Wyklad cz.3
advertisement
asertywność asertywność JeŜeli masz wątpliwości, czy dane zachowanie jest asertywne, sprawdź, czy choćby odrobinę zwiększa ono Twój szacunek do samego siebie. JeŜeli tak, jest ono asertywne. JeŜeli nie – nie jest ono asertywne. Herbert Fensterheim Czy jestem asertywny? jeśli ktoś nalega, trudno mi odmówić kogoś, kto mi przeszkadza, nie proszę, aby przestał jeśli ktoś mnie niesłusznie obwinia, nie protestuję często miewam poczucie winy niezbyt umiem dopominać się o swoje nie wiem jak domagać się zwrotu poŜyczonej rzeczy czasem czuję się wykorzystywany trudno mi rozpocząć rozmowę z kimś, kogo nie znam Czy jestem asertywny? jeśli ktoś mnie chwali, czuję się zaŜenowany i nie wiem co powiedzieć nie umiem chwalić innych nie wiem jak się zachować, kiedy jestem krytykowany nie potrafię prosić o pomoc nie umiem być całkiem szczery nie wiem co zrobić, kiedy jestem zakłopotany nie umiem bronić własnego zdania złoszczę się, kiedy ktoś ma inne zdanie niŜ ja bywam agresywny bywa, Ŝe krzykiem wymuszam spełnienie moich próśb asertywność – definicja szacunek dla siebie i innych - naleŜy rozumieć ją jako przeświadczenie jednostki, Ŝe jej opinie, przekonania, myśli i uczucia są równie waŜne jak opinie, przekonania, myśli i uczucia innych umiejętność mówienia „NIE” umiejętność pełnego, stanowczego i otwartego wyraŜania siebie, własnych uczuć i opinii w kontakcie z innymi osobami szacunek dla siebie świadomość własnych moŜliwości i ograniczeń asertywność – definicja asertywność, to umiejętność: uczciwego, szczerego wyraŜania własnych uczuć i poglądów obrony własnych praw przy jednoczesnym respektowaniu praw innych korzystania z osobistych praw bez naruszania praw innych bycia sobą – dysponowania swoim czasem, energią, dobrami materialnymi, układania swoich spraw wg własnej woli i zgodnie z własnym interesem, tak jak go pojmuję typy postaw w relacjach z innymi bierna agresywna manipulująca asertywna asertywność to obok empatii podstawowa umiejętność wchodząca w skład inteligencji emocjonalnej postawa bierna OPIS: PRZYCZYNY: SKUTKI: podporządkowy brak wiary w siebie niedowartościowanie się innym wanie, utrata wiary ucieczka od osobom lub grupom podejmowania w siebie osób decyzji poczucie krzywdy ograniczanie obawa przed stres, frustracje, własnych praw na reakcją innych depresje rzecz respektowania praw innych osób postawa agresywna OPIS: PRZYCZYNY: SKUTKI: traktowanie innych brak wiary w jako przeciwników siebie łamanie praw innych osób chęć zwrócenia na osiąganie celu siebie uwagi wszystkimi moŜliwymi nagromadzenie sposobami stresów i złości strach lub lekcewaŜenie ze strony otoczenia konflikty z otoczeniem postawa manipulacyjna OPIS: narzucanie innym własnych zasad skłanianie innych do angaŜowania się w działania, które wymagają od nich nadmiernego wysiłku PRZYCZYNY: SKUTKI: poczucie wyŜszości w stosunku do innych świadomość przewagi fizycznej nad innymi brak szacunku dla innych izolacja i brak sympatii otoczenia konieczność podejmowania decyzji za innych często niewłaściwa ocena rzeczywistej sytuacji postawa asertywna OPIS: respektowanie w takim samym stopniu praw własnych i innych osób otwartość, szczerość wyraŜanie własnych poglądów bez poczucia winy PRZYCZYNY: SKUTKI: szacunek dla samego siebie i innych kontrola własnego postępowania wiara w siebie i innych