
konstytucyjna).
 Słowo „karta” podkreśla, że mamy do czynienia z traktatem a
nie konstytucją, a słowo „konstytucyjna” podkreśla pewne
cechy, które są charakterystyczne dla krajowych konstytucji
7) Uznanie, że WE stanowi wspólnotę opartą na prawie
a. To pojęcie jest nawiązaniem do znanej prawu krajowemu koncepcji państwa
prawa.
b. Podkreślenie, że integracja ma wymiar i charakter prawny
c. Proces integracji europejskiej na poziomie ponadnarodowym jest wyznaczany
prawem wspólnotowym – pochodzi to z wyroku Les Verts, potwierdzenie w
wyroku z 14.07.2004 r – państwa członkowskie są związane przepisami zawartymi
w traktacie i nie mogą ich dowolnie modyfikować.
8) Zasada równowagi instytucjonalnej
a. IW w procesie integracji europejskiej mają obowiązek przestrzegania kompetencji
pozostałych instytucji i nie mogą w sposób dowolny pozbawiać innych instytucji
ich kompetencji.
b. W prawie wspólnotowym zasada ta oznacza, że nie mamy do czynienia z
klasycznym trójpodziałem władzy, ale badamy, jakie kompetencje należą do
poszczególnych instytucji oraz czy są one wykonywane w sposób zgodny z
traktatem
9) Zasada kompetencji powierzonych
a. Charakter dynamiczny
b. Państwa członkowskie w ramach integracji przekazują tylko część swoich
kompetencji – art. 5 – zasada kompetencji powierzonych.
c. Kompetencja krajowa stanowi regułę a kompetencja wspólnotowa wyjątek.
d. Zasada kompetencji powierzonych stanowi domniemanie, że kompetencje
pozostają członkowskich gestii państw członkowskich chyba, że w drodze wyjątku
od reguły kompetencja należy do WE.
e. Zmienia się podział kompetencji między państwa członkowskie a WE – charakter
dynamiczny
10) Zasada efektywności
a. Przepisy znajdujące się w TWE muszą być przestrzegane w rzeczywistości, a więc
muszą być wykonywane w sposób efektywny.
b. Jest to podstawowa zasada dotycząca stosowania prawa wspólnotowego.
c. Przepisy prawa wspólnotowego muszą być stosowane tak, aby były efektywne w
rzeczywistości.
d. Z zasadą efektywności związana jest zasada bezpośredniego skutku oraz zasada
pierwszeństwa prawa wspólnotowego. Prawo bezpośrednio skuteczne, aby było
efektywne musi korzystać z pierwszeństwa. Te 3 zasady obok zasady
kompetencji powierzonych stanowią podstawę działania UE:
 Zasada efektywności
14
 Zasada bezpośredniego skutku
 Zasada pierwszeństwa prawa wspólnotowego
 Zasada kompetencji powierzonych
11) Zasada jednolitości instytucjonalnej
a. Zakłada, że proces integracji następuje w ramach systemu instytucjonalnego
stworzonego przez traktaty założycielskie.
 Tak rozumiana jednolitość instytucjonalna zostaje uzupełniona przez
jednolitość materialną, co oznacza, że instytucje UE działają w
sposób, który respektuje kompetencje pozostałych instytucji, a przez
państwa członkowskie oznacza przestrzeganie dorobku
wspólnotowego w postaci acquis communutaire
12) Różnorodność funkcjonalna
a. Oznacza, że w ramach jednolitego systemu instytucjonalnego szczegółowe
kompetencje instytucji oraz państwa członkowskich są uzależnione od tego, na
jakiej podstawie prawnej określone działanie ma zostać przyjęte
13) Zasada decentralizacji
a. Stanowi konsekwencję zasady kompetencji powierzonych, ponieważ skoro
kompetencja należy do państw członkowskich jako reguła to ta kompetencja jest
realizowana na poziomie państw członkowskich przez organy administracji
państwowej a nie przez IW.
b. Właściwymi organami w procesie stosowania prawa wspólnotowego są organy
administracji krajowej.
c. 2 rodzaje decentralizacji
 Decentralizacja administracyjna
o Organy administracji państwowej stosują przepisy prawa
wspólnotowego, czyli każde państwo członkowskie jest
zobowiązane do wskazania w ramach podziału
administracyjnego tych organów, które będą stosować prawo
wspólnotowe
 Decentralizacja sądowa
o o wszystkich roszczeniach wynikających z przepisów prawa
wspólnotowego rozstrzygają właściwe sądy krajowe, natomiast
TS i SPI korzystają tylko na zasadzie wyjątku od tej zasady z
kompetencji przyznanych im przez traktat. W tym sensie
zasada decentralizacji sądowej stanowi konsekwencje (w
obrębie sądownictwa) zasady kompetencji powierzonych.
ŹRÓDŁA PRAWA EUROPEJSKIEGO
SYSTEMATYKA ŹRÓDEŁ PRAWA
1) Źródła prawa w sensie ścisłym (węższym) - utożsamiane ze źródłami prawa
wspólnotowego i w tym znaczeniu wspólnotowe jest równe prawu europejskiemu, 3
zasadnicze grupy (podział umowny)
a) Źródła prawa w znaczeniu pierwotnym
 Źródła zaliczane do tej grupy pochodzą bezpośrednio od państw członkowskich
jako wyraz ich swobodnej woli.
