Metody i formy pracy z uczniami

Jolanta Smętek
Metody i formy pracy z uczniami – leksykon
Prezentowane poniżej metody i formy pracy doskonale mogą uatrakcyjnić zarówno
zajęcia dydaktyczne, jak i godziny wychowawcze. Pozwalają nie tylko w sposób ciekawy
wprowadzić nowy materiał, utrwalić go lub sprawdzić jego zrozumienie, ale również
ułatwiają nauczycielowi – wychowawcy zebranie informacji o klasie, uczniach, ich
problemach i zainteresowaniach.
Autorefleksja
Uczniowie na karteczkach samoprzylepnych kończą rozpoczęte zdania i przyklejają kartki na
planszach przedstawiających drzewa z napisem SUKCES i PORAŻKA. Np. :
Z radością wykonywałem…
Nie wiedziałem, że…
Moim sukcesem jest…
Zaciekawiło mnie…
Trudności sprawia mi…
Dyskusja „za i przeciw”
Polega na podaniu jednego zasadniczego problemu. Uczniowie dzielą się na tych, którzy
popierają lub nie postawioną tezę zajmując odpowiednio wyznaczone do tego miejsce w
klasie. Następnie wysłuchujemy argumentacji obydwu stron, dyskusji i znów pozwalamy
uczniom zmienić miejsca, jeżeli ich pogląd uległ zmianie.
Graffiti
Jest to metoda niedokończonych zdań. Np.:
W klasie podoba mi się…
W klasie czuję się…
Najbardziej zależy mi…
Mapa mentalna
Technikę tę można stosować we wszystkich dziedzinach i sytuacjach, w których pojedyncze
osoby lub grupy planują lub organizują działania, próbują coś odkryć, odnieść się do jakiegoś
zagadnienia, przejrzyście zapisać wyniki swoich lub cudzych przemyśleń.
Sposób pracy:
W centrum kartki, w owalu lub prostokącie zapisujemy problem główny, nad grubymi liniami
od niego odchodzącymi wpisujemy główne idee – słowa klucze, wszystkie skojarzenia i myśli
wiążące się z określoną główną ideą notujemy w jej pobliżu. Tak powstają boczne ulice i
zaułki. Do stworzenia mapy mentalnej można wykorzystać znaki zapytania, piktogramy,
powszechnie stosowane skróty, kolory, symbole; strzałki, plusy, minusy.
Metaplan
Metoda polegająca na uświadomieniu uczniom, co jest złe i jak to naprawić.
PROBLEM:
Jak jest?
Jak powinno być?
Dlaczego nie jest tak, jak powinno być?
Wniosek – co możemy zrobić?
Mówiąca ściana
Wypracowane na lekcjach materiały wieszamy na ścianach klasy, aby przez jakiś czas można
było się do nich odwoływać, wracać, przypominać. To mogą być zarówno materiały
wypracowane na lekcji, jak i efekty pracy grup podczas godzin wychowawczych.
Poker kryterialny
Polega na wyborze zagadnień najistotniejszych. Uczniowie pracują w zespołach. Każdy
zespół otrzymuje planszę:
III
II
I
Na karteczkach, które przed rozdaniem tasujemy, uczniowie mają wypisane zagadnienia,
problemy, które muszą odpowiednio posegregować. W środkowym polu można umieścić
tylko 3, ich zdaniem najistotniejsze, w polach zewnętrznych najmniej istotne. Do konsensusu
dochodzą poprzez dyskusję grupową, umiejętność przekonywania i uzasadniania swojego
stanowiska.
Projekt edukacyjny
To cykl zaplanowanych działań mających wyznaczone cele, sposoby realizacji, terminy,
zasoby, odbiorców, sposoby mierzenia stopnia osiągnięcia celów.
