12 - Republika WWW

Zagadnienie 12 – Inflacja
czyli wzrost ogólnego poziomu cen
Definicja: Inflacja to proces wzrostu poziomu cen, powodujący niekontrolowane i
nieakceptowane społecznie zmiany proporcji podziału dochodu narodowego.
Stopień nasilenia inflacji określa stopa inflacji, wyrażająca w procentach wzrost poziomu
cen w okresie badanym w stosunku do okresu przyjętego przez ustawę. W zależności od
poziomu stopy inflacji rozróżniamy:
1) inflację pełzającą (do kilku procent w skali rocznej), nie powodującą zakłóceń w
przebiegu procesów gospodarczych, poddającą się kontroli.
2) inflację kroczącą (z reguły do kilkunastu procent rocznie), gdy oczekiwania
inflacyjne wywołują określone zachowania podmiotów gospodarczych wzmagające
ten proces, przy czym zaczyna się ona wymykać kontroli.
3) inflację galopującą (powyżej 20%), powodującą narastające zakłócenia w
przebiegu procesów gospodarczych, osłabienie systemów motywacyjnych, a w
rezultacie zahamowanie wzrostu gospodarczego.
4) hiperinflację, gdy natężenie procesów inflacyjnych uniemożliwia racjonalne
gospodarowanie z powodu niemożności prowadzenia rachunku ekonomicznego,
planowania działań gospodarczych, nieskuteczności systemów motywacyjnych, co
prowadzi do anarchizacji życia społecznego.
Przyczyny inflacji:
Z punktu widzenia przyczyn wyróżnia się inflację popytową (ciągnioną przez popyt) i
kosztową (pchaną przez koszty).
> Inflacja popytowa jest wynikiem nadmiernej ilości pieniądza w obiegu. Nazywa się ją
także inflacją pieniężną. Jej źródłem mogą być nadmierne wydatki państwa, nie
znajdujące pokrycia w dochodach (inflacja budżetowa), nadmierna kreacja pieniądza
kredytowego (inflacja kredytowa) lub nadmierny w stosunku do wzrostu produkcji wzrost
płac (inflacja płacowa).
> Inflacja kosztowa związana jest ze wzrostem kosztów produkcji.
Skutki inflacji:
Negatywne skutki inflacji to:
 Redystrybucja siły nabywczej na korzyść emitującego pieniądz fiducjarny1 (zwykle
rządu bądź podległej mu organizacji) kosztem reszty użytkowników (np. jeśli do
100% istniejących złotówek rząd "dodrukuje" 5% (początkowe 100% staje się
95,2% nowej ilości pieniądza- inflacja 4,8%), to wartość dotychczasowo istniejących
pieniędzy proporcjonalnie się pomniejszy (do 95,2%); emitujący nie tylko zyskuje
4,8%, ale i - jako wprowadzający nowy pieniądz na rynek - ostatni kupuje za niego
towary, produkty bądź usługi po "starych" cenach). Stąd też inflacja nazywana bywa
także "ukrytym podatkiem".
 Realny spadek wartości zobowiązań i wierzytelności, które nie podlegają
waloryzacji; w szczególności skutkiem inflacji jest względne zmniejszenie się
dochodów osób, których nominalne dochody są stałe – te niekorzystne
konsekwencje inflacji można w pewnym stopniu zmniejszyć dokonując odpowiednio
często waloryzacji zobowiązań.
 Tzw. koszty zdartych (lub zdzieranych) zelówek – są związane z tym, że w
warunkach wysokiej inflacji ludzie dążą do utrzymywania mniejszych zasobów
gotówki, co związane jest z pewnymi kosztami, jak np. koszty dojazdu do
bankomatu.
 Tzw. koszty zmienianych jadłospisów – są to koszty związane z tym, że w
warunkach wysokiej inflacji firmy częściej muszą zmieniać ceny, co wiąże się z
dodatkowymi kosztami – przykładowo restauracje muszą częściej zmieniać
jadłospisy.
Inne skutki inflacji
 Ponieważ siła nabywcza pieniądza maleje, konsumenci chcą się go pozbyć,
zakupując dobra, których wartość nie maleje. Tym samym napędzają te sektory
gospodarki, które produkują dobra trwałe (szeroko pojęte maszyny, biżuterię, złoto
itp.).
 Ponieważ rosną ceny dóbr, konsumenci chętniej kupują ich tańsze zamienniki. Na
przykład, gdy drożeje szynka z 10 zł/kg do 12 zł/kg, a kiełbasa z 5 zł/kg do 6 zł/kg
(oba produkty po 20%), to osoby, których już nie stać na zakup szynki, kupią
kiełbasę. Tym samym producenci kiełbas zwiększą dochody, a producenci szynki –
zmniejszą.
 Powyższy skutek wywołuje wzrost (niekoniecznie równomierny) cen innych
towarów. Jeżeli wzrasta cena benzyny (także np. przez nakładanie podatków, w
1 waluta nie mająca oparcia w dobrach materialnych, np. kruszce
tym akcyzy), rosną koszty transportu i ceny wszystkich towarów, które są
transportowane. Tym samym wzrost ceny benzyny może spowodować wzrost cen
chleba.