15

Stanowią podstawę prawną dla wszystkich innych aktów prawnych
obowiązujących w ramach prawa wspólnotowego
b) Źródła prawa wtórne
 Wywodzą swoją ważność z tego, że właściwy przepis stanowiący podstawę
prawną znajduje się w jednym z traktatów założycielskich.
 Mają charakter wtórny w stosunku do traktatów
c) Zasady ogólne prawa wspólnotowego
a) Mają charakter niejednorodny, ponieważ w skład zasad ogólnych wchodzą
zasady prawa oraz tzw. prawa fundamentalne ( to trzeba odróżnić), stanowiące
odpowiednik praw człowieka
b) Zasady ogólne są to te zasady, które TS „odnalazł” w prawie wspólnotowym na
podstawie krajowych systemów prawnych i uznał, że określona zasada, która
funkcjonuje w prawie krajowym może być zasadą prawa wspólnotowego i wśród
tych zasad znajduje się
 Zasada proporcjonalności
 Zasada ochrony uzasadnionych oczekiwań
 Zasada ochrony praw nabytych
2) Źródła prawa w sensie rozszerzającym
a) Źródła prawa europejskiego to nie tylko źródła prawa wspólnotowego, ale również
źródła prawa UE, a więc w ramach II i III filaru.
ŹRÓDŁA PRAWA W SENSIE ŚCISŁYM
ŹRÓDŁA PRAWA W ZNACZENIU PIERWOTNYM
1) Traktaty tzw. Założycielskie
a) Traktat Paryski z 1951 r. (wygasł w 07.2002 r.)
b) 2 Traktaty Rzymskie z 1957 r.
c) I Traktat Fuzujny z 1957 r. – Traktat o pewnych wspólnych instytucjach
 Modyfikuje po raz pierwszy traktaty założycielskie ( akty modyfikujące
traktaty założycielskie to też prawo pierwotne)
d) II Traktat Fuzyjny z 1965 r. – również wprowadza zmiany
e) Tzw. Traktaty akcesyjne 1973 r. zawarte pomiędzy państwami członkowskimi UE a
państwami przystępującymi
 3 traktaty: Dania, Irlandia, Wielka Brytania
 Też wprowadzają modyfikacje – w traktatach założycielskich uwzględnia się
szczegółowe rozwiązania związane z przystąpieniem nowych państw
f) Tzw. Traktaty budżetowe lata 70’te
 Modyfikują traktaty założycielskie, bo wprowadzają system dochodów
własnych
 Budżet UE opiera się na niezależnych od państw członkowskich źródeł
finansowania
g) Decyzja RUE z 1976 r. o przeprowadzeniu bezpośrednich i powszechnych wyborów
do PE
 Decyzja jest źródłem prawa pierwotnego, ponieważ była to modyfikacja
traktatów założycielskich. RUE zmodyfikowała traktat, bo w traktacie o EWG
była podstawa prawna do wydania decyzji – przyzwolenie do modyfikacji w
tym zakresie
16
Traktaty akcesyjne – lata 80’te
Jednolity Akt Europejski z 1986r.
TUE
Traktat z Amsterdamu
Traktat z Nicei
Wszystkie protokoły załączone do traktatów założycielskich oraz ich modyfikacje
 One zawsze są załączone na końcu danego traktatu
 Np. Protokół w sprawie statutu TS WE
 Protokół dotyczący EBC
 Protokół w sprawie stosowania zasady subsydiarności i proporcjonalności
 One też są modyfikacją, rozszerzeniem przepisów traktatowych
2) Akty niebędące źródłami prawa pierwotnego
a) Deklaracje
 Dołączone, ale nie są prawem pierwotnym, bo zawierają treści o charakterze
deklaratywnym
b) KPP
 Nie stanowi źródła prawa w znaczeniu pierwotnym
 Jest wyrazem przeświadczenia państw członkowskich o ważności zasad i praw
w niej wymienionych
3) Status źródeł prawa pierwotnego
a) Korzystają z pierwszeństwa w stosowaniu w przypadku konfliktu z prawem krajowym
 Wg TS pierwszeństwo prawa wspólnotowego ma charakter absolutny –
dotyczy też konstytucji
 Wg sądów konstytucyjnych najważniejsza jest konstytucja (mamy, więc 2
perspektywy)
b) Bezpośredni skutek, który określone normy prawne źródeł prawa w znaczeniu
pierwotnym mogą wywierać
 Mogą tworzyć prawa i obowiązki dla wszystkich w orbicie prawa
wspólnotowego (VAN GEND i COSTA – podstawa dla tych zasad w
przypadku źródeł prawa w znaczeniu pierwotnym)
c) Podlegają konstytucjonalizacji traktatów – są traktowane jako krajowa konstytucja
(źródło praw i obowiązków)
 Konstytucja w RP nie ma zapisu, że ustępuje ona źródłom prawa w znaczeniu
pierwotnym, czyli formalnie konstytucja ma pierwszeństwo z p[perspektywy
naszej konstytucji (tak wypowiedział się też w 2005 r. TK – konstytucja jako
najwyższe prawo w RP)
h)
i)
j)
k)
l)
m)
ŹRÓDŁA PRAWA W ZNACZENIU WTÓRNYM
