Autorytet trenera

Granda Aleksandra, Granda Tomasz
Gdynia
4
Autorytet trenera
Autorytet trenera w świetle literatury
Na wstępie należy zacząć od wyjaśnienia pojęć: „trener” oraz „autorytet”,
J. Barankiewicz oba terminy w swoim leksykonie przedstawił w następujący sposób:
Trener – specjalista kierujący całokształtem przygotowania zawodnika lub drużyny do
zawodów, opracowujący plan i taktykę treningu, założenia taktyczne i kalendarium sportu1.
Autorytet – powaga, znaczenie, wpływ, prestiż w stosunkach międzyludzkich przypisywany
osobom, które z racji swego wykształcenia, posiadanej wiedzy, szczególnych zalet charakteru
cieszą się powszechnymi wpływami i uznaniem.2
W podręczniku akademickim pod redakcją D. Lalak i T. Pilcha:
Autorytet (ang. authority, fr. autoritaté niem. Autorität). Pojęcie autorytetu występuje w kilku
znaczeniach. Po pierwsze autorytet to tyle, co osoba lub instytucja albo organizacja zajmująca
wysoką pozycją w hierarchii społecznej, dysponująca władzą i wydająca polecenia, rozkazy,
nakazy, zakazy. W tym rozumieniu autorytetu odnosimy to pojęcie do rodziców, nauczycieli,
duchownych, przedstawicieli władzy, szkoły, Kościoła.
Po drugie pojęcie autorytetu odnosi się także do opinii wyrażanej przez większą liczbę
członków, jakiejś grupy, społeczności np. do woli wyborców.
Autorytet może w ten czy inny sposób decydować o działaniu innych, być kryterium
weryfikacji ich decyzji, wyborów i działań. Może też służyć, jako wzór, model do
naśladowania w wielu różnorodnych sytuacjach życiowych.
Po trzecie autorytet to osoba odznaczająca się kompetencją tzn. wiedzą i umiejętnościami
w jakiejś dziedzinie. Często zamiast pojęcia „autorytet” używa się w tym przypadku pojęcia
„ekspert”. Autorytet kompetencyjny jest punktem odniesienia i kryterium weryfikacji działań
w określonej dziedzinie np. autorytet w sprawach atomistyki, badań kosmicznych itp.
Szczególną grupą autorytetów kompetencyjnych jest autorytet moralny. Autorytet moralny to
instytucja lub osoba, która niekoniecznie musi dysponować władzą, czy stać wysoko w
hierarchii społecznej, ale jest postrzegana lub kieruje się wobec niej oczekiwania dotyczące
urzeczywistniania wartości moralnych w takim stopniu, że inni uznają to za punkt odniesienia
swojego moralnego postępowania.
Przed autorytetem kompetencyjnym stawią się kilka wymagań. Przede wszystkim, żeby
posiadał odpowiednią wiedzę i umiejętności, był wiarygodny i niesprzeczny3.
W Słowniku Wyrazów Obcych autorytet:
1. ogólnie uznana czyjaś powaga, czyjś wpływ, czyjeś znaczenie;
2. człowiek, instytucja itp. cieszące się w jakiejś dziedzinie lub w opinii pewnych
ludzi szczególnym poważaniem, uznaniem. <niem. Autorität, za fr. Autoritaté, z
łac auctoritas ‘bycie sprawcą’, od autor, p. autor>4
1
J. Barankiewicz, Leksykon Wychowania Fizycznego i Sportu Szkolnego. WSiP pod. red. K. Zuchowy,
Warszawa 1998, s. 385.
2
Tamże, s.17
3
D. Lalak i T. Pilch, „Elementarne Pojęcia Pedagogiki Społecznej i Pracy Socjalnej”, Wydawnictwo
Akademickie ŻAK, Warszawa 1999, s.27.
4
Słownik Wyrazów Obcych, Nowe wydanie PWN, Warszawa 1995,S.95
1
Zastanawiając się nad źródłem autorytetu trenera – opiekuna – wychowawcy, można
stwierdzić, że istnieje od momentu, kiedy to w pedagogice „autorytet trenera” uznano za
fundament jego powodzeń wychowawczych. W związku, z czym nie pozostaje nic innego jak
próba wyjaśnienia znaczenia wychowania.
Dla większości z nas wychowanie rozumiane jest jako proces, czyli swoisty rodzaj
ludzkiego działania, a także jako wynik lub produkt oddziaływań wychowawczych.