Istota metody jest samodzielna praca uczniów, w czasie której mają oni możliwość
praktykowania całego szeregu umiejętności podstawowych dla edukacji. Jeśli uczniowie
realizują swe zadania w grupach, to rozwijają następujące umiejętności:
Podejmowania decyzji grupowych
Rozwiązywania konfliktów
Wyrażania własnych opinii i słuchania opinii innych osób
Poszukiwania kompromisu
Dyskutowania
Dzielenia się rolami
Dokonywania oceny pracy grupy
Układania harmonogramów działań
Planowania i rozliczania budżetu
Poszukiwania sojuszników, którzy wsparliby realizację planowanych działań
Przewidywania trudności w realizacji projektu i radzenia sobie z nimi
Etapy realizacji projektu:
Wybór tematu (dokonywanie selekcji, formułowanie tematu i celów projektu)
Zbieranie i opracowywanie informacji (korzystanie z różnych źródeł informacji,
sprawdzanie wiarygodności, selekcja informacji)
Prezentacja projektu (ćwiczenia różnych sposobów zapisywania i prezentowania
zebranych materiałów np. w formie eseju, rysunku, diagramu, wykresu,
przygotowywanie i praktykowanie wystąpień)
Ranking diamentowy
Metoda ta polega na podejmowaniu przez uczniów decyzji o ważności danego problemu.
Dzieci pracują w grupach. Nauczyciel podaje 20 elementów (np. postaw, problemów, cech),
uczniowie spośród nich wybierają 10 ich zdaniem najistotniejszych, najpilniejszych do
realizacji, zapisują je na karteczkach, po jednym na jednej kartce i metodą dyskusji w grupie,
każdy jej członek przydziela poszczególnym elementom 5 punktów, które ma do dyspozycji.
Może przydzielić jednemu zadaniu wszystkie 5 punktów lub podzielić te punkty dowolnie.
Układamy karteczki wg kolejności uzyskanych punktów.
Samobadanie przy pomocy tej metody możemy zbadać własne osiągnięci i stopień realizacji
celów. Możemy wykorzystać różne formy ewaluacji, np.: karty ewaluacji:
I. Na zajęciach:
Dowiedziałem się ……………………………………………………………
……………………………………………………………………………….
Zaskoczyło mnie …………………………………………………………….
……………………………………………………………………………….
Ucieszyło mnie ……………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………
Trudne dla mnie było ………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………
Chciałbym się jeszcze dowiedzieć …………………………………………….
………………………………………………………………………………….
II. Na zajęciach:
Zapamiętałem …………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………..
Zrozumiałem …………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………
Czułem się ……………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………
O czym chciałbym się jeszcze dowiedzieć ……………………………………..
…………………………………………………………………………………….
Samoocena
Służy również do zbadania stopnia zadowolenia uczniów, ale ocenia także ich samych i ich
wkład w pracę na lekcji, np.
Lp.
Wiem, umiem, potrafię, rozumiem,
dobrze
Karta samooceny pracy w zespole
Muszę jeszcze
poćwiczyć
Jak oceniamy?
Co oceniamy?
Bardzo dobrze
Dobrze
Musimy doskonalić
Potrafimy zgodnie
pracować w grupie
Wspólnie ustalamy
sposób rozwiązania
zadania
Potrafimy ciekawie
prezentować
wykonane zadanie
Pokoloruj „okienka”, które odpowiadają Twoim odczuciom. Dopisz swoje propozycje.
Zajęcia były
ciekawe
Dużo się
Była miła
dowiedziałem atmosfera
Temat mnie
Zajęcia były
zainteresował nudne
Było wiele
różnych
zadań do
wykonania
Postaram się
dowiedzieć
Szkoda, że
czegoś
zajęcia trwały
więcej na
tak krótko
omawiany
temat
Wiedza na
ten temat w
ogóle mi się
nie przyda
Niczego się
nie
dowiedziałem
Stacje z zadaniami
Przygotowujemy stacje z zadaniami i np. przewodniczący grupy chodzą od stacji do stacji,
pobierają karteczki z zadaniami i w zespołach są one realizowane. Można to też stosować
jako sprawdzian umiejętności uczniów na podsumowanie jakiegoś cyklu lekcji lub
sprawdzenie stopnia znajomości treści lektury.
Szkoła moich marzeń
Metoda ta polega na udzieleniu odpowiedzi na pytania, dokończeniu zdań:
To już jest w mojej szkole
(+)
Tego w mojej szkole nie
powinno być (-)
To – chcielibyśmy, żeby
było (?)
W opracowaniu wykorzystano materiały otrzymane na szkoleniu „Zarządzanie oświatą”
organizowanym przez KPCEN w Bydgoszczy.