 Każdorazowo akt prawa wydany przez IW musi mieć podstawę w akcie
hierarchicznie wyższym prawa pierwotnego
 Zasada kompetencji powierzonych – akt prawa musi być oparty na podstawie
prawnej zawartej w traktacie
1) Akty prawa o charakterze nazwanym wymienione wprost w Traktacie Rzymskim
a) Nazwane – podstawą wyróżnienia jest kryterium formalne (wymienienie w traktacie –
art. 249 TWE, definiujący akty prawa)
 Rozporządzenie
 Dyrektywa
 Decyzja
17
 Opinia
 Zalecenie
b) Nienazwane
 Wszystkie akty prawne niezależnie od nazwy, jeśli tworzą prawa i obowiązki
dla adresatów i pochodzą od IW
 TS uznał, że art. 249 TWE nie AM charakteru wyczerpującego, bo należy brać
pod uwagę nie tylko nazwę, ale także treść (SPRAWA ERTA 22/70)
2) Sui generis - – niezdefiniowane akty prawa wydawane przez IW, które tworzą prawa i
obowiązki dla swoich adresatów
a) Kryterium o charakterze materialnym,
b) Nie nadamy nazwy, a treść,
c) Badamy czy akt prawny tworzy prawa i obowiązki dla osób trzecich
ROZPORZĄDZENIE
 Akt generalny abstrakcyjny stosowany do wszystkich sytuacji, które dotyczą
określonych stanów faktycznych i po spełnieniu określonych warunków
(rozporządzenie może być stosowane, ilekroć zostaną spełnione te warunki,
znajdują zastosowanie do wszystkich)
 Podobne do ustawy w RP
 Charakter wiążący wszystkie państwa członkowskie
 Bezpośrednia stosowalność
 Rozporządzenie staje się częścią krajowego porządku prawnego z
chwilą jego ogłoszenia w Dzienniku Urzędowym WE
 Nie wymaga krajowych aktów implementujących
 Może być implementowane tylko, gdy wynika to z jego treści, a to
upoważnienie musi mieć charakter wyraźny (nie można go
domniemywać)
 Podstawa prawna do jego wydania musi w sposób wyraźny wynikać z traktatu
jako konsekwencja zasady kompetencji powierzonych
 Określony przepis musi wskazać, że tym aktem jest właśnie
rozporządzenie (bo gdy w traktacie nie ma wskazania na
rozporządzenie, to IW nie mogą go wydać)
 Najbardziej ingeruje w suwerenność państw członkowskich, bo pozbawia
państwa w danej sferze objętej zakresem rozporządzenia samodzielnego
działania
 Nigdy nie można domniemywać możliwości działania za pomocą
rozporządzenia, stosowanie rozporządzeń jest wręcz wyjątkiem
DYREKTYWA
 Charakter wiążący
 Zaadresowane do wszystkich państw członkowskich
 Wiążący, co do celu dyrektywy,
 Wybór środków dla realizacji celu jest pozostawiony państwu członkowskiemu
 Dotyczy zobowiązania rezultatu
 Podmiot zobowiązany ma osiągnąć określony rezultat, a sposób jest
pozostawiony podmiotowi zobowiązanemu
 Zobowiązanie starannego działania przechodzi na drugi plan, najważniejszy
jest cel (rezultat)
18




Muszą być implementowane
 Charakterystyczny termin dla prawa wspólnotowego
 Dotyczy ogółu czynności podejmowanych na poziomie krajowym w
celu wprowadzenia w życie dyrektywy
 Odpowiada pojęciu „transformacji” w prawie międzynarodowym
Każda dyrektywa zawiera wskazanie terminu, do którego państwo
członkowskie korzysta ze swobody w zakresie implementacji, 2 sytuacje w
związku z tym:
 Status przed upływem terminu
o Dyrektywa ma charakter wiążący dla państwa członkowskiego,
ale nie można powoływać się na dyrektywę przed upływem
terminu przed Organem Administracji Państwowej (OAP)
o TS uznaje, że w okresie przed implementacją dyrektywa
powinna być brana pod uwagę przez OAP w procesie
interpretacji krajowych przepisów implementujących ją
 Status po upływie terminy (2 sytuacje)
o Państwo dokonało implementacji
 Skutek dyrektywy – powołujemy się przed AOP nie na
dyrektywę, a na przepisy krajowe (mogą być i prawa i
obowiązki), które ją implementują
 Prawo krajowe jest na pierwszym planie
o Państwo nie dokonało implementacji
 Skutek dyrektywy – na pierwszym planie jest dyrektywa
i na nią się powołujemy w postępowaniu przed OAP
 Skuteczność dyrektywy ma charakter ograniczony, bo
nieimplementowana dyrektywa nie może w żadnym
razie tworzyć obowiązków dla podmiotów prywatnych,
bo zgodnie z TS państwo członkowskie ponosi