uczciwość w Ŝyciu sprzeczne odczucia otoczenia – brak sympatii ze strony niektórych osób i szacunek ze strony innych zadowolenie z własnego postępowania asertywne zachowania asertywne odmawianie, czyli umiejętność mówienia „NIE” – zawsze masz prawo do powiedzenia „nie” asertywna prośba – zawsze wyraŜana w formie „JA” asertywne przyjmowanie krytyki asertywne przyjmowanie pochwały prawa asertywne jako człowiek masz prawo: sam ustalać swoje cele i samodzielnie podejmować decyzje być traktowany z szacunkiem posiadać i wyraŜać własne opinie i odczucia odpowiadać „nie” na prośby prosić o róŜne rzeczy popełniać błędy zachowywać się asertywnie NIE zachowywać się asertywnie zmieniać zdanie zastanawiać się ? Z ilu tych praw naprawdę skorzystasz? JEŚLI NIE SKORZYSTASZ Z PRAWA, TO TAK, JAKBYŚ GO FAKTYCZNIE NIE POSIADAŁ pięć praw Fensterheima masz prawo do robienia tego, co chcesz, dopóty, dopóki nie rani to kogoś innego masz prawo do zachowania swojej godności przez asertywne zachowanie, nawet jeśli rani to kogoś innego – dopóty, dopóki twoje intencje nie są agresywne, lecz asertywne masz prawo do przedstawienia innym swoich próśb – dopóty, dopóki uznajesz, Ŝe druga osoba ma prawo odmówić istnieją takie sytuacje między ludźmi, w których prawa nie są oczywiste; zawsze jednak masz prawo do przedyskutowania tej sprawy z drugą osobą i wyjaśnienia jej masz prawo do korzystania ze swoich praw zachowania asertywne respektowanie własnych praw przy jednoczesnym respektowaniu praw innych osób oznacza to obronę własnych przekonań przy uznaniu przekonań innych, wyraŜanie swoich potrzeb, poglądów i odczuć gdy zachowujemy się asertywnie nasze stosunki z innymi ludźmi cechuje wiara w siebie zachowania asertywne gdy jesteśmy asertywni przekaz brzmi: takie jest moje zdanie tak to odczuwam tak oto widzę tę sytuację chciałbym usłyszeć, jak się z tym czujesz moŜe uda się nam znaleźć rozwiązanie, które zadowoli nas oboje zachowania asertywne stosowany asertywny styl komunikacji : – – – – formułowanie jasnych wypowiedzi na temat uczuć, myśli i Ŝyczeń uwaŜnie słucha i daje innym poznać, Ŝe ich wysłuchała potrafi formułować bezpośrednie prośby oraz otwarcie odmówić w zachowaniu asertywnym moŜna wyczuć pewność, siłę i empatię asertywne słuchanie skoncentrowanie uwagi wyłącznie na drugiej osobie, bez przerywania jej wypowiedzi trzy kroki asertywnego słuchania – – – przygotowanie słuchanie potwierdzenie kroki asertywnego słuchania przygotowanie – uświadom sobie swoje własne uczucia i potrzeby, aby sprawdzić czy jesteś gotowy do słuchania słuchanie – skup całą swoją uwagę na rozmówcy – wsłuchaj się w uczucia i potrzeby – jeśli nie jesteś pewny, czy dobrze je odczytujesz, poproś o wyjaśnienie potwierdzenie – powiedz rozmówcy, Ŝe usłyszałeś jego uczucia i potrzeby – być moŜe podzielisz się z rozmówcą swoimi podobnymi odczuciami na ten temat przeciwieństwa zachowań asertywnych zachowania uległe zachowania agresywne zachowania uległe bezzasadna rezygnacja ze swoich praw interesy innych osób stawiamy ponad własnymi lekcewaŜymy własne prawa i pozwalamy innym je naruszać brak umiejętności obrony własnych poglądów zachowujemy się w sposób nieuczciwy: – deklarujemy coś ulegle, a co innego robimy zachowania uległe mogą wynikać z: – lęku przed dezaprobatą ze strony innych ludzi – strachu przed konfrontacją – źle pojętego „dobrego wychowania” zachowania uległe gdy kierujemy się zasadami uległymi przekaz brzmi: – liczy się to, co ty myślisz - nie to, co ja myślę – liczą się twoje odczucia - a nie moje – waŜne jest - jak ty widzisz tę sytuację głosie i postawie moŜna zauwaŜyć podporządkowanie się innym osobom, brak zdecydowania, bierność, oczekiwanie na zdarzenia uległe potakiwanie ze spuszczoną głową i wzrokiem utkwionym w czubkach butów to w pewnych sytuacjach wyraz uległości zachowania uległe stosowany pasywny styl komunikacji: – brak bezpośredniej ekspresji uczuć, myśli i Ŝyczeń – ekspresja pośrednia przez marszczenie czoła, mamrotanie pod nosem – lub całkowite tłumienie emocji główna korzyść to NIE brać odpowiedzialności za swoje uczucia i potrzeby zawsze znajdzie się ktoś, kto podejmie za nas decyzję i zaopiekuje się nami wadą jest utrata niezaleŜności, stłumienie swoich uczuć i potrzeb pasywność często bywa powodem konfliktów, bowiem osoba pasywna często się frustruje i złości z powodu ukrywanych potrzeb zachowania agresywne realizacja własnych celów bez respektowania praw innych świadomie lub nieświadomie wyrządzające komuś krzywdę swoim zachowaniem mogą wynikać z autorytarnej osobowości danego człowieka lub nabytych nawyków bywają często mylone z asertywnością zachowania agresywne gdy kierujemy się zasadami agresywnymi przekaz brzmi: ja mam rację - jesteś głupi skoro myślisz inaczej takie są moje odczucia - twoje się nie liczą tak wygląda ta sytuacja - nie obchodzi mnie, jak ty ją widzisz w głosie pobrzmiewa pogróŜka, kpina, sarkazm, ton głosu często jest napastliwy, hałaśliwy mierzymy rozmówcę wrogim spojrzeniem, grozimy palcem czasem atakujemy fizycznie zachowania agresywne stosowany agresywny styl komunikacji : – potrafi dobrze wyrazić co czuje, co myśli i czego chce – często to kosztem praw i uczuć innych ludzi kiedy coś się dzieje nie po jej myśli przechodzi do ataku wzbudza w innych Ŝal i poczucie winy zachowanie agresywne moŜna poznać po wyniosłym stylu bycia i manifestowaniu siły celem agresywnego zachowania jest uzyskanie przewagi i dominacja nad innymi osoba agresywna często uzyskuje swoje cele, jednak na krótką metę w ostatecznym rozrachunku otoczenie jest do niej zniechęcone i rozŜalone jej postępowaniem w rezultacie jest ona sfrustrowana i samotna postawa a mowa ciała uległość niepokój opuszczanie głowy niedbałe poruszanie się brak kontaktu wzrokowego z rozmówcą asertywność zainteresowanie kontakt wzrokowy okazywanie szacunku agresywność szukanie poklasku i uwagi wtrącanie i przerywanie wygraŜanie palcem okazywanie złości i nienawiści postawa a komuniacja uległość mówią bardzo mało – tak, ale byłbyś na tyle uprzejmy, aby… nieustanne przeprosiny i usprawiedliwianie się asertywność stawiają pytania – ja myślę – ja czuje – jak moŜemy to rozwiązać? agresywność mówią duŜo – lepiej Ŝebyś... – jeśli nie to... – uwaŜaj abyś... postawa a uczucia uległość obawiają się wyrazić uczucia czują się winne usprawiedliwiają swoje zachowanie asertywność agresywność spokojnie i otwarcie wyraŜają swoje uczucia i emocje czują niewiele w stosunku do innych ludzi złość do całego świata nienawiść model asertywności ASERTYWNOŚĆ PRAWA WŁASNE PRAWA INNYCH AGRESJA ULEGŁOŚĆ NIEASERTYWNOŚĆ jak być asertywnym wśród najbliŜszych? mów najbliŜszym coś miłego pytaj bliskich jak minął dzień mów patrząc prosto