W wielu definicjach wychowania akcentuje się nie tyle wywieranie bezpośredniego
wpływu na zawodników ile wspomaganie ich w naturalnym i spontanicznym rozwoju.5 We
współczesnym trenowaniu podkreśla się istotne znaczenie współdziałania i współpracy
pomiędzy trenerem a zawodnikiem, a ponad wszystko rolę wspólnego ich porozumiewania
się w warunkach szczerego partnerstwa i demokratyzmu.
Oto niektóre z określeń wychowania ukazujące konieczność liczenia się ze
spontanicznym i naturalnym rozwojem wychowanka, a tym samym podmiotowego ich
tratowania.
 „[…] proces samorzutnego rozwoju w zakresie różnego rodzaju doświadczenia
nabytego przez wychowanka”6
 „[…] pomaganie wychowankowi w rozwoju i ułatwianie mu realizowania swoich
możliwości”7
W wychowaniu młodego człowieka, bierze udział rodzina, przyjaciele, nauczyciele,
znajomi, opiekunowie a także trenerzy sportowi. Droga do zbudowania autorytetu trenera jest
niesamowicie ciężka, składa się z wielu płaszczyzn działania. Literatura przedmiotu
przedstawia wiele różnorodnych wzorców idealnego trenera w związku z czyn należy
zastanowić się nad zbiorem cech, jakimi powinien charakteryzować się „współczesny” trener.
Obok wysokiego poziomu wiedzy merytorycznej, trenera cechować powinno:
 Doskonałe zdrowie, pozwalające na prowadzenie zajęć w różnych warunkach
terenowych i atmosferycznych;
 Wysoki poziom sprawności fizycznej, konieczny przy wykonywaniu różnych ćwiczeń
w celu zademonstrowania ich zawodnikom;
 Stosowanie rzetelnych, bezwzględnie uczciwych metod pracy w pomiarach oraz
interpretacji wyników;
 Komunikatywność w stosunkach interpersonalnych przejawiająca się zwięzłym, a
równocześnie zrozumiałym przekazem zawodnikom dyspozycji podczas ćwiczeń oraz
pozyskiwaniem do współpracy w dziedzinie wychowania fizycznego innych
nauczycieli, dyrekcji szkoły, rodziców, zawodników itp.;
 Zmysł organizacyjny, wiążący się z koniecznością działania w warunkach dużej
dynamiki zachowań zawodników w czasie zajęć ruchowych, a także sprawnego
kierowania dużymi grupami zawodników w warunkach znacznego rozproszenia
przestrzennego ćwiczących;
 Energiczność, wyrażająca się rzutkością, zaradnością i śmiałością podejmowanych
decyzji; cecha ta wspomaga skuteczność działań organizacyjnych trenera;
 Harmonijna budowa i ładna sylwetka, będąca swego rodzaju wzorcem.
 Zachowanie trenera, wyzwalające pozytywną motywację wychowanków do udziału w
treningach i zawodach sportowych.
 Moralna postawa jak i społecznie pozytywna, życzliwość, cierpliwość,
wyrozumiałość, szczerość sprawiedliwość, punktualność, obiektywizm, dyskrecja w
sprawach osobistych zawodników;
 Stosowanie form, metod, środków dydaktycznych warunkujących efektywność pracy;
M. Łobocki, „ABC wychowania”, Wydział Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2003, s.12.
S. Kunkowski, „Podstawy współczesnej pedagogiki”, Wydawnictwo Salezjańskie, Łódź 1981, s.186.
7
H. Rylke, G. Klimowicz, „Szkoła dla ucznia. Jak uczyć życia z ludźmi”, WSiP Warszawa 1983, s.152.
5
6
2
 Znajomość problematyki wychowania sportowego i jej metodyki;
 Pozytywne cechy charakteru: empatia, inteligencja emocjonalna;
 Umiejętność poznawania osobowości swoich zawodników.8
Autor wymienił wiele, choć mało potrzebnych do osiągania sukcesów sportowych cech
współczesnego trenera, niektóre z nich są trafne. Chociażby to, że trener powinien stosować
uczciwe metody pracy, nie może sprzedawać, ustawiać wyników podczas zawodów
sportowych, chcąc uzyskać korzyść materialną, jednak to się zdarza. Skorumpowany trener
to, co najmniej zły trener, trener ma być nauczycielem bazującym na wzajemnym zaufaniu.