odpowiedzialność za brak implementacji
 Niedopuszczalne jest obciążenie podmiotów prywatnych
obowiązkami, które w tym rzędzie dotyczą państwa
 Krytykuje się to stanowisko TS, bo dyrektywa będzie
stosowana w sposób niejednolity w zależności jak
państwo członkowskie dokonuje implementacji
Warunki, by implementacja spełniała wymogi prawa wspólnotowego
 Implementacja musi mieć charakter prawnie wiążący – przepisy
krajowe implementujące muszą być powszechnie obowiązujące
 Każda implementacja musi mieć charakter bezwarunkowy – przepis
dyrektywy nie może być wprowadzony w życie przez państwo
członkowskie w sposób, który by uzależniał skuteczność dyrektywy od
spełnienia dodatkowych warunków
 Przepisy dyrektywy muszą być implementowane w sposób jasny –
obowiązkiem krajowego ustawodawcy jest stanowienie aktu tak, by
wynikało, że jest on implementacja dyrektywy
 Pewność implementacji
o Krajowe przepisy implementujące dyrektywę muszą zostać tak
sformułowane, by gwarantować, że cel dyrektywy zostanie
osiągnięty w rzeczywistości
Rodzaje implementacji
 Bezpośrednia (zasada)
19
o Dyrektywa jest implementowana przez państwo członkowskie z
jasnym wskazaniem, że chodzi właśnie o tę dyrektywę
 Pośrednia (wyjątek)
o Państwo członkowskie nie podejmuje szczegółowych kroków w
celu implementacji dyrektywy, a powołuje się na już istniejące
przepisy, które wg niego mają charakter wystarczający,
wystarczająco implementują
o Te krajowe przepisy musza spełniać wyżej wymienione 4
warunki implementacji, spełniające wymogi prawa
wspólnotowego
o Wg TS – obowiązek implementacji bezpośredniej w tych 2
przypadkach
 Państwo członkowskie nie może powoływać się na
praktykę OAP krajowego jako implementację, gdyż
praktyka ma charakter zmienny
 Niedopuszczalna jest implementacja pośrednia poprzez
powołanie się na zasady konstytucyjne (ogólne zasady
konstytucyjne), bo byłoby to nieprecyzyjne
DOCZYTAĆ o bezpośrednim skutku
 Z Berna
 Z Mitza
 Palestra 3-4/2005
DECYZJA

Identyczna jak dyrektywa, ale może być zaadresowana dio jednego lub kilku
państw członkowskich
ZALECENIA I OPINIE
 Nie mają charakteru wiążącego
 Zalecenie
 Skutek integracyjny, gdy są wykorzystywane w procesie interpretacji
wiążących aktów prawa
 Opinie
 Funkcja czysto proceduralna
 Sama treść ma charakter niewiążący, a to, co ma charakter wiążący to
samo wystąpienie o wydanie opinii, jeżeli przewiduje to szczególny
przepis prawa (wymiar proceduralny) – opinie stanowi wówczas
niezbędny element procedury, część większej całości, która prowadzi
do wydania wiążącego aktu prawnego, gdy nie ma opinii to akt jest
dotknięty wadą i może być unieważniony)
DYREKTYWA A ROZPORZĄDZENIE – perspektywa państw
 Nie tylko skutek
 Dyrektywa
 Każdorazowo implementacja
 Znacznie większy margines swobody
 Jest regułą
20

 Przewiduje kompetencje państw członkowskich
Rozporządzenie
 Uchwalane, gdy jest szczególna podstawa prawna w traktacie
 Nigdy nie domniemywa się, zawsze określone wyraźnie, że ma być
rozporządzenie
 Maja charakter wyjątkowy, są mniejszością
PERSPEKTYWA ZASADY SUBSYDIARNOŚCI
 Akty prawne muszą być tak dobierane, by regułą była kompetencja państw
członkowskich (implementacja)
 Protokół daje, więc pierwszeństwo dyrektywom
 Dyrektywa jest podstawa działania IW
 Rozporządzenie wyklucza kompetencje państw członkowskich
2)ŹRÓDŁA PRAWA W SENSIE SZERSZYM
1) Kryteria
a) Autor – czy jest to IW?
 Instytucje traktujemy w sposób szeroki,
 Chodzi tez o inne organy, które działają na podstawie traktatu
b) Treść aktu prawnego
 Każdorazowo badamy czy określany akt prawny tworzy prawa i obowiązki dla
swoich adresatów, czy zmienia sytuację osób, co do których może znaleźć
zastosowanie
 Jeżeli są spełnione te 2 warunki to jest to akt prawa wtórnego
 Nazwa jest bez znaczenia, bada się
 Treść
 Od kogo pochodzi
 Decydującym kryterium jest orzecznictwo TS
 TS decyduje, czy jest to akt prawa wtórnego, czy są spełnione 2 w/w
warunki
 Gdy te warunki są spełnione to istnieje jurysdykcja TS
UMOWY MIĘDZYNARODOWE – różny skutek tych umów!