Osobnym problemem jest niepewność co do przyszłej wartości inflacji. Podnosi to ryzyko
prowadzenia działalności gospodarczej. Uważa się, że niepewność co do wartości inflacji
jest tym większa, im wyższy jest poziom inflacji.
Rodzaje inflacji:
Według kryterium tempa: pełzająca, umiarkowana, galopująca i hiperinflacja.
(patrz wyżej)
Według kryterium przyczyny:
 wewnętrzna
 importowana
 endogeniczna
 egzogeniczna
 popytowa
 kosztowa
 pieniężna
 budżetowa
 kredytowa
 płacowa
Według kryterium czynnika czasu:
 sekularna
 okresowa
Według kryterium całokształtu stosunków ekonomicznych w kraju:
 cywilizowana
 barbarzyńska
Według kryterium skutków – patrz następna strona
Według kryterium skutków:
 otwarta
 tłumiona
 jawna (Objawia się wzrostem cen rynkowych, występuje w krajach o gospodarce
rynkowej, gdzie ceny kształtują się pod wpływem ścierania się popytu z podażą.)
 ukryta (Różni się od inflacji jawnej tym, że trudności z nabyciem produktów nie są
spowodowane wzrostem ich cen, lecz brakiem towarów w sklepach i
niemożliwością ich zakupu.)
Według kryterium zależności od innych kategorii makroekonomicznych:
 stratoinflacja
 stagflacja (Stagflacja (ang. stagflation, stagnacja + inflacja) – zjawisko
makroekonomiczne, polegające na jednoczesnym występowaniu w gospodarce
państwa zarówno znaczącej inflacji, jak i stagnacji gospodarczej (inflacja zwykle
wiąże się z fazą wzrostu w cyklu koniunkturalnym). Przyczyn tego zjawiska upatruje
się w negatywnym szoku podażowym, który powoduje zarówno wzrost cen, jak też i
ograniczenie produkcji. )
 slumpflacja (Slumpflacja – zjawisko makroekonomiczne, polegające na
jednoczesnym, paradoksalnym występowaniu w gospodarce państwa zarówno
znaczącej inflacji, jak i spadku produkcji i dochodu narodowego w ujęciu
bezwzględnym. )
[ Początkowo procesy inflacyjne występowały tylko w okresach
ożywienia koniunktury gospodarczej. Współcześnie towarzyszą one
każdej fazie cyklu gospodarczego. Pojawiły się w związku z tym nowe
pojęcia: stagflacja i slumpflacja. ]
Krzywa Phillipsa, czyli inflacja a bezrobocie:
Krzywa ta została po raz pierwszy opublikowana przez nowozelandzkiego ekonomistę
(wykładającego w Anglii) Albana W. Phillipsa w 1960 roku i dotyczyła bezrobocia i inflacji
płac w Wielkiej Brytanii w latach 1858-1958. W okresie tym istotnie zawsze było tak, że
czym większa inflacja płac tym mniejsze bezrobocie.
Więcej tutaj: http://pl.wikipedia.org/wiki/Krzywa_Phillipsa
Polityka antyinfalcyjna:
Ograniczenie inflacji lub przeciwdziałanie jej wystąpieniu wymaga odpowiedniej polityki
państwa w zakresie kształtowania dochodów społeczeństwa, ograniczania deficytu
budżetowego (polityka fiskalna), kontroli emisji pieniądza przez bank centralny i kreacji
pieniądza kredytowego przez banki komercyjne (polityka monetarna).
Inflacja w Polsce:
Stopa wzrostu inflacji w okresie PRL-u, szczególnie w latach 50. i 70. XX wieku oraz przy
zmianach władz jest iluzoryczna, nie sposób szacować inflacji, gdy państwo w majestacie
prawa przejmowało majątek obywateli (w tym zasoby gotówkowe), reglamentowało
towary, planowało produkcję i konsumpcję.
Jedną z metod zaniżania inflacji w PRL było wycofywanie produktu z rynku i
wprowadzanie nań ponownie – pod inną nazwą i z wyższą ceną. W okresie PRL-u miały
miejsce braki w zaopatrzeniu towarów, szczególnie gwałtowne w latach 1988-89.
W zestawieniu inflacja liczona od roku 1989 odpowiada pozycji "Inflacja IV – wskaźnik
inflacji średniorocznej (średnia inflacji I z ostatnich 12 miesięcy" z tabeli w serwisie
finansowym Money.pl (patrz linki zewnętrzne). Patrząc na wskaźniki inflacji średniorocznej
od roku 1989 widzimy hiperinflację w roku 1989, która trwała jeszcze na początku 1990
roku i zawyżyła inflację średnioroczną za rok 1990.
Reformy (plan Balcerowicza) ministra finansów Leszka Balcerowicza i premiera Tadeusza
Mazowieckiego spowodowały obniżenie inflacji dopiero w roku 1991. Wtedy też miała
miejsce likwidacja PGR-ów i pierwsza fala bezrobocia. Nastąpiła znaczna poprawa w
zaopatrzeniu rynku w towary. W następnych latach inflacja systematycznie się
zmniejszała. Gwałtowny jej spadek nastąpił w roku 2002. W tym czasie w Polsce
gwałtownie wzrosło bezrobocie połączone z wielką skalą prywatyzacji i z reformą ZUS-u.
W roku 2004 obserwujemy niewielki wzrost inflacji po przystąpieniu Polski do Unii
Europejskiej.