Pieniadz - BazaTematow.pl

PIENIĄDZ - powszechnie akceptowany środek wymiany dóbr i usług oraz miernik ich
wartości, także środek tezauryzacji oraz środek zwalniania z zobowiązań. Rodzaje
pieniądza:1) pieniądz kruszcowy w pierwotnym znaczeniu oznaczał system, w którym
wartość kruszcu w monetach, będących w obiegu, odpowiadała nominalnej wartości
tych monet; w znaczeniu, które upowszechniało się w XVIII-XIX w., p. kruszcowy
oznaczał system, w którym w obiegu były banknoty wymienialne na żądanie na
kruszec przez instytucję emisyjną; w takim syst. rozmiary obiegu pieniężnego były
limitowane przez zasoby kruszcu, choć pokrycie kruszcowe obiegu mogło być
mniejsze niż 100%.2) pieniądz zdawkowy - każdy p. istniejący w postaci monet lub
biletów pieniężnych, który reprezentuje określoną wartość jedynie w sposób
symboliczny, a jego siła nabywcza wynika nie z wartości materiału, z jakiego jest
wykonany, lecz z prawnego przymusu przyjmowania nim zapłaty; w większym
znaczeniu - drobny, nie oparty na kruszcu bilon. 3) pieniądz rozrachunkowy - p. nie
istniejący w sensie fiz., funkcjonujący jedynie jako umowna wartość rachunkowa;
takie cechy p. rozrachunkowego czyniły go odpornym na "psucie monety" (obniżanie
wartości szlachetnego kruszcu w monecie i zmniejszanie jej ciężaru), przez co stał
się czynnikiem stabilizującym system pieniężny w epoce pierwszych banków
publicznych; podobne cechy czynią współcześnie p. rozrachunkowy środkiem
regulowania zobowiązań międzynarodowych (SDR, ECU, rubel transferowy).4)
pieniądz międzynarodowy - p. akceptowany poza granicami kraju, który go emituje,
używany w transakcjach międzynarodowych.; do czasu wielkiego kryzysu
gospodarczego 1929-1933 zobowiązania międzynarodowe regulowano przepływami
złota; po II wojnie świat. funkcję p. międzynarodowego spełniał dol. USA, po 1958
również inne waluty zach., od lat 70. pełnią ją także międzynarodowe jednostki
rozrachunkowe - SDR i ECU.5) pieniądz bankowy - p. zapisany na rachunkach
bankowych, kreowany przez banki poprzez udzielanie kredytów, ponieważ ekspansja
kredytowa banków może przewyższać sumę ich kapitałów własnych oraz wkładów,
banki posiadają zdolność kreowania p.; zbyt śmiała ekspansja kredytowa działa
inflacjogennie, oraz zwiększa ryzyko kryzysu bankowego, jednym z zadań banku
centralnego jest więc utrzymanie tej ekspansji w pożądanych granicach. Emisja
pieniądza.W czasach p. kruszcowego w postaci monet emisja była przywilejem
władcy, który w wyjątkowych wypadkach mógł go scedować na władze prowincji,
miasta bądź kompanii handlowej; prawo bicia monety było uważane za jeden z
atrybutów suwerenności. Wraz z pojawieniem się pieniądza papierowego stała się
możliwa emisja skarbowa, emisja przez bank centralny, będący własnością państwa,
emisja przez bank centralny niezależny od rządu (Bank of England) lub emisja przez
prywatne banki akcyjne (USA) . Rozmiary emisji banknotów z reguły były wyższe od
posiadanych zasobów kruszcu, nie jest bowiem możliwe równoczesne
przedstawienie wszystkich banknotów do wymiany. Wraz z rozwojem bankowości
okazało się, że banki komercyjne są w stanie kreować dodatkową podaż pieniądza
przez działalność kredytową. Bank centralny, ponosząc odpowiedzialność za
kondycję pieniądza, ma możliwość wpływania na rozmiary emisji kredytowej banków
komercyjnych przez regulowanie stopy redyskonta, operacje otwartego rynku i
rezerwy obowiązkowe. Rozmiary emisji są podporządkowane potrzebom
gospodarczym. Ważnym czynnikiem stabilności walutowej jest taka niezależność
banku emisyjnego od rządu, aby ten ostatni nie miał możliwości pokrywania deficytu
budżetowego przyrostem emisji pieniądza. Bilon [franc.], pieniądz zdawkowy,
metalowe znaki pieniężne przeznaczone do obsługi drobnych płatności, emitowane
zazwyczaj przez skarb państwa zgodnie z zasadą, że wartość nominalna znacznie
przewyższa wartość substancji; bilon bito dawniej z miedzi, współcześnie do tego
celu używa się najczęściej stali i aluminium. Tezauryzacja [łac. gr.], ekon.
gromadzenie i przechowywanie pieniędzy oraz kruszców poza instytucjami
depozytowo-oszczędnościowymi; tezauryzacja była powszechną formą gromadzenia
oszczędności w gospodarkach przed kapitalistycznych, w których nie rozwinął się
system bankowy; w gospodarkach towarowo-pieniężnych z rozwiniętym syst.
