ONZ - PRIMUS

United Nations
Organizacja Narodów Zjednoczonych
Flaga ONZ
Język roboczy
arabski, angielski, francuski, chiński, rosyjski, hiszpański
Siedziba
Nowy Jork,
Stany Zjednoczone
Dodatkowe biura:
Genewa,
Wiedeń,
Nairobi,
Członkowie
Sekretarz
generalny
Utworzenie
Szwajcaria
Austria
Kenia
193
Ban Ki-moon
24 października 1945
ONZ stawia sobie za cel zapewnienie pokoju i bezpieczeństwa
międzynarodowego, rozwój współpracy między narodami oraz popieranie
przestrzegania praw człowieka.
UN_member_states_animation.gif
Obecnie członkami ONZ są 193 państwa.
Do ONZ nie należą:
Status państwa-obserwatora


Watykan (Stolica Apostolska)
Palestyna (uznawana przez 127 państw)
Status niepaństwowego obserwatora


Zakon Maltański (uznawany jako podmiot prawa międzynarodowego przez 104
państwa),
Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża – ma on status obserwatora w ONZ,
oraz – jako organizacja neutralna – prowadzi też mediacje z rządami (mimo że formalnie
nie utrzymuje z nimi relacji dyplomatycznych) na temat wymiany jeńców, a także zawarł
porozumienia z niektórymi organizacjami i instytucjami międzynarodowymi działającymi
na polu humanitarnym.
Watykan pozostaje jedynym w pełni suwerennym i powszechnie uznanym na arenie
międzynarodowej państwem, które nie należy do Narodów Zjednoczonych
ONZ stawia sobie za cel zapewnienie pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego, rozwój
współpracy między narodami oraz popieranie przestrzegania praw człowieka.
Historia
Idea powołania nowej organizacji światowej, powstała jeszcze w czasie trwania II wojny
światowej. Za pierwsze dokumenty zapowiadające utworzenie ONZ uznawane są Karta
Atlantycka podpisana 14 sierpnia 1941 oraz Deklaracja Narodów Zjednoczonych tzw.
Deklaracja waszyngtońska, która została podpisana w Waszyngtonie 1 stycznia 1942
roku przez przedstawicieli 26 państw (w tym Polski). Kolejna decyzja zapadła na
konferencji w Teheranie w roku 1943. Jej głównym pomysłodawcą był prezydent USA
Franklin Delano Roosevelt, a jej nazwę zaproponował premier Wielkiej Brytanii
Winston Churchill (wcześniej określenie „narody zjednoczone” w trakcie wojny
stosowano nieraz na określenie sojuszu aliantów przeciw państwom osi).
Od sierpnia do października 1944 roku przedstawiciele Francji, Chin, Wielkiej Brytanii,
USA oraz ZSRR przebywali w Dumbarton Oaks w Waszyngtonie, gdzie
przedyskutowano zakres, cele i sposoby działania nowej organizacji.
25 kwietnia 1945 roku zwołano pierwszą konferencję ONZ w San Francisco, w której
uczestniczyło 50 państw z całego świata – pierwszych członków organizacji. Za członka
ONZ od założenia uznawana jest też Polska, której przedstawiciele z powodów
politycznych nie mogli uczestniczyć w konferencji w San Francisco. Podczas konferencji,
25 czerwca, podpisano Kartę Narodów Zjednoczonych, akt prawny regulujący
działalność ONZ.
Organizację Narodów Zjednoczonych powołano do życia 24 października 1945, kiedy
postanowienia konferencji ratyfikowało pięciu przyszłych stałych członków Rady
Bezpieczeństwa (Chiny, Francja, ZSRR, Wielka Brytania i USA), oraz większość
pozostałych państw członkowskich.
Rocznica wejścia w życie Karty Narodów Zjednoczonych – 24 października 1945 roku –
jest obchodzona jako Dzień Narodów Zjednoczonych od 1948 roku[3].
Cele ONZ
1. Utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa za pomocą
zbiorowych i pokojowych wysiłków.
2. Rozwijanie przyjaznych stosunków między narodami na zasadach
samostanowienia i równouprawnienia.
3. Rozwiązywanie konkretnych problemów międzynarodowych
(gospodarczych, społecznych, kulturalnych, humanitarnych, czy
dotyczących praw człowieka) na zasadzie współpracy międzynarodowej
oraz uznania równości ras, płci, języków i wyznań.
4. Stanowienie ośrodka uzgadniania działań narodów w imię wspólnych
celów.
Członkostwo
ONZ
Członkiem ONZ, wg
artykułu 4. Karty NZ
może być „każde państwo
miłujące pokój, które
przyjęło zobowiązania
zawarte w Karcie” i –
zdaniem ONZ – „jest w
stanie je wypełniać”.
Przyjęcie następuje na
podstawie uchwały
Zgromadzenia Ogólnego
podjętej na zalecenie
Rady Bezpieczeństwa.
Główna kwatera ONZ, Nowy Jork
Wykluczenie z ONZ
Za uporczywe łamanie zasad Karty NZ państwo członkowskie może być usunięte z ONZ
przez Zgromadzenie Ogólne na wniosek Rady Bezpieczeństwa. Taka sytuacja miała
miejsce w 1992, gdy wykluczono z Organizacji Jugosławię. Dyskutowano także nad
wykluczeniem RPA za stosowanie apartheidu.
Istnieje też procedura zawieszenia w prawach członka, podejmowana przez
Zgromadzenie Ogólne na wniosek Rady Bezpieczeństwa (w obu przypadkach
większością 2/3 głosów).
Zasady członkostwa