Dobrze, kiedy trener ma pogodne usposobienie, dzięki, któremu stwarza dobrą atmosferę
podczas treningów a jego gotowość do służenia radą i pomocą powinna być wpisana w jego
zawód. Zgodzę się z autorem, także z tym, że trener powinien dla dobra swoich zawodników
współpracować z ich wychowawcami, nauczycielami, rodzicami, itp. Sport to nie wszystko
szkoła też jest ważna, jak nie najważniejsza. „Trener ma wyzwalać pozytywną motywacją”,
tutaj należy się zastanowić nad pojęciem „pozytywnej motywacji”. Myślę, że autor chciał
zasygnalizować, że nie należy stosować przemocy fizycznej wobec swoich zawodników w
celu wyzwolenia w nich większej chęci do podnoszenia osiągnięć sportowych.
Ciężko zgodzić się z opinią autora odnośnie cech dotyczących: wysokiego poziomu
sprawności fizycznej, harmonijnej i ładnej sylwetki trenera, które jakoby miałyby mieć
wpływ na efektywniejszą pracę trenera. Jak dla mnie trener musi być dobrym, skutecznym
fachowcem, skutecznie mobilizować zawodników do ciężkiej, przynoszącej pozytywne
rezultaty pracy treningowej.
Prawdziwy szkoleniowiec powinien wiedzieć, że w celu ukształtowania pełnej
osobowości zawodnika tzn. jego dyspozycji poznawczych, instrumentalnych, emocjonalnych
itp., w intencji wprowadzenia go w świat sportu, pociąga za sobą ważne dla młodego adepta
funkcje pobudzania rozwoju, adaptacji do zmieniających się warunków środowiska
społecznego i przyrodniczego. Aby to osiągnąć, w procesie wychowawczym należy
umożliwić bardzo młodym zawodnikom jak najlepsze warunki rozwoju:
 Harmonijny rozwój organizmu przez odpowiedni dobór środków wspomagających
funkcjonalność układu ruchowego, krążenia, oddychania i systemu nerwowego.
Przestrzeganie w procesie kształtowania aktywności ruchowej zasad higieny i
wypoczynku, wytworzenie umiejętności korzystania z takich czynników, jak: woda,
powietrze, światło, teren itp.;
 Kształtowanie psychomotoryki przez dobór odpowiednich środków wspomagających
rozwój ogólnej sprawności człowieka, eksponowanie indywidualnych możliwości,
upodobań, zainteresowań i umiejętności ruchowych zawodników przez uwzględnienie
w procesie kształcenia i wychowania indywidualnych cech osobowości oraz właściwą
korelację między rozwojem fizycznym, umysłowym, emocjonalnym;
 Kształtowanie umiejętności ruchowych niezbędnych w różnych przejawach
działalności ludzkiej – utylitarnej, rekreacyjnej, sportowej, obronnej, artystycznej oraz
służącej zdrowiu;
 Wyposażenie zawodników w zasób wiedzy niezbędnej do podejmowania
samodzielnych działań służących zdrowiu, prawidłowemu rozwojowi organizmu i
aktywności ruchowej oraz rozbudzeniu potrzeb do czynnego uczestnictwa w różnych
formach kultury przez całe życie;
 Kształcenie charakteru i pożądanych postaw w działaniu zarówno indywidualnym, jak
i zespołowym przez integrację grup uczniowskich, współpracę i współdziałanie z
trenerem oraz zawodnikami.9
J. Barankiewicz, „Leksykon wychowania fizycznego i sportu szkolnego”, pod red. Krzysztofa Zuchowy,
WSiP, Warszawa 1998, s.38-39.
9
Tamże, s. 39-40.
8
3
W tym miejscu warto przypomnieć ważne czynniki, od których zależy efektywność pracy
trenera, czyli jego sukces:
1. osobowość wychowawcy,
2. metoda pracy,
3. kontakt z grupą.
Każdy trener indywidualnie buduje swój wizerunek wśród zawodników, każdy z nich
stosuje własne metody pracy i podejście treningowe do podopiecznych. Na autorytet trenera
trzeba ciężko pracować długimi miesiącami a nawet latami. Niewyobrażalną sprawą jest
ignorowanie grupy zawodniczej przez trenera, bowiem to on ma tworzyć między nimi zwykłą
więź przyjaźni, zaufania, kompromisu, szacunku a nawet poświęcenia. Dzięki temu tworzy
się między nimi niezwykły układ zależności, gdyż to obie strony mają wpływ na budowanie
autorytetu trenera i to one są decydentem w jego funkcjonowaniu.
4