1) Umowy zawarte przez WE na podstawie art. 300 TWE
a) Integralna część prawa wspólnotowego bez potrzeby dokonywania
wewnątrzwspólnotowej implementacji takiej umowy
b) Tylko tutaj istnieje jurysdykcja TS do interpretacji umowy.
c) Zgodnie z orzecznictwem TS taka umowa korzysta z pierwszeństwa przed aktami
prawa w znaczeniu wtórnym
 Art. 230 TWE – TS zaakceptował, że można składać skargę o unieważnienie
aktu prawa wspólnotowego sprzecznego z umową międzynarodową zawartą
przez WE
d) Zgodnie z orzecznictwem TS umowy zawarte przez WE korzystają z bezpośredniego
skutku
 Warunki, by umowa międzynarodowa wywoływała bezpośredni skutek
 Brzmienie określenie umowy
 Cel umowy
 Charakter
21

W tym sensie dokonuje się oceny, czy przepis takiej umowy międzynarodowej
formułuje (tworzy) jasne i precyzyjne zobowiązanie, którego skuteczność nie
jest uzależniona od przyjęcia jakichkolwiek aktów je implementujących (test
jest analogiczny jak dla innych źródeł prawa w znaczeniu wtórnym)
2) Umowy zawarte na podstawie art. TWE z państwami trzecimi poza sfera obowiązywania
prawa wspólnotowego
a) Nie wchodzą w zakres prawa wspólnotowego
b) Ich podmiotami są tylko państwa członkowskie występujące wówczas jako podmioty
prawa międzynarodowego
c) Jurysdykcja TS, co do zasady nie istnieje, chyba że sama umowa to przewiduje.
 Jeśli nie przewiduje to nigdy nie domniemywa się jurysdykcji TS
d) WE może być związaną taką umową tylko wówczas, gdy na określonym etapie
rozwoju WE zostanie stwierdzone, że przedmiot umowy międzynarodowej zawartej
między państwami członkowskimi zaczyna pokrywać się z kompetencjami
przekazanymi przez państwa WE
 Mamy do czynienia wówczas z tzw. Substytucją – strony są zastępowane
państwami członkowskimi przez WE
PERSPEKTYWA PAŃSTW PRZYSTĘPUJĄCYCH
 Gdy państwo przystępuje to tylko do umów z art. 300 TWE zawartych przez
WE
 Umowy zawarte z państwami trzecimi poza sferą obowiązywania prawa
wspólnotowego nie wiążą nowych państw członkowskich, natomiast każde
nowo przyjęte państwo może przystąpić do takiej umowy (też na podstawie
umowy)
DECYZJE WYDAWANE PRZEZ ORGANY POWOŁANE DO ŻYCIA PRZEZ
UMOWĘ MIĘDZYNARODOWĄ, KTÓREJ STRONĄ JEST WE
 To też źródła prawa wspólnotowego – nie można dokonać ścisłego
rozróżnienia między umową a decyzjami wydawanymi przez organ przez nią
powołany (wg TS)
 Najbardziej znane:
 Decyzje wydawane przez Rady Stowarzyszeniowe
 Decyzje te mogą wywoływać bezpośredni skutek ( rada stowarzyszeniowa np.
stowarzyszenia między WE a Turcją)
UMOWY ZAWARTE PRZEZ PAŃSTWO PRZYSTĘPUJĄCE PRZED
PRZYSTĄPIENIEM DO WE
 Art. 307 TWE, gdy konflikt między taką umową z Traktatami Rzymskimi, to
te Traktaty Rzymskie obligują nowe państwo członkowskie do dokonania
modyfikacji umowy, a w ostateczności do jej wypowiedzenia, gdy konfliktu
nie da się usunąć
PRAWO ZWYCZAJOWE
22


Międzynarodowe prawo zwyczajowe może stanowić źródło prawa
wspólnotowego, ale każdorazowo to TS decyduje w orzecznictwie, czy dany
zwyczaj będzie źródłem prawa wspólnotowego
 Np. zasada rebus sic stantibus z Prawa Traktatów
Zasada wykonywania zobowiązań w dobrej wierze pochodząca ze zwyczaju
UPRZYWILEJOWANA POZYCJA W SYSTEMIE PRAWA WSPÓLNOTOWEGO
PRZYJĘTYCH PRZEZ PAŃSTWA CZŁONKOWSKEI ZOBOWIĄZAŃ ONZ
 Sąd I instancji wypowiedział się o bezwzględnym priorytecie i pierwszeństwie
zobowiązań wynikających z rezolucji wydawanych w toku funkcjonowania
Rady Bezpieczeństwa
ORZECZNICTWO SĄDU PIERSZEJ INSTANCJI (SPI) I TS
 Są źródłem prawa, ale nie można go sklasyfikować
 Wykładnia autentyczna - interpretacje nadawane traktatom
 Wyroki są powszechnie wiążące i obowiązujące wszystkie państwa
członkowskie
 Jurysdykcja TS ma charakter obligacyjny
 Nie można przekazać innym sądom sporów dotyczących stosowania
lub interpretacji traktatów
 W prawie wspólnotowym nie obowiązuje zasada precedensu
 Orzeczenia mogą być w każdej chwili zmienione przez sam TS i SPI
 Nie ma związania wcześniejszymi orzeczeniami
 Orzeczenia stanowią racje za tym, by odwoływać się do poprzednich orzeczeń
w rozpatrywaniu danej sprawy
 Obowiązuje zasada precedensu w sensie faktycznym ( ma zastosowanie
w 99% przypadków) a nie prawnym ( nie istnieje obowiązek prawny
związania wcześniejszymi orzeczeniami)
 Faktycznie sądy respektują i nawiązują do już istniejącego
orzecznictwa