w oczy uŜywaj uprzejmych słów i komplementów chwal najbliŜszych przed rozmową opanuj wszystkie negatywne uczucia proś, a nie wydawaj rozkazów: „Czy mógłbyś…” „Proszę cię, Ŝebyś…” „Muszę cię o coś poprosić…” asertywność okazujemy w sytuacji odmowy reakcji na krytykę wyraŜania krytyki reakcji na pochwały wyraŜania pochwał wyraŜania próśb konfrontowania opinii nieasertywne odmawianie odmowa uległa odmowa agresywna odmowa uległa gdy powiedzenie NIE przekracza moŜliwości psychiczne tej osoby próby odmowy poprzez: – przepraszanie – usprawiedliwianie się – tłumaczenie odmowa agresywna gdy Ŝyczenie wydaje się zbyt wygórowane a osoba proszona moŜe uwaŜać, Ŝe jest wykorzystywana i mieć poczucie krzywdy zasady asertywnej odmowy ja mam prawo prosić, ty masz prawo odmówić ja mam prawo odmówić, ty masz prawo prosić relacja między proszącym a proszonym jest wyłącznie partnerska, nie ma tu winnych ani skrzywdzonych mam prawo nie spełniać cudzych oczekiwań mam prawo do własnych potrzeb i preferencji wyraŜenia zmiękczające odmowę „Przykro mi” „Kocham, ale nie …” „Jest mi trudno” odpowiadanie na krytykę jednym z głównych powodów, dla których trudno nam zachować się asertywnie, jest fakt, iŜ utoŜsamiamy krytykę z odrzuceniem zarówno bierne jak i agresywne strategie radzenia sobie z krytyką mogą powaŜnie zaburzyć relacje z innymi asertywna odpowiedz na krytykę oparta jest na załoŜeniu, iŜ to mu sami jesteśmy ostatecznymi sędziami swoich uczuć, myśli, potrzeb i zachowań asertywność w sytuacji krytyki człowiek ma prawo nie zgodzić się z negatywną opinią innych, szczególnie, gdy jest ona krzywdząca inni mają prawo do wyraŜania swoich poglądów asertywność w sytuacji krytyki w sytuacji krytyki naleŜy: ukonkretnić ją powstrzymać agresję drugiej strony gdy krytyka dotyczy błahych kwestii, zastosować technikę „zamglenia” asertywność w sytuacji krytyki techniki potwierdzenie zamglenie sonda asertywność w sytuacji krytyki potwierdzenie konstruktywna krytyka moŜe nam pomóc w rozwoju kiedy usłyszysz krytykę z którą się zgadzasz, niezaleŜnie od tego czy będzie ona konstruktywna przyznaj, Ŝe krytyk ma rację asertywność w sytuacji krytyki zamglenie przydatna w radzeniu sobie z manipulacją i niekonstruktywną krytyką, z którą się nie zgadzamy moŜemy uporać się ze stwierdzeniami, które być moŜe zawierają ziarno prawdy, ale wypowiadane są z zamiarem poniŜenia nas znalezienie w danym stwierdzeniu elementu, z którym się zgadzamy i równocześnie trzymaniu się wewnętrznie swojego punktu widzenia trzy formy zamglania: – zgoda częściowa „tak masz rację ... (powtórzenie i osłabienie) – zgoda „być moŜe” – zgoda logiczna - zgadzamy się z logiką stwierdzenia ale nie z przesłaniem „jeśli nie ..., to....” asertywność w sytuacji krytyki sonda przydatna wówczas, gdy: – nie jesteśmy pewni czy krytyka jest manipulacją – nie rozumiemy krytyki lub wydaje się nam, Ŝe rozmówca nie mówi nam wszystkiego jeśli jakaś krytyka wyda się niezbyt jasna, zbadaj co się pod nią kryje wybierz tę część krytycznego stwierdzenia która twoim zdaniem jest najwaŜniejsza dla osoby wypowiadającej – i zapytaj dokładnie o to, co jej w danej rzeczy przeszkadza sonduj autentyczne uczucia i potrzeby partnera asertywna konfrontacja przekonań twój rozmówca myśli o świecie inaczej niŜ ty i ma do tego prawo, w przeciwnym razie asertywna konfrontacja opinii nie