suwerenna równość wszystkich członków
wykonywanie w dobrej wierze zobowiązań zgodnie z Kartą Narodów
Zjednoczonych
rozwiązywanie sporów środkami pokojowymi
powstrzymanie się od groźby użycia siły lub użycia jej w sposób
nieuzgodniony z celami ONZ
okazywanie wszelkiej pomocy ONZ w każdej akcji podjętej zgodnie z
Kartą Narodów Zjednoczonych, jako środka zapobiegawczego lub
przymusu
nieingerowanie ONZ w sprawy, które należą do kompetencji
wewnętrznych państwa
wpływanie na państwa, które nie są członkami ONZ, aby postępowały
zgodnie z jej zasadami w stopniu koniecznym do utrzymania
bezpieczeństwa i pokoju






Zgromadzenie Ogólne – składa się z przedstawicieli wszystkich krajów
członkowskich
Rada Bezpieczeństwa – najważniejszy organ ONZ
Rada Gospodarcza i Społeczna – zajmuje się sprawami gospodarczymi,
społecznymi i kulturalnymi, prawami człowieka, przygotowuje projekty
konwencji, ustala wytyczne dla organów pomocniczych.
Rada Powiernicza – obecnie praktycznie nie działa
Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości
Sekretariat – organ wykonawczy pod przewodnictwem sekretarza
generalnego
RB składa się z 5 stałych członków oraz 10 członków niestałych, wybieranych na 2 lata
zgodnie z tzw. kluczem regionalnym (5 miejsc dla Afryki i Azji, 2 Ameryki Łacińskiej, 2
Europy Zachodniej i 1 Europy Środkowej). Teoretycznie państwa te powinny posiadać
"szczególne zasługi w utrzymaniu międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa", w
praktyce jednak decyduje parytet geograficzny.
ChRL jest reprezentowana w Radzie Bezpieczeństwa dopiero od 1971 r. Wcześniej w
Radzie Chiny reprezentował przedstawiciel Tajwanu.
Aktualnie w skład Rady Bezpieczeństwa wchodzą:


jako członkowie stali:
o
Chińska Republika Ludowa
o
Francja
o
Rosja
o
Stany Zjednoczone
o
Wielka Brytania
jako członkowie niestali:
o
Argentyna
o
Australia
o
Azerbejdżan
o
Gwatemala
o
Korea Południowa
o
Luksemburg
o
Maroko
o
Pakistan
o
Rwanda
o
Togo
Głosowanie w Radzie Bezpieczeństwa
Rada przyjmuje uchwały większością 9 głosów spośród 15
członków.
Członkowie stali mają prawo weta !!!
Lista organizacji wyspecjalizowanych ONZ