 Orzeczenia TS i SPI stanowią integralną część przepisów prawa
wspólnotowego, którego dotyczą ( przepisy + interpretacja = jedna całość)
 Jeśli państwa członkowskie chciałyby zmienić orzecznictwo, musiałyby
zmienić traktat i musi to być jednomyślne
WYMOGI FORMALNE AKTÓW PRAWA WSPÓLNOTOWEGO DLA ICH WAŻNOŚCI
1) Warunek podstawy prawnej (jej istnienia)
a) Wynika wprost z zasady kompetencji powierzonych
 Każdy akt prawa wspólnotowego musi znajdować odzwierciedlenie, podstawę
prawną w obowiązujących traktatach założycielskich
 Konsekwencja zasady kompetencji powierzonych oznacza, że przekazanie
kompetencji musi nastąpić w ściśle oznaczony sposób ( prawo wspólnotowe
musi mieścić się w granicach kompetencji przekazanych)
 Orzeczenie niemieckiego TK w sprawie Traktatu z Maastricht - prawo
wspólnotowe ma charakter wiążący tylko gdy jest ustanawiane na
podstawie kompetencji wyraźnie przekazanych
b) Brak postawy prawnej
23

Może prowadzić do uchylenia takiego aktu przez TS (konsekwencja
wspólnotowa)
 Konsekwencja krajowa ma charakter wyjątkowy.
o Oznacza to, że akt bez podstawy prawnej może zostać uznany na
terenie państwa członkowskiego za nieobowiązujący, a wynika to ze
stanowiska krajowych TK, które twierdzą, że musi być podstawa
prawna, by akty korzystały z pierwszeństwa w państwach
członkowskich
o Jeśli zostanie wykazane przed krajowym TK, że np. dyrektywę wydano
bez podstawy prawnej, to przestaje ona obowiązywać w państwie
członkowskim
2) Warunek autoryzacji
a) Każdy akt prawny dla swojej skuteczności musi zostać podpisany przez osoby, które
są kompetentne do działania w imieniu instytucji, która jest autorem określonego aktu
prawnego
b) Autoryzacja
 Potwierdza autentyczność aktu prawnego jako pochodzącego od danej
instytucji
 Ustala w sposób wiążący domniemanie, że akt prawny autoryzowany jest
takiej a nie innej treści ( nie może być już zmian)
 Wg TS brak autoryzacji stanowi naruszenie proceduralnego wymogu, od
którego uzależniona jest ważność aktu wspólnotowego ( brak autoryzacji –
unieważnienie na podstawie art. 230 TWE)
3) Obligatoryjne uzasadnienie aktu prawnego, które ma wyjaśniać motywy i przesłanki
uchwalenia określonego aktu prawnego
a) Art. 253 TWE
 Obligatoryjne uzasadnienie ( przyjęte na podstawie procedury
współdecydowania PE i RUE lub pochodzące od RUE lub KE)
 Rozporządzenia
 Dyrektywy
 Decyzje
 Uzasadnienie ma wyjaśniać
 Dlaczego akt został przyjęty?
 Przebieg procedury
 Jak uchwalony akt prawny respektuje przestrzeganie zasady
subsydiarności – trzeba szczegółowo wskazać dlaczego działa WE a nie
państwo członkowskie
 Odwołanie do zasady proporcjonalności – musi wyjaśniać lub
udowadniać, że treść aktu prawnego ma charakter proporcjonalny do
celu
b) Rola uzasadnienia w świetle orzecznictwa TS
 Motywacyjna – dlaczego uchwala się ten akt
 Ma zapewniać przejrzystość procesu ustawodawczego
 Funkcja sądowa
 Uzasadnienie musi zawierać kryteria, które pozwolą na sądową
kontrole aktu prawnego
 Musi gwarantować każdemu możliwość obrony swoich praw
 Każdy, kogo dotyczy akt prawa na podstawie uzasadnienia może
formułować zarzuty przeciwko temu aktowi prawnemu
c) Szczegółowość uzasadnienia
24


Zależy od rodzaju aktu prawnego
Jeśli akt prawny jest uchwalony na podstawie uznania IW, to uzasadnienie
może być zgodne z poglądem TS, mniej szczegółowe i wyczerpujące, jak w
przypadku, gdy IW nie korzysta z uznania (dyskrecji)
4) Obowiązek publikacji lub notyfikacji aktów prawnych
a) Publikacja w Dzienniku Urzędowym WE
 Dotyczy rozporządzeń, dyrektyw, decyzji przyjętych na podstawie procedury
współdecydowania, rozporządzeń RUE i KE oraz dyrektyw RUE i KE, które
są zaadresowane do wszystkich państw członkowskich
b) Notyfikacja
 Inne nie podlegają publikacji, ale dla nich stworzono instytucje notyfikacji –
zawiadomienia i udostępnienia aktu prawnego osobom, których dotyczy
5) Moment wejścia w życie
a) Wszystkie akty prawa wspólnotowego wchodzą w życie z dniem wskazanym w treści
aktu
b) Jeżeli akt opublikowany w Dzienniku Urzędowym nie zwiera daty, to wchodzi w
życie z upływem 20 dnia od publikacji
c) Inne akty prawne niepodlegające obowiązkowi publikacji wchodzą w życie z
momentem notyfikacji
ZASADY OGÓLNE PRAWA WSPÓLNOTOWEGO
 Traktuje się je jako trzecią grupę źródeł obok prawa pierwotnego.