bankowym występowanie tezauryzacji jest świadectwem braku zaufania do pewności
lokat; tezauryzacja nasila się w okresach kryzysów gospodarczych, przyspieszonej
inflacji, wojny; zmniejszenie ilości pieniądza w obiegu i depozytów bankowych
ogranicza konsumpcję, podaż kredytów i powoduje spowolnienie gospodarczej
aktywności. Historia pieniądzaPieniądz wyłonił się spośród wielu towarów jako towar
szczególny, ułatwiający wymianę; najczęściej były to skóry, futra, kawałki tkanin lub
metalu (również współcześnie w warunkach dużej destabilizacji stosunków
pieniężnych, np. podczas hiperinflacji, pewne towary, najczęściej tytoń, spirytus lub
złoto, pełnią funkcję pieniądza) W starożytnym Egipcie zaczęto używać pieniądza w
formie metalowych sztabek, w razie potrzeby ciętych na mniejsze części; wkrótce
pieniądz w podobnej postaci pojawił się w Chinach; najstarsze okrągłe monety są
znane z Libii (Azja Mniejsza) z ok. 650 p.n.e. Starożytne syst. monetarne były oparte
na złocie, srebrze i miedzi, a wartość monet była równa wartości zawartego w nich
metalu. Zmiany wzajemnych relacji cen tych metali oraz "psucie monety" przez
władców powodowały stopniową deprecjację pieniądza. Po upadku Rzymu nastąpił w
Europie okres chaosu pieniężnego, któremu kres położyła reforma Karola Wielkiego
(ok. 800), wprowadzająca system waluty srebrnej. Stopniowe "psucie monety" przez
władców doprowadziło do powstania monet tak cienkich, że wybicie wzoru było
możliwe tylko po jednej stronie.Na przełomie XII i XIII w. doszło do reformy
groszowej, która polegała na wprowadzeniu "grubej", solidnej monety srebrnej. W
połowie XIII w. pojawiły się monety złote (dukaty w Wenecji), co doprowadziło do
powstania syst. bimetalicznego, opartego równocześnie na złocie i srebrze. W XVI w.
napływ srebra do Europy z Ameryki spowodował deprecjację srebra w stosunki do
złota. Złoty polski pojawił się jako jednostka rozrachunkowa w połowie XV w., a jako
realna moneta w 1564.Powstanie banków publicznych u progu czasów nowożytnych
przyniosło rozwój pieniądza rozrachunkowego. W XVII w. powstały pierwsze banki
emisyjne i pojawiły się w Europie pieniądze papierowe; wcześniej, już w IX w.
pieniądz papierowy był znany w Chinach.. W drugiej połowie XVIII w. oraz w okresie
wojen napoleońskich dość powszechnie finansowano wojny niewymienialnym na
kruszec pieniądzem papierowym.W XIX w. niektóre państwa (np. Wlk. Brytania)
zdecydowały się na syst. waluty złotej (Gold Standart), inne (np. USA) - na
bimetalizm; niedogodności bimetalizmu powodowały stopniowe rozszerzenie syst.
Gold Standart. Syst. waluty kruszcowej w XIX w. oznaczał, że w obiegu były
banknoty, wymienialne na życzenie przez bank centralny na kruszec.I wojna
światowa przyniosła powszechne odejście od tej wymienialności; po zakończeniu
wojny w większości krajów w niej uczestniczących doszło do inflacji niekiedy
przeradzającej się w hiperinflację (np. w Niemczech). Stabilizacje walutowe w latach
20. polegały na powrocie do wymienialności banknotów na kruszec, ale w
ograniczony sposób: w syst. Gold Bullion Standart, oznaczającym wymienialność nie
na monety, ale na sztaby, bądź w systemie Gold Exchange Standart, oznaczającym
wymienialność na złoto lub inne waluty wymienialne na złoto. Wielki kryzys gosp.
1929-33 przyniósł odejście od systemu waluty kruszcowej.W 1944 podczas
konferencji w Bretton Woods (USA) postanowiono powołać do życia
Międzynarodowy Fundusz Walutowy (IMF), który stawiał sobie na cel stabilizację
międzynarodowych stosunków walutowych. System z Bretton Woods (zw. też Dollar
Standart) polegał na dążeniu do wzajemnej wymienialności walut wg. sztywnych
kursów (tolerancja 1%); IMF wymagał określenia parytetu waluty w złocie, ale nie
wynikał z tego obowiązek wymiany na złoto.W 1978 kraje Europy Zachodniej
utworzyły odrębną jednostkę rozrachunkową (ECU). Waluty państw komunistycznych
był pieniądzem wewnętrznym, niewymienialnym; w ramach RWPG funkcjonowała w
latach 1964-91 jednostka rozrachunkowa (rubel transferowy). Dla krajów słabszych
gospodarczo charakterystyczny był system wielu kursów walutowych, zastosowany
po raz pierwszy w niektórych państwach Ameryki Łacińskiej w okresie
międzywojennym. W okresie powojennym pojawiła się nowa forma pieniądza - karta
kredytowa.Pieniądz4