Międzynarodowa Organizacja Morska, skróty: (ang.) IMO
Międzynarodowa Organizacja Pracy, skróty: (pol.) MOP, (ang.)
ILO
Międzynarodowy Fundusz Rozwoju Rolnictwa, skrót: (ang.)
IFAD
Międzynarodowy Fundusz Walutowy, skróty: (pol.) MFW,
(ang.) IMF
Międzynarodowy Związek Telekomunikacyjny, skróty: (pol.)
MZT, (ang.) ITU
Organizacja Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego, skrót:
(ang.) ICAO
Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i
Rolnictwa, skróty: (ang.) FAO
Organizacja Narodów Zjednoczonych do Spraw Oświaty, Nauki
i Kultury, skrót: (ang.) UNESCO
Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Rozwoju
Przemysłowego, skrót: (ang.) UNIDO
organizacje Grupy Banku Światowego:
o Agencja Wielostronnych Gwarancji Inwestycji, skrót:
(ang.) MIGA
o Międzynarodowa Korporacja Finansowa, skrót: (ang.) IFC
o Międzynarodowe Centrum Rozstrzygania Sporów
Inwestycyjnych, skrót: (ang.) ICSID
o Międzynarodowe Stowarzyszenie Rozwoju, skrót: (ang.)
IDA
o Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju, skróty:
(pol.) MBOR, (ang.) IBRD
Światowy Związek Pocztowy, skrót: (ang.) UPU
Światowa Organizacja Meteorologiczna, skrót: (ang.) WMO
Światowa Organizacja Własności Intelektualnej, skróty: (ang.)
WIPO
Światowa Organizacja Turystyki, skrót: (ang.) UNWTO
Światowa Organizacja Zdrowia, skrót: (ang.) WHO
Operacje pokojowe ONZ









1950-1953, Korea – utrzymanie podziału Półwyspu Koreańskiego,
zahamowanie ekspansji komunizmu
1960-1964, Kongo (dziś Demokratyczna Republika Konga) – interwencja
ONZ doprowadziła do utrzymania niepodległości kraju i jego
integralności terytorialnej;
od 1964 roku, Cypr – stacjonują siły pokojowe, którym nie udało się
zapobiec podziałowi wyspy po interwencji Turcji
od 1967 roku, Bliski Wschód, obserwacja konfliktu palestyńskoizraelskiego, stała obecność kontyngentu ONZ w tym regionie, m.in. na
Wzgórzach Golan i w Strefie Gazy
1990-1991, Zatoka Perska – mandat ONZ dla sił brytyjskoamerykańskich, które wyzwoliły Kuwejt, po zajęciu państwa przez siły
irackie (operacja „Pustynna Burza”)
1992-1994, Somalia – zakończona porażką operacja „Przywrócić
Nadzieję”, która miała skłonić do rozbrojenia walczące strony i
zabezpieczyć dostawy z pomocą humanitarną skończyła się tragiczną
misją sił specjalnych – Operacją w Mogadiszu (udział głównie wojsk
amerykańskich)
1992-1993, Kambodża – największa operacja pokojowa ONZ,
zakończona demokratyzacją kraju
1992-1995, była Jugosławia – siły ONZ UNPROFOR miały zaprowadzić
pokój w dawnych republikach związkowych Jugosławii, poniosły fiasko i
zostały zastąpione przez siły NATO – IFOR
1993-1996, Rwanda – siły ONZ UNAMIR miały monitorować układ
pokojowy, który zawarły dwie największe grupy etniczne zamieszkujące
Rwandę – Hutu i Tutsi. Uznawana jest za największą porażkę ONZ.
Masakra ok. 800 tys. ludzi odbywała się na oczach żołnierzy sił
pokojowych.
Operacje pokojowe nie mają wyraźnej podstawy prawnej w Karcie
Narodów Zjednoczonych; dokument ten nie zawiera żadnych
wskazówek co do ich charakteru i zakresu.
- Operacje pokojowe mają charakter działań czasowych. Ich celem nie jest
rozwiązywanie konfliktów
- Operacje pokojowe nie mogą ingerować w sprawy wewnętrzne państwa,
na którego obszarze są przeprowadzane, i nie powinny faworyzować
którejkolwiek ze stron.
- Operacje pokojowe podejmowane są z reguły na podstawie decyzji Rady
Bezpieczeństwa (bardzo rzadko były powoływane przez Zgromadzenie
Ogólne); organ ten określa również mandat operacji. Kierownictwo
operacyjne spoczywa w rękach Sekretarza Generalnego Narodów
Zjednoczonych
- Personel wojskowy i cywilny dostarczany jest przez państwa członkowskie
Narodów Zjednoczonych na zasadzie dobrowolności.
- Siły pokojowe nie mają prawa do stosowania przymusu zbrojnego, z
wyjątkiem samoobrony.
Pierwszą operację pokojową w historii Narodów Zjednoczonych rozpoczęto w czerwcu
1948 r. w Palestynie. Trwa ona do dziś, przy czym pod wpływem zmieniających się
okoliczności jej mandat był wielokrotnie modyfikowany