 Na ich treść wpływają tradycje konstytucyjne państw członkowskich
 W traktatach założycielskich nie było o nich mowy
 Orzecznictwo TS wyprowadziło je ze specyficznych cech prawa
wspólnotowego
1) Skład
a) Prawa fundamentalne tzw. Prawa podstawowe
 Niesłusznie utożsamiane z zasadami ogólnymi
 Trzeba to odróżnić
 Prawa fundamentalne wchodzą w skład ogólnych zasad prawa
b) Prawo wspólnotowe nie wyczerpuje się w źródłach pisanych, dowodem tego są:
 Art. 220 TWE
 Definiuje funkcję TS w prawie wspólnotowym
 TS stoi na straży poszanowania prawa wspólnotowego, zapewnia
przestrzeganie prawa w procesie stosowania prawa i interpretacji
traktatów ( przestrzeganie prawa top coś więcej niż traktat)
 Art. 230 TWE
 Podstawy skargi o unieważnienie
 Jedna z podstaw – naruszenie jakiejkolwiek normy prawnej związanej z
funkcjonowaniem traktatu
 Art. 288 TWE
 Dotyczy odpowiedzialności deliktowej WE za szkody wyrządzone na
skutek działania funkcjonariuszy WE
 Akapit 2 – odpowiedzialność deliktowa WE opiera się na zasadach
wspólnych systemom prawnym państw członkowskich
25

Te 3 artykuły stanowią „zalążek” tezy, że prawo wspólnotowe nie wyczerpuje
się w źródłach pisanych
c) TS uznał, że w skład prawa wspólnotowego wchodzą zasady ogólne
 1951-1992
 Zasady ogólne były rozwijane i znajdowały odzwierciedlenie przede
wszystkim w orzecznictwie TS (tzw. Zasady sędziowskie)
2) Mamy 2 nurty orzecznictwa TS w związku z rozwojem zasad ogólnych
a) 1951 – 1960
 TS odmawia uznania za zasady ogólne prawa wspólnotowego zasad prawa,
które były chronione w porządkach krajowych
 Głownie sprawy z Niemiec
 To narzucałoby i innym państwom zasad, które są w danym państwie
 TS nie wypowiedział się przeciwko samym zasadom, a przeciw
sposobowi ich wprowadzenia
 Pierwsze orzeczenie zmieniające kierunek orzecznictwa – SPRAWA
STANDER V ULM (ART. 234 TWE)
 TS po raz pierwszy uznał, że prawu wspólnotowemu znane są zasady
ogólne, których poszanowanie jest obowiązkiem TS
 Pytanie brzmiało: czy prawu wspólnotowemu znane są, czy chroni
zasady, które miałyby charakter ekwiwalentny w stosunku do
konstytucji Niemiec (chodzi o odpowiedniki zasad)
 TS odpowiedział twierdząco: mogą być źródłem zasad ogólnych, ale
nie mogą w sposób ostateczny determinować treści tych zasad, bo TS
musi uznać, że określone zasada konstytucyjna może być uznana za
zasadę ogólną prawa wspólnotowego (nie ma automatyzmu)
 Kolejne sprawy: HAUER i SPRAWA NDD
 Nie tylko tradycje konstytucyjne państw członkowskich, ale też umowy
międzynarodowe w zakresie ochrony praw człowieka zawarte przez
wszystkie państwa członkowskie
 TS bada czy określona zasada konstytucyjna zasługuje na uznanie jako
zasada ogólna prawa wspólnotowego
 W sprawach: TRANSOCEAN i AMS
 TS uznał, że zasada ochrony zaufania między klientem a adwokatem
jest zasadą ogólną prawa wspólnotowego, mimo że nie ma jej we
wszystkich państwach członkowskich
 „prawna interpretacja” – nieważny jest aspekt ilościowy, decyduje cel i
specyfika prawa wspólnotowego, które czerpie z prawa krajowego i
międzynarodowego
b) 1992
 TUE wprowadza art. 6, który po raz pierwszy w historii integracji europejskiej
odsyła do
 Tradycji konstytucyjnych państw członkowskich
 Europejskiej konwencji Praw Człowieka
 Zasad ogólnych prawa wspólnotowego (po raz pierwszy używa tego
terminu)
 Zasady ogólne podniesiono do rangi prawa traktatowego
 Inkorporacja do prawa wspólnotowego, ale za pośrednictwem art. 6 TUE,
który dotyczy
 Art. 46 p. d. TUE – jurysdykcja TS w zakresie art. 6 TUE rozciąga się
tylko wobec działań IW (p. d. – ograniczenie zastosowania art. 6!)