będzie miała Ŝadnego sensu kaŜdy ma prawo do swoich przekonań, niezaleŜnie od tego co myślą inni masz prawo myśleć i czuć po swojemu masz prawo do własnego gustu masz prawo do oryginalności asertywność fizyczna umiejętność przekazywania swym wyglądem zewnętrznym i zachowaniem, Ŝe potrafisz walczyć w obronie swoich praw i Ŝe to ty kontrolujesz sytuację jak się zachowywać asertywnie fizycznie? chodź równym i pewnym krokiem nieznacznie machaj ramionami podczas chodzenia chodź z podniesioną głową rejestruj wszystko lub prawie wszystko, co się wokół ciebie dzieje krótko, ale uwaŜnie przyglądaj się mijanym osobom sprawiaj wraŜenie czujnego gdy rozmawiasz z drugą osobą patrz jej prosto w oczy mów z przekonaniem dobrze się ubieraj uśmiechaj się bądź uprzejmy mów w równym tempie mocno ściskaj dłoń, gdy kogoś witasz lub Ŝegnasz asertywność wykazuje 3 właściwości: dobrze pojęty własny interes uczciwe postępowanie poszanowanie praw asertywność – moŜliwe koszty wrogie nastawienie do nas przez niektórych ludzi, przez to, Ŝe wyraŜamy swoje uczucia otrzymanie etykietki, Ŝe naleŜymy do grupy ludzi, którzy przez Ŝycie idą przebojem zmiana naszych stosunków i relacji z innymi osobami ciągła krytyka pozytywne zmiany: lepsze poznanie siebie i innych prawdziwe zbliŜenie się do innych ludzi zrozumienie zachowań innych ludzi mniej stresów i frustracji wyrazy podziwu, pochwały otoczenia samorealizacja, zadowolenie, radość uzyskanie tego, co chcemy doznawanie sympatii i przyjaźni kiedy uŜywać umiejętności asertywnych? sytuacja – czy ta sytuacja ci nie odpowiada – lub czy nie grozi naruszeniem twoich praw? miejsce – najlepiej jest stosować asertywność w kontaktach prywatnych czas – tuŜ po pojawieniu się problemu – wziąć pod uwagę stan emocjonalny rozmówcy relacje z rozmówcą – do sprzedawcy wystarczy „nie” – inaczej w stosunku do ludzi, którzy mają władzę nad Tobą sytuacja 1 Jesteś z grupą znajomych, którzy próbują zdecydować o tym do jakiej pójść restauracji. Jedna z osób nalega na odwiedzenie restauracji, w której byłeś i która niezbyt ci się podoba, więc mówisz: A Nic z tego, musisz być szalony chcąc tam iść. Ja nie chcę tam iść. Gdy byłem tam ostatni raz jedzenie AS było nieciekawe i drogie. Co myślicie o pójściu do XXX. Słyszałem, Ŝe jedzenie jest tam bardzo dobre. M Ja naprawdę nie chcę tam iść. Jeśli jednak wy chcecie, to nie mam Ŝadnego wyboru. Jeśli będzie okropnie to przez Was. U Dobrze, świetnie, pójdźmy tam. sytuacja 2 W przyszłym miesiącu są twoje urodziny. Są one dla ciebie waŜne. Chciałbyś, Ŝeby odbyły się uroczyście. Mówisz: Myślę, Ŝe chciałbyś uroczyście obejść moje urodziny. AS Byłbym wdzięczny, gdybyś zaplanował coś fajnego dla mnie. Czy mamy coś specjalnie zaplanowanego na przyszły U miesiąc? A M Nie przypuszczam, abyś pamiętał o moich urodzinach w przyszłym miesiącu. Czy nie zrobiłbyś teraz coś miłego dla mnie. Ania powiedziała mi dziś, Ŝe jej przyjaciele uczcili wspaniale jej urodziny. Zabrali ja na wycieczkę. CzyŜ to nie miłe? sytuacja 3 Twój kolega zachowuje się wobec ciebie nie w porządku. Odpowiadasz wówczas. A Zamknij się, nie chcę cię słuchać.. U To było niemiłe. AS Nigdy wobec ciebie się tak nie zachowałem i nie chciałbym, Ŝebyś ty się tak zachowywał. Nie rób tak więcej. trudności z odmawianiem nie chcesz się narazić, bo sądzisz, Ŝe sprzeciw wywołałby złość na ciebie chcesz być lubiany za wszelką cenę nie chcesz nikogo urazić obawiasz się zemsty za swój protest jesteś zaskoczony pozwalasz innym sobą rządzić chcesz się przypodobać uwaga! nabycie umiejętności asertywnego zachowania nie oznacza, Ŝe zawsze musimy reagować asertywnie są sytuacje, w których właściwa jest reakcja agresywna, na przykład wówczas gdy coś zagraŜa naszemu Ŝyciu lub własności asertywność oznacza więc takŜe umiejętność ocenienia sytuacji, w której naleŜy przyjąć postawę asertywną strategie asertywne zacięta płyta z treści na proces chwila na oddech odkładanie na później jujitsu jestem słoniem zmiana oceny na opinię demaskowanie aluzji poszukiwanie krytyki uprzedzanie krytyki zacięta płyta technika przydatna wówczas, gdy chcemy powiedzieć „nie” lub w inny sposób wytyczyć granice w rozmowie z osobą, do której nie dociera, to co mówimy powtarzaj komunikat w niezmienionej formie tak długo aŜ rozmówca zrezygnuje z dalszej polemiki z treści na proces kiedy zauwaŜysz, Ŝe rozmowa odbiega od tego, o czym chcesz rozmawiać naleŜy przesunąć uwagę z aktualnego tematu na to, co dzieje się pomiędzy tobą a rozmówcą (proces) przesunięcie uwagi z treści na proces wymaga ujawnienia tego, co czujemy lub myślimy w danej interakcji w określonym momencie szczególnie pomocne, gdy ty i twój rozmówca czujecie złość i zaczynacie podnosić głos chwila na oddech w sytuacji gdy czujesz, Ŝe zanim coś powiesz potrzebujesz czasu na przemyślenie sobie swoich uczuć i potrzeb pozwala – – – – upewnić się Ŝe rozumiesz drugą osobę zanalizować to co zostało powiedziane skupić się na swoim wnętrzu świadomie wpływać na sytuację, aby zwiększyć prawdopodobieństwo osiągnięcia swojego celu odkładanie na później kiedy wiesz, Ŝe to co mówicie, jest istotne, ale dyskusja utknęła w martwym punkcie odłóŜ ją na później przydatna gdy interakcja jest zbyt bierna lub agresywna oraz gdy potrzebujemy czasu na przemyślenie czegoś jujitsu polega na nie przeciwstawianiu się argumentom partnera nie na staraniu się udowodnienia własnej racji ale konsekwentnej stanowczej obronie własnych racji jestem słoniem polega na zwolnieniu tempa reagowania w trudnych sytuacjach interpersonalnych zwolnienie tempa powoduje zwiększenie poczucia własnej mocy druga strona odbiera równieŜ nas jako pewniejszych siebie zmiana oceny na opinię uświadomieniu partnerowi negocjacyjnemu – Ŝe dokonana prze niego ocena jest tylko jego subiektywną opinią – my moŜemy się zgadzać lub nie demaskowanie aluzji technika ta polega na demaskowaniu stwierdzeń partnera zabieg demarkacyjny polega na przejściu od ogółu do szczegółu poszukiwanie krytyki polega na uszczegóławianiu krytycznego stanowiska partnera przez zadawanie pytań przejście od niesprawiedliwych i bolesnych ogólników do konkretu przeniesienie rozmowy na płaszczyznę dotyczącą realnej rzeczywistości pytanie o konkrety krytyki daje szansę na naprawienie błędów stosowana w przypadku zarzutów brzmiących dość ogólnie oceniających nas lub naszą pracę uprzedzanie krytyki polega na przyznawaniu się do błędu zanim druga strona zacznie o nim mówić wcześniejsze przyznanie się do błędu znacznie osłabia impet krytykującego powoduje złagodzenie kary ? technika często naduŜywana jej skuteczność bywa problematyczna stosowana równieŜ przez dzieci stosowana w przypadku kiedy rzeczywiście popełniliśmy błąd lub wykroczenie