26
 Formalnie wprowadzono, bo one i tak funkcjonowały jako zasady niepisane
c) Tak, więc orzecznictwo z lat 1951 – 1992 pozostaje w mocy w stosunku do państw
członkowskich, bo mamy ograniczony zasięg obowiązywania art. 6 TUE dotyczący
formalnego uznania zasad!
 Aby Państwa członkowskie były zobligowane do przestrzegania zasad
ogólnych prawa wspólnotowego, trzeba wykazać, że państwo członkowskie
działa w celu implementacji prawa wspólnotowego ( warunek podstawowy)
 Jeśli nie ma implementacji prawa wspólnotowego, to egzekwowanie
zasad następuje wiążącego to państwo prawa międzynarodowego
 Nie AM tu jurysdykcji TS, a jest jurysdykcja tego sądu, który powołuje
umowa międzynarodowa (najczęściej Europejski Trybunał Praw
Człowieka – ETPCz)
ZASADA PROPORCJONALNOŚCI
 Przenika całość działania WE i państwa członkowskich pod warunkiem, że
poruszamy się w granicach prawa wspólnotowego
 Działanie musi być proporcjonalne w stosunku do celu
 Zasada ta dotyczy swobodnego przepływu
 Towarów
 Pracowników
 Świadczenia usług
 Przedsiębiorczości
 Jako nieproporcjonalne było uznane przez TS ustawodawstwo krajowe, które
zakazywało importu towarów bez jakiś wymogów, bo wg TS odbiorca był
poinformowany
 Bardziej proporcjonalne – jest przekazanie informacji na etykiecie
zamiast zakazu
 Środek musi być proporcjonalny
 Zasadę zapisano w 1992 r. do TUE, który dodał art. 5 akapit 3 TWE
 Zasada proporcjonalności stanowi przykład zasady wywodzącej się z prawa
krajowego, ale w prawie wspólnotowym jest interpretowana w sposób
odmienny
 SPRAWA INTERNATIONALLE HANDELGES
 Dotyczy kwestii, w jakim zakresie niemiecka zasada proporcjonalności
jest zasadą ogólną prawa wspólnotowego
 TS uznał, że zasada proporcjonalności jest zasadą ogólną prawa
wspólnotowego, ale odmówił zupełnego przełożenia z prawa
niemieckiego (nastąpiło, więc oderwanie od pierwowzoru, od chwili
uznania przez TS zasada zaczyna żyć własnym życiem)
KPP – ROLA I STATUS
 KPP załączona do Traktatu nicejskiego z 2001 r.,
 Formalnie nie wprowadza żadnej zmiany w obrębie zasad ogólnych prawa
wspólnotowego
 Nie ma charakteru wiążącego
 Jest jedynie deklaracją, zobowiązaniem do starannego działania ze
strony IW i państw członkowskich
27

 Powiela i powtarza w dużej części orzecznictwo TS (niektóre art. KPP
są dosłowną kopią fragmentów orzeczeń TS)
 Nie ma jednorodnego charakteru (nie tylko prawa człowieka, są też
określone standardy postępowania)
Nie kodyfikuje zasad ogólnych prawa wspólnotowego
 Sytuacja się zmieni, jeśli konstytucja wejdzie w życie, to KPP stanie się
źródłem prawa pierwotnego (KPP jest II częścią konstytucji)
ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY ETPCZ A TS
 Mamy 2 poziomy ochrony praw człowieka
 Ogólny
o Prawa człowieka są chronione przez orzecznictwo ETPCz jako
prawa zawarte w EKOoPCz, która wiąże członków Rady
Europy
 Szczególny
o Zakres ochrony przez TS wyznaczony jest zasięgiem
obowiązywania prawa wspólnotowego
o TS ma charakter wyjątku
 Prawa człowieka wchodzić będą w grę w prawie wspólnotowym, gdy
występuje element transgraniczny
 W przypadku braku elementu transgranicznego pozostajemy na
poziomie ogólnym praw człowieka – jurysdykcja ETPCz
 Element transgraniczny – 2 postacie
 O charakterze dynamicznym
o Np. świadczenie usług dla podmiotów zagranicznych
 O charakterze statycznym
o Np. istnienie przepisu prawa bez względu na przemieszczanie
się
 Jeśli jest element transgraniczny to wchodzi w grę zastosowanie zasad
ogólnych prawa wspólnotowego, czyli TS korzysta z jurysdykcji
 Wzajemna zależność – 3 sytuacje
 Tożsamość praw człowieka z konwencji z prawem wspólnotowym
o Prawo z konwencji jest również prawem, jako wspólnotowe
prawo człowieka np. prawo do poszanowania własności w 99%
przypadków
 Prawo z konwencji jest traktowane przez TS jako punkt wyjścia do
poszukiwania wspólnotowej zasady ogólnej,
o Potem modyfikacja tego prawa w świetle celów i potrzeb WE
(jest to jednak wyjątek)
 TS w drodze orzeczeń sądowych uznaje, że określone prawo jest
prawem człowieka, zasadą wspólnotową transparencji (To też wyjątek)
 Doczytać
 RP nr 1/2006 „prawa fundamentalne…”
 Artykuł Lozańskiego nr 1-2/2005, Przegląd Sądowy
 Artykuł 9-10/2002 „ prawa człowieka…”, Przegląd